ئەبوبەکر کاروانى

کۆی پرۆسەی سیاسی لەسووریا، دوای ڕوخانی ڕژێمی خوێناوی بەعس، هەرلە راگەیاندنی دەستووریەوە بگرە تا جۆری ئیدارەدانی قۆناغی ڕاگوزەری و وێناکردن بۆ مۆدێلی  داهاتووی دەوڵەت و دەسەڵات لەو وڵاتەدا بەجۆرێکە، وابە سانایی جێگەی واقیعی دیفاکتۆی رۆژئاواو باکورو رۆژهەڵاتی ئێستای سووریای تێدا نابێتەوە.  چونکە لەقووڵایدا، وەك بەشێك لەواقیعی پێش رووخانی رژێم و ئەگەر راست بێت بڵێین، سوریای کۆن وێنای دەکەن و حسابی لەگەڵ دەکەن. کەئەرکییەتی خۆی لەگەڵ واقیعی نوێ و خواستەکانی دیمەشقدا بگونجێنێت. ئەوەش ئەوە دەگەیەنێت دیمەشق وهاوپەیمانە هەرێمایەتیەکانی وادەبیننن، جگەلەگفتوگۆی تەکنیکی بۆ تێکەڵاوکردنی هێزەکان و دووبارە بەستنەوەی کارگێڕیی ناوچەکە بەدیمەشقەوە، شتێك شك نابەن لەرووی سیاسییەوە گفتوگۆی لەسەربکەن. بۆیە بەوئەندازەی بەرواڵەت شتێکی لەوجۆرەش هەبێت ولەئارادابێت، بەپلەی یەکەم  بۆکات بەڕێکردن و پاساوو رەوایەتیدانە بەوهەنگاوانەی دواتر دژبە هێزەکانی سووریای دیموکرات و هەرێمی خۆسەر دەیگرنەبەر ئەگەر بتوانن!

ئەوەی ئەم رەوت و تەوژمەشی وەستاندو هەندێ دوای خست، رووداوە خوێناوییەکانی کەناراوەکان و سوەیدا بوون.کە پرسیاریان خستە سەر، سەرلەبەری ئەوپرۆسەی لەسوریادا لەئارادایەو ئەوهێزانەش کە لەسەرزەویدا خاوەن بریارن هەڵوێستی ئیدارەی خۆسەری بەهێزتر کردوو پاساوی زۆرتری پێدا بۆئەوەی پێداگری لەسەر دیدو داواکارییەکانی بکات و مەترسی لەداهاتوو چارەنووسی گەلی ناوچەکە دەرببڕێت.  بۆیە وادەبینم، راوێژکارە ناسوورییەکانی ئەحمەد شەرع، لەسۆنگەی ئەزموونی نەتەوەسازیی بەزۆروخوێناوییەوە، وایان بیرکردۆتەوە، لەرێی هەندێ دەست وەشاندن و سەرکوتەوە دەتوانن هەرلەسەرەتاوە پاشەکشە بەو هێزو پێکهاتەو پرۆژانەبکەن، دەکرێت لەداهاتوودا کێشە بۆ بەناوەندکیردنی دەسەڵاتی نوێ درووست بکەن و چاوترسێنیان بکەن. ویستیشیان کێشەو ئاڵنگارییەکانی بەردەم دەسەڵاتی نوێ پارچە پارچەبکەن، لەعەلەوییەکان و پاشماوەکانی ڕژێمی پێشوەوە دەست پێ بکەن، دواتر دروزەکان و لەکۆتایشدا کوردو رۆژهەڵات وباکوری سووریا. بەڵام پێ دەچێت نەخشەکەیان بەوجۆرەی ویستوویانە نەچووبێتە پێشەوەو تەگەرەی بۆ درووست بووبێت. 

لەبەر ئەوەی پرسەکە لەناوچەعەلەوییەکان لەچاوترساندن تێپەریکرد و کۆمەڵکوژی تایەفەگەری لێکەوتەوە . لەسویداش بەهەمان شێوە. رەنگە پێشبینی ئەوەشیان نەکردبێت هەندێ لەسەرکردەکانی سووەیدا بەوئەندازە پێ ڕابکێشن، ئیسرائیلیش بەوشێوەو لەوئاستە بەربڵاوەدا تێکەڵ بەململانێکەببێت.
لەهەموو حاڵەتێکدا، ئەوهەڵبژاردنەی بەناوی دامەزراندنی دەسەڵاتی یاسادانانەوە لەم یەك دوورۆژەدا کرا، کەزۆر پەیوەندی بەدیموکراسی وبەشداری سیاسیەوە نییەو زیاتر گەرانە بەدوای دەزگایەکی پاساودەری گوێ رایەڵ بۆ دەسەڵاتی ئێستا، هێندەیتر ئەگەری تەقینەوەی ناکۆکییەکانی لەنێوان دیمەشق وهەسەدەدا زۆرتر کردووە. بەجۆرێك  وادەبینم، سندووق نەبردنە ئەو ناوچانە، خۆی لەخۆیدا ئاماژەیە بۆئەوەی کەسویداو قەڵەمرەوی جوگرافیای خۆسەر لەدەرەوەی رەوایەتی سیستمی سیاسی نوێوەن، کێشەی ئەوانیش بەشێوە ئاساییەکان ولەوانەش بەشداریکردن لەپێکهێنانی دەسەڵاتی یاساداناندا  چارەسەر ناکرێت
.
ئەوەی دیمەنەکەشی لێڵتر کردووە، تێکەڵبوونی تورکیایە بەململانێکەو مامەڵەلەگەڵکردنی سوریاو جوگرافیای خۆبەرێوەبەرە وەك بەشێکی درێژکراوەو جیانەکراوەی  خاکی تورکیا.
لەسۆنگەی ئەوهەستیارە زۆرو ناسرووشتیەی ئەم وڵاتەش بەرامبەر هەرپەرەسەندنێکی دۆزی کورد لەهەر پارچەیەکیتری کوردستاندا هەیەتی و گرێدانەوەی بە دۆخی ناوخۆو ئاسایشی نەتەوەییەکەیەوە،هەروەها خوێندنەوەی پەرەسندنەکان لەروانگەی ئەوجەنگەی ئیسرائیل لەناوچەکەدا بەرێوەی دەبات وئەومەترسیانەی کاربەدەستانی ئەو وڵاتە بۆسەر داهاتووی وڵاتەکەیان لەوروانگەوە وێناو پێشبینی دەکەن، چارەسەرکردنەکانی هێندەیتر زەحمەتتر کردووە.

جیاوازی و مەودای بەرفراوانی نێوان پەیەدەو هەسەدەش لەرووی فیکری وسیاسی ومۆدێلی کارکردنەوە بووەستێت، کە هێند لەیەکدی جیاوازن، هەروا بەئاسانی توانای ئەوەیان نییە لەچوارچێوەیەکی هاوبەشی کۆکەرەوەدا پێکەوە کاربکەن و بژین.

هەموو ئەمانەش  کارێکیان کردووە، گفتوگۆو چارەسەری ئاشتیانەی کێشەکان ئەگەر بەتەواویش نەگەیشتبنە بنبەست، تەگەرەی گەورەیان بێتە بەردەم و دیمەشق و هاوپەیمانەکانی لەجاران زۆرتر بیر لەوە بکەنەوە، ئەوەی دەیخوازن و مەبەستیانە بەهێز بیهێننەدی و پەلاماری ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی ئیدارەی خۆسەر بدەن. 

ئەوەی لەگوتارو هەناسەی پشت لێدوانەکانی رۆژئاواو هەسەدەش دەخوێنرێتەوە ئەوەیە، پێدەچێت بۆچوونیان دەربارەی دۆخەکە  لەم دیدەی ئێمەوە نزیک بێت، ئەگەری پەلاماردان بەدوور نەزانن، هەوڵدەن بەهەرچی پێیان دەکرێت  کارێك بکەن ئەمەروونەدات، لەهەمان کاتدا خۆیان بۆ رووبەروو بوونەوە ئامادەبکەن.

ئەوەی لەم نێوەندەشدا رۆڵی یەکلاکەرەوە دەگێرێت ئەمریکایە. چونکە تورکەکان ودیمەشق بەبێ گڵۆپی سەوزی ئەوان ئاسان نییە جەنگێکی لەوجۆرە بەرپابکەن، هەرەشەی بەردەوامیشیان بەهەڵگیرساندنی جەنگەکەو وردەشەری رۆژانەش بەشێکی بۆ کارکردنە سەر هەلوێستی ئەوانە. ئیسرائیلییەکانیش لەئێستادا بەحوکمی پێگەورۆڵیان لەسووریاو تێکەڵبوونیان بەململانێکانی ، رۆڵی خۆیان هەیە و دەتوانن کاریگەری خۆیان بە سەر گۆڕانکاری وڕووداوەکانەوە دابنێن. هەربۆیە بەرپاکردنی هەرجۆرە جەنگێکی لەم جۆرە دژ بەناوچەکانی خۆسەر، بەدووبارە هەڵسەنگاندنەوەی  پەیوەندی ئەمریکاو خۆرئاوا ئیسرائیل لەگەڵ کورد بەگشتی وکوردی ئەوپارچە بەتایبەتی لەقەڵەم دەدرێت. بەڵام دەکرێت وێنای دۆخێکیش بکەین کەئەمریکا زۆر رێگر نەبێت لەبەرپابوونی جەنگەکە  لەهەمان کاتدا دەست لەهەسەدەش بەرنەدات. بۆئەوەی بەتورکیاو دیمەشق بڵێت، بەهێز ناتوانن ئەوەی دەتانەوێت بەدەستی بخەن و پێویستە واز لەشێوازو بەشێ لەنەخشەو ئامانجەکانی رابردووتان بهێنن، دان بە واقیعدا بنێن ودەست بە گفتوگۆیەکی جددی وئامانجدارو بەرهەمداربکەن.

هەرچۆنێك بێت ئەگەر جەنگەکە رووبدات، تاراددەیەکی زۆر دەبێتە جەنگی دیاریکردنی چارەنووس،ئەگەر کوردو هەسەدە بتوانن بەرگری لەخۆیان بکەن وشکست بەهەوڵەکە بهێنن، کوردو ناوچەی خۆسەرو سووریاو لەئاستێکدا پرسی کوردیش لە سەر ئاستی خۆرهەڵاتی ناوەراستدا، پێ دەنێنە قۆناغێکی تری جیاوازەوە. کوردو ناوچەی خۆسەر زیاتر وەك هێزێکی گرەو لەسەر کراو دەردەکەون. تورکیا ناچار دەبێت پێداچوونەوە بەبەشێ لە دیدگاو بۆچوونەکانی وجۆری مامەڵەکردنی لەگەڵ رۆئاوا بکاتەوە. بەئاقاری ناوخۆدا بایەخێکی زۆرتر بەپرۆسەی ئاشتی بدات. کوردیش بەرچاوروونتر دەبێت دەربارەی ئاستی پشتیوانی دۆستەکانی و ئامادەبوون ونەبوونیان بۆ سات وسەودا کردن لەسەر حسابی کورد یاخود وێناکردنی وەك هێزێکی زیندووی نوێی خۆرهەڵاتی ناوەراستی جیاوازو گرەو لەسەرکراو. هەڵوێستیشی لەهەر گفتوگۆیەك لەئایندەدا بەرامبەر دیمەشق وئەنقەرە، بەهێزتر دەبێت و رەنگە بەهەندێ داواکاری پێش ئەودۆخەش ڕازی نەبێت؟.