عوسمان زیندانی

بەرتەسكردنەوەی ئازادیەكان و ناعەدالەتی جەماوەری نیپاڵی هێنایە شەقامەكان  و بەڵام حكومەت  سوپای بڵاوكردوە وزەبری بەكارهێنا. لە مێژوودا حكومەتی نیپاڵ دوو جار سوپای  دابەزاندۆتە  سەر شەقامەكان
  
 یەكەم : لە كاتی جەنگی حزبی شیوعی نیپاڵ و دەساڵاتی پاشایەتی كە
 لە ساڵی (١٩٩٦ تاكو ٢٠٠٦) خایاندوە (١٣) هەزاركەسی تیدا كوژراوە. دواجار دەسەڵاتی پاشایەتی گۆڕا بۆ كۆماری بەڕێكەوتن لە ساڵی (٢٠٠٨) .

 دوووم. : لە كاتی ناڕەزایەتی گەنجان دژی قەدەغە كردنی  (٢٦)  تۆڕی كۆمەڵایەتی كە سەكۆی ناڕەزایەتیەكانیان بوو لە (٤-٩-٢٠٢٥)  دەرئەنجام شكستی حكومەتی نیپاڵ و ڕاكردنی سەرۆك و ڕووخانی دەسەڵاتی لێكەوتەوە.

 ئەمە ئەزموونێكی  نزیك و نوێیە بۆ هەموو دەسەڵاتدارانێك كە بیانەوێت بەهێز و سوپا و ئەمن وكوشت وبڕ خەڵك بێدەنگ بكەن ودرێژە بە حوکمی ستەمكارانە و ناعەدالەتی بدەن  .
لە زۆر قۆناغ وكۆمەڵگەدا ڕەنگە ماوەیەك جەماوەر بێدەنگ بێت و  ئەم بێدەنگیە ناچاری وكاتیە بچێتە سەر بۆ دەسەڵاتداران بەڵام  ، هەر كاتێك هەلومەرجی ( بابەتی و خودیی ) جا ئەگەر جەماوەرهەر بەتەنها بێت وخۆی سەركردەی ڕاپەڕین یان شۆڕشەكە بكات وەك ئەوەی ( نیپال ) یان پارت و لایەنی سیاسی بتوانن سەرپەرشتی بكەن،  ئەوا ئاگری توڕەیی و بێزاری پەنگخواردوی زوڵم وستەمكاری بەڕووی دەساڵاتدا بەرز دەبێتەوە و ماڵ و دەسەڵات وتەختوتاراجیان دەسوتێنن بەو ئاگرەی دژی ناعەدالەتی بڵێسە گرتووە  .
 ( ٢٠ ) ڕۆژ تێنەپەریووە بەسەر ڕاپەڕینی خەڵكی نیپاڵدا  ، لە ووڵاتی (  فلیبین  ) ش ناڕەزایەتی جەماوەری دەستیپێكردووە ، لەساڵی (٢٠٢٤)  لە ( بنگلادیش ) بووە هۆی ڕووخانی دەسەڵات و لە چەند ووڵاتیكی تر گۆڕانكاری لە ڕێگەی جەماوەریەوە ئەنجام دراوە و لەم بابەتەدا بەتایبەت باسی ووڵاتی ( نیپاڵ ) دەكەین  .

لە دنیای ئەمڕۆدا زۆر جار باس لەوە دەكرێت كە گۆڕانكاری سیاسی و حوکمڕانی بەڕێگەی خەباتی جەماوەری باوی نەماوە و سەركەوتوو نابێت .
 بەڵام تازەترین ئەو گۆڕانگاریەكانە لە ووڵاتانی ئاسیادا ڕوویدا وە نموونەی بەرچاوی ئەو ڕاستیەن كە سەرباری بوونی دەسەڵاتی دیكتاتۆری كە خاوەنی تەكنەلۆژیای سەربازی و قۆرخكاری لە دەسەڵاتی دامەزراوە سیاسی وئەمنی و ئابووریەكانیشدا بێت، بەڵام هێز وتوانای یەكگرتووی جەماوەر بەگشتی و چینی هەژار و بێكاران لەناو گەنجاندا بەتایبەتی هێزی سەرەكی گۆڕانگاری سیاسیی و حوكمڕانێتین. 

وەك ( چێ جیڤارا)  دەڵێت ( زەبرو زەنگ تەنها بۆ چەوسێنەران قۆرخ نەكراوە چەوساوەكانیش زەبرو زەنگ بەكاردەهێنن هەر كات وەختی هات ) .

 لە (٤ئەیلولی ٢.٢٥ ) حكومەتی نیپاڵ بڕیاریدا  (٢٦) سەكۆی تۆڕی پەیوەندیە كۆمەڵایەتیەكان قەدەغە بكات بەبیانوی پارێزگاری لە ناو و ناوبانگ وڕاگرتنی گووتاری ڕق وكینە ، بەڵام جەماوەری هەژار و گەنجانی بێكاری نیپاڵ بەخێرایی وبەژیرانە ئاشكرایان كرد ئەم بیانوە ڕاست نیە بەڵكو هەوڵێكە بۆ بێدەنگ كردنیان كە دەنگی ناڕازەیەتی لەم تۆڕانەدا بەرفراوان و بەرز وكاریگەر بوون و ببوونە سەكۆی ناڕەزایەتیەكانیان دژی ( مناڵانی نیبۆ) بەتایبەت لە لایەن (  نەوەی زێد ) كەبریتی بوون لەو توێژەی لاوان كەتەمەنیان لە نێوان كۆتایی ساڵەكانی نەوەدەكان تاكو سەرەتای سەدەی (٢١) دەژین  .

 هەر بۆیە بەزوویی شەقامەكان پڕ بوون لەناڕەزایەتی  دەربڕینی  گەنجان و كرێكاران و خەڵكی كەم دەرامەت و هەژار ،  بەڵام دەسەڵاتی دیكتاتۆری لەجیاتی گوێگرتن و قبوڵكردنی دەنگی ناڕەزایەتی بەئاگر وئاسن دژی گەنجان وەستایەوە زیاتر لە (١٣٠٠)  قوربانی لێكەوتەوە بە كوژراو وبریندارەوە ئەمەش زیاتر بووە هۆی توڕەبوونی  جەماوەرەكەو و ناڕازێەتی لە سەر داخستنی تۆڕی كۆمەڵایەتی گۆڕا بۆ دژایەتی گەندەڵكاران و لێپێچینەوە لەو کەسانەی سەروەت وسامانی ووڵاتیان قورخكردووە و داوای گۆڕینی دەسەڵاتی سیاسیان كرد و یەك بەیەك وەزیرەكانی حكومەتیان خستە بەر زەبر و ڕقی پەنگخواردوی مییللەت و فڕێیاندانە ناو زبڵدانی مێژووەوە .

گرنگی ئەم ڕاپەڕین و بەرخودانە هەر لە ڕووخانی دەسەڵاتدا نابینرێتەوە بەڵكو لەوەی جەماوەر بەكۆمەڵ و چەند كارەكتەرێكی گەنجی بێ لایەن نەبێت خۆیان سەركردەی ڕاپەڕین وشۆڕشەكە بوون  توانیان گۆڕانگاری بنەڕەتی بكەن لە ووڵاتدا .

 هەروەها لە زووترین كاتدا ( دادوەرێكی ئافرەت ) كەلەڕابردوودا ناسرابوو بەخۆڕاگری و دەستپاكی لە دژایەتیكردنی گەندەڵیدا بەناوی (سۆشیلا كاركی ) دەست نیشان كرا  بۆ بەڕێوەبردنی ووڵات  تاكو هەڵبژاردن دەكرێت. هۆكاری سەرەكی ئەم. دیاریكردنە  لەبەر ئەوەی دژی گەندڵی بووە .

 دادوەری دڵسۆزی گەل  بەخێرایی و لەكاتی پێویستدا  بڕیاری هەڵوەشانەوەی پەرلەمانی دەركرد و كاتی هەڵبژاردنی  گشتی دیاری كرد .

 ئەمانە نیشانەی درەوشاوەیی خەبات وتێكۆشانی سیاسی وبەشداری  كارا و ڕاستەوخۆی  خەڵكی هەژار وبێكار و ئەوانەی بەباشی هۆشیاری چینایەتیان هەیە كە كۆمەڵگەی ( نیپاڵی ) تیایدا نقومی جیاوازی و كەلێنی چینایەتی و گەندەڵی و نا دادپەروەری كۆمەڵایەتی  بووەتەوە .
 
بەپێی ڕاپۆرتی بانكی دەولی : ڕێژەی بێكاری  گەیشتۆتە لە (٢٠%) لەناو ئەو گەنجانەی تەمەنیان لە نێوان  (١٥-٢٥) ساڵیدایە  لەساڵی (٢٠٢٤) دا .
 ڕێژەی هەژاری لەو ووڵاتەدا گەیشتۆتە  ( هەژاری لە ڕادەبەدەر ) كەبریتیە لە بێبەش بوون لە پێداویستیە ئینسانیەكانی وەك ( خۆراك و ئاو و تەندروستی وخوێندەواری ) كەلە (٨٠%)  خەڵك لە گوندەكان خەریكی كار كشتوكاڵی سنووردارن  و هەژران و ( یەك لەسەر چواری ) دانیشتوان هەژارن  .

 لێرەوە حاڵی دەبیت لەو تابلۆ سیاسیەی كە چۆن دەسەڵات لەسەر بنەمای جیاوازی چینایەتی و ناعەدالەتی سەروەت و سامانی كۆكردۆتەوە و نەوەكانی دەسەڵات چۆن دەژین وگەنجی بێكاری ووڵاتیش بەچ داماویەك ژیان بەسەر دەبەن و  چ بێ پلانیەك هەیە بۆ پێشخستنی ژیانی خەڵك لە ووڵاتی نیپاڵ كە خاوەنی  سروشتی جوان ودەوڵەمەندی چیاكانی ( هیمالایە  ) یە كە ئەگەر پلان وئیرادە هەبێت   دەتوانرێت ببێتە ووڵاتێكی پڕ بەرهەم  وهەلی كار.

بەڵام بەسەدان هەزار ژن  وپیاوی (نیپالی ) بەدەیان ساڵ لەدەرەوەی ووڵاتی خۆیان دەژین بەهۆی گەڕان بەدوای ( نان و كار ) ەوە تاكو بژێوی  خۆیان و خێزانەكانیان دابین بكەن. 
 بۆیە هەردەسەڵاتێك  ناتوانێت هەتا سەر درێژە بەحوكمڕانی خۆی بدات ئەگەر پرسی ژیان وئازادی و گوزەرانی باش دابین ودەستەبەر نەكات بۆ خەڵكەكەی .

 دیارە دەبێت   (جەماوەری كوردستان) كەبێ بەشكراون لە ژیانێكی شایستە  بەهۆی بێ پلانی دەسەڵاتی هەرێم  لە پێشخستن و گەشەپێدانی ئابووری و عەدالەت لە فرسەتی ژیانی سیاسی وئابووری و كارگێڕیدا ولەلایەكی ترەوە بڕینی مووچە و نەبوونی هەلی كار بۆ زیاتر لە سەدان هەزار لاوی خوێندەواری بێكار و خراپی ڕەوش و ژیانی چینی كرێكاران و پرسی بەرتەسكردنەوەی ئازادیەكان لەلایەی ترەوە كە پێویستە خەڵك هۆشیارانە كار بۆ ئەم ئامانجانە بكەن ،  و لەهەمان كاتیشدا دەبێت دەسەڵاتی هەرێم باش لەم دۆخەی خەڵك حاڵی بێت كە كەس ڕازی نیە و ئەزموون وەربگرێت لەم ڕاپەڕین و شۆڕشەی كەلە چەند دەیەیی ڕابردوودا ڕوویانداوە لەناوچەكەدا .
  چەوساوەكان هەتا سەر بێدەنگ نابن لە ناعەدالەتی و بێ بەشی .