سازگار ئەحمەد

کشانەوەی هێزەکانی ئەمەریکا لەعێراق لەئێستادا هەواڵی گەرمی میدیاکانەو بۆچوونەکان جیاوازن لەبارەی ئەم پرسەوە، چاودێرێکی سیاسی پێی وایە لەئێستادا کشانەوەی ئەمەریکا لەژێر فشاردا ئەستەمە، ئەندامێکی پێشووی پەرلەمانی کوردستانیش دەڵێت "ئەمەریکا بەئاسانی نەهاتووەتە عێراق تا بەئاسانی جێبهێڵت"، روونیشیدەکاتەوە، لەئێستادا بۆ کورد گرنگە کەوشیارانە بیر لەوەبکاتەوە چۆن مامەڵە لەگەڵ کشانەوەی هێزەکانی ئەمەریکا بکات لەعێراق.

لەبارەی پرسی کشانەوەی هێزەکانی ئەمەریکا  سەرهەد شێخە، چاودێری سیاسی بەهاوڵاتی راگەیاند "ماوەیەکە باس لەدەرکردنی هێزەکانی ئەمەریکا دەکرێت لەعێراق کەئەم بابەتەش مێژوویەکی هەیە کەدەگەڕێتەوە بۆ ساڵی ٢٠٢٠ لەدوای تیرۆرکردنی قاسم سولەیمانی و هاوڕێ عێراقییەکەی، ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لەکاردانەوەی ئەم کردەیەو بۆ هێورکردنەوەی شەقامی شیعە بەبێ بەشداری لایەنەکانی کوردو سوننە بڕیاری دەرکردنی هێزەکانی ئەمەریکای دا لەوڵاتەکەی، بەڵام تاوەکو ئێستا ئەو بڕیارە جێبەجێنەکراوە".

ئاماژەی بەوەشکرد "لەدوای روودانی شەڕی نێوان ئیسرائیل و حەماس گروپ و میلیشیاکانی نزیک لەئێران زیاتر کار بۆ دەرکردنی هێزەکانی ئەمەریکا دەکەن بەبیانووی ئەوەی وڵاتی ئەمەریکا پاڵپشتی وڵاتی ئیسرائیل دەکات لەهێرش و پەلاماردانەکانی سەر کەرتی غەززە".

ئەو چاودێرە نەیشاردەوەو وتی "ئەگەر هێزەکانی ئەمەریکا دەربکرێن ئەوا کاریگەری لەسەر دۆخی عێراق دەبێت بەتایبەتی لایەنی ئەمنی کەئەویش لەچەند لایەنێکەوە کاریگەری دەبێت، یەکێک لەوانە ئەگەری دووبارە سەرهەڵدانەوەی تیرۆریستانی داعشە لەناوچەکە، لایەنی دووەم ئەوەیە کێشەی زیاتر لەنێوان پێکهاتەکانی سوننەو شیعەو کورد دروست دەبێت، چونکە کوردو سوننە چوونەدەرەوەی هێزەکانی ئەمەریکایان ناوێت، تەنها لایەنی شیعە بەتایبەت گروپ و میلیشیاکانی نزیک لەئێران کەسوورن لەسەر ئەو بڕیارە، هەروەها لایەنی سێیەم ئەوەیە لەشکرکێشی و پێشێلکردنی سەروەری عێراق لەلایەن زلهێزە هەرێمییەکانەوە زیاتر دەبێت".

"هۆکاری سەرەکی ئەوەی کەدەرکردنی هێزەکانی ئەمەریکا لەعێراق ئەم کاریگەرییە نەرێنییانەی دەبێت، بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە حکومەتی ئێستای عێراق لەتوانایدا نییە لەسەر پێی خۆی بوەستێت و ئیدارەیەکی باشی وڵاتەکە بدات" سەرهەد شێخە وای وت.

لەوەڵامی پرسیاری ئەوەی ئایا حکومەتی عێراق دەتوانێت هێزەکانی ئەمەریکا دەربکات، ناوبراو ئاماژەی بەوەدا "لەڕوانگەی یاساییەوە بەڵێ حکومەتی عێراق دەتوانێت هێزەکانی ئەمەریکا لەوڵاتەکەی دەربکات، بەپێی ئەو رێککەوتننامەیەی کە لەنێوان هەردوو وڵاتدا هەیە هاتنی هێزەکانی ئەمەریکا بۆ عێراق لەچوارچێوەی هاوپەیمانێتی نێودەوڵەتیدا بووە بۆ لەناوبردنی تیرۆریستانی داعش، بەڵام لەئێستادا بەهۆی شەڕی حەماس - ئیسرائیل کشانەوەی ئەمەریکا ئەگەر ئەستەم نەبێت نزیکە لەئەستەم، مەگەر هەردوولا بەگفتوگۆو دانوستان و لەچوارچێوەی رێککەوتننامەی ستراتیجی نێوان هەردوو وڵات ئەو بڕیارە بدەن ئەویش بەپڕۆسەو قۆناغ بەقۆناغ دەبێت نەک هاوشێوەی کشانەوەی هێزەکانی ئەمەریکا لەوڵاتی ئەفغانستان دووبارەبوونەوەی ئەمەی لەئەفغانستان روویدا مەحاڵە لەئێستاداو لەم بارودۆخە ناهەموارەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئەمە رووبدات".

ئەم چاودێرە سیاسییە ئەوەشی روونکردەوە "ئەگەر ئەمەریکا ناچار بەکشانەوە بکرێت وەک گریمانەیەک لەعێراق، ئەوا کاردانەوەی دەبێت، یەکێک لەو کاردانەوانەش ئەوەیە ئەمەریکا ئەو دۆلارەی ئێستا دەینێرێت بۆ عێراق ئەوکاتە لێی دەگرێتەوەو دۆلار نانێرێت، بەمەش عێراق تووشی گەورەترین کێشەی ئابووری دەبێتەوە، کاریگەری راستەوخۆی لەسەر ژیانی هاووڵاتییان لەهەموو سێکتەرەکان دەبێت".

هەروەها جەختی لەوەشکردەوە "ئەمەریکا هەرگیز ئامادەنییە عێراق لەسەر سینییەکی زێڕ بداتە دەست وڵاتە نەیارەکانی بەتایبەت رووسیاو چین".

سەرهەد شێخە پێشی وایە، کشانەوەی هێزەکانی ئەمەریکا لەعێراق قەوارەی هەرێمی کوردستان دەخاتە مەترسییەوە. کەئەمەریکاو هاوپەیمانەکانی پاڵپشتێکی سەرەکی دروستبوونی ئەم قەوارەیەی هەرێمی کوردستان بوون.

هەروەها باڵانبۆ محەمەد، ئەندامی پێشووی پەرلەمانی کوردستان بەهاوڵاتی وت "بابەتی دەرکردنی هێزەکانی ئەمەریکا لەعێراق ئاسان نییە بەبێ دیراسەکردن و تووێژینەوە نابێت بڕیارێکی لەو جۆرە بدرێت".

لەبارەی دانیشتنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لەسەر پرسی کۆتایهێنان بەئەرکی هێزەکانی ئەمەریکا لەو ناوچەیە ئەو ئەندامەی پەرلەمانی کوردستان رایگەیاند "جوڵاندنی ئەو بابەتە لەپەرلەمان دوو رەهەندی هەیە، یەکەمیان بۆ راکێشانی سۆزی ئەو کەسانەیە کە خۆیان بەدژی ئەمەریکا دەزانن، رەهەندی دووەمیش، بۆ نانەوەی زیاتری پشێوییە لەعێراق".

"ئەمەریکا بەئاسانی نەهاتووەتە عێراق و بەئاسانیش دەرناچێت، دەبێت بیریش لەوەبکرێتەوە ئەم هێزانەی ئەمەریکا نەمێنن ئایندەی عێراق بەرەو کوێ دەچێت"، باڵانبۆ محەمەد وا دەڵێت.

راشیگەیاند "ئەمەریکا چەندین ساڵە لەناوچەکانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستە، تائێستا هیچ وڵاتێک وەکو عێراق نەهاتووە راستەوخۆ لەڕاگەیاندنەکان باسی ئەوە بکات کەپەرلەمانی وڵاتەکەی بۆ دەرکردنی هێزەکانی ئەمەریکا دانیشتن ئەنجامدەدات، کەواتە ئەگەر عێراق گەیشتووەتە ئەو ئاستەی بتوانێت خۆی بەڕێوەبەرێت ئەوا پێویستی بەو راگەیاندنە نەدەکرد دەتوانرا لەڕێگەی حکومەتەوە لەگەڵ ئەمەریکا گفتوگۆ بکەن و ئەو بابەتە چارەسەربکەن".

ئەوەشی خستەڕوو "لەئێستادا عێراق بووەتە مەیدانی ململانێکانی نێوان ئەمەریکاو ئێران هەردوولا خاکی عێراق بەکاردەهێنن بۆ درێژەدان بەو ململانێیەی کەهەیە لەنێوانیاندا".

ئەو ئەندامەی پێشووی پەرلەمانی کوردستان جەختیکردەوە لەوەی، کشانەوەی هێزەکانی ئەمەریکا نەک تەنها ئاڵۆزی بۆ هەرێمی کوردستان، بەڵکو ئاڵۆزی بۆ هەموو عێراق دروستدەکات.

ئەوەشی روونکردەوە "لەئێستادا بۆ کورد گرنگە کەوشیارانە بیر لەوەبکاتەوە چۆن مامەڵە لەگەڵ کشانەوەی هێزەکانی ئەمەریکا بکات لەعێراق، چونکە پێویستە ئەوە بزانین کە ئەگەر ئەمەریکا نەمێنێت حکومەتی ناوەند مامەڵەی لەگەڵ هەرێمی کوردستان چۆن دەبێت، بەڵام بەپێچەوانەوە پێدەچێت کشانەوەی هێزەکانی ئەمەریکا بۆ هەرێمی کوردستان باشبێت نەک خراپ".

یەحیا رەسوڵ، وتەبێژی فەرماندەی گشتیی هێزە چەكدارەكان ئاشکرایکرد، کۆبوونەوەیەکیان لەگەڵ ئەمەریکا ئەنجامداوە بۆ کۆتاییهێنان بەئەرکی هاوپەیمانان لەناو خاکی عێراقدا، ئەوەشی خستووەتەڕوو، لەسەر بنەمای کۆبوونەوەکان خشتەیەک بۆ کۆتاییهێنان بەئەرکی هاوپەیمانان لەعێراقدا دادەڕێژن هەنگاو بەهەنگاو تا ئەوکاتەی بەتەواوی ئەرکەکانیان لەخاکی عێراقدا بەزووترین کات کۆتایی پێدێت.

ئێواره‌ی رۆژی چوارشه‌ممه‌ ٧ی شوباتی ٢٠٢٤ فڕۆكه‌یه‌كی بێفڕۆكه‌وان ئۆتۆمبیلێكی لەگەڕەکی مەشتەلی‌ به‌غدا كرده‌ ئامانج كه‌ چوار كه‌سی تێدابوو، له‌و هێرشەدا دوو سه‌ركرده‌ی كه‌تائیبی حزبوڵای عێراق به‌ناوه‌كانی (ئه‌بوباقر ساعدی و ئه‌ركان عه‌لیاوی) و دوو پاسەوانیان کوژران، دواتر فه‌رمانده‌یی ناوه‌ندیی هێزه‌كانی ئه‌مەریكا رایگه‌یاند "ئەو هێرشە لەتۆڵەی كوشتنی سێ سه‌ربازی وڵاته‌كه‌ی بووه‌ لەئوردن".

دوابەدوای ئەم هێرشە زیاتر لە ١٠٠ ئەندامی لایەنە شیعەکانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق واژۆیان کۆکردەوەو لەنووسراوێکدا داوای کۆبوونەوەیەکی نائاسایی ئەنجومەنەکەیان کرد لەبارەی دەرکردنی هێزەکانی ئەمەریکاو هاوپەیمانان و ئەو دەستدرێژەی دەکرێتەسەر عێراق، لەسەر داوای ئەم ئەندامانە سەرۆکایەتیی ئەنجومەنی نوێنەران رۆژی ١٠ی شوباتی ٢٠٢٤ی دیاریکرد بۆ کۆبوونەوە لەسەر ئەو پرسە.

رۆژی ١٠ی ئەم مانگە دانیشتنه‌کە به‌سه‌رۆكایه‌تیی موحسن مه‌نده‌لاوی، سه‌رۆكی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق به‌وه‌كاله‌ت به‌رێوه‌چووه‌و تیایدا داوای له‌حكومه‌ت كرد، بڕیاری ژماره ١٨ی ساڵی ٢٠٢٠ جێبه‌جێ بكات كه‌تایبه‌ته‌ به‌ده‌ركردنی هێزه‌ بیانییه‌كان له‌عێراق و كۆتاییهێنان به‌ئه‌ركه‌كانیان.

هەروەها محەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق لەبارەی کشانەوەی هێزەکانی ئەمەریکا رایگەیاند "پێویستە پەیوەندییەکانمان لەگەڵ هێزەکانی ئەمەریکادا دووبارە رێک بکرێتەوە، بۆ ئەوەی ئەوان ئامانج یان پاساوێک نەبن بۆ هیچ لایەنێک، چ ناوخۆیی بێت یان دەرەکی، بۆ ئەوەی نەبنە هۆکاری ناسەقامگیریی عێراق و ناوچەکە، بۆیە دەبێت ئەو هێزانە لەعێراق بچنە دەرەوە".

به‌رده‌وامی داوای كشانه‌وه‌ی هێزه‌كانی ئه‌مەریكا له‌كاتێكدایه، پێشتر ئەمەریکا نامەیەکی هەڕەشەئامێزی ئاڕاستەی عێراق کردبوو کە رۆژنامەی «شەرقولئەوسەت» ناوەڕۆکەکەی بڵاوکردبووەوە، تیادا پەیامێکی تووندی دابووە بەغداو رایگەیاندبوو «لەدوای کشانەوەی هێزەکانمان، بە لوبنانیبوونی عێراق دەبینێرێت‌«، ئەوەش وەک ئاماژەیەک بۆ ئەوەی، دیناری عێراقی بەرامبەر بەدۆلار، «دابەزینێکی گەورە» تۆمار دەکات، هاوشێوەی دراوەکەی حکومەتی بەیروت کەئێستا لەناو گێژاوێکی قووڵی قەیرانێکی داراییە.

هەروەها لەنامەکەدا، هۆشدارییەکی دیکەی ئەمەریکا بۆ بەغدا ئەوەبوو، کەپێداچوونەوە بە مامەڵە بازرگانییەکان و رێککەوتنە ستراتیژییەکەی نێوانیان دەکات، هاوکات ئەمەریکا ناتوانێت چی دیکە چاوپۆشی لەو جوڵە بازرگانییانەی نێوان عێراق و ئێران بکات کە بەدۆلار ئەنجامدەدرێت، بۆیە داوای کردووە جارێکی دیکە بیر لەداوای کشانەوەی هێزەکانی هاوپەیمانان لەعێرقدا بکەنەوە.

لەساڵی ٢٠١١ ئەوکاتەی باراک ئۆباما، سەرۆکی ئەمەریکا بوو بڕیاری کشانەوەی هێزەکانی وڵاتەکەی لەعێراق دەرکرد، بە کشانەوەی ئەمەریکا بۆشاییەکی ئەمنی فراوان لەعێراق دروستبوو، حکومەتی ئەوکاتە نەیتوانی ئەو بۆشاییە پڕبکاتەوە و چاودێرانیش پێیان وایە دروستبوونی داعش لەساڵی ٢٠١٤ ئەنجامی کشانەوەی ئەمەریکا بوو لەعێراق، دواتر لەکاتی شەڕی داعش دووبارە ئەمەریکا گەڕایەوە بۆ عێراق بەمەبەستی رووبەڕووبوونەوەی تیرۆریستانی داعش، هەروەها لەئێستادا دوو هەزارو ٥٠٠ سەربازی لەخاکی عێراقدا هەیە وەک بەشێک لەهێزەکانی هاوپەیمانان بۆ راوێژکردن و یارمەتیدانی هێزە ناوخۆییەکان بۆ رێگەگرتن لەگەڕانەوەی تیرۆریستانی داعش بۆ عێراق.

تائێستا بەفەرمی هیچ بڕیارێک نییە بۆ کشانەوەی هێزەکانی ئەمەریکا لەعێراق وەزارەتی دەرەوەی ئەو وڵاتەش دەڵێت "هیچ بڕیارێکی فەرمیمان بەدەست نەگەیشتەوە بۆ کشانەوەی هێزەکانمان لە عێراق"، هەروەها شارەزایانی سیاسی و سەربازیش پێیان وایە ئەمەریکا بەئاسانی دەستبەرداری عێراق نابێت و ناکشێتەوە.