ئاری قەرەداخی

ئایینە ئاسمانێکان وئاینزا لێکەوتەکانیان لەهێزی خوداییەوە دەرواننە دیاردە وڕەواڵەتی (هاوسەنگێتی ژیان وسروشت)، لەو ڕوانگەیەیشەوە سێ ئایینەکانی( ئیسلام، کریستیان وجو) تەفسیری هاوبەشیان هەیە سەبارەت دەستپێکی بون لە(ئادەم وحەوا) و ڕۆح لەبەرکردنیان. لەبڕوایاندایە؛ لەوێوە ژیان سەریهەڵداوە تاگەیشتۆتە ئەمەی دەیگوزەرێنین: لەلەدایکبونەوە بەسەرهاتەکانمان لەسەر تەختی ناوچەوانماندا نوسراون؛ دەمرین، ڕۆحمان دەردەچیت وهەمووشتێکمان لەسەرکۆی زەوی کۆتایی پێدێت جگە لەپاشخانی کردەوەکانمان.!

ئەو ئایینانە، بەپێی سورەت وتێکستەکانی کتێبەپیرۆزەکانیان کەلەئاسمانەوە بۆ پەیامبەران نێردراونەتە خوارەوە، لەبانگەشەدا بۆجێبەجێکردنی فەرمان وڕاسپاردەکانی خوداوەند، لەدیدی هاوبەشیاندا، ناوەکانی؛ (جبرائیڵ، ئیزرائیڵ، میکائیڵ وئیسڕافیڵ) وهتد... هاتون ولەکتێبە پیرۆزەکانی (قورئان، ئینجیل وتەورات)دا بەمەلائیکەتی(خودای گەورە)ناسراون.! هەر لەوڕوانگە نزیکانەیشەوە، جۆرێک هاوبەشی لەحوکم وڕاوبۆچونیاندا دەبیندرێن دەربارە بەڕێکخستن وبەڕیوەبردنی ژیان وبەرپرسیارێتی مرۆڤ لەکردەوە چاک/خراپەکانیدا بەرامبەر بەخودا، لەقەناعەتێکەوە: رفتار وکردەوەی هەرتاکێک هەڵدەگیرێن بۆڕۆژێک، بە(ڕۆژی حەشر – یوم القیامە) ناسراوە.! لەوڕۆژەدا گشتمان دادگایی دەکرێین وتێکڕای حساباتی چاک وخراپەکان پاکتاودەکرێن بەمەبەستی حوکمدان بەخەڵاتوەرگرتنی بەهەشت یان بەسزاوەرگرتنی دۆزەخ.! بەوپێیە؛ (ژیان ومردن) پرۆسەێکی دونیایی کاتییی گۆڕەپانی تاقیکردنەوەمانە لەپێناو چارەنوسی ژیانێکی هەمیشەیی لەبەهەشت یان لەدۆزەخدا.!

ئایینە جێیێکان(دونیاێکان)ی؛ (‌هیندۆس)ی،(بودا)یی وتاڕێژەێکیش(زەردەشت)ی لەمەدا ولەهەندێک ڕەواڵەتدا سەبارەت بەڕێوەچونی ژیان وداهاتوی مرۆڤ جوداواز لەبۆچونی ئایینە ئاسمانێکان بیردەکەنەوە. ئەمان؛ لەدوای هەرمردنێک، بڕوایان بە “کۆچی ڕۆح/تناسخ الارواح” هەیە، پێیان وایە؛ ئیتر، کاتێک کەڕۆح بۆی نامێنێت لەجەستەێکەدا مەکۆگیربمێنێتەوە.! چیتر بۆینالوێت پرۆسەکان بەڕێکات، پاش ماوەێک مانەوە لەبەتاڵیدا، ئەو ڕۆحە کۆچدەکات بۆجەستەیەکی نوێ، ڕەنگە بۆجەستەی مرۆڤێکی نوێ یان جەستەی بوونەوەرێکی نوێ..! ئەمە، بەنوێبونەوەی ڕۆح ناودەهێنن (تناسخ الأرواح).!

 ئەم ئاینانە، کتێبەکانیان بەپیرۆز ناناسێنن: هیندۆسی نوسینەکانی مەرجەعەکانیان لەکتێبی (فێداس Vedas))دا، بودایی لەکتێبی(تریبیتاکا Tripitaka))دا بەزمانی سانسکریتی کۆکراونەتەوە وزەردەشتی لەکتێبی(ئاڤێستاAvesta))دا (زەردەشت)خۆی لەتێکستی هۆنراوەئامێزدا بەزمانی کۆنی ئاڤێستا نزیک لەسانسکریتیەوە نوسیوێتی. ئەم ئایینانەیش لەهەندێک بابەتدا تێروانینیان نزیکە لەیەکەوە، لەبڕواێکدا؛ ئەنجامی چاکەو وخراپەی هەربونەوەرێک زو تادرەنگ لەژیانی خۆیدا توشی دەبێتەوە، دواناخرێت بۆڕۆژێک پێی بوترێت ڕۆژی حەشر/قیامەت (هیندۆس)،(بودا) و(زەردەشت)ی بروایان بەدادگاییکردنی باشی وخراپکارێکان نییە وهەر باسیشی ناکەن.! بڕوایان بەپاداشت، سزا، وتۆڵە نییە! بەڵام، بروایان بە(کار وکاردانەوە) هەیە. ئەوان دەڵێن بەهەشت ودۆزەخ لێرە (لەسەر زەوی)دایە هەردووکیان ئاوێنەی بەرهەمی کردەوەکانی خۆیە بۆخۆ.

وەکو گوتمان: هەر کردارێکی چاکی/خراپی مرۆڤ، لەداهاتویدا، زو تا درەنگ سروشت لەکاردانەوەدا بەپێی پرنسیپی دەرون، بەپێوانەیی نیەتی بکەر لەچاکەدا ڕێچکە دەگرێت ولەدەرفەتێکدا بۆخۆی دەگەڕەێتەوە، بەهەمان ڕەوتیش لەخراپەدا ڕێچکەدەگرێت ولەدەرفەتێکدا بۆخۆی دەگەڕێتەوە
بۆ رونکردنەوی یاساکانی سروشتدا؛ مرۆڤێک یا هەربوونەوەرێک لەپێناوی مانەوەی لەژیاندا نێچیرێک دەکوژێت و وەک ڕسقێک دەیخۆات، روداوەکە دەڕژێتە ناوپرۆسەی هاوسەنگڕاگرتنی سروشت وململانێی ڕەوا لەپێناوی مانەوە، بەڵام، بۆنمونە لەئەگەری (دووگیان)یدا وبەئەنقەست کوشتن وخواردنی، لەیاسای سروشتدا ناپەسەندە، چونکە تاوانکاریێکە هاوسەنگڕاگرتنی سروشت دەشێوێنێت لەڕێگرتن بەهاتنە دونیاوەی بەچکەێک.! لەلێکۆڵینەوەکانی (زیندەوەرزانی)دا سەلماوە: هەرەزۆری ئاژەڵە ڕاوکەرەکان وەهارفتارێکی ئەستەم دەرحەق بە(دووگیان)لەخۆڕسکیاندا نییە، کەچی، مخابن لەخۆڕسکی زۆرێکی مرۆڤە ڕاوچێکاندا هەیە.!
لێرەدا، بەسەرهاتێکی تۆمارکراو لەمەڕ یاساکانی هاوسەنگڕاگرتنی سروشت ودەرون دەگێڕینەوە: 

پشیلە کێوێکی نەوجوانی زۆر برسی، چەند هەوڵێکی ڕاوکردن دەدات، هیچی سەرناگرێت.! لەناکاودا کۆترێک دەبینێنێت لەکەناراوێکدا نیشتۆتەوە، هێدی هێدی وبەئەسپایی، بەخۆگڕمۆڵەکردن ومەڵاس دوای مەڵاس نزیکتر دەبێتەوە، بێئەوەی کۆترەکە هیچجۆرە پەرچەرکردارێک بنوێنێت، پشیلەکە دەگاتە ئاستی یەکلایی پەلاماردان ولەترۆپکی پرۆسەکەدا بۆی دەسەلمێت؛ کۆترەکە کوێر ونابینایە.! پاش چەند چرکەێک لە ڕامان ودامان بەئەسپایی پاشەکشە دەکات وملی ڕێپێوان دەگرێتەوە.! پاش کەمێک لەناکاودا مراوێکی کێوی لەکاتی هەوڵی خۆرزگارکردن لەهەمان پشیلە بەهەواوە لەقەڵەمبازێکی چاپوکی بێهاوتای تونددا بەنێچیردەیگرێت.!

هەروەها، کاردانەوەی کردەوە خراپەکانی؛ (سەددام حسێن -عیراق) و(شای -ئێران) لەژیانی خۆیاندا، پاش ساڵانێکی دور ودرێژ دەرئەنجامەکان بەسەر خۆیاندا بەدۆزەخ شکایەوە، بەهەمان سیستەم کاردانەوەی کردەوە بێوەیەکانی (نێلسۆن ماندێلا -ئەفریقای باشور)یش لەژیانیدا،پاش ساڵانێکی دور ودرێژ دەرئەنجامەکان بەسەر خۆیدا بەبەهەشتدا سـاخبوەوە.! ئەمانە لەلایئایینە دونیاێکان بە کارما - Karma) ناونراون، ودەبینرێن.!

کارما - Karma پرۆسەێکی دانەبڕاوی پەیوەست بەکاردانەوەی روداوەکانە.! وەک پرنسیپ ویاساێکی(سروشت و دەروون - هۆکار و دەرئەنجام) تەماشادەکرێن ودەخوێندرێنەوە.! بریتین لەبەردەوامی خۆکاراکردنەوەی دیاردەکان بەپێی هەردوو لە: (پرنسیپی سروشت)لەپێناو ڕاگرتنی هاوسەنگی وبەڕێوەبردنی جۆرەکانی  کاردانەوە لەچەسپاندندا و(پرنسیپی دەروون)یش لەنیەتلێنانی بکەرەکانەوە جۆری کردارەکان ڕەنگ وڕەوت وەردەگرێن.!

بەگشتی وبەکورتی: لەکوردەواریشداپەندەکانی وەک: (ئەو کەسەی چاکە دەکات چاکە دەبینێتەوە)،  
(ئەوەی دەیروێنیت ئەوە دەچنیتەوە)، {چاکە بکە وبیدەرە دەم ئاوەوە)، (رولەئاسمان تفکردن روخساری خۆت دەگرێتەوە)، (هەرکەسێک چاڵەبیـر بۆ ئاشناێک هەڵکەنێت خۆی دەکەوێتە ناویەوە)..هتد...

ئەو پەندە جوارۆجۆرانە وپەندی زۆری تر، هەرهەموی هەڵکەوتەی ژیانی ڕۆژانەمانە لەسروشت ودەروندا، هەرهەموی دەرژێتە ناوتێگەی چەمکی(کارما) وپرۆسەی (کار وکاردانەوە – هۆکار ودەرئەنجام)وە..! لەلایەن ئایینە ئاسمانێکانیشەوە (لەڕوانگەی خۆداناسیەوە) ڕەتنەنەکراونەتەوە، بە(عەدالەتی ئاسمان) ئاماژەی پێدەدەن ولەهەندێک حاڵەتیشدا وەکو هەڕەشێکی دونیایی ولەهەندێک دۆخیشدا هەڕەشەکە بۆ ڕۆژی حەشر دوادەخەن، بەڵام فەلسەفە لەهەردوو حاڵەتەکەدا بۆترساندنی مرۆڤ بەکاردەهێنرێن، لەپێناوی دابینکردنی ئاسایشی کۆمەڵایەتی ودادپەروەری لەسەر رووی زەمیندا.!

ئایینەکانی ئاسمانی ودونیایی،پێکەوە لەپەیامی(عەدالەتی ئاسمان/ کارما)دا کۆبونەتەوە؛ ئاسمانێکان لەلێکدانەوەی لاهوتیدا بەناوی خوداوەندەوە لەهاوسەنگڕاگرتنی ژیانی مرۆڤایەتیدا دەناسێنن، کەئەمە لەلێکدانەوەی لۆجیکی دونیاێکاندا لەهاوسەنگڕاگرتنی دیاردەکانی سروشتدا دەناسێنن..! هەبونی دونیایكی تر لەباوەڕی ئایینە ئاسمانێکاندا چەسپیوە، ئەمەیش لەباوەڕی ئایینە دونیاێکانیشدا ڕەتناکرێتەوە، لەدرێژەداندا بەکارنامەی ئەم تاکە سروشتەی ئێستادا..! 

عەدالەتی ئاسمان/ کارما؛
هیچ پلەوپایەێک ناناسێت.
هیچ کردەوەێک لەبیرناکات وتێناپەڕێنێت.