عەتا شەمیرانی

لە ناوەڕۆکی ئەو ساتەوەختە سیاسییەی ئێستای عێراقدا، پرسیارێک وەک ئەو میحوەرە وەستاوە کە هەموو ئەوانی دیکە بە دەوریدا دەسوڕێنەوە: ئایا محەمەد شیاع ئەلسودانی، لە نێوان تۆڕی هێزەکانی سەرککەوتوو لە چوارچێوەی هەماهەنگی و دەرەوەی چوارچێوەی هەماهەنگیدا، دەتوانێت بگەڕێتەوە بۆ سەرۆکایەتیی وەزیران؟!

لە ڕووکەشدا پرسیارەکە تەکنیکی دەردەکەوێت، بەڵام لە ناوەڕۆکەکەیدا پرسیارێکە سەبارەت بە خودی سروشتی دەسەڵات لە عێراقدا: کێ بەڕاستی دەستەڵاتی دەسەڵاتی بەدەستەوەیە؟!وە ئایا سەرۆک وەزیران بە پشتبەستن بە قورسایی هەڵبژاردنەکانی دەگەڕێتەوە، یان لەسەر قورساییەکەی لە هاوسەنگی بەرژەوەندییەکان کە تا ئێستا لەلایەن خەڵکەوە نەبینراوە؟!

ئەو زەبری هەڵبژاردنەی کە ئەلسودانی بەدەستی هێنا، ئەوی خستە سەر گەورەترین بلۆک، بەڵام ناتوانێت بیانکات بە سەرۆکی حکومەتی داهاتوو. سیستەمی سیاسی عێراق- سیستەمێکه زیاتر لەسەر کۆدەنگی بنیات نراوە نەک لەسەر هێزی ژمارەیی- دەسەڵات دەکاتە بەرهەمی هاوکێشەیەک کە لە سندوقی دەنگدان تێدەپەڕێت، قووڵ دەبێتەوە لە تۆڕێکی ئاڵۆزی پەیوەندی و بەرژەوەندییەکان. ڕێک لێرەدایە کە گەشتەکەی ئەلسودانی دەست پێدەکات، بە گەشتکردن بەو  تونێلە تەسکەدا کە شەرعیەتی دەستکەوتی جەماوەری لە شەرعیەتی مانەوە لە دەسەڵات جیادەکاتەوە!!

لەناو خودی چوارچێوەی هەماهەنگیدا، وێنەکە لەوە ئاڵۆزتر دەردەکەوێت کە بە چاوی ڕووت دەردەکەوێت. چوارچێوەکە ئەوە نییە کە یەک بلۆک نییە، بەڵکو پێکهاتەیەکی دانوستانکاری شلە کە حیساباتی ئایدیۆلۆژی لەگەڵ بەرژەوەندییە ئابوورییەکان و کایە کاریگەرییە سەریەککەوتووەکاندا تێکەڵ دەبن. هەندێک لە پێکهاتەکانی لە ئەلسودانیدا پڕۆژەیەکی سەردەمیانە و توانای دامەزراندنی سەقامگیری لە ڕێگەی ڕێبازێکی پراگماتیکییەوە بۆ کاریگەریی ناوچەیی و نێودەوڵەتی دەبینن، هەندێکی دیکەش وەک کەسایەتییەک سەیری دەکەن کە ڕەنگە ببێتە "کەسێکی گەورە بۆ سیستەمەکە" ئەگەر خولی دووەمی پێ بدرێت، ئەمەش ترسیان لە تێکدانی هاوسەنگی ناوخۆیی هێز بەرز دەکاتەوە. ئەم ململانێ بنەڕەتییە ئەوەیە کە کاندیدکردنی سودانی دەکاتە قومارێکی پڕ لە ترس، تەنانەت لەناو ئۆردوگای سیاسی گوماناوییەکەیدا.

لە لایەکی دیکەوە حیزبە کوردییەکان و سوننەکان بە لۆژیکێکی جیاواز کاردەکەن، ئەویش لۆژیکی بەرژەوەندیی پراگماتیکی خۆپەرستییە. ئەم لایەنانە کەمتر لە خەمی ناسنامەی سەرۆک وەزیرانن وەک لە ڕادەی دەستکەوتە گەرەنتیکراوەکان لە بوارە هەستیارەکانی وەک نەوت و سنووری ئیداری و بودجەی گشتی. ئەلسودانی تێدەگات کە گەڕانەوەی نەک تەنها بە هێزی خۆی لەناو سیستەمەکەدا تاقیدەکرێتەوە، بەڵکو بە توانای دروستکردنی هاوسەنگی نوێ لەگەڵ لایەنە غەیرە شیعەکانیش تاقیدەکرێتەوە- هاوسەنگییەک کە دەتوانێت ڕەوتی دانوستانەکان بگۆڕێت و هاوکێشەیەکی حوکمڕانی جێگیرتر دابنێت!!

 لەبەرئەوەی سیاسەتی عێراق بەبێ لەبەرچاوگرتنی بەستێنە ناوچەییەکەی تێناگەین، ڕۆڵی ئێران و ئەمریکا میحوەرێکی سەرەکی پێکدەهێنن. ئەمەش دەتوانرێت تێپەڕێنرێت. تاران لە ڕوانگەی پاراستنی حکومەتێکەوە دەڕوانێت کە لەگەڵ بەرژەوەندییە ستراتیژییەکانیدا بەریەک نەکەوێت، واشنتۆنیش بەدوای حکومەتێکدا دەگەڕێت کە توانای سنووردارکردنی کوتلە چەکدارەکان و دامەزراندنی کەناڵی پارێزراوی پەیوەندیکردن لەگەڵیاندا هەبێت. توانای سودانی بۆ ڕۆیشتن لە نێوان ئەم دوو فشارەدا- بەبێ ئەوەی بە ڕوونی خۆی لەگەڵ هیچ کامیاندا ڕێکبخات- سوودێکی پێدەبەخشێت، بەڵام لە هەمان کاتدا دەیخاتە ژێر چاودێری بەردەوامەوە، لە نێوان هاوسەنگی و ناجێگیریدا دەلەرزێت!!

ئاڵەنگاری ڕاستەقینە بۆ ئەلسودانی لەوەدا نییە کە دەگەڕێتەوە یان نا، بەڵکو لە فۆرمێکدایە کە گەڕانەوەی دەبێت: ئایا دوای چەسپاندنی شەرعیەتی هەڵبژاردنەکانی وەک سەرکردەیەکی بەهێزتر دەگەڕێتەوە؟ یان بە سنوورداربوونی سازانە سیاسییەکان دەگەڕێتەوە کە دەستکەوتە هەڵبژاردنەکانی بێمانا دەکات؟ لە سیناریۆیەکی تردا، ڕەنگە بە هیچ شێوەیەک نەگەڕێتەوە، بەتایبەتی ئەگەر دابەشبوونە ناوخۆییەکانی ناو دامەزراوەی سیاسی بگۆڕدرێن بۆ ڕێککەوتنێکی بێدەنگ لەسەر کاندیدێکی ئەڵتەرناتیڤی "سەلامەت" کە نیگەرانییەکانی هێزە کاریگەرەکان کەم بکاتەوە.

داهاتووی سودانی- و ڕەنگە داهاتووی دەسەڵاتی جێبەجێکردن لە عێراقدا- پەیوەستە بە هاوسەنگییەکی ناسکی نێوان سێ توخمەوە: لێکتێگەیشتنێک لەناو بلۆکی سیاسی شیعە، سازشکردن لە نێوان هێزە غەیرە شیعەکان و هاوسەنگی هێزی ناوچەیی.هەریەکێک لەم توخمانە بە تەنیا توانای ئەوەی هەیە کە بیباتە لوتکە یان پاڵ بە دووری بخاتەوە!!

لە کۆتاییدا ڕەنگە سودانی بگەڕێتەوە، بەڵام وانەکە ڕوونە. حەقیقەتی بنچینەیی بە بەردەوامی دەمێنێتەوە: لە عێراقدا تەنیا سیاسەتمەدار نییە دەسەڵات دروست دەکات، بەڵکو دەسەڵات خۆی سیاسەتمەدارەکانی خۆی دروست دەکات و سەرلەنوێ لەقاڵبیان دەداتەوە و سنوورەکانی ئەو شتانەی کە بۆیان مومکینە پێناسە دەکەنەوە. لێرەدا پارادۆکسە گەورەکە کەوتووە: ئەو سیاسەتمەدارەی پێی وایە دەوڵەت لە قاڵب دەداتەوە، خۆی دەبینێتەوە- بە تێپەڕبوونی کات- لە چوارچێوەی قاڵبێکدا دەژی کە دەوڵەت بۆی دروستی کردووە، قاڵبێک کە تەنیا ئەوانەی لە لۆژیکی سێبەرەکان و لۆژیکی ڕووبەرەکەش تێدەگەن!!