هێمن عەبدوڵڵا حەمە ڕەشید
سەرەتا؛ لە سەردەمی دیجیتاڵی ئەمڕۆدا، کە هەر کەسێک دەتوانێت تەنها بە یەک کلیک زانیاری بڵاو بکاتەوە، پرسیارێکی بنەڕەتی لەبەردەمی کۆمەڵگای کوردستانیدا دەوەستێت: ئایا ئەوەی کاری ڕۆژنامەوانی ئەنجام دەدات، بە ڕاستی شایستەی ئەم ناوەیە؟

ئەمرۆ لە هەرێمی کوردستان، سەدان  پەیج و کەناڵی سۆشیال میدیا هەن کە هەواڵ و شیکاریی بڵاو دەکەنەوە. بەڵام پرسیارەکە ئەوەیە: ئایا ئەوان کاری ڕۆژنامەوانی ڕاستەقینە ئەنجام دەدەن، یان تەنها ناوەڕۆکی ئاڕاستەکراو بۆ ئامانجە تایبەتییەکانی خۆیان دروست دەکەن؟

کاری ڕۆژنامەوانی چییە؟
 کاری ڕۆژنامەوانی بریتیە لە پیشەیەک کە بەرپرسیارێتی گەورەی هەیە. ڕۆژنامەنوس کەسێکە کە زانیاری کۆدەکاتەوە، شی دەکاتەوە و بە شێوەیەکی بێلایەن و ڕاستەقینە بۆ خەڵکی دەگوازێتەوە. ئامانجی سەرەکی لەم کارەدا ئاگاداری کۆمەڵگایە لەو بابەتانەی کە کاریگەری لەسەر ژیانیان هەیە.

کاری ڕۆژنامەوانی پشت بە چەند بنەمایەکی سەرەکی دەبەستێت:

*یەکەم: ڕاستگۆیی:*هەموو زانیاریەک دەبێت پشتڕاست بکرێتەوە لە چەند سەرچاوەیەکەوە پێش بڵاوکردنەوەی.

**دووەم: بێلایەنی:*ڕۆژنامەنوس نابێت لایەنگری هیچ لایەنێک بکات، بەڵکو دەبێت هەموو لایەکان بە یەکسانی نمایندەیی بکات.

سێیەم: ڕێزگرتن لە کەرامەتی مرۆڤ: ناوەڕۆک نابێت زیان بە کەرامەت و شایستەیی تاکەکان بگەیەنێت.

*چوارەم: بەرپرسیارێتی کۆمەڵایەتی:* ڕۆژنامەنوس بەرپرسیارە لەبەرامبەر کۆمەڵگا و دەبێت بەرژەوەندی گشتی لە پێشی بەرژەوەندی تایبەتی دابنێت.

کێشەکانی ڕەوشی ئێستای ڕۆژنامەوانی لە هەرێمی کوردستان

کێشەی یەکەم: نەبوونی پەروەردەی پیشەیی

زۆرینەی ئەو کەسانەی ئەمڕۆ کاری ڕۆژنامەوانی دەکەن، پەروەردەی ئەکادیمی یان پیشەییان لەم بوارەدا وەرنەگرتووە. ئەمەش وادەکات کە نەزانن چۆن سەرچاوە متمانەپێکراوەکان دیاری بکەن، یان چۆن زانیاری پشتڕاست بکەنەوە. هەروەها نائاشنان لەگەڵ ئیتیک و بنەماکانی کاری ڕۆژنامەوانی.

کێشەی دووەم: ئاڕاستەکردنی ناوەڕۆک

بەشێکی زۆری ئەو کەناڵ و پەیجانەی کاری ڕۆژنامەوانی دەکەن، پارە لە لایەنە سیاسی یان بازرگانییەکانەوە وەردەگرن. ئەمەش وادەکات کە ناوەڕۆکەکانیان بەپێی ویست و ئامانجی ئەو لایەنانە ئاڕاستە بکرێت، نەک بەپێی ڕاستی و بەرژەوەندی گشتی.

کێشەی سێیەم: نەبوونی ستانداردی کوالیتی

زۆرێک لەم کەناڵانە ناوەڕۆک بڵاو دەکەنەوە بەبێ ئەوەی پێشتر دڵنیابن لە ڕاستی و دروستیەکەی. ئەمەش دەبێتە هۆی بڵاوبوونەوەی زانیاری هەڵە و ناڕاست، کە کاریگەری نەرێنی لەسەر بیروڕای گشتی دروست دەکات.

کێشەی چوارەم: تێکدانی ژیانی تایبەتی

بەشێک لەم کەناڵانە بەبێ ڕێگەپێدان دەست دەخەنە ژیانی تایبەتی کەسەکان، یان وێنە و ڤیدیۆی کەسی بڵاو دەکەنەوە. ئەمەش نەک هەر پێشێلکردنی مافی تایبەتییەتیە، بەڵکو دژی یاسا و ڕێساکانیشە.

کاریگەری لەسەر کۆمەڵگا
 کاتێک خەڵک بەردەوام ڕووبەڕووی زانیاری ناڕاست و ناوەڕۆکی لایەنگر دەبنەوە، پلەی متمانەیان بە میدیا دادەبەزێت. ئەمەش تەنها کاریگەری لەسەر میدیای ناپیشەیی ناکات، بەڵکو ئەو میدیایانەش  دەگرێتەوە کە کارێ  پیشەیی ئەنجام دەدەن.هاوکات پۆلاریزەیشنی کۆمەڵایەتی،ناوەڕۆکی لایەنگر و ئاڕاستەکراو، کۆمەڵگا بۆ گرووپە دژبەیەکەکان دابەش دەکات. هەر گرووپێک تەنها ئەو میدیایە پەیڕەو دەکات کە بیروباوەڕەکانی خۆی پشتڕاست دەکاتەوە، ئەمەش دەبێتە هۆی قووڵبوونەوەی دووبەرەکی کۆمەڵایەتی. میدیای پیشەیی یەکێک لە ستوونەکانی دیموکراسیە. کاتێک میدیا نەتوانێت ڕۆڵی خۆی بە باشی ئەنجام بدات، ئەمەش کاریگەری نەرێنی لەسەر پڕۆسەی دیموکراسی دروست دەکات، چونکە هاوڵاتیان ناتوانن بڕیاری ئاگایانەی سیاسی بدەن.
پێویستە سیستەمێکی چاودێری دابمەزرێت کە بتوانێت کوالیتی ناوەڕۆکی میدیایی هەڵبسەنگێنێت و ئەو دامەزراوانەی ستانداردەکان پەیڕەو ناکەن لێیان بپرسێتەوە. ئەم سیستەمە دەبێت سەربەخۆ بێت و لەلایەن کەسە ئەکادیمیی و پیشەییەکانی بوارەوەکەوە بەڕێوە بچێت.
خەڵک دەبێت فێری ئەوە بکرێن کە چۆن میدیای پیشەیی لە ناپیشەیی جیا بکەنەوە. ئەمە پێویستی بە کەمپەینی ڕۆشنبیری هەیە کە خەڵک فێری ئەوە بکات کە چۆن سەرچاوەی متمانەپێکراو دیاری بکەن و چۆن زانیاری پشتڕاست بکەنەوە.هەروەها حکومەت و دامەزراوە نێودەوڵەتییەکان دەبێت پشتگیری دارایی میدیای سەربەخۆ و پیشەیی بکەن. ئەمە بە دابینکردنی کۆرسی خوێندن، هاوکاری تەکنیکی و دروستکردنی ژینگەیەکی یاسایی ئازادی میدیایی.

لە کۆتاییدا؛کاری ڕۆژنامەوانی لە هەرێمی کوردستان لە ڕێڕەوێکی گرنگدایە. لەکاتێکدا تەکنەلۆژیا دەرفەتی زۆری بۆ پەرەپێدانی میدیا دروست کردووە، بەڵام هەروەها تەحەداکانیشی لەگەڵ خۆیدا هێناوە.

چارەسەری ئەم دۆخە بە  بە یەک لایەن نابێت، بەڵکو پێویستی بە هەوڵی هاوبەشی هەموو لایەنە پەیوەندیدارەکانە: لە حکومەت، زانکۆکان، ڕێکخراوە مەدەنییەکان، میدیاکانەوە و تا هاوڵاتیان.

ئەگەر ئەم هەنگاوانە بنرێن، ئەوا دەتوانین میدیایەکی پیشەیی و بەرپرسیارانە لە هەرێمی کوردستان دروست بکەین کە بتوانێت ڕۆڵی خۆی بە باشی ئەنجام بدات لە دیموکراتیزەکردنی کۆمەڵگا و گەیاندنی زانیاری ڕاست و بێلایەن بۆ هاوڵاتیان.

کاری ڕۆژنامەوانی تەنها پیشەیەک نییە، بەڵکو بەرپرسیارێتییەکی کۆمەڵایەتی و نەتەوەییە. کاتی ئەوە هاتووە کە ئەم بەرپرسیارێتییە بە جدی وەربگرین و بۆ دروستکردنی میدیایەکی شایستەی کۆمەڵگای کوردستانی هەوڵ بدەین.