قوباد تاڵەبانی: ئامادەین بۆ پێکهێنانی حکومەتێک بەبێ جیاوازی خزمەتی هاوڵاتیان بکات

حکومەتی کوردستان هەموو پابەندییەکانی خۆی بۆ مووچەی مانگی 10 جێبەجێ کردووە، لیست و میزان موراجەعە و داهاتی ناوخۆ ئامادەیە، کۆتایی ئەم مانگە پارە دەنێردرێت و دابەش دەکرێت. دوای خەرجکردنی مووچەی مانگی نۆ، حکومەتی کوردستان لە جێبەجێ کردنی پابەندییەکان بەردەوامە بۆ خەرجکردنی مووچەی مانگی 10، بۆ دوو مانگەکەی دیکەش لەگەڵ بەغدا گفتوگۆ دەکەن بۆ خەرجکردنیان لە ساڵی داهاتوو. بۆ مووچەی مانگەکانی 11 و 12، حکومەتی کوردستان لە هەوڵەکانی بەردەوامە، بەڵام دەکەونە ساڵی داهاتوو، بۆ نەفەوتانیان گفتوگۆ لەگەڵ بەغدا دەکەن. سەرچاوەیەک لە وەزارەتی دارایی کوردستان بە ئاڤای وت، دەستمان بە ئامادەکردنی لیستی مووچە و میزان موراجەعەی مانگی 11 کردووە و چەند ڕۆژێکی تر تەواو دەبن و بۆ بەغدای دەنێرین، بەهەمانشێوە دەستیش بە کۆکردنەوەی داهاتی ناوخۆ کراوە. بۆ مانگی دوانزەش بە هەمانشێوە هەموو شتێک ئامادە دەکرێت بۆ ئەوەی بەغدا هیچ بیانوویەکی نەمێنێت، ئیتر کات و شێوازی ناردنی پارە دەکەوێتە سەر ئەنجامی گفتوگۆکان.

چاوەڕوان دەکرێت لە چەند ڕۆژی داهاتوودا، مەسعود بارزانی- سەرۆکی پارتی دیموکراتی کوردستان، دەستپێشخەرییەک بخاتەڕوو بۆ کۆبوونەوەی حزب و لایەنە کوردییەکان. بەپێی زانیارییەکانی پەنجەرە، ئامانجی بارزانی لە دەستپێشخەرییەکە، هەم بۆ کۆکردنەوەی حزب و لایەنەکانە، هەمیش بۆ یەکخستنی بۆچوونی لایەنە کوردییەکان و ئەنجامدانی گفتوگۆ لەگەڵ لایەنە شیعەکانی عێراق بە یەک تیم. سەرچاوەیەکی باڵای پارتی کە نەیویست ناوی ئاشکرا بکرێت، بە پەنجەرەی ڕاگەیاند: ئەگەر دەستپێشخەرییەکەی بارزانی سەربگرێت، پێدەچێت دواتر هەوڵی ئەنجامدانی کۆبوونەوەی لوتکەی حزبەکان بدرێت. سەرچاوەکە دەڵێت: دەستپێشخەرییەکە لەژێر لێکۆڵینەوەدایە و ئەگەر بزانرێت سەردەگرێت، ڕەنگە ڕۆژانی سێشەممە یان چوارشەممە بخرێتەڕوو، ئەگەر بشزانرێت بەدەنگەوەهاتن بۆ دەستپێشخەرییەکە نابێت، ئەوا ڕەنگە دوابخرێت. بەپێی زانیارییەکانی پەنجەرە، بارزانی داوای لەلایەنە شیعەکان کردووە گفتوگۆ لەگەڵ هیچ لایەنێکی کوردیدا ئەنجام نەدەن کە بیەوێت بەتەنها دانوستان بۆ پێکهێنانی حکومەتی نوێی عێراق، ئەنجام بدات.

ئیلهام ئەحمەد، هاوسەرۆکی بەشی پەیوەندییەکانی دەرەوەی ئیدارەی خۆسەری باکور و رۆژهەڵاتی سوریا، لە میانی بەشداریكردنی لە رێگەی ڤیدیۆ کۆنفرانسەوە، لە کۆنفرانسی نێودەوڵەتی بۆ ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتیک کرد کە لە ئەستەنبوڵ بەڕێوەدەچێت: گرنگترین وتەکانى ئیلهام ئەحمەد.. ـ دەخوازین  گفتوگۆ لەگەڵ تورکیا بكەین لەسەر پرسەکانی ئاشتی و دیموکراسی و سەقامگیری. ـ  ئاشتی لە سوریا بە واتای ئاشتی دێت لە تورکیا. ـ بەستنی ئەم کۆنفرانسە ئەرکێکی جوامێرانەیە. ـ دەمانەوێت سوریایەکی ئازاد بونیاد بنێین. ـ  پێویستمان بە دیالۆگ هەیە و لەگەڵ شەڕدا نین ـ ئیدارەی خۆسەر ڕۆڵی سەرەکی دەگێڕێت لە بەدیهێنانی ئاشتی لە سوریا ـ  سوریایەکی ئازاد بەبێ کورد مەحاڵە. ـ حکومەتی تورکیا توانای پشتیوانیكردنی ئاشتی هەیە. ـ  ئەگەر رێبەر ئاپۆ ئازاد بکرێت، ئەم پرۆسەیە بە ئاسانی بەرەوپێش دەچێت ـ ڕێبەر ئۆجالان ڕۆڵێکی گرنگی هەبوو لە پرۆسەی ئاشتیدا و سڵاوی بۆ دەنێرم ـ ئاستتەنگی گەورە هەیە لە بنیاتنانەوەی سوریای نوێ ـ دەرفەت هەیە لە سوریادا هەموو پێکهاتەکان پێمەوە بە ئاشتی بژین ـ ئارامی سوریا گرێدراوە بە ئارامی تورکیاشەوە ـ پێویستە کێشەکانمان لەگەڵ تورکیا بە گفتوگۆ چارەسەر بگەین ـ  حکومەتی تورکیا و ڕاگەیاندنی تورکیا ئەتوانن ڕۆڵی باش بگێڕن لە پرۆسەی ئاشتیدا ـ لە دانانی چەک گرنگتر ئەویە گفتوگۆی پرۆسەی ئاشتی پێکەوە بکەین  ـ داوا لە سەرۆکی ئەمریکا دەکەم ڕۆڵی زیاتری هەبێت لە ئاشتی لە سوریا و تورکیا  ـ ڕێبەر ئۆجالان ڕۆڵێکی چارەنووسساز دەگێڕێت، سەرکردایەتی ئەم پرۆسەیە دەکات لەکاتێکدا لە گۆشەگیری تەواودایە.

لە پەیامێکی نوێدا عەبدوڵڵا ئۆجەلان ڕایگەیاند: " لە ڕێگەی بونیادنانی ئاشتی و کۆمەڵگای دیموکراتیکەوە، سۆسیالیزم سەرلەنوێ بەدەست دەهێنینەوە." دەشڵێت، "وەک کورد، ئێمە تێکۆشانی پەکەکەم بۆ هەبوون و شکۆمەندی کە 52 ساڵە تەواو کرد و ئێستا چووینەتە قۆناغێکەوە کە کۆماری دیموکراتیک و کۆمەڵگای دیموکراتیک سەرلەنوێ بونیاد دەنرێتەوە".   کۆنفرانسی ئاشتی و کۆمەڵگای دیموکراتیک کە پارتی یەکسانی و دیموکراسیی گەلان (دەم پارتی) لە ئیستەنبوڵ سازی دەکات، دەستی پێکرد. کۆنفرانسەکە بۆ ماوەی دوو ڕۆژ بەردەوام دەبێت. لە کۆنفرانسەکەدا پەیامی عەبدوڵڵا ئۆجەلان، خوێندرایەوە. پەیامەکە لەلایەن وەیسی ئاکتاشەوە خوێندرایەوە کە 10 ساڵ لە زیندانی ئیمراڵیدا ڕاگیرابوو و لە مانگی تەمموزدا ئازاد کرا. دەقی پەیامەکەی عەبدوڵڵا ئۆجەلان: ڕوناکبیرانی بەڕێز، هەڤاڵانی هێژا، نوێنەرانی بەڕێز و هەموو ئەو کەسانەی کە باوەڕیان هێشتا بە سۆسیالیزم هەیە؛ "من لە کاتێکدا قسە لەگەڵ ئێوە دەکەم کە لە دوورگەی ئیمراڵی، لەژێر مەرجەکانی گۆشەگیری 26 ساڵەدا، بۆ پرسی کورد لە تورکیا بە گەڕان بەدوای ئاشتی و کۆمەڵگای دیموکراتیک، دانوستاندن لەگەڵ دەوڵەت سەرلەنوێ دەستی پێکردووەتەوە. بۆ من زۆر بەنرخ و واتادارە کە ئەمڕۆ لێرە لە کۆنفرانسی نێودەوڵەتی ئاشتی و کۆمەڵگای دیموکراتیکدا سەبارەت بە 'بونیادنانەوەی سۆسیالیزم' لەگەڵ ئێوە دەدوێم. وەک کورد، تێکۆشانی پەکەکەم بۆ هەبوون و شکۆمەندی کە 52 ساڵە تەواو کرد و ئێستا چووینەتە قۆناغێکەوە کە کۆماری دیموکراتیک و کۆمەڵگای دیموکراتیک سەرلەنوێ بونیاد دەنرێتەوە.  پەکەکە بە مسۆگەرکردنی هەبوونی نەتەوەیی گەلی کورد ئەرکی مێژوویی خۆی بەجێ گەیاند، لە هەمان کاتدا بنبەستبوونی سۆسیالیزمی نەتەوە-دەوڵەتی دەرخست. سۆسیالیزمی سەدەی 20ەم وەک هەنگاوێکی شۆڕشگێڕیی نەرێنی دەرکەوت، بەڵام نەیتوانی شوێنەکەی پڕ بکاتەوە. لە ساڵانی 1990ەکاندا کە زۆرینەی خەڵک لە سۆسیالیزم ڕایاندەکرد، من وتم 'پێداگری لەسەر سۆسیالیزم پێداگرییە لەسەر مرۆڤبوون' و من تەواوی ژیانی خۆم بۆ بونیادنانەوەی ئەم هیوا‌یە تەرخان کرد. ئەم تێکۆشانە کە بە باجی گەورە بەڕێوەچوو، ئەمڕۆ بووەتە میراتێک کە بە ڕەخنەی تیۆری و پراکتیکی دروست کراوە. بۆ ئەوەی بە شێوەیەکی ڕاست خاوەندارێتی لەم میراتە بکەین، دەبێت ئێمە سۆسیالیزم لە یادەوەرییەکەوە بگۆڕین بۆ هێزێکی کۆمەڵایەتیی زیندوو کە لەگەڵ گەلدا دەنگ بداتەوە. دەبێت نەریتی سۆسیالیستی لە مێژوودا هەم بۆ بونیادنانی ئاشتی و هەمیش بۆ بونیادنانی کۆمەڵگای دیموکراتیک وەک میراتێک سەیر بکرێت و ڕێگای بەدەستهێنانی ئەمەش بە جێبەجێکردنی ئەرکە نێودەوڵەتییەکان لە تیۆری و پراکتیکدا مومکینە. هەرچەندە سۆسیالیستە یۆتۆپی و مارکسییەکان لە سەدەی 19هەم و بەدواوە بە فراوانی ڕەخنەیان لە سیستەمی هەژموونی کاپیتالیست گرتووە، بەڵام نەیانتوانی هەڵوێستێکی ئەنجامگیر پێش بخەن. کاپیتالیزمی ئەمڕۆیی ئیتر قەیران نییە، گەیشتووەتە ئاستی نەخۆشییەک کە هەڕەشە لە ڕەگەزی مرۆڤ دەکات. قۆرخکاریی توندوتیژی (مۆنۆپۆلی توندوتیژی) بە شێوەی نەتەوە-دەوڵەت لەم هەڵوەشاندنەوەیەدا دیارکەرە. هەروەک چۆن کاپیتالیزم تەنیا بە بنەما ئابوورییەکان شیکار ناکرێت، ئێمە ناتوانین تێکچوونی بزوتنەوە سۆسیالیستەکان تەنیا بە زۆردار‌ی کاپیتالیست شیکار بکەین. هەڵە مێژووییەکان و هەڵەکانی ئێستاش لەم پاشەکشەیەدا دیارکەرن. دەبێت ڕەخنەکانی من لەسەر مارکسیزم بە ڕاستی تێبگەیەنرێن. من مارکس تاوانبار ناکەم؛ لە کاتی ئەودا، مێژوو وەک ئەمڕۆ ڕووناک نەکرابووەوە، قەیرانی ئیکۆلۆژی نەبوو و کاپیتالیزم لە سەردەمی هەڵکشانی خۆیدا بوو. وێڕای هەموو ئەوانە، مارکس ئایدۆلۆگێکی زۆر بەخۆباوەڕ بوو کە هەمیشە ڕەخنەی لە خۆی دەگرت. ئەو ڕزگاریی ژنانی دەبینی، بەڵام بەهۆی ئەوەی ئەو بە شێوەیەکی سەرەتایی شیکاری دەکرد و قوڵاییەکەی تێنەگەیشتبوو، ئەو باوەڕی وابوو کە ئەگەر چەوساندنەوەی ئابووری تێپەڕێنرێت، ئەویش تێدەپەڕێنرێت. ئەو هەوڵی دەدا مێژووی کۆمەڵایەتی تەنیا لە ڕێگەی چینەوە شیکار بکات و نەیتوانی دەوڵەت و نەتەوە-دەوڵەت بە شێوەیەکی تێرکەر شی بکاتەوە. بۆیە ئەنجامی گران دەرکەوتن. لەگەڵ هەموو ئەم ڕەخنانەدا، من دەمەوێت ئەوەش زیاد بکەم کە من ڕێز لە خەباتی مارکس دەگرم، گومانم لە نییەتی ئەو نییە و من مارکسیزم لە مارکس جیا دەنرخێنم. هەرچەند ئێمە لەسەر هەندێک بابەتی بنەڕەتی ڕەخنە لە مارکسیزم و سۆسیالیزمی ڕیال دەگرین، ئەو شتەی کە ئێمە وەک سۆسیالیست هەستی پێ دەکەین ڕەخنە لەخۆگرتنە. پێویستە هێزەکانی دژە-سیستەم، ماتریالیزمی مێژوویی سەرلەنوێ بنرخێننەوە بۆ ئەوەی لەگەڵ ڕاستیی کۆمەڵگای مرۆڤایەتی بگونجێت. گرنگە مرۆڤ تێبگات کە کاپیتالیزم لە سەدەی 16دا "لە ئاسمانەوە نەکەوتە خوارەوە"، ڕەگەکانی دەگەڕێتەوە بۆ پێشکەوتنی شارستانیەتی 10,000-12,000 ساڵە لە باشووری میزۆپۆتامیا. ناوەندەکانی وەک گرێ میرزان (گوبەکلی تەپە) و گرێ کەچەل ئەم دەستپێکە مێژووییە ڕووناک دەکەنەوە. بۆیە، من بە ڕاستتری دەبینم کە سیستەمی شارستانیەتی ئێستا وەک "سیستەمی کوژەری کۆمەڵایەتیی کاست" ناو بنێم. بەڵگە شوێنەوارناسی و ئەنسرۆپۆلۆژییەکان نیشانی دەدەن کە کاستەکانی نێچیرڤانی نێر، بە بەکارهێنانی تەکنیکەکانی کوشتن کە ئەوان پەرەیان پێ داوە، کۆمەڵگاکانی کلان کە ناوەندەکەیان ژن بوو، سەرکوت کرد و ژنانیان کردە کۆیلە. ئەمە لە مێژووی مرۆڤایەتیدا شکانێکی هەرە قووڵە. لە هەمان کاتدا دژە-شۆڕشێکی گەورەیە کە هەموو پێشکەوتنەکانی شارستانیەتیی پێش خۆی دیاری کردووە. شیکردنەوەی کاپیتالیزم لە پەر‌سێپکتیڤێکی مێژووییەوە ئاسۆی ئێمە زۆر بەرفراوان دەکات. ئەم سیستەمە نە تەنیا ناکۆکییەکانی ناوخۆیی لەناو کۆمەڵگادا گور (توند) دەکات، بەڵکو لە هەمان کاتدا بە پێشخستنی سیستەمی چەکی کیمیایی و ئەتۆمی کە دەتوانن هەسارەکە هەڵوەشێننەوە، بە پیسکردنی کەشوهەوا و بە تاڵانکردنی سەرچاوەکانی ژێرزەوی و سەرڕووی زەوی سروشت وێران دەکات و بەم شێوەیە کۆتایی بە مرۆڤایەتی دەهێنێت. لەناو ئەرکە بنەڕەتییە نێودەوڵەتییەکاندا دایە کە گرێدراو بەم ڕاستییە، شیکارییەکی کاپیتالیستی نوێ پێشکەش بە مرۆڤایەتی بکرێت. دەبێت مێژووی بندەستان بە پەر‌سێپکتیڤی کۆمونەکان کە پێکهاتەیەکی خۆپاراستنە و لە چین لە پێشترە، لێکۆڵینەوەی لەسەر بکرێت. بۆ ئەم مەبەستەش پەر‌سێپکتیڤێکی مێژوویی پێویستە کە ئێڵەکانی سەرەتا وەک دەستپێکی کۆمونەکان دەبینێت و دەگاتە ئەو چینەی کە ئێمە ئەمڕۆ پێی دەڵێین پرۆلیتاریا یان دەگاتە هەموو گەلانی بندەست. لە سەر ئەم بنەمایە ئێمە دەڵێین کە مێژوو بە تێکۆشانی چینایەتی سنووردار نییە. ئەمەش لەخۆ دەگرێت و ڕاستترە کە مێژوو وەک پرۆسەی پەیوەندی و ململانێ لە نێوان پێشکەوتنی کۆمونال و پێشکەوتنی دژە-کۆمونالدا بخوێندرێتەوە کە مێژووەکەی بۆ نزیکەی 30 هەزار ساڵ لەمەوبەر دەگەڕێتەوە. من باوەڕم وایە کە کۆنفرانسەکەتان لەسەر بنەمای شیکارییە تیۆرییەکان کە من پێشکەشم کردوون، گفتوگۆی گرنگ پێش دەخات کە هاوکاری دەکات بۆ تێگەیشتنێکی نوێ بۆ بەرنامە و ڕێکخستنی سیاسی. ڕێبازی بنەڕەتی لەم پرۆسەیەدا ماتریالیزمی دیالێکتیکە. بەڵام، دەبێت ڕۆڵەکانی دیالێکتیکی کلاسیک تێپەڕێنرێن. دەبێت ئێمە ناکۆکییەکان نە وەک بەشێک کە یەکتر هەڵدەوەشێننەوە، بەڵکو وەک دیاردەی کۆمەڵایەتی کە یەکتر بەهێز دەکەن ببینین. چونکە بێ کۆمون دەوڵەت نییە، بێ بۆرژوازی پرۆلیتاریا نییە. بۆیە، دەبێت ئێمە ناکۆکییەکان نە بە زهنیەتێکی هەڵوەشێنەر، بەڵکو بە پەر‌سێپکتیڤێکی مێژوویی وەرچەرخێنەر دەستنیشان بکەین. پێشکەوتنە زانستییەکانیش نیشانی دەدەن کە ڕێبازی دیالێکتیک هەتا ئەو کاتەی نەکرێتە ڕەها (موڵەق)، لە شیکاریی کۆمەڵایەتیدا ئامرازێکی کاریگەرە. لەم چوارچێوەیەدا، نوێکردنەوەی دیالێکتیکی کۆمون-دەوڵەت و چین-دەوڵەت پێویستە. تێکچوونی سۆسیالیزمی ڕاستەقینەی سەدەی ٢٠ەم لە شیکردنەوەی هەڵەی ئەم دیالێکتیکە مێژووییە دەرکەوت: هەرچەند سۆسیالیزمی دەوڵەتپارێز دەوڵەتی بەدەست هێنا، بەڵام لە کۆتاییدا لەبەرامبەر ئەو تێکچوو. بە بەستنەوەی مافی چارەی خۆنووسینی نەتەوەکان بە دەوڵەتی نەتەوەییەوە، ئەو لەناو سنوورەکانی سیاسەتەکانی بۆرژوادا قەتیس ما. چەمکی "نەتەوە-دەوڵەتی پرۆلیتێر" جگە لە بەرهەمهێنانی زهنیەتی دەوڵەتپەرستی ئەنجامێکی دیکەی دروست نەکردووە. من ئەم حەقیقەتەم بە شێوەیەکی ڕاست شیکار کرد و وتم: سۆسیالیزمی نەتەوە-دەوڵەتی مرۆڤ بەرەو تێکچوون دەبات، سۆسیالیزمی کۆمەڵگای دیموکراتیک مرۆڤ بەرەو سەرکەوتن دەبات. ئەمڕۆ کات کاتی ڕێپێوانە بەرەو ڕزگاریی دیموکراتیک لەسەر بنەمای سۆسیالیزمی دیموکراتیک. من لەم ڕێگایەدا باوەڕم وایە کە ئێمە لە شوێنی دەوڵەت بە پەر‌سێپکتیڤی کۆماری دیموکراتیک، نەتەوەی دیموکراتیک و بە پارادیگمای کۆمەڵگای دیموکراتیک، ئیکۆلۆژیک و ئازادیخوازی ژنان سەردەکەوین. ئەم زهنیەتە بزوتنەوەکەمانی گەیاندووەتە نوێبوونەوەی ئایدۆلۆژی و سیاسی، دینامیزمی ڕێکخستنی و گەلپارێزی و ئەوی بەرەو بەرنامەیەکی سۆسیالیستی بردووە کە بتوانێت بۆ پێداویستییەکانی ئەم سەدەیە ببێتە وەڵام. پەیوەندیی سۆسیالیزمی دیموکراتیک لەگەڵ دەوڵەت لە پرۆسەی ئاشتی و چارەسەریدا سەرلەنوێ فۆرم وەردەگرێت. من پەیوەندیی خۆم لەگەڵ دەوڵەت وەک پەیوەندییەکی دیموکراتیزەکردن پێناسە دەکەم. لە تێگەیشتنی کۆماری دیموکراتیکدا پێویست دەکات کە دەوڵەت نە وەک هێزێکی ئیلاهی لەسەر کۆمەڵگا بێت، بەڵکو لە چوارچێوەی پەیمانێکی دیموکراتیکدا لەگەڵ کۆمەڵگا کار بکات. بە ستراتیژیی سیاسیی دیموکراتیک، مومکینە کە لەناو دەوڵەتدا گۆڕان و وەرچەرخان دروست ببێت و کۆمەڵگا لەسەر بنەمایەکی دیموکراتیک سەرلەنوێ بونیاد بنرێتەوە. جێگیرکردنی ئەم ستراتیژییە لەسەر یاسا (حقوق)، بنەمایەکی ماییندە بۆ ئاشتی دروست دەکات. یاسا، وەک میکانیزمی پاراستن و هاوسەنگیی پەیوەندیی دیموکراتیک لە نێوان دەوڵەت و کۆمەڵگادا ئامرازێکی چارەسەرییە کە پێشی لە توندوتیژی دەگرێت. لە هەمان کاتدا ئەو ڕۆڵێکیش دەبینێت لە دامەزراندنی بونیاد و مەشروعییەتی کۆماری دیموکراتیک و بونیادنانەوەی سیستەمی کۆمەڵایەتی. یەکێک لە ئارگومێنتانەی کە من وەک ستراتیژییەکی بنەڕەتیی تێکۆشان پێشکەشم کرد، ئینتێگراسیۆنی (تێکەڵبوونی) دیموکراتیک و چەمکی یاسایی ئەو بوو. یاسای ئینتێگراسیۆنی دیموکراتیک، کە تێیدا یاسا لە ڕێگەی نۆرمی تاکەکەسی و گەردوونی و مافە بەکۆمەڵەکان (کۆلێکتیک) بۆ بەرژەوەندیی کۆمەڵگا سەرلەنوێ بونیاد دەنرێتەوە، دەبێت لەسەر سێ پرەنسیبی سەرەکی دابڕێژرێت: یاسای هاوڵاتیبوونی ئازاد، یاسای ئاشتی و کۆمەڵگای دیموکراتیک، یاساکانی ئازادی. یاسای ئینتێگراسیۆنی دیموکراتیک هەم دەوڵەت وەردەچەرخێنێت بۆ دەوڵەتی نۆرمەکان (یاسا) و هەمیش هەبوونی بەدەستهاتووی کۆمەڵگا بە شێوەیەکی دامەزراوەیی مسۆگەر دەکات و بەم شێوەیە ئازادیی خۆی بەدەست دەهێنێت. پرۆسەی 'بانگەوازی ئاشتی و کۆمەڵگای دیموکراتیک' کە من دەستم پێکرد، پرۆسەیەکی گفتوگۆیە. لە هەرێمێکی وەک ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست کە ئەتنیسیتە، ئایین و مەزهەبی تێکەڵاوی لێیە، زۆر شت هەن کە بە گفتوگۆ و دانوستانی دیموکراتیک بەدەست دەهێنرێن. بە ڕاستی، من باوەڕم وایە کە سۆسیالیزمێکی واتادار جگە لە نزیکبوونەوەیەکی شۆڕشگێڕیی توندوتیژ، گونجاوترە کە خۆی وەک سیستەمێکی ئەرێنی (پۆزەتیڤ)ی بونیادنان و هەبوون ڕێک بخات و ئەمەش بە شێوازی گفتوگۆی دیموکراتیک پێک بهێنێت. زەحمەتە کە مرۆڤ باوەڕ بکات کە سۆسیالیزم بەبێ ئەوەی لەسەر گفتوگۆیەکی دیموکراتیکی بەرفراوان و قووڵ بونیاد بنرێت، ئەگەر بونیادیش بنرێت ماییندە بێت. لینینیش وتوویەتی، 'سۆسیالیزم بەبێ دیموکراسییەکی بەرفراوان و پێشکەوتوو بونیاد نانرێت.' بەم بیر و باوەڕەوە، من هیوادارم کە کۆبوونەوەکەمان بە سەرکەوتوویی تێپەڕێت و سڵاو و خۆشەویستیی هەڤاڵێتیی بێ کۆتاییم پێشکەش بە ئێوە دەکەم." دەم پارتی لە ئەستەنبوڵ کۆنفرانسی” ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتیکی نێودەوڵەتی” ساز دەکات. پارتی یەکسانیی و دیموکراسیی گەلان (دەم پارتی)، کۆنفرانسی ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتیکی نێودەوڵەتی لە ناوەندی جەم کاراجای باکرکۆی ئەستەنبووڵ ساز دەکات. کۆنفرانسەکە ماوەی دوو ڕۆژ دەخایەنێت و لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی ژمارەیەکی زۆر کەسایەتی سیاسی و یاسایی و چالاکوان بەشدار دەبن و لە پرۆسەی ئاشتی و کۆمەڵگای دیموکراتیک، کە دوای بانگەوازی ڕێبەری گەلی کورد عەبدوڵڵا ئۆجالان، کە لە ٢٧ـی شووبات دەستی پێکرد، ئەزموونەکانی جیهان هەڵدەسەنگێندرێت.

لە سنووری پارێزگای هەولێر ئامادەکاری بۆ گۆڕانی کەشوهەوا و هاتنی شەپۆلێکی باران دەکرێت.  د. کارزان هادی، سەرۆکی شارەوانیی هەولێر ئەمڕۆ شەممە، 06ـی کانوونی یەکەمی 2025، ڕاگەیاند، لەسەر ڕاسپاردەی ساسان عەونی، وەزیری شارەوانی و گەشتوگوزار و ئومێد خۆشناو، پارێزگاری هەولێر؛ لەگەڵ هەموو بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتییەکان، سەرپەرشت و ژمارەیەک لە سەرۆک بەشەکانی سنوری سەرۆکایەتیی شارەوانیی پارێزگاکە کۆبووەتەوە.  سەرۆکی شارەوانیی هەولێر گوتی "لەو کۆبوونەوەدا، پلان و ئامادەکاریەکان بۆ پێشگرتن لە کۆبوونەوەی ئاو و کەمکردنەوەی مەترسیەکانی دروستبوونی لافاو خرانەڕوو و ئەوەی پێویست بووبێت بۆ ڕێگری لە لافاو کراوە." کارزان هادی ئاماژەی بەوەش دا "لەو کۆبوونەوەیەدا جەخت لە هەماهەنگیی شارەوانییەکان و لایەنە پەیوەندیدارەکان کرایەوە هەروەها لەگەڵ لیژنە و تیمەکان لە حاڵەتی ئامادەباشیدا دەمێننەوە لەگەڵ پێداچوونەوە و بەدواداچوون بۆ هەموو کەند و ڕێڕەوەکانی ئاوەڕۆ و خاوێنکردنەوەی مەنهۆڵ و چەپەرەکانی ئاو وەگرن" . ئەمە لە کاتێکدایە، کەشناسی پێشبینی کردووە، ئەم هەفتەیە شەپۆلێکی بارانبارین هەرێمی کوردستان بگرێتەوە و بۆ ماوەی چەند ڕۆژێک بەردەوام بێت. 

بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی کەشناسی و بوومەلەرزەزانیی هەرێمی کوردستان راپۆرتی پێشبینییەکانی بۆ رۆژانی 7 تاوەکو 11ی ئەم مانگە بڵاوکردەوە کە تێیدا هاتووە، بەهۆی کاریگەریی دوو نزمەپاڵەپەستۆی دەریای سوور و دەریای ناوەڕاست، کەشوهەوای هەرێمی کوردستان گۆڕانکاریی گەورەی بەسەردا دێت و هۆشداری دروستبوونی لافاو دەدات. کەشناسی هەرێمی کوردستان رایگەیاندووە: "پلەی گەرما لە سەنتەری شارەکان 5 بۆ 8 پلە و لە ناوچە شاخاوییەکان 5 بۆ 12 پلە دادەبەزێ و ئەو ناوچە شاخاوییە سنوورییانەی کە بەرزییان لە 2500 مەتر زیاترە، بەفر دەبارێ."   بەگوێرەی کەشناسیی هەرێمی کوردستان، "رۆژی یەکشەممە 7ی مانگ، شەپۆلی بارانبارینەکە لە رۆژئاواوە دەستپێدەکات. بەڕێوەبەرایەتی کەشناسی پێشبینی دەکات لە رۆژی یەکەمدا، زۆرترین بڕی باران لە ئیدارەی سۆران ببارێت کە بڕەکەی 20 بۆ 30 میلیمەتر دەبێت." کەشناسی دەڵێ: "رۆژی دووشەممە بارانبارین بەردەوام دەبێت و لە ناوچە شاخاوییەکانی هەولێر و دهۆک باران بە لێزمە دەبارێت کە ئەگەری دروستبوونی لافاو هەیە لەو ناوچانەی بارانی زۆریان تێدا دەبارێت." بەڕێوەبەرایەتییەکە هۆشداری لە بارانبارینی رۆژی رۆژی سێشەممە دەدات و ئاماژە بەوە دەکات: "لە نیوەڕۆوە تا درەنگی شەوی سێشەممە لەسەر چوارشەممە، بارانی بەخوڕ و بەلێزمە دەبارێ و هۆشداری لە دروستبوونی لافاو لە ناوچە جیاوازەکانی سلێمانی، هەڵەبجە و گەرمیان دەدرێت." پێشبینییەکە بەوجۆرەیە کە رۆژی سێشەممە، لە گەرمیان 50 میلیمەتر، سلێمانی 40 میلیمەتر و لە کەرکووکیش 35 میلیمەتر باران ببارێت.

سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان و سەرۆکی ئیمارات لەشاری ئەبو زەبی کۆبوونەوە و تاوتوێی دۆخی عێراق و  پەیوەندییە سیاسیی و ئابوورییەکانی هەردوولایان کردووە. پێگەی فەرمی حکومەتی هەرێمی کوردستان بڵاویکردەوە، مەسرور بارزانی سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان ، لە چوارچێوەی سەردانەکەیدا بۆ ئیمارات، لە شاری ئەبوزەبی،لەگەڵ شێخ محەمەد بن زاید ئال نەهیان، سەرۆکی ئیمارات کۆبووەتەوە. ئاماژە بەوەشکراوە، لە دیدارەکەدا گفتوگۆ لەبارەی دۆخی گشتیی عێراق دوای هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی نوێنەران و دوایین گۆڕانکاری و پەرەسەندنەکانی ناوچەکە کرا. ئەوەش خراوەتەڕوو، سەرۆکی حکومەت سوپاسی پشتگیری و هاریکاریی بەردەوامی دەوڵەتی ئیماراتی کردووە و خواستی هەرێمی کوردستانی بۆ برەودان بە پەیوەندیی دوولایەنە دووپات کردووەتەوە ، هەروەها دانانی نێردەیەکی ئیماراتی، تایبەت بە کاروباری ئابووری لەگەڵ هەرێمی کوردستان بەرز نرخاندووە. هەردوولا هاوڕا بوون لەسەر گرنگیی بەهێزترکردنی پەیوەندییەکانی هەرێمی کوردستان و ئیمارات لە هەموو بوارەکاندا.

✍️ سەرتیپ جەوهەر ئەگەری پێكهاتنی حكومەتی هەرێم هەروا دێت ئالۆَزتر و زەحمەتتر دەبێت، ئەگەر تەدەخولی دەرەكیی بەتایبەت ئەمریكا نەبێت، ئەم 4 ساڵە حكومەت دروستناكرێت. پەیوەندی پارتی و یەكێتیی تائێستا گرژە، هێشتا لێكەوتەو كاریگەریی بانگەشەی توندی هەڵبژاردنی رابردوو بەسەر پەیوەندییەكانیانەوە ماوە. بەر لەچەند رۆژێك دیداری قاوەخواردنەوەیەك لەماڵی قوباد تاڵەبانیی لەهەولێر لەنێوان هەلادوولادا ببوو، پێدەچێت زیاتر بۆ گلەیی گازندە لەیەكتر بووبێت و بۆ رەواندنەوەی ئەو شەڕە ئیعلامییە توندەی نێوان هەلادوولا بووبێت عەرەب گوتەنی بۆ تەلتیفی ئەجوا بووە نەك گفتوگۆی جددی پێكهێنانی حكومەت. پارتی لێرەو لەوێ‌ باس لەلێدان لەگروپە چەكدارەكانی عیراق دەكات تا كۆتایی ئەم مانگە، واتە دیسان گرەو لەسەر لاوازبوونی ئێران لەعیراق دەكات. پێیانوایە ئەگەر ئەوە ببێت كاریگەری لەسەر رۆڵ و پێگەی یەكێتیی دەبێت لەعیراق، بەئیعتیبار یەكێتیی لەبەرەی ئێرانەو نزیكی لایەنە شیعەكانە. بەر لەچەند رۆژێكیش تۆم باراك نوێنەری سەرۆكی ئەمریكا بۆكاروباری سوریا لەبەغدا بوو، نامەیەكی هەڕەشەداری توندی لەبارەی گروپە چەكدارەكان گەیاندە سودانیی. یەكێتیش لێرەو لەوێ‌ باس مسۆگەركردنی زۆرینەیەكی مسۆگەری دەنگ دەكات لەپەرلەمانی عیراق بۆ بەدەستهێنانی سەرۆك كۆمار، بۆیە ئەگەر سەرۆك كۆمار مسۆگەربكات، ئیدی سەقفی داواكارییەكانی سەبارەت بەپێكهێنانی حكومەتی هەرێم بەرزبكاتەوە و پێكهێنانی حكومەتی هەرێم زەحمەتتر دەبێت، مەگەر ئەمریكا فشاری زیاتر بكات و هەردوولا ناچار بەپێكهێنانی حكومەت بكات. لەكوردستان، پارتی باس لەمسۆگەركردنی 51 دەنگ دەكات بۆ كۆبونەوەی پەرلەمانی كوردستان، بەڵام پێدەچێت زەحمەت بێت. ئەگەر حكومەت دروستبكات، یان دەبێ‌ لەگەڵ نەوەی نوێ‌ یانیش یەكگرتووی ئیسلامیی بێت.  یەكگرتووی ئیسلامیی پێشەكی بڕیاریداوە نەچێتە حكومەت، نەوەی نوێش سەرۆكەكەی لەزیندانە، سەرباری ئەوەی ئاماژەیەكیان كردووە بەئەگەری بەشداری لەحكومەت، بەڵام پێدەچێت زیاتر بۆ فشاركردن بێت لەیەكێتیی نەك نیەتی راستەقینە! 19 مانگ كەیسێكی دیكەی دادگاییكردنی شاسوار عەبدولواحید دێتەگۆڕێ، 24ی مانگیش وادەی حوكمەكەی ئێستای تەواو دەبێت، بۆنی ئەوە دەكرێت گفتوگۆیەكی جەنتڵمانی لەگەڵ كرابێت، بۆیە بەدوورنازانرێت ئازاد بكرێت. ئەگەر ئازاد بكرێت كەوایە نەوەی نوێ‌ گرەنتیكراوە بەشداری حكومەت نەكات. ئەگەر 24 مانگیش ئازاد نەبێت، ئەوا زەحمەتە تا دوای رێككەوتنی پارتی و یەكێتیی ئازاد بكرێت.

سەرۆكی فراكسیۆنی دەم پارتی لە پەرلەمانی توركیا ئاشكرایكردووە، رێبەر عەبدوڵڵا ئۆجەلان لە كۆبوونەوە لەگەڵ ئەو لیژنە پەرلەمانیەی سەردانی كرد، سەبارەت هەسەدە وتویەتی "هێزێك بەشداری سوپای ناوەندی دەبێت، هێزەكەی دیكەش هەرێمەكە دەپارێزێت". گوڵستان كلچ كۆچیگیت، سەرۆكی فراكسیۆنی پارتی یەكسانی و دیموكراسیی گەلان (دەم پارتی) لە پەرلەمانی توركیا، هاوكات ئەندامی كۆمسیۆنی پەرلەمان كە لە ئیمراڵی لەگەڵ رێبەر  عەبدوڵڵا ئۆجەلان كۆبووەوە، رایگەیاند:"رێبەر ئاپۆ لە كۆبوونەوەكەدا بە وردی پرسی سوریای هەڵسەنگاندووە، بەڵام لە راپۆرتەكانی پەرلەماندا نەخراوەتەڕوو. هەروەها سەبارەت بە هەسەدە فۆرمەلەیەكی پێشكەشكردووە". گوڵستان كلچ ئاماژەی بەوەشكردووە،"رێبەر ئۆجەلان هۆشداری دا، ئەگەر لە سوریا دیموكراتیزەبوون بەدی نەیەت، حكومەتی كاتی دیمەشق دەتوانێت بگۆڕدرێت بۆ دیكتاتۆرێك". "رێبەر ئاپۆ سەبارەت بە هەسەدە فۆرمەلەیەكی پێشكەشكردووە و دەڵێت دەتوانرێت هێزی سەربازی ئەنتێگراسیۆنی سوپا بكرێت، جگە لەوەش هەرێمەكە دەتوانێت هێزی ئاسایشی خۆیشی هەبێت، كاتێك باسی ئەم بابەتەی دەكرد، وتی "من باوەڕم وایە لە توركیا پشكنەر هەیە‌، مەبەستی ئەوە بوو كە هێزێك بەشداری سوپای ناوەندی دەبێت، هێزەكەی دیكە هەرێمەكە دەپارێزێت، ئاسایش دابین دەكات". گوڵستان كلچ كۆچیگیت وای وت. سەرۆكی فراكسیۆنی دەم پارتی و ئەندامی ئەو لیژنەیەی سەردانی رێبەر  ئۆجەلانی كرد دەشڵێت "رێبەر ئاپۆ نەیوتووە یەپەگە بێ مەرج دەستبەرداری چەك بێت و وەك پەكەكە كۆتایی بەوكارانە بهێنێت كە بەناویەوە دەكرێن، ئەو جۆرە بانگەشانە راست نین". لە درێژەی قسەكانیدا سەرۆكی فراكسیۆنی دەم پارتی لە پەرلەمانی توركیا ئاماژەی بەوەشكرد "رێبەر ئاپۆ هەڵسەنگاندنی لەسەر بنەماڵەی ئەسەد لە سوریا كردووە و وتی "دەبینین سوریا بووە بە ئازارترین و بریندارترین جوگرافیای هەرێمەكە، تەنانەت ئەمڕۆش دەڵێن شەرع گۆڕاوە، ئەگەر بەڕاستی گۆڕاوە، ئەوا دەبێت دیموكراتیزەكردن بەدی بێت، بەڵام ئەگەر دیموكراتیزەكردن نەبێت، شەرعیش دەگۆڕێت بۆ دیكتاتۆرێك، لە دۆخێكی وادا دەزانین چی روودەدات". "مەبەستی بەڕێز ئۆجەلان سیستەمێكی دیموكراتیكە، كە هەموو گەلانی سوریا بە ناسنامەی خۆیانەوە بەشداری بن، بە شێوەیەكی ئاشكرا وتی " ئەگەر ئەمە نەبێت چی دەبێت، دیكتاتۆری، واتە ئیدارەیەكی دیكەی ئەسەد بە ناوێكی نوێ، بە فۆرمەلەیەكی نوێ". گوڵستان وای وت. سەرۆكی فراكسیۆنی دەم پارتی هەروەها وتیشی:"هەڵسەنگاندنەكانی بەڕێز ئۆجەلان هەم بۆ توركیا هەم بۆ سوریا و گەلی كورد هەمیشە لەسەر بنەمای دیموكراتیزەبوونە، كاتێك دەیوت "كۆماری دیموكراتیك‌ بەمجۆرە بوو، كاتێك باسی یەكێتی كۆمۆنە دیموكراتیكەكانی دەكرد، لەم چوارچێوەیەدا هەڵسەنگاندنی بۆ دەكرد، واتە دیموكراسی بۆچوونی بنچینەیی ئەوە، نەبێت نابێت، هەربۆیە ئەگەر سیستمی سوریا بگۆڕێت بۆ دیكتاتۆرییەت، بێگومان هێزی كورد نابن بە بەشێك لەم دیكتاتۆرییەتە". لە وەڵامی پرسیاری "نەخشەڕێی رێبەر ئۆجەلان بۆ سوریا چییە؟ چی تێگەشتن؟ گوڵستان كلچ وتی: "دەتوانم بە ڕوونی بیڵێم سوریایەكی دیموكراتیك. ئەوكات لێرە كێشەی سەربازی درووست نابێت. بە واتایەكی تر پرسی "یەپەگە ئەنتێگراسیۆنی سوپا ببێت، یان دەبێتە ئاسایش‌ دەبێتە رۆژەڤی دووەم، سێیەم، چوارەم، چونكە یەكێتییەكی دیموكراتیك بەدی هاتبێت، لە فكر و مێشكی خۆییدا سیستمێكی دیموكراتیكی بنیات ناوە و ئەمە بۆ هەموو ئەو جوگرافیایانە پێشنیاز دەكات كە كورد تێیدایە، بۆ توركیا، سوریا، عێراقیش دەبێت".

حەسەن سەلمان، ڕاوێژکاری یاسایی کۆمیسیۆنى هەڵبژاردنەکانى عێراق، ڕایگەیاند، دابەشکردنى پارەى کارمەندانى ڕۆژى دەنگدان بابەتێکى تەواو داراییە و پەیوەندیى بە کۆتاییهاتنى پڕۆسەى هەڵبژاردن و پەسەندکردنى ناوى بەربژێرە سەرکەوتووەکان لەلایەن دادگاى فیدڕاڵى هەیە. گوتیشى، دابەشکردنى پارەى کارمەندانى ڕۆژى دەنگدان لەلایەن وەزارەتى دارایی یاخود کۆمیسیۆنى هەڵبژاردنەکان دەدرێت. لەبارەى میکانیزمى پڕکردنەوەى شوێنى بەربژێرە دوورخراوەکانیش، ڕاوێژکارەکەى کۆمیسیۆن دەڵێت، هەر بەربژێرێکى سەرکەوتوو کە دوور دەخرێتەوە، دەنگەکانیشى ڕەتدەکرێتەوە، دەشڵێت،  ئەگەر لیستەکە بەئەندازەى بەدەستهێنانى کورسییەک دەنگى مابوو، ئەوا کورسییەکە بۆ هەمان لیست دەبێت و بەپێچەوانەوە دەدرێتە ئەو لیستەى زۆرترین دەنگى هەیە، بەڵام دەنگەکانی نەیگەیاندووەتە ئەندازەى بەدەستهێنانى کورسییەک و بە گەورەترین دؤڕاو هەژمار دەکرێت. بڕیارە لەپاش یەکلایکردنەوەى سەرجەم تانەکان، هەفتەى داهاتوو ناوى بەربژێرە سەرکەوتووەکان بەرزبکرێتەوە بۆ دادگاى فیدراڵى بەمەبەستى پەسەندکردنیان.

هەپەگە پێنج شەهیدی بەبیرهێنایەوە و ڕایگەیاند، بە ڕێزدارییەوە یادی ڕۆڵە قارەمانەکانی گەلی کورد عەباس حەفتانین، ئاخین باکسی، دەمهات مەخمووری، سیپان بێوار و زنار باهۆز دەکەینەوە، کە لە ٢٠١٨دا بە ڕۆحێکی فیداییانەوە دژی هێرشەکانی دوژمن شەڕیان کرد و شەهیدبوون. ناوەندی ڕاگەیاندن و چاپەمەنیی هێزەکانی پارستنی گەل(هەپەگە)، پێنج شەهیدی بەبیرهێنایەوە، کە لە ٢٠١٨ و لە شوێنی جیاوازدا شەهیدبوون. دەقی ڕاگەیاندراوەکەی هەپەگە بەم شێوەیەیە: “بە ڕێزداریی و حورمەتەوە ڕۆڵە قارەمانەکانی گەلی کورد عەباس حەفتانین، ئاخین باکسی، دەمهات مەخمووری، سیپان بێوار و زنار باهۆز بەبیر دێنینەوە کە بە ڕۆحێکی فیداییانەوە لە تێکۆشانی ٢٠١٨دا، دژی هێرشەکانی دوژمن شەڕیان کرد و گەیشتنە ئاستی شەهیدبوون. هەڤاڵانمان عەباس، ئاخین، دەمهات، سیپان و زنار لە سەردەمێکدا کە دەوڵەتی تورک هەوڵی پاکتاوکردنی تەڤگەرەکەمانی دەدا و ئۆپەراسیۆنی قڕکردنی دژی گەلەکەمانی ئەنجام دەدا، ئەرکێکی مێژوویییان لە ئەستۆ گرت. هەڤاڵانمان کە بە هەستکردن بە بەرپرسیارێتی مێژوویی تێکۆشانیان دەکرد، بە شێوەیەکی جددی و بەهێز ئەو ئەرکانەی کە تەڤگەرەکەمان پێیانی سپاردبوو لە ئەستۆ گرت و بەرپرسیارانە جێبەجێیان کرد. ئەوان بە بێ دوودڵی بۆ بەدیهێنانی ئامانجی ڕێبەرێتی ئازاد و کوردستانی ئازاد بەشدارییان کرد. بەو فیداکاریی و بەشدارییە بەهێزەی کە بۆ جێبەجێکردنی فەلسەفەی ئازادی نیشانیاندا، لە مێژووی تێکۆشانی ئێمەدا شوێن پێی قووڵیان بەجێهێشت. هەڤاڵانمان دەزانن کە سەرکەوتن تەنها بە پێداگری لەسەر رێبازی تێکۆشانی ئاپۆیی بەدەست دێت و لەسەر ئەو بنەمایە، بە کار و چالاکیەکانیان گەورەترین بەڵگەیان نیشاندا. هەڤاڵانمان کە هێرشەکانی دوژمن بۆ سەر هەرێمەکانی پاراستنی مەدیایان کردە بنەمای بەهێزکردنی تێکۆشانیان و لەسەر هێڵی فیدایی بوون تیکۆشان. بۆیە تێکۆشانی فیداییانە و هەڵوێستی بە ئیرادەی هەڤاڵانمان بەردەوام ڕێگامان ڕووناک دەکاتەوە.   لەسەر ئەو بنەمایە سەرەخۆشی خۆمان ئاراستەی بنەماڵەی هێژای هەڤاڵانی قارەمانمان عەباس، ئاخین، دەمهات، سیپان، زنار و سەرجەم گەلی وڵاتپارێزی کوردستان دەکەین و بەڵێن دەدەین ئامانجی شەهیدان بەسەرکەوتن تاجدار دەکەین.” هەپەگە زانیاری لەسەر ناسنامەی شەهیدان بەم شێوەیە خستەڕوو: ناسناو: عەباس حەفتانین ناو و ناسناو: جیهان یگیت شوێنی لەدایکبوون: شرنەخ ناوی دایک و باوک: قودرەت- حوسێن کات و شوێنی شەهیدبوون: ٢٩ی ئابی ٢٠١٨ / زاپ. ناسناو: ئاخین باکسی ناو و ناسناو: ئەڤین باکسی شوێنی لەدایکبوون: ئێلح ناوی دایک و باوک: زوریە- سالم کات و شوێنی شەهیدبوون: ٢٩ی ئابی ٢٠١٨ / زاپ. ناسناو: دمهات ماخمووری ناو و ناسناو: فەرمان تورگوت شوێنی لەدایکبوون: جۆلەمێرگ ناوی دایک و باوک: خورسی- ئەحمەد کات و شوێنی شەهیدبوون: ٢٢ی ئاداری ٢٠١٨ / خواکوڕک. ناسناو: سیپان بێوار ناو و ناسناو: ئۆزگور ئایدەمیر شوێنی لەدایکبوون: مووش ناوی دایک و باوک: عایشە-ئەحمەد کات و شوێنی شەهیدبوون: ١٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٨ / مووش. ناسناو: زنار باهۆز ناو و ناسناو: عومەر تورک شوێنی لەدایکبوون: ئامەد ناوی دایک و باوک: سۆنگول-محەمەد کات و شوێنی شەهیدبوون: ٢٤ی نیسانی ٢٠١٨ / ئاڤاشین.”

پوختەی کۆبوونەوەکەی رێبەر عەبدوڵڵا ئۆجەلان کە لە کۆبوونەوەکەدا پەرلەمانی تورکیا خوێندرایەوە کە شاندێکی کۆمیسیۆنی یەکڕیزیی نیشتمانی، برایەتی و دیموکراسی کۆبوویەوە.   "لە کۆبوونەوەکەدا ئۆجەلان رایگەیاندووە، دەوڵەت باخچەلی، سەرۆکی مەهەپە بە قسەکانی خزمەتێکی گەورەی بە سیستمی 100 ساڵەی پەیوەندیی تورک و کورد کردووە و ئازایەتییەکی کەموێنەی لە مێژووی کۆماردا نیشانداوە و سوپاسی کردووە. هەروەها سوپاس و پێزانینی خۆی بۆ بەڕێز رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆککۆماری تورکیا دەربڕیووە بۆ ئەو بوێرییەی لە پرۆسەکەدا نیشانیداوە."    ئۆجەلان: لەسەر بەڵێنەکانی خۆمم   "عەبدوڵڵا ئۆجەلان رایگەیاندووە کە لە سەرەتای پرۆسەکەوە لەسەر ئەو بەڵێنانە بووە کە داویەتی و ئەگەر هەلومەرج لەبار بێت، توانای تیۆری و کرداری هەیە بۆ جێبەجێکردنی. بە درێژی باسی لە پاشخانی مێژوویی کردووە و جەختی لە گرنگیی برایەتیی تورک و کورد کردووەتەوە."    هەڵوەشاندنەوەی هەموو پێکهاتەکانی پەکەکە   "عەبدوڵڵا ئۆجەلان رایگەیاندووە، وازی لە شێوازی چەکداری هێناوە و شێوازی سیاسیی گرتووەتەبەر. بانگەوازی 27ی شوبات بۆ هەڵوەشاندنەوەی هەموو پێکهاتەکانی پەکەکە و دانانی چەک لەلایەن کۆمەڵگەوە پێشوازیی لێکراوە و خەڵک چاودێریی ئەم پێشهاتە دەکات و خۆی لە سووریا و عێراقیش کاریگەریی هەیە."    لەم خاڵەدا، دوای ئەوەی فەتحی یڵدز بەبیریهێنایەوە کە لە دۆسیەی سزادانی عەبدوڵڵا ئۆجەلاندا پارێزەری خانەوادەی شەهیدان بووە، ئۆجەلان گوتوویەتی، "من لەسەر ئەو بەڵێنانەم کە لەو پرۆسەیەدا داومن کە بە تەوقەکردنی دەوڵەت باخچەلی دەستیپێکرد."    "گیانلەدەستدانی هەر سەربازێک تراژیدیایە"   "دوای ئەوەی حوسێن یایمان رایگەیاندووە کە بە هەستیاریی خانەوادەی شەهیدانەوە هاتووە، عەبدوڵڵا ئۆجەلان گوتوویەتی، گیانلەدەستدانی هەر سەربازێک بۆ ئەو تراژیدیایە، هەرگیز پێی دڵخۆش نەبووە و پێویستە گەنجان بەو شێوەیە نەمرن. هەروەها گوتوویەتی، پێویستە بە دڵنیاییەوە لە تورکیا و ناوچەکە چارەسەرییەک بدۆزرێتەوە و نیگەرانیی خۆی بۆ هێرشەکەی سەر کۆمپانیای توساش دەربڕیووە (رۆژی 23ـی تشرینی یەکەمی 2024، دوو گەریلا هێرشیان کردە سەر کۆمپانیای توساش بۆ بەرهەمهێنانی چەک، دوای خۆتەقاندنەوەیان پێنج کەس کوژران)."    هەروەها "پێی گوتراوە، بەکار‌هێنانی زمانی سەردەمی پێش لۆزان و 1924 پرۆسەکە ژەهراوی دەکات."    داوای بانگەوازێکی نوێی بۆ سووریا لێکراوە   "لە کۆتاییدا، لە کاتی چۆڵکردنی ناوچەی زاپدا، بوونی چەک بە دەستی ئەندامانی رێکخراوەکەوە لەنێو رای گشتیدا تووڕەیی دروستکرد و دەرکەوت پەکەکە بە تەواوی پابەندی بانگەوازەکە نەبووە. پێی گوتراوە کە پێویستە هەسەدە پابەندی رێککەوتنی 10ی ئادار بێت و پێویستە بانگەوازێکی نوێ بۆ سووریا بکات."    پێویستە پەکەکە نەک تەنیا چەکی دەستی، بەڵکو لە رووی هزریشەوە چەک دابنێت   "پێی گوتراوە کە ئەم دەوڵەتە دەوڵەتی هەموومانە و کاتێک دەگوترێت 'چەک دابنێن' هەموو پێکهاتەکانی پەکەکە دەگرێتەوە. تێبینی کراوە کە پەکەکە ئەو هێزانەی لە عێراق دەیانکشێنێتەوە، دەیاننێرێت بۆ سووریا و ئەمەش ناکۆکی لەگەڵ لێدوانەکانی پێشوودا دروست دەکات. لە بەرامبەردا ئۆجەلان رایگەیاندووە، 'پێویستە پەکەکە نەک تەنیا چەکی دەستی، بەڵکو لە رووی هزریشەوە چەک دابنێت."    فەتحی یڵدز: ساڵێکە هیچ شەهیدێک نەدراوە   "فەتحی یڵدز رایگەیاندووە، تەنانەت لەو کاتانەی هەواڵی شەهید دەهات، هیچ کەسێک جامی دراوسێ کوردەکەی نەشکاندووە و سەرەڕای ئەو هەموو ئازارە، هەرگیز دوژمنایەتیی کورد و تورک دروست نەبووە."    "لەسەر پرسیارەکانی حوسێن یایمان سەبارەت بە سووریا، ئۆجەلان گوتوویەتی، پێویستە لە بەرامبەر هەنگاوەکانی ئیسرائیل لە ناوچەکە و بەتایبەتی لە سووریا زۆر وریابن و بۆ سووریا پشتگیری لە سیستمی یەکگرتوو دەکات."    "گوتوویەتی، لەم جوگرافیایەدا تورک بەبێ کورد و کورد بەبێ تورک ناژین. هەروەها رایگەیاندووە، لە ساڵی 1995ـەوە وازی لە بیری سۆسیالیزمی هێناوە و گۆڕانی هزری پرۆسەیەکی بەئازارە، بەڵام هەر جارە و یەکێک ئەم هەوڵەی تێکداوە. گوتوویەتی، ئەمە کاریگەریی هەبووە لەسەر بەئەنجام نەگەیشتنی گفتوگۆ ناڕاستەوخۆکانی لەگەڵ ئۆزال، دەمیرەل و ئەربەکان لە ساڵی 1993ـەوە تاوەکو ئێستا."    "مەزڵووم عەبدی دەناسیت؟"    "کاتێک پرسیاری لێکراوە 'فەرهاد عەبدی شاهین دەناسیت؟' ئۆجەلان گوتوویەتی، کەسێکی نزیکی خۆیەتی. کاتێک گوڵستان کڵچ کۆچیگیت پرسیویەتی 'زۆر تەندروست دەبینرێیت، ئایا هیچ شتێکت هەیە لەبارەی مافەکانی ژنانەوە بیڵێیت؟' ئۆجەلان سڵاوی خۆی گەیاندووە."

سەردانی مێژوویی سەرۆک بارزانی بۆ پارێزگەی شڕناخ و دەڤەری جزیرێ و بەشداریکردنی لە سیمپوزیومی مەلایێ جزیری و دەربڕینی پشتیوانی خۆیان بۆ پرۆسەی ئاشتی و ئەو پێشوازییە گەرمەی کە لە لایەن دامودەزگا فەرمییەکانی حکومەت و خەڵکی ناوچەکە لە بەڕێزیان کرا، جێگەی سوپاس و پێزانینە.    بەڵام دواتر لێکدانەوە و خوێندنەوەی جیاواز و نەخوازراو و دوور لە مەبەست هاتنە ئاراوە، کە دڵگرانیی لێکەوتەوە.    ئەوەی کە گرنگە ئەوەیە کە سەردەمێکی ناوازە لە پەیوەندییەکانی نێوان کۆماری تورکیا و هەرێمی کوردستان لە ئارادایە.    پرۆسەی ئاشتیش هەنگاوێکی دروستە لە چارەسەرکردنی پرسێکی گرنگ و هەستیار و دەستخۆشی لە حکومەت و حزبە دەسەڵاتدارەکانی تورکیا و هەموو لایەک دەکەین کە ڕۆڵی کاریگەریان هەبووە لە بەرەوپێشبردنی ئاشتی وسەقامگیری لە تورکیا و ناوچەکەدا.   بە پێویستی دەزانین هەموو لایەکمان بە هاوکاریی یەکتر ، هەوڵی ڕەواندنەوەی نیگەرانیەکان بدەین و جەخت لە قووڵترکردنی پەیوەندییەکان و بەدیهێنانی ئاشتەوایی و پاراستنی بەرژەوەندییە هاوبەشەکانمان و سەقامگیری ناوچەکە بکەین.   حکومەتی هەرێمی کوردستان

ماڵپەری"تەسنیم"ی نزیك لە سوپای پاسدارانی ئێران، راپۆرتێكی لەبارەی كردنە ئامانجی كێڵگەی غازی كۆرمۆر لە سلێمانی بڵاوكردووەتەوەو تیایدا دەڵێت: هەر كاتێك ئەو كێڵگەیە بۆردومان دەكرێت پەنجەی تۆمەت ئاڕاستەی گروپەكانی مقاوەمەی عێراقی دەكرێت (مەبەستی میلیشیا شیعەكانە)، لەكاتێكدا گروپی هەماهەنگی مقاوەمە لە بەیاننامەیەکی فەرمیدا بوونی هەر پەیوەندییەکی بە هێرشەکانەوە رەتکردووەتەوە، سەرچاوەكە بەناوی  چاودێرانیشەوە رایگەیاندووە: ئەو تۆمەتانە بەمەبەستی دۆزینەوەی پاساوە بۆ بەهێزکردنی بوونی ئەمریکا لە باکوری عێراق. ماڵپەرەكە لە بەشێكی تری راپۆڕتەكەدا دەڵێت: چەندین پێدراو ئاماژە بە ئەگەری تێوەگلانی تورکیا لە هێرشەکەدا دەکەن، نەک تەنها بە پشتبەستن بە بەڵگە تەکنیکییەكان، بەڵکو لە چوارچێوەی ململانێی هەژمونی تورکیا و ئیمارات لەسەر سەرچاوەکانی وزە و ڕێڕەوی بازرگانی لە ناوچەکەدا.  راشیدەگەیەنێت: ئەنكەرە کە بە وردی چاودێری فراوانبونی رۆڵی ئیمارات دەکات لە کەرتی وزەو گواستنەوەداو وا پێدەچێت تێكەڵكردنی كارتەكانی لەناوخۆی عێراق بەلاوە گرنگ بێت و ئەو پەیامە بنێرێت کە باڵابوونی هەژمونی ئیمارات لە سلێمانی بەبێ‌ وەڵام تێناپەڕێت.

چی دەربارەی ئەو کونسوڵخانەی ئەمریکا دەزانیت لە هەولێر؟ وا بووەتە بابەتی رۆژ.  ئامادەکردنی، هاوڵاتی. کردنەوەی کونسوڵخانەی نوێی گشتیی ئەمریکا لە هەولێر بووەتە بابەتی رۆژی میدیا ناوخۆی و عەرەبییەکان. کونسوڵخانەی ئەمریکا لە هەولێر چۆن دامەزرا؟ لە سەرەتای ساڵی 2007 ئەمریکا بڕیاریدا ئۆفسێکی خۆی لە هەولێر بکاتەوە بۆ کاروباری هاوڵاتیانی خۆی و چەند کارێکی دیپلۆماسی، دوای بەهێزبوونی پەیوەندییەکان هاتنی ژمارەیەکی زۆر هاوڵاتی ئەمریکی ئۆفیسەکە لە ساڵی 2011 کرایە کونسوڵخانەی گشتیی ئەمریکا لە هەولێر. دواتر ئەمریکا لە ساڵی 2018 بڕیاریدا کونسوڵخانە گەورەتر بکات و بیکاتە هاوشێوەی باڵوێزخانەیەک. ئەوە بوو لە شەشی مانگی تەمموزی 2018 بەئامادەبوونی نێچیرڤان بارزانی و باڵێۆزی ئەو کاتەی ئەمریکا لە عێراق و کونسوڵی ئەو کاتەی ئەمریکا لە هەولێر بەردی بناغەکەی دانرا. تایبەتمەندییەکانی چین؟ کونسوڵخانە نوێیەکە لەریزی باڵوێزخانەکانی وەک بەغداد و بەیروت ناوی دەهێنرێت و گەورەترین کونسوڵخانەیە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، لەسەر رووبەڕی 206 هەزار مەتر دروستکراوە بودجەی تەرخانکراوی نزیکەی 800 ملیۆن دۆلارە. ئەم کونسوڵخانەیە هۆتێل، مەلەوانگە و هۆڵی یاری لەشجوانیشی تێدایە و رێکاری ئەمنیی توندوتۆڵیش گیراوەتەبەر بۆ پاراستی کارمەندان و سەردانیکەران. کونسوڵخانەکە دەکەوێتە سەر رێگای پیرمام و نزیک شەقامی 150 مەتریی هەولێرە توانای لە خۆگرتنی هەزار کەسی هەیە. کێ بەشداریی کردنەوەی کونسوڵخانە نوێیەکە بوو؟ کردنەوەکەی میوانی تایبەتی لە ئەمریکاوە بۆ هاتبوو کە بریتیبوون لە مایکڵ ریگاس، جێگری وەزیری دەرەوەی ئەمریکا و شاندێکی یاوەری و  باڵیۆزی ئەمریکا لە بەغداد، لە کوردستانیش بە ئامادەبوونی سەرۆک بارزانی و نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان و مەسرور بارزانی، سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان و قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆکوەزیران. رۆژنامەنووسان و نووسەران چی دەڵێن؟ مەحمود یاسین کوردی، رۆژنامەنووس دەڵێت، ئەمریکا لەوە زیاتر چی بکات 800 ملیۆن دۆلاری خەرجکردووە و لە کوردستان ناڕوات و دەیەوێت پەیوەندییەکان بەهێز بکات. کامەران کوردیش دەڵێت، پیرۆزە کردنەوەی ئەو کونسوڵخانە نوێیە دەبێت خۆمان بۆ پێشهاتە گرنگەکان ئامادەبکەین. جێگری وەزیری دەرەوەی ئەمریکاش لە دیدارەکەی لەگەڵ سەرۆکوەزیران گوتی، کردنەوەکە گەورەترین وەبەرهێنانی ئێمەیە لە ناوچەکە و ویستی ئێمە بۆ بەردەوامی پەیوەندییەکان نیشان دەدات. تۆ چی دەڵێت؟ پەیوەندییەکانی هەولێر و واشنتن دەگاتە کوێ؟