هاوڵاتی بەپێی ئامارەکانی دوو رێکخراوی چالاکی مافی مرۆڤ لە ئێران لە ساڵی ٢٠٢٣دا نزیکەی ٨٣٤ کەس لە سێدارەدراون. رێکخراوی مافی مرۆڤی ئێران کە بنکەکەی لە نەرویجە و رێکخراوی فەرانسەوی "پێکەوە دژی سزای سێدارەین" لە راپۆرتێکی هاوبەشدا کەم لەم هەفتەیەدا بڵاو کراوەتەوە دەڵێن، ئێران لە ساڵی ٢٠٢٣ دا لانیکەم ٨٣٤ کەسی لە سێدارە داوە و ئەم ئامارە لە ساڵی ٢٠١٥ەوە بەرزترین رێژەی سزای سێدارەیە لەو وڵاتەدا، لە ساڵی ٢٠١٥ لانیکەم ٩٧٢ کەس لەسێدارە دران. ئەم دوو رێکخراوەی مافی مرۆڤ، کۆماری ئیسلامی بەوە تۆمەتبار دەکەن کە سزای سێدارە وەک کەرەستەیەک بەکاردەهێنێت بۆ ترساندنی کۆمەڵگا و دوای خۆپیشاندانە فراوانەکەی ساڵی ٢٠٢٢ کە بە شۆڕشی ژینا ناسراوە ژمارەی لە سێدارەدان زیاتر بووە. بە شێوەیەک لە ساڵی ٢٠٢٣ لە چاو ساڵی ٢٠٢٢ ژمارەی لە سێدارەدان لە ٤٣٪ زیاتر بووە. مەحمود ئەمیری موقەدەم، بەڕێوەبەری رێکخراوی مافی مرۆڤی ئێران، بەهۆی بڵاوبوونەوەی ئەم راپۆرتەوە بە میدیاکانی راگەیاندووە "ئەم راپۆرتە بە روونی ئەوە دەخاتەڕوو کە کۆماری ئیسلامی سێدارە وەک کەرەستەیەک بەکاردەهێنێت بۆ سەرکوتی سیاسی نەیارەکانی". ئەمیری موقەدەم ئاماژەی بەوەکرد "ئێمە باس لە حکومەتێکی دیکتاتۆر، ناکارامە، گەندەڵ دەکەین کە توانای چارەسەرکردنی کێشەی رۆژانەی خەڵکی نییە و تەنها هەوڵدەدات وەک قەوارەیەکی سیاسی خۆی بهێڵێتەوە". لەم راپۆرتەدا بە روونی ئاماژە بەوە دراوە کۆماری ئیسلامی هەشت خۆپیشاندەری شۆڕشی ژینای کە بە شێوەیەکی نادادپەروەرانە دادگایی کران و سزای سێدارەیان بەسەردا سەپا، هەروەها خۆپیشاندەرێکیش سەرەتای ساڵی ٢٠٢٤ لە سێدارە دراوە. ئەم دوو رێکخراوە باس لەوەدەکەن بەهۆی گرنگی پێنەدانی کۆمەڵگای جیهانی بە سێدارەکان لە ئێران و بەتایبەت دوای هێرشی ٨ی تشرینی یەکەمی حەماس بۆ سەر ئیسرائیل و دواتر جەنگی غەزە، سزای لە سێدارەدانەکان لە ئێران زیاتر بووە. تا پێش جەنگی غەزە رۆژانە ٢ کەس لە سێدارە دەدران، لە دوای دەستپێکی جەنگی غەزە بە شێوەی مامناوەند رۆژانە ٣ بۆ ٤ کەس لەسێدارە دەدرێن. هەروەها ئەو رێکخراوانە ئاماژەیان بەوەداوە، لە سالی ٢٠٢٣ دا بە گشتی ٤٧١ کەس بە هۆی دۆسیەی پەیوەندیدار بە مادە هۆشبەرەکان لە سێدارە دراون و ئەمە ١٨ جار لە ئامارەکانی ساڵی ٢٠٢٠ زیاترە. ئەم دوو رێکخراوە رەخنە لە کۆمەڵگای جیهانی دەگرن کە کەمتەرخەمن بەرامبەر بە پرسی مافی مرۆڤ لە ئێران و ئەمە دەستی کۆماری ئیسلامی ئاوەڵا کردووە بەوەی بەردەوام بێت لە سزای لەسێدارەدان.
هاوڵاتی بانکی ناوەندیی ئێران بڵاویکردەوە، بە مەبەستی بەردەوامیدان بە جوڵەی گەشتیاری و بازرگانی لە نێوان عێراق و ئێران گۆڕانکاری کرا لە مامەڵە داراییەکان لە دۆلارەوە بۆ یۆرۆ، شارەزایەکی ئابووریش لە هەرێمی کوردستان دەڵێت "ئەو بڕیارە ئێران دەبێتە هۆی دابەزینی بەهای دۆلار". ئەمڕۆ سێشەممە 5ی ئازاری 2024 بانکی ناوەندیی ئێران لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوەکرد "بە پشتبەستن بە سیاسەتی دراوی کۆماری ژمارە 14 بڕیاردراوە بە گۆڕانکاری لە مامەڵە داراییەکاندا لە دۆلارەوە بۆ یۆرۆ و تمەنی ئێرانی". بانکی ناوەندیی ئێران ئەوەشخراوەتەڕوو "هەر گەشتیارێک لە مانگی ئازاردا گەشت بۆ عێراق بکات بڕی هەزار یۆرۆی بە نرخی فەرمی بانکەکە بۆ دابین دەکرێت". سەعد عەبدوڵڵا گوڵپی، شارەزای بواری ئابووری لەبارەی بڕیارەکەی ئێرانەوە بە هاوڵاتی وت "لەڕووی سیاسییەوە مامەڵەنەکردن بە دۆلارەوە لە ئێران کاریگەریی خراپی دەبێت لەسەر ئەمەریکا، هەروەها لە بەرامبەریشدا کارکردن بە یۆرۆ لە قازانجی ئەوروپایە و ئەم بڕیارەش بۆ ئێران باشە و مامەڵە لەگەڵ ئەمەریکا ناکات". ئاماژەی بەوەشکرد "لە رووی ئابوورییەوە ئەم بڕیارە بۆ ئێران باشە، چونکە ئێران بە ئاسانی دۆلاری دەستنەدەکەوت بەڵکو لەڕێگەی عێراق و سوریا و لوبنانەوە دەیتوانی دۆلار بەدەستبهێنێت، هەروەها بەهۆی ئەو فشارانەی بانکی ناوەندیی عێراق دروستیکردووە لەسەر گەشتیاران و داخستنی کۆمەڵێک بانکی ئەهلیی لەلایەن ئەمەریکاوە وایکردووە کە ئێران لەرێگەی بانکەکانی عێراقەوە دۆلاری دەستبکەوێت، بۆیە ئێران ناچاربوو ئاڕاستەی خۆی لە دۆلارەوە بۆ یۆرۆ بگۆڕێت". ئەو شارەزای ئابوورییەش لەبارەی کاریگەریی ئەو بڕیارە لەسەر گەشتیارانی هەرێم و عێراق وتی "ئەم بڕیارە بۆ هەرێم و عێراق باشە، چونکە ئەو چاوچنۆکییەی ئێران هەیبوو بۆ دەستکەوتنی دۆلار لە عێراقەوە ببووە هۆکاری ئەوەی بەهای دۆلار بەرزبێتەوە لە عێراق و هەرێمی کوردستان، دوای ئەم بڕیارە چیتر ئەمە نامێنێت، چونکە گەشتیاران و ئەوانەی لە عێراق و هەرێمەوە دەچنە ئێران لە بری دۆلار یۆرۆ دەبەن لەگەڵ خۆیان، ئەمەش یارمەتی دابەزینی بەهای دۆلار دەدات".
هاوڵاتی بەیانیی ئەمڕۆ بوومەلەرزەیەکی بەهێز بە گوڕی 5.6 پلەی رێختەر لە ناوچەی فنوج لە سنوورى پارێزگای سیستان و بلووجستان لە باشووری رۆژهەڵاتی ئێران روویدا. میدیاکانی ئێران بڵاویانکردەوە، بەیانیی ئەمڕۆ سێشەممە 5ی ئازاری 2024 کەمێک پێش ئێستا بوومەلەرزەیەک بە گوڕى 5.6 پلەى رێختەر لە ناوچەی فنوج لە سنوورى پارێزگای سیستان و بلووجستان لە باشووری رۆژهەڵاتی ئێران روویدا. ئاماژە بەوەکراوە، بوومەلەرزەکە لە قوڵاى 80 کیلۆمەتر لە ژێر زەوى روویداوە و تائێستاش زیانە گیانى و مادییەکانى بوومەلەرزەکە نەزانراوە.
.jpg)
هاوڵاتی دەستەی دەستپاکی عێراق ئاشکرای دەکات بەڕێوەبەری پێشووی بانکی بازرگانیی عێراق 17 دۆسییەی لەسەرە و بڕی دوو ملیار دۆلاری لایە. حەیدەر حەنون، سەرۆکی دەستەی دەستپاکیی عێراق رایگەیاند "حەمدییە جاف، کە پێشتر بەڕێوەبەری گشتیی بووە لە بانکی بازرگانیی عێراق، 17 دۆسیەی لەسەرە و نزیکەی دوو ملیار دۆلاری عێراقی لایە". ئاماژەی بەوەشکرد "لە ماوەی ساڵێکدا 18 تۆمەتبار و تاوانباری هەڵاتوویان لە دەرەوە گەڕاندووەتەوە، هەروەها ئێستا لە هەماهەنگیدان بۆ ئەوەی زیاتر لە 15 تۆمەتباری دیکە بگەڕێننەوە عێراق".
.jpg)
هاوڵاتی وەزارەتی نەوتی عێراق رایدەگەیەنێت هەناردەکردنی نەوت کەمدەکرێتەوە، ئاماژە بەوەشدەکات کەمکردنەوەكە بە هەماهەنگی لەگەڵ هەندێك لەوڵاتە بەشداربووەكان لە رێككەوتنی ئۆپێك پڵەس ئەنجامدراوە. لە بەیاننامەیەکدا وەزارەتی نەوتی عێراق رایگەیاند "كەمكردنەوەی ئارەزوومەندانەی نەوت بۆ چارەكی دووەمی ئەمساڵ درێژکراوەتەوە کە بڕی نەوتەکە 220 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانەیە". وەزارەتەکە ئاماژەی بەوەشکردووە "كەمكردنەوەكە بە هەماهەنگی لەگەڵ هەندێك لە وڵاتە بەشداربووەكان لە رێككەوتنی ئۆپێك پڵەس ئەنجامدراوە". عێراق رۆژانەی تا كۆتایی مانگی حوزەیرانی (2024) بڕی 4 ملیۆن بەرمیل نەوتی رۆژانە بەرهەم دەهێنێت بەپێی دۆخی بازاڕیش ئەو بڕەی كەمكراوەتەوە بەشێوەیەكی پلەبەندی دەگێڕێتەوە. كەمكردنەوەی ئارەزوومەندانەی هەناردەی نەوت، لەچوارچێوەی هەوڵە خۆپارێزییەكانی وڵاتانی ئۆپێك پڵەسدا دێت، بە ئامانجی سەقامگیری بازاڕی نەوتی خاو و هاوسەنگكردنی.
.png)
هاوڵآتی وه‌زاره‌تی ناوخۆی عێراق رایگه‌یاند، له‌كاتی هه‌وڵدان بۆ راگرتنی شه‌ڕ و ناكۆكی نێوان دو هۆز له قه‌زای ئیسڵاح، عه‌مید عه‌زیز شه‌لال جه‌هل به‌ڕێوه‌به‌ری هه‌واڵگری و به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی تیرۆر لە پارێزگای زیقاڕ كوژرا. وه‌زاره‌تی ناوخۆی عێراق له‌ڕاگه‌یه‌ندراوێكدا بڵاویكرده‌وه، پرسه و ماته‌مینی بۆ كه‌سوكاری عه‌مید عه‌زیز شه‌لال جه‌هل به‌ڕێوه‌به‌ری هه‌واڵگری و به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی تیرۆر له پارێزگای زیقاڕ ده‌رده‌بڕین، كه ئه‌مشه‌و له‌كاتی ئه‌ركه‌كانیدا بۆ راگرتن و كۆتاییهێنان به ناكۆكیه‌كی خێڵه‌كی له قه‌زای ئیسڵاحی سه‌ر به پارێزگای زیقاڕ كوژرا. ئەوەش خراوەتە روو، ئەو بەرپرسە ئەمنییە لەگەڵ هێزێکی ئەمنیدا بەرەو ناوچەکە بڕێکەوتبوو بۆ هێورکردنەوەی دۆخەکە، بەڵام بەهۆی گرژییەکانی نێوان ئەو دوو بنەماڵەیەوە گولـلەیەکی بەرکەوتووە و گیانی لەدەستداوە. باس لەوەش کراوە، لە ئێستادا هێزێکی ئەمنی بە سەرۆکایەتی بەڕێوەبەری پۆلیسی زی قار لە ناوچەکەن بۆ کۆنترۆڵ کردنی دۆخەکە. وه‌زاره‌تی ناوخۆی عێراق ئاماژه‌ی به‌وه‌شكردوه، هه‌ركه‌سێك ئه‌م كاره تیرۆریستییه تاوانكارییه‌ی ئه‌نجامدابێت، له سزا ڕزگاری نابێت و راپێچی یاسا ده‌كرێت، له‌ئێستاشدا فه‌رمانده‌یی پۆلیسی پارێزگای زیقاڕ ئۆپه‌راسیۆنێكی گه‌ڕانی به‌رفراوانی له شوێنی روداوه‌كه ده‌ستپێكردوه".
.png)
هاوڵاتی ده‌سته‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كانی كۆماری ئیسلامی ئێران رایگه‌یاند، له‌كۆی 290 كورسی په‌رله‌مان، 231 كورسی له بازنه‌كانی هه‌ڵبژاردن له‌گه‌ڕی یه‌كه‌مدا یه‌كلابونه‌ته‌وه، 59 كورسیش ده‌كه‌ونه گه‌ڕی دوه‌می هه‌ڵبژاردنه‌وه كه دوای دو مانگی دیكه به‌ڕێوه‌ده‌چێت. موحسین ئیسلامی، وتەبێژی دەستەی هەڵبژاردنی ئێران ئەمڕۆ یەکشەممە رایگەیاند، لە 290 کورسیی پەرلەمانی ئێران، چارەنووسی 231 کورسی لە قۆناخی یەکەمی هەڵبژاردندا یەکلایی بوونەتەوە و چارەنووسی 59 کورسیش لە قۆناخی دووەمدا دیاری دەکرێت. وتیشی، هەڵبژاردن لە بازنەی تاران کە 30 کورسیی پەرلەمان لەخۆدەگرێت، دەکەوێتە گەڕی دووەم و هیچ یەک لە کاندیدەکان لەو بازنەیە نەیانتوانیوە دەنگی پێویست بۆ پەرلەمانتاری بەدەستبهێنن. له‌باره‌ی ئه‌و پارێزگایانه‌ی یه‌كلاكردنه‌وه‌ی كورسیه‌كانیان كه‌وتۆته گه‌ڕی دوه‌م، موحسین ئیسلامی ئاشكرایكرد، "له ئازه‌ربایجانی رۆژهه‌ڵات (ته‌ورێز)، شه‌ش كورسی، له ئه‌سفه‌هان یه‌ك كورسی، له ئه‌لبورز یه‌ك كورسی، له خوراسانی ره‌زه‌وی؛ 2 كورسی، له خوراسانی باشور یه‌ك كورسی، له خوزستان سێ كورسی، له زه‌نجان دو كورسی، له فارس پێنج كورسی، له كرماشان دو كورسی، لوڕستان دو كورسی، له گوڵستان یه‌ك كورسی، له مازه‌نده‌ران دو كورسی، له هه‌مه‌دان یه‌ك كورسی رێژه‌ی 20%یان تێنه‌په‌ڕاندوه و ده‌كه‌ونه گه‌ڕی دوه‌م". سه‌باره‌ت به هه‌ڵبژاردنی شاره‌زایانی رێبه‌ری ئێران، وته‌بێژی ده‌سته‌ی هه‌ڵبژاردنی ئێران ئاشكرایكرد، له‌كۆی 88 كورسی شاره‌زایانی رێبه‌ری، چاره‌نوسی 72 كورسی یه‌كلاكراوه‌ته‌وه، یه‌كلاكردنه‌وه‌ی 16 كورسی دیكه‌ش ده‌كه‌وێته گه‌ڕی دوه‌مه‌وه. بریاره گه‌ڕی دوه‌می 12مین خولی هه‌ڵبژاردنه‌كانی ئێران له مانگی (نیسان/4)ی ئه‌مساڵ به‌ڕێوه‌بچێت، به‌ڵام تا ئێستا به‌فه‌رمی رۆژه‌كه‌ی دیارینه‌كراوه. رۆژی هەینی، 10-03-2024، دوازدەیەمین خولی هەڵبژاردنی پەرلەمانی ئێران بەرێوەچوو بەپێی وەزارەتی ناوخۆی ئێران، زیاتر لە 61 ملیۆن و 172 هەزار کەس مافی دەنگدانیان هەبوو.
هاوڵاتی به‌رپرسێكی ئه‌مریكی ئه‌مڕۆ شه‌ممه ڕایگه‌یاند، ئیسرائیل مه‌رجه‌كانی گرێبه‌ستێکی پێشنیاركراوی قبوڵكردوه بۆ ڕاگەیاندنی ئاگربەست لە غەزە بۆ ماوەی شەش هەفتە بەڵآم هێشتا حەماس وەڵآمی کۆتای نەداوەتەوە و مەرجەکانی بەدڵ نییە. ئاژانسی سکای نیوس لە زاری بەرپرسێکی ئەمەریکییەوە بڵاویکردەوە، ئیسرائیل بە مەرجی گرێبەستێکی پێشنیارکراو ڕازیبووە کە بە نێوەندگیری قەتەر و ئەمریکا و چەند وڵاتێکی دیکە دانراوە بۆ ڕاگەیاندنی ئاگربەست بۆ ماوەی شەش هەفتە و ڕێگەدان بە چونە ناوەوەی یارمەتییە مرۆییەکان بۆ ناو غەززە. وتیشی یەکێک لە مەرجەکان ئازادکردنی سەرجەم بارمتەکانە لەلایەن حەماسەوە بەڵام ئەو هێزە هێشتا ڕازینەبوون و وەڵآمی کۆتایییان نەداوەتەوە. ئاماژه‌ی به‌وه‌شكرد، ئه‌م ڕێككه‌وتنه له‌سه‌ر مێزه، گفتوگۆكان له‌گه‌ڵ بزوتنه‌وه‌ی حه‌ماس له قه‌ته‌ر به‌رده‌وامن و هیوادارین تا مانگی ڕه‌مه‌زان بتوانین بگه‌ینه ڕێككه‌وتن به هه‌مو شتێك كه له تواناماندا بێت". ئەو کاربەدەستە ئەمەریکییە باسی لەوەشکردوە کە لەم بارەیەوە ئەمەریکا لە چەند هەفتەی ڕابردوودا ژمارەیەک کۆبوونەوەی لە ئیسرائیل و کۆبوونەوەیەکی لە پاریس ئەنجامداوە هاوکات ئەمڕۆ شەمەش کۆبوونەوەکان لە دۆحه ی قەتەر بەردەوامبوون. هێرش و پەلامارە بەردەوامەكانی سوپای ئیسرائیل بۆسەر دانیشتوانی كەرتی غەزە (148) رۆژی تێپەڕاندوە كە بەهۆیەوە نزیكەی (102) هەزار قوربانی لێكەوتەوەتەوە كە ژمارەیەك لە قوربانیان لە ژێر تەلار و باڵەخانە روخاوەكاندان و ئیسرائیل رێگری لە بەهاناوە چونیان دەكات. تەندروستی غەززە ئاماژەی بۆ ئەوە كردوە، كۆی ژمارەی گیان لە دەستدان لە (7ـی تشرینی یەكەمی 2023) تا ئێستا گەیشتوەتە (30) هەزار و (320) كەس، هەروەها ژمارەی بریندارەكان (71) هەزار و (533) كەسی تێپەڕاندوە كە ژمارەیەكی زۆری قوربانیان ژن و منداڵن.
هاوڵاتی ئەمڕۆ شەممە لە بەغدا لە ئەنجامی تەقینەوەی بۆمبێکی چێندراو شەش کەس برینداربوون و هێزە ئەمنییەکان دەستیانکردووە بە لێکۆڵینەوە لە رووداوەکە. میدیا عیراقییەکان لە زاری چەند سەرچاوەیەکی ئەمنییەوە بڵاویانکردەوە، ئەمڕۆ شەممە ٢ی ئازاری ٢٠٢٤ بۆمبێکی چێندراو لە نزیک زیندانی ئەبوغرێب لە رۆژئاوای بەغدا تەقییەوە و لە ئەنجامدا شەش کەس برینداربوون. ئاماژە بەوەشکراوە، بریندارەکان گواستراونەتەوە بۆ نەخۆشخانە بۆ وەرگرتنی چارەسەر، هاوکات هێزێکی ئەمنی چوونەتە شوێنی رووداوەکە بۆ لێکۆڵینەوەی زیاتر و زانینی هۆکاری تەقینەوەکە.
هاوڵاتی وەزیری دەرەوەی عێراق رایدەگەیەنێت وڵاتەکەی ئامادەیە نێوەندگیری نێوان رووسیا و ئۆکرانیا بکات بۆ کۆتایی هێنان بەو جەنگی نێوان ئەو دوو وڵاتە. بەپێی هەواڵێکی ماڵپەڕی "شەفەق نیوز" فوئاد حسێن، وەزیری دەرەوەی عێراق لە پەراوێزی کۆڕبەندی دیپلۆماسی ئەنتاڵیا بە ئاژانسەکانی هەواڵی "نۆڤۆستی" و "سپۆتنیک"ی رووسیای راگەیاند "عێراق ئامادەیە وەک ناوبژیوانێک مامەڵە بکات بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوان رووسیا و ئۆکرانیا، ئەگەر داواکارییەک لە مۆسکۆ و کیێڤەوە هەبێت بۆ نێوەندگیری". ئاماژەی بەوەشکرد "بەشێک بووین لەو تیمە پەیوەندییەی کە کۆمکاری دەوڵەتانی عەرەبی لە ساڵی ٢٠٢٢ پێکیهێنا کە وەزیرانی دەرەوەی میسر، جەزائیر، عێراق، ئوردن، میرنشینەکان، سعودیە، و سودان لەخۆدەگرێت، جگە لە ئەمینداری گشتی". روونیشیکردەوە "ئەم تیمە بانگهێشتکرابوو بۆ پەیوەندیکردن بە هەردوولا و پێشکەشکردنی نێوەندگیری، ئێمە سەردانی مۆسکۆمان کرد و لەگەڵ وەزیری دەرەوەی رووسیا (سێرگی لاڤرۆڤ) کۆبووینەوە، لە وارشۆش لەگەڵ هاوتا ئۆکراینییەکەی کۆبووینەوە و پێشنیارێکمان خستەڕوو بۆ نێوەندگیری لە نێوان هەردوو لایەنەکەدا، بەڵام بارودۆخەکە زۆر سەخت بوو". جەنگی ئۆکرانیا و رووسیا لە ٢٤ی شوباتی ٢٠٢٢ دەستیپێکرد و تائێستاش بەردەوامە، هەروەها زۆرێک لە وڵاتانی ڕۆژئاوا سزای جۆراوجۆریان بەسەر رووسیادا سەپاند و پاڵپشتی دارایی و سەربازی بۆ ئۆکرانیا دابینکرد.
.png)
هاوڵاتی بەهۆی بۆردومانێکەوە لە دەوروبەری شاری بانیاسی باشوری سوریا، ئەفسەرێکی پلەباڵای سوپای پاسداران و دو چەکداری حزبوڵای لوبنانی کوژران، ئێرانیش هێزەکانی ئیسرائیل بە ئەنجامدەری بۆردومانەکە تۆمەتبار دەکات. لەدوای سێ ساڵ بۆ یەکەمجار، ناوچەی بانیاس لە باکووری رۆژئاوای سووریا لەلایەن ئیسرائیلەوە لەڕێگەی درۆنەوە بۆردوومانکرا و فەرماندەیی سوپای پاسدارانی ئێرانیش لە راگەیەنراوێکدا بڵاویکردەوە، عەمید رەزا زارەعی راوێژکاری سوپای پاسدارانی ئێران لە سوریا لە ئەنجامی بۆردومانەکە کوژرا. ئاماژی بەوەشکردووە، هێزەکانی ئیسرائیل بۆردومانی باڵەخانەیەکی نیشتەجێبونییان کردوە لە شاری بانیاسی باشوری سوریا و بەهۆیەوە ئەو ئەفسەرەی سوپای پاسداران کوژراوە هاوکات ئەوەشخراوەتەڕو، جگە لە ئەفسەرەکەی ئێران، دو چەکداری گروپەکانی حزبوڵای لوبنانیش کوژراون. وێنەی ئەو ئەفسەرە ئێرانییەی لە ئەنجامی بۆردومانەکە کوژرا:
هاوڵاتی ئەمڕۆ پرۆسەی هەڵبژاردنی ١٢هەمین خولی هەڵبژاردنی پەرلەمان و شەشەمین خولی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی شارەزایانی ئێران ئەنجام دەدرێت و پرۆسەکە دەستیپێکردووە. بەیانی ئەمڕۆ هەینی ١ی ئازاری ٢٠٢٤ کاتژمێر ٨:٠٠ بە کاتی تاران لە ئێران پرۆسەی دەنگدان بۆ هەڵبژاردنی ١٢هەمین خولی هەڵبژاردنی پەرلەمان و شەشەمین خولی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی شارەزایان کە دەسەڵاتی هەڵبژاردن، چاودێری کردن و لەسەرکارلادانی رێبەری ئێرانی هەیە دەستیپێکرد. لە سەرانسەری وڵاتەکە و لە رێگەی ٥٠ هەزار ناوەندی دەنگدانەوە سندوقەکانی هەڵبژاردن بە رووی دەنگدەراندا کرانەتەوە، هەروەها زیاتر لە ١٥ هەزار کاندید کێبڕکێ دەکەن بۆ بەدەستهێنانی ٢٩٠ کورسی پەرلەمان، ١٤٤ کاندیدیش کێبڕکێ دەکەن بۆ بەدەستهێنانی ٨٨ کورسییەکەی ئەنجومەنی شارەزایان. عەلی خامنەیی، رێبەری باڵای کۆماری ئیسلامی بەرەبەیانی ئەمڕۆ بەشداری پرۆسەکەی کرد و داوای لە خەڵک کرد بڕۆن دەنگ بدەن و گومانیان نەبێت بۆ دەنگدان. خامنەیی وتی "خەڵکی زۆر لە دونیا چاویان لە سەر ئەم هەڵبژاردنەیە، چ جەماوەر و چ کەسە سیاسییەکان و ئەوانەی خاوەن پێگە و پلەی سیاسین، هەمویان بە هەستیارییەوە چاو لەم هەڵبژاردنە ئەکەن و داوا لە خەڵک ئەکەم دوژمنەکان نائومێد بکەن و دۆستەکانمان خۆشحاڵ". لە چەند مانگی رابردوودا کەمپەینی خەڵک دژ بە هەڵبژاردن و بۆ بەشداری نەکردن لە هەڵبژاردنەکان زۆر چالاک بوو، بەپێی پێشبینییەکان رێژەی بەشداربوونی خەڵک لە هەڵبژاردنەکان ٣٠ ٪ تێناپەڕێنێت، بەپێی راپرسی دامەزراوەی گومان لە رۆژی پێنج شەممە ٢٩ی شوباتی ٢٠٢٤ بڵاوی کردەوە ئاستی بەشداری خەڵک لە ٪٢٦ بۆ ٪٣٠ دەبێت. بە پێی راپڕسی دوو دامەزراوەی " ئیسپا" و "ئێستاسیس"، چاوەڕوان دەکرێت لە ٪٢٨ بۆ ٪٣٤ خەڵک بەشداری هەڵبژاردنەکان بکەن. لە چەند مانگی رابردوودا خامنەیی بە بێ ئاماژە بە ناڕەزایەتییەکان و سەرکوتی بەربڵاوی خەڵک، داوای لە خەڵک کردبوو بەشداری بەرچاویان هەبێت لە هەڵبژاردنەکان. رادیۆ فەردا لەم بارەوە نووسیویەتی "پێش بینی ئەکرێت ئاستی بەشداری خەڵک دوای خۆپیشاندانە بەربڵاوەکانی ساڵی ٢٠٢٢-٢٠٢٣ و دوای کوژرانی ژینای ئەمینی زۆر لە خوارەوە بێت. تەلەفزیۆنی "ئێران ئینتەرنەشناڵ" لە زاری ژمارەیەک لە خەڵک لە ناوخۆی ئێرانەوە ئەوەی بڵاوکردووەتەوە تا ئێستا خەڵک زۆر کەم ئامادەی چوونە سەر سندووقەکانی دەنگدان، بەرپرسانی کۆماری ئیسلامی بەردەوام داوا لە خەڵک ئەکەن بە زووترین کات بچنە سەر سندووقەکانی دەنگدان. بەپێی راپۆرتێک کە ماڵپەڕی "هەنگاو" بڵاوی کردووەتەوە، ئێوارەی پێنجشەممە ٢٩ی شوبات، کەرەمڵڵا عەزیزی، بەرپرسی زیندانی قزلحەساری کەرەج، لەگەڵ ژمارەیەک لە هێزە ئەمنییەکان سەردانی زیندانییەکانی کردووەو پێی وتوون، هەموان پێویستە لە هەڵبژاردنەکەدا بەشداری بکەن، هەرکەس بەشداری نەکات ئەبێ چاوەڕوانی دەرئەنجامەکەی بێت. هەروەها لە زیندانی سنە بە هەمانشێوە هەڕەشە لە زیندانییەکان کراوە کە پێویستە بەشداری هەڵبژاردنەکان بکەن و پێیان وتوون ئەگەر بەشداری نەکەن لە هەڵبژاردنەکاندا لە مافە سەرەتاییەکانی خۆیان وەک تەلەفۆن کردن بۆ بنەماڵە، دیداری لەگەڵ بنەماڵە بێبەری دەکرێن. هەروەها بە پێی زانیارییەکانی هەنگاو، بەڕێوەبەرایەتی پەروەردە لە شارەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان، بە تەلەفۆن کردن بۆ مامۆستاکان پێیان وتوون :" پێویستە بەشداری بکەن لە هەڵبژاردندا، تەنانەت ئەگەر دژی دەسەڵاتیش دەنگ بدەن، بەڵام ئەبێ هەر بەشداری بکەن و هەر مامۆستایەک بەشداری نەکات لە سەر کارەکەی دەر ئەکرێت". هەروەها بە پێی هەواڵی راگەیاندنە فەرمییەکانی کۆماری ئیسلامی لە پارێزگای ورمێ ٥٠ کەس دەستگیرکراون کە لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان چالاک بوون و خوازیاری بایکۆتی هەڵبژاردن بوون.
هاوڵاتی وەزارەتی بەرگریی سوریا ئاشکرایکرد ئێوارەی ئەمڕۆ فڕۆکە جەنگییەکانی ئیسرائیل ناوچەی زەینبیەی دیمەشقی پایتەختی سوریایان بۆمباران کردووە. ئەمشەو ٢٨ی شوباتی ٢٠٢٤ دەنگی تەقینەوەی گەورە لە ناوچەی زەینەبییەی دیمەشقی پایتەختی سوریا بیسترا، وەزارەتی بەرگری سوریا رایگەیاند "فڕۆکە جەنگییەکانی ئیسرائیل ناوچەی زەینبیەیان بۆمباران کردووە". سوپای ئیسرائیل و میدیاکانی ئیسرائیل لەم بارەوە هیچ زانیارییەکیان بڵاو نەکردووەتەوە، رێکخراوی چاودێری مافی مرۆڤی سوریا لەگەڵ پشتڕاستکردنەوەی زانیارییەکان نووسیویەتی "پێدەچێت کەس یان کەسانێکی سەر بە ئێران یان هێزەکانی سەر بە ئێران کرابێتنە ئامانج، لەبەر ئەوەی ئەو شوێنانەی کە سەر بە ئێرانن لەو گەڕەکە جێگیرکراون".
هاوڵاتی ئەمڕۆ لە شاری دێریک لە سوریا لەلایەن فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکانی تورکیاوە چوار ئۆتۆمبێلی هێزەکانی ئاسایشی ناوخۆ کرانە ئامانج و لە ئەنجامدا سێ ئەندامی ئەو هێزە گیانیان لەدەستدا. ناوەندی پەیوەندییەکانی هێزەکانی ئاسایشی ناوخۆ لە هەرێمی باکوور و رۆژهەڵاتی سوریا سەبارەت بە هێرشەکانی دەوڵەتی داگیرکەری تورکیا لە دێریک بەیاننامەیەکی بڵاوکردەوە و رایگەیاند "کاتژمێر ٩:٤٠ بەیانی ئەمڕۆ (٢٤ی شوباتی ٢٠٢٤) تورکیا بە فڕۆکەی بێفڕۆکەوان لە دەروازەی دێریک ئۆتۆمبێلی هاوڵاتییانی بۆردوومان کرد، هەروەها دەوریەیەکی هێزەکانمان (سۆتۆرۆ) دەستبەجێ چوونە ناوچەی ئامانج بۆ لابردنی بریندارەکان، لەگەڵیدا فرۆکەکانی دەوڵەتی تورکیا دەوریەیەکی کردە ئامانج و ئۆتۆمبیلەکەی لەگەڵ بریندارەکاندا کردە ئامانج". ئاماژە بەوەشکراوە "لە ئەنجامدا سێ ئەنداممان شەهیدبوون، هەشت کەسیش بریندرابوون کە شەش هاوڵاتی مەدەنی بوون، جگە لەوەش زیانێکی زۆر بە دوکانی نزیک شوێنی رووداوەکە گەیشتووە".
هاوڵاتی رۆژی ١٢ی شوبات ٢٠٢٤ فەرەنسا داوای لەحزبوڵڵای لوبنان کرد بۆ ئەوەی ئاگری جەنگ لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەوەی ئێستا زیاتر پەرە نەستێنێ، پاشەکشە بەهێزەکانی بکات لەباشووری لوبنان و بیانکێشێتەوە. لەوەڵامی داواکاری فەرەنسادا حەسەن نەسروڵڵا رێبەری حزبوڵڵای لوبنان رۆژی ١٣ی شوبات رایگەیاند هێرشەکان بۆ سەر ئیسرائیل تەنها کاتێک رادەگیردرێن کەجەنگی غەزە کۆتایی هاتبێت و ئیسرائیل کشابێتەوە سنوورەکانی خۆی. حەسەن نەسروڵڵا رۆژی سێشەممە ١٣ی شوبات لەوتاردانێکدا هەڕەشەی کرد حزبوڵڵا بەردەوامە لەهێرشەکانی و مووشەکبارانکردنی خاکی ئیسرائیل و دەبێت بەهۆی ئاوارەبوونی ژمارەیەکی زۆرتری خەڵکانی ئیسرائیل. لەم مانگانەی دوییداو بەتایبەت دوای دەستپێکی جەنگی ئیسرائیل- حەماس لەغەزە، حزبوڵڵای لوبنان وەک یەکێک لەو هێزانەی کەئێران بەبەرەی بەرگری ناویان دەبات و حزبوڵڵا خۆیان بەپشتیوانی حەماس و فەلەستین ئەزانن دەستیانکردووە بەمووشەکباران کردنی ناوچە سنوورییەکانی ئیسرائیل لەباشووری لوبنان و باکووری ئیسرائیل و بەو هۆیەوە دەیان هەزار کەس لەخەڵکی ئیسرائیل ناچار ماڵ و حاڵی خۆیان جێهێشتووەو ئاوارەبوون. حەسەن نەسروڵڵا لەوتاردانی رۆژی ١٣ی شوباتدا لەوەڵامی داواکارییەکەی وەزارەتی دەرەوەی فەرەنسا کەداوای کردبوو هێزەکانیان بکێشنەوە بۆ ئەوەی جەنگ پەرە نەستێنێت رایگەیاند، ئەگەر ئیسرائیل خوازیاری پەرەسەندنی جەنگە، ئێمەش پێشوازی لێدەکەین و خوازیاری پەرەسەندنین و پەرەی پێدەدەین. حەسەن نەسروڵڵا دەربارەی نێوانگیری وڵاتان و لایەنەکان بۆ سەقامگیری ئاشتی و ئارامی لەسنووری لوبنان ئیسرائیل، نێوەنگیرییەکانی بەبێ کەڵک ناوبردو وتی :» هەموو ئەو لایەنانەی کە لەمانگەکانی رابردوودا هاتوونەتە لوبنان بۆ نێوانگیری تەنها قسەو روانگەکانی ئیسرائیلیان بۆ لوبنان گواستووەتەوەو لایەنگریان لەوان کردووە». هەواڵنێری رۆیتەرز رۆژی دووشەممە ١٢ی شوبات لەڕاپۆرتێکدا رایگەیاند فەرەنسا بەمەبەستی کۆتایی هێنان بەناکۆکی نێوان ئیسرائیل و فەرەنساو چارەسەری کێشە سنوورییەکانی نێوان دوو وڵات، بەنووسراوە پێشنیارەکانی خۆی گەیاندووەتە بەیرووت و داوایکردووە حزبوڵڵا ١٠ کیلۆمەتر لەسنوورەکان بکشێتەوە. بەپێی زانیارییەکانی رۆیتەرز ئەم پێشنیارە خراوەتە بەردەم بەرپرسانی باڵای لوبنان لەوانە نەجیب میقاتی، سەرۆک وەزیرانی لوبنان. فەرەنسا وەک یەکێک لەوڵاتانی دۆستی لوبنان ناودەبرێت و پەیوەندییەکی مێژوویی لەگەڵ لوبنان هەیەو لەئێستادا ٢٠ هەزار هاووڵاتی فەرەنسی لەلوبنان دەژین. هەروەها نزیک ٨٠٠ سەربازی فەرەنسی وەک هێزەکانی پاراستنی ئاشتی نەتەوەیەکگرتووەکان لەفەرەنسا جێگیرکراون. هێرشی مووشەکی ئیسرائیل بۆ سەر لوبنان کەناڵی تەلەفیزیۆنی « المنار»ی لوبنان سەر بەحزبوڵڵا رۆژی چوارشەممە ١٤ی شوبات رایگەیاند :» بەهۆی هێرشە مووشەکیەکانی ئیسرائیل بۆ سەر لوبنانەوە چوار هاوڵاتی سڤیل کوژران و نۆ کەسی تر برینداربوون». ئەم کەناڵە لەهەواڵێکی کوتوپڕدا وێڕای ئەوە ئاماژەی بەوەکرد لەم هێرشەی ئیسرائیلدا لەشارۆچکەی «الصوانە» سێ کەس لەوانە ژنێک و کوڕێکی مێرمنداڵ و مناڵێک کوژراون. هەروەها لەشارۆچکەی «عدشیت» کەسێکی مەدەنی کوژراوەو نۆ کەس برینداربوون. حزبوڵڵا لەڕاگەیاندنێکی جیاوازدا رایاگەیاند یەکێک لەئەندامانیان لەهێرشەکانی ئیسرائیل بۆ سەر شارۆچکەی «عدشیت» کوژراوە. هەر لەم پەیوەندیەدا، ناوەندی هەواڵی نەتەوەیی لوبنان باسی لەوەکرد کەفڕۆکە جەنگییەکانی ئیسرائیل خانوویەکیان لە «صور» لەباشووری لوبنان کردووەتە ئامانج. ئەم ناوەندی هەواڵە باسی لەوەکرد کەئەمبۆڵانسی فریاکەوتن نێردراوەتە شوێنی هێرشەکە. کەناڵی «العربیە» باسی لەوە کرد «فڕۆکە جەنگیەکانی ئیسرائیل بەسەر بەیرووتدا فڕیون». هەر لەم پەیوەندیەدا سوپای ئیسرائیل رۆژی چوارشەممە رایگەیاند بنکەیەکی سەربازی حزبوڵال لوبنان و «ژێرخانە تیرۆریستییەکانی» لە باشووری ئەو وڵاتە کراوەتە ئامانج. پێشتر میدیاکانی ئیسرائیل رۆژی چوارشەممە رایانگەیاند کە بەهۆی هێرشەکانی حزبوڵڵای لوبنان بۆ سەر باکووری ئیسرائیل، ژنێک کوژراوەو حەوت کەس برینداربوون. ئیسرائیل رایگەیاند ئەم هێرشە مووشەکیانە لەباشووری لوبنانەوە بووەو بێوەڵام نابێت بەرامبەریان. سوپای ئیسرائیل رایگەیاند هەشت مووشەک لەباشووری لوبنانەوە بەرەو ئیسرائیل هاوێژراوەو ناوچەکانی «صفد» و «الجلیلی اعلی» کراوەتە ئامانج. سوپای ئیسرائیل لەمبارەوە رایەگایند سەربازێکی ژنی ئیسرائیلی لەناو کوژراوەکاندا بووە. بڵاوکراوەکانی تایمزی ئیسرائیل و هائارتێس، بەپشت بەستن بەهەواڵێکی «العالم العربی» رایانگەیاند کە لەم هێرشانەدا ناوچەی «صفد» لە باکووری ئیسرائیل کراوەتە ئامانج. رۆژنامەی «هائارتیس» رایگەیاند حزبوڵڵای لوبنان بنکەیەکی سەربازی ئیسرائیلی کردووەتە ئامانج. راگەیاندنی جەنگ لەبەرەی باکوورەوە رۆژنامەی تایمزی ئیسرائیل رۆژی چوارشەممە ١٤ی شوبات رایگەیاند «ئیتامار بن گڤیر» وەزیری ئاسایشی نەتەوەیی ئیسرائیل، بۆ هێرشی مووشەکی ناوچەی «صفد» لەباکووری ئەو وڵاتەی وەک « راگەیاندنی جەنگ» ناوبرد. تایمزی ئیسرائیل لەدرێژەی راپۆرتەکەی خۆیدا نووسیویەتی بن گڤیر، لەتویتێکدا لەتۆڕی کۆمەڵایەتی X خوازیاری ئەوە بووە هاوسەنگی هێز لەلایەن ئیسرائیلەوە لەسنوورەکانی لوبنان بگۆڕدرێت و هێزەکان زیاتر بکرێن. فەرماندەی گشتی سوپای ئیسرائیل بەئاماژە بەهێرشەکان بۆ ناوچەی «صفد» رایگەیاند، ئەگەر جەنگ لەبەرەی باکوورەوە پەرەبستێنێ، سوپای ئیسرائیل هەموو هێزو تواناو چەک و چۆڵی سەربازی خۆی بەکاردەهێنێت. لەدەستپێکی جەنگەوە لەکەرتی غەزەو دوای ٧ی تشرینی یەکەم، هەموو رۆژ دوو وڵات لەسنوورەکان هێرش دەکەنەسەر یەکترو ئەمە نیگەرانی کۆمەڵگای نێونەتەوەیی لێکەوتووەتەوە بەوەی کەجەنگ پەرەنەسێنێت و وڵاتانی رۆژئاوایی بەردەوام داوا دەکەن دوو لایەن دەست رابگرن و پەرە بەجەنگ نەدەن. لەحاڵێکدا حزبوڵڵای لوبنان بەشێوەی سنووردار هێرش دەکاتە سەر شوێن و بنکە سەربازییەکانی ئیسرائیل و باس لەوە دەکات کەوەک پشتیوانی لەغەزە ئەم کارانە ئەکات، ئیسرائیل بەفڕۆکەو تۆپخانە هێرش دەکاتەسەر بنکەو شوێنەکانی حزبوڵڵاو وا باس دەکەن دەیانەوێ ژێرخانی سەربازی حزبوڵڵا لاواز بکەن و توانای بەئامانجگرتنی ئیسرائیلی نەبێت. بەپێی ئەو ئامارانەی کەناوەندی هەواڵی فەرەنسا بڵاویکردووەتەوە، لەسەرەتای ناکۆکییەکانەوە ٢٢٨ کەس لەباشوری لوبنان کوژراون کەزۆربەیان ئەندامی حزبوڵڵای لوبنان بوون و ٢٧ کەسیان سڤیل بوون لەوانە ٣ رۆژنامەنووس کە بە هۆی هێرشەکانی ئیسرائیلەوە کوژراون. لەبەرامبەردا ئیسرائیل رایگەیاندووە نۆ سەربازی ئیسرائیل و شەش هاوڵاتی سڤیل کوژراون. پەرەسەندنی ناکۆکییەکان بووە بەهۆی ئەوەی دەیان هەزار کەس لەهەردوو لا ئاوارەبن. توانای سەربازی حزبوڵڵا حزبوڵڵای لوبنان گەورەترین هێزی میلیشیایە لەدونیای عەرەب کە لەناوخۆی خۆیدا بونیادێکی زۆر بەهێزی حزبی و رێکخراوەیی هەیەو هەروەها توانای سەربازی بەهێزو وزەخانەی گەورەی هەیە. ئەم گرووپە میلیشیایە بەپشتیوانی کۆماری ئیسلامی و دوای شۆڕشی ئیسلامی ئێران دروست بوو. ژمارەیەک لەئەندامەکانی ئەم حزبە لەباری سەربازییەوە ئەزموونی زۆریان هەیە، بەتایبەت لەجەنگی ١٣ ساڵەی سووریادا بەشداربوون و ئەزموونی زۆریان هەیە لەجەنگدا. لەجەنگی ناوخۆیی سووریا، ئەندامانی حزبوڵڵای لوبنان وێڕای گرووپە میلیشیاکانی تری سەر بەکۆماری ئیسلامی پشتیوانیان لەحکوومەتی بەشار ئەسەد کردو بوون بەهۆی ئەوەی هاوسەنگی هێز لەم جەنگەدا لەبەرژەوەندی هێزەکانی بەشار ئەسەدا لەسووریا بگۆڕردێت و سەرەنجام ئەسەد بەپشتیوانی کۆماری ئیسلامی و هێزە پڕۆکسییەکانی کۆماری ئیسلامی توانی لەدەسەڵاتدا بمێنێتەوە. حەسەن نەسروڵڵا، رێبەری حزبوڵڵای لوبنان، دەربارەی توانای هیزەکانی بانگەشەی ئەوە دەکات کە ئەم گرووپە چەکدارە ١٠٠ هەزار چەکداری راهێنراوی هەیە. بەڵام بەپێی راپۆرتێکی ئەسۆشەیتێدپرێس، بەروارد دەکرێت ژمارەی هێزەکانی ئەم حزبە کەمتر لە ٥٠ هەزار کەس بێت. ئیسرائیل لەچەند هەفتەی رابردوودا داوای لەحزبوڵڵا کردووە هێزەکانی یەکەی «رچوان» کە سەر بەحزبوڵڵای لوبنانن لەنزیک سنوورەکانی لوبنان- ئیسرائیل پاشەکشەیان پێبکرێت بۆ ئەوەی دەیان هەزار هاووڵاتی ئیسرائیلی کە بەهۆی ناکۆکی و لێک هەڵپرژانەکانی ئەم دواییانە ماڵ و حاڵی خۆیان لەباکووری ئیسرائیل جێهێشتووەو ئاوارەبوون بگەڕێنەوە بۆ شوێنی خۆیان. بەپێی راپۆرتی ناوەندی لێکۆڵینەوە ستراتژیک و نێونەتەوەییەکان، کە ناوەندێکەو بنکەکەی لەواشنگتۆنە، حزبوڵڵای لوبنان خاوەن وزەخانەیەکی جبەخانەیەکی گەورەیە کەزۆربەیان چەک و چۆڵی بچووک و مامناوەندن وەک مووشەکی کورت مەوداو هەروەها مووشەکی درێژمەودا. بەپێی بەراوردی ئەمریکاو ئیسرائیل حزبوڵڵای لوبنان و گرووپە میلیشیاکانی تری لوبنان ١٥٠ هەزار مووشەکیان هەیە. حزبوڵڵا هەروەها خاوەنی مووشەکی کۆنتڕۆڵکراوە کەئامانجەکەی زۆر بەوردی دەپێکێت. حزبوڵڵا کە لەلایەن کۆماری ئیسلامییەوە پشتیوانی ماددی و چەک و چۆڵ ئەکرێت، پێشتر چەند جار بەفڕۆکەی بێفڕۆکەوان هێرشی کردووەتەسەر ئیسرائیل و هەروەها ساڵی ٢٠٠٦ کەشتییەکی جەنگی ئیسرائیلی بەمووشەکی زەوی بۆ دەریا لەلایەن ئەم گرووپەوە کرایە ئامانج کە ئەوە دەخاتەڕوو ئەم گرووپە لەمجۆرە مووشەکە دوور مەودایانە هەیە. لەڕاپۆرتێکی رادیۆ فەردا دا دەربارەی توانا سەربازییەکانی ئەم گرووپە ئاماژە بەوە دراوە کەهێزەکانی حزبوڵڵای لوبنان خاوەنی چەکی هێرشبەر، چەکی قورس، ئارپیجی، بۆمبی قەراخ جادە و چەک و چۆڵی ترن. لەماوەی ئەم چەند مانگەدا، حزبوڵڵا زۆر جار مووشەکی دژە تانکی «کۆرێنت» دروستکراوی رووسیای بەکارهێناوە کەیەکێکە لەو مووشەکە بەهێزانەی کەدەگوازرێتەوە. حزبوڵڵا هەروەها خاوەن مووشەکی «بورکان»ە کە بەوتەی حەسەن نەسروڵڵا توانای هەڵگرتنی کڵاوەی هەیە بەقورسایی ٣٠٠ بۆ ٥٠٠ کیلۆگرام. لەچەند هەفتەی رابردوودا حزبوڵڵا جۆرێک لەمووشەکی زەوی بەزەوی نمایش کرد کە تامەودای ١٠ کیلۆمەتر دەبڕێت و توانای هەڵگرتی کڵاوی ٥٠ کیلۆیی هەیە. توانای سەربازیی ئیسرائیل سوپای ئیسرائیل لەلایەن ئەمریکاوە پشتیوانی دەکرێت و بوودجەی ساڵانەکەی ٣.٣ میلیار دۆلارە. جگە لەوە ٥٠٠ ملیۆن دۆلار تەرخانکراوە بۆ تەکنۆلۆژیای بەرگری مووشەکی لەو وڵاتە. ئیسرائیل یەکێکە لەپڕچەکترین وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست. هێزی ئاسمانی ئیسرائیل بریتییە لەفڕۆکەی شەڕکەری پێشکەوتووی F35ی ئەمریکی، قەڵغانی بەرگری مووشەکی لەوانە پاتریۆت کە دروستکراوی ئەمریکییە، قەڵغانی مووشەکی « گومەزی ئاسنین» و جووتێک سیستەمی بەرگری مووشەکی بەناوەکانی « پەیکان» و « قۆچەقانی داوود» کە بەهاوکاری ئەمریکا دروستکراوە. سوپای ئیسرائیل پڕچەک کراوە بەتانکی پێشکەوتوو، پاپۆڕی جەنگی، فڕۆکەی بێ فرۆکەوان و تەکنۆلۆژیا پێشکەوتووەکانی تری سەربازی. هەروەها سوپای ئەو وڵاتە ئامادەیە بۆ هەرجۆرە جەنگێکی سەرشەقام. بەوتەی دامەزراوەی نێونەتەوەیی لێکۆڵێنەوەی ستراتژیک، کەدامەزراوەیەکەو بنکەکەی لەبەریتانیایە، سوپای ئیسرائیل ١٧٠هەزار سەربازی ئامادەی هەیەو هەر ئێستا ٣٦٠ هەزار سەربازی یەدەکی بانگکردووەتەوە بۆ جەنگ. ئەمەش نزیک ٧٥ لەسەدی توانای بەراوردکراوی هێزی یەدەکی سوپای ئیسرائیلە. بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی جەنگی غەزە لەپێنجەمین مانگی خۆیدایە، بەشێکی زۆر لەسەربازە یەدەکەکانی ئیسرائیل لەغەزەوە گەڕێنراونەتەوە بۆ ئیسرائیل. بەوتەی ئەسۆشەیتدپرێس، ئیسرائیل یەکێکە لەو وڵاتانەی چەکی ناوکی هەیەو لەمێژ ساڵە بەرنامەی چەکی ناوکی رانەگەیەنراوی خۆی پاراستووە. بەریەککەوتنەکان توندتر دەبنەوە رۆژی یەکشەممە ١٨ی شوبات، حزبوڵڵا هەوڵیدا لەڕێگای فڕۆکەی بێفڕۆکەوانەوە هێرش بکاتەسەر ئیسرائیل بەڵام سیستەمی بەرگری ئیسرائیل توانی فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکە بخاتە خوارەوە. وتەبێژی سوپای ئیسرائیل لەم پەیوەندەدا رایگەیاند:» ئێمە زانیمان فڕۆکەیەکی بێ فڕۆکەوانی حزبوڵڵا دزەی کردووەتە خاکی ئیسرائیل و لەنزیک شاری تەبەرییە بینراو توانیمان بیخەینە خوارەوە». ئیسرائیل لەوەڵامدا رۆژی دووشەممە ١٩ی شوبات هێرشی کردەسەر چەند کۆگایەکی چەک و چۆڵ و تەقەمەنی حزبوڵڵای لوبنان و دانیەل هاگاری وتەبێژی سوپای ئیسرائیل لەمبارەوە وتی:» هێرشکردنە سەر کۆگای تەقەمەنی و چەک و چۆڵی حزبوڵڵا وەڵامدانەو بوو بەدزەکردنی فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی حزبوڵڵا بۆ خاکی ئیسرائیل و شاری تەبەرییە». رۆیتەرز لەزاری دانیشتوانی ناوچەکەوە رایگەیاندووە، لانیکەم دوو هێرشی ئاسمانی کراوەتە ناوچەکانی دەورووبەری شاری ئەلغازییە لە ٦٠ کیلۆمەتری سنووری ئیسرائیل و لەکەنارەکانی دەریای ناوەڕاست. میدیاکانی لوبنان بڵاویانکردەوە کەئەم هێرشانە لەلایەن فڕۆکە جەنگییەکانی ئیسرائیلەوە بووەو لەیەکێک لەم هێرشانەدا ترۆمبێلێک کراوەتە ئامانج. رۆیتەرز نووسیویەتی، سوپای ئیسرائیل لەوەڵامی هەواڵنێری رۆیتەرزدا دەربارەی بەئامانجکردنی ئۆتۆمبێلەکەوە وتوویەتی لەبابەتەکە دەکۆڵینەوە. سوپای ئیسرائیل رۆژی شەممە ٢٤ی شوبات رایگەیاند، چەند ناوچەیەکی ژێر دەسەڵاتی حزبوڵڵای لوبنانی لەباشووری ئەو وڵاتە بەفرۆکە بۆردوومان کردووە . لەڕاگەیاندراوەکەی سوپای ئیسرائیلدا هاتووە کە شەوی رابردوو فرۆکە جەنگییەکانی سەر بەهێزی ئاسمانی سوپای ئیسرائیل چەند سەکۆیەکی هاویشتنی مووشەک و ژێرخانی سەربازی حزبوڵڵای لوبنانی لە ناوچەی جەبیل و خاڵێکی چاودێری ئەو بزووتنەوەیەی کردووەتە ئامانج، هەروەها لەڕێگەی تۆپی دوورهاویژیشەوە چەند بنکەیەکی دیکەی سەرسنووری بۆردوومان کردووە. هەروەها سەرلەبەیانی یەکشەممە ٢٥ی شوبات رادیۆی ئیسرائیل بڵاویکردەوە کە دوو مووشەک لەباشووری لوبنانەوە بەرەو ناوچەی ئیدمیت-ی ئیسرائیلی هاوێژراوە. لەبەرامبەردا حزبوڵڵای لوبنان رایگەیاند، کە لەڕێگەی دوو مووشەکی بورکانەوە هێرشی کردووەتەسەر کۆبوونەوەیەکی سەربازانی ئیسرائیلی لەگردی کۆبراو مووشەکەکان بەوردی ئامانجەکانیان پێکاوە. کوژرانی دوو ئەندامی حزبوڵڵای لوبنان لەسوریا رێکخراوی چاودێری مافی مرۆڤی سوریا ، سەرلەبەیانی رۆژی یەکشەممە ٢٥ی شوبات رایگەیاند، سوپای ئیسرائیل چەند ناوچەیەکی سنووری سووریا- لوبنانی بۆمباران کردووەو بەهۆی هێرشی فڕۆکە جەنگیەکانی ئیسرائیلەوە بۆ ئەو ناوچە سنوورییە دوو ئەندامی حزبوڵڵای لوبنان کوژراون. رێکخراوی چاودێری مافی مرۆڤی سوریا، ئەوەشی خستۆتەڕوو، کەهێرشەکە لەناوچەیەکی نێوان پارێزگای حومس و ریفی دیمەشق لەنزیک سنووری سوریاو لوبنان بۆ سەر بارهەڵگرێک ئەنجامدراوە. هێرشێ ئاسمانی ئیسرائیل بۆ رۆژهەڵاتی لوبنان رۆژی دووشەممە ٢٦ی شوبات لەچەند مانگی رابردوودا بۆ یەکەمجار ئیسرائیل هێرشی کردەسەر بنکەکانی حزبوڵڵا لەقووڵایی خاکی لوبنان. کەناڵی تەلەفیزیۆنی (العربیە) باسی لەوەکرد دوو ئەندامی حزبوڵڵای لوبنان لەهێرشی ئیسرائیل بۆ شاری «بعلبک» لەڕۆژهەڵاتی لوبنان کوژراون و هەروەها بینایەکی دوو قات و کۆگایەکی خواردەمەنی حزبوڵڵا کراوەتە ئامانج. رۆیتەرز لەم پەیوەندەدا نووسیویەتی، ئەمە بۆ یەکەمجارە لەدەستپێکی توندتربوونەوەی ناکۆکییەکانی نێوان ئیسرائیل و حزبوڵڵا، شاری «بعلبک» ناوەندی سەرەکی حزبوڵڵا لەڕۆژهەڵاتی لوبنان دەکرێتە ئامانج. سەرچاوەیەکی هەواڵگری بە « فرانس پرێس»ی راگەیاندووە، لەیەکێک لەم هێرشانەدا بینایەکی سەر بەحزبوڵڵا نزیک شاری «بعلبک» کراوەتە ئامانج. لەبەرامبەردا ماڵپەڕی «تەسنیم» سەر بەسوپای پاسدارانی ئێران رایگەیاندووە حزبوڵڵا بە ٤٠ مووشەک بنکەی ئاسمانی « میرۆن» لەناوچەی «الجبیل»ی ئیسرائیلی کردووەتە ئامانج. رۆژنامەی «یدیهوت ئاخرۆنۆت»ی ئیسرائیل باسی لەوەکرد بەهۆی هێرشە مووشەکییەکانی حزبوڵڵای لوبنانەوە بۆ خاکی ئیسرائیل، هاووڵاتییەکی مەدەنی بریندار بووە. ئێران، سەری مارەکە هەر لەسەرەتای جەنگی غەزەوە ئیسرائیل ئێران بەوە تۆمەتبار دەکات کەهێرشی ٧ی تشرینی یەکەم بۆ سەر خاکی ئیسرائیل، پلانەکەی لەلایەن ئێرانەوە داڕێژراوەو تائێستا لەلایەن بەرپرسانی باڵای حکوومەتی ئیسرائیلەوە زۆرجار ئێران وەک سەری مارەکە ناوبراوە. ئەمریکاو بەریتانیاو وڵاتانی رۆژئاوایش بەردەوام داوا لەکۆماری ئیسلامی ئەکەن بەر بەچالاکی هێزە پرۆکسییەکانی خۆی بگرێت لەناوچەکە. ئەمریکاو بەریتانیاو ئیسرائیل و وڵاتانی تری رۆژئاوایی، حەماس، حزبوڵڵای لوبنان و حووسییەکانی یەمەن و گرووپە میلیشاکانی سەر بەئێران لەعێراق و سووریا بەجێبەجێکاری سیاسەتەکانی ئێران ناوئەبەن لەناوچەکە. بەردەوامیش داوا لەکۆماری ئیسلامی ئەکەن کۆنتڕۆڵیان بکات. لەبەرامبەردا کۆماری ئیسلامی رایگەیاندووە ئەو گرووپانە کە بە «بەرەی بەرگری» ناو دەبرێن سەربەخۆن لەبڕیاردانیاندا. رۆژی هەینی ٢٣ی شوبات وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل زمانی هەڕەشەی بەرامبەر بەکۆماری ئیسلامی و حزبوڵڵای لوبنان بەکارهێناو رایگەیاند وڵاتەکەی ئیتر بەرامبەر بەبەردەوامی هەناردە کردنی چەک و چۆل لەئێرانەوە بۆ حزبوڵڵای لوبنان بێدەنگ نابێت و پێدەچێت ئیسرائیل خۆی لەم بارەوە هەنگاوی جیددی هەڵبگرێت. ئیزارئیل کاتێز، رۆژی هەینی ٢٣ی شوبات رایگەیاند، ئیسرائیل لەنامەیەکدا بۆ ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیەکگرتووەکان، ئەم ئەنجومەنەی ئاگادارکردووەتەوە ئیسرائیل مافی ئەوەی هەیە بەرگری لەخاك و هاووڵاتییەکانی خۆی بکات. بەوتەی وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل، ئێران بەردەوامە لەپێشێلکردنی ئاشکرای بڕیارنامەکانی ١٧٠١، ٢٢٣١، ١٥٤٠ ی ئەنجومەنی ئاسایش . بڕیارنامەی ١٧٠١ کۆتایی بەجەنگی ٣٣ رۆژەی ئیسرائیل و حزبوڵڵا هێنا لەساڵی ٢٠٠٦ و بەپێی ئەو بڕیارنامەیە لوبنانی پێ بەندکرا بەوەی بەر بەوەبگرێت میلیشیاکان و چەک و چۆڵەکانیان لەخوار رووباری لیتانییەوە بوونیان ببێت، بەڵام حزبوڵڵا ئەم بڕیارنامەیەی پێشێلکردووە. بڕیارنامەی ٢٢٣١ ی ئەنجومەنی ئاسایش پەیوەندی هەیە بەگەمارۆکانەوە دژی کۆماری ئیسلامی ئێران و بەپێی ئەو بڕیارنامەیە ئێران بۆی نییە چالاکی مووشەکی هەبێت. هەروەها بڕیارنامەی ١٥٤٠ بیست (٢٠) ساڵ لەوە پێش لەلایەن ئەنجومەنی ئاسایشەوە پەسەندکراو جەخت دەکاتەوە لەسەر ئەوەی دەبێ بەر بەپەرەپیدان و بەرهەمهێنانی چەکی کۆمەڵکوژ بگیردرێت. وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل رایگەیاند لەنامەکەیدا بۆ ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیەکگرتووەکان نووسیویەتی، لەحاڵێکدا وڵاتەکەی لەمانگەکانی رابردوودا لەچەند بەرە لەجەنگدایە، ئێران بەردەوامە لەگەیاندنی چەک بۆ حزبوڵڵای لوبنان و زیاتر لەجاران ئەم کارە دەکات. بەوتەی ئیزرائیل کاتس، ئێران لەڕێگای زەمینییەوەو لەسنووری نیوان سووریاو لوبنانەوەو هەروەها لەڕێگای ئاسمانی و دەریاییەوە چەکی گەیاندووەتە دەست حزبوڵڵای لوبنان. وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل ئاماژەی بەوەدا کەپارچەی سیستەمی بەرگری ئاسمانی، سیستەمی دژە مووشەکی ٣٥٨، فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی شاهیدی ١٠١ و شاهیدی ١٣٦ و هەروەها مووشەک لەجۆرەکانی ئەبابیل لەلایەن ئێرانەوە گەیەنراوەتە دەست حزبوڵڵای لوبنان. بەپێی راپۆرتی میدیاکانی ئیسرائیل، لەنامەی وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل بۆ ئەنجومەنی ئاسایشدا ئاماژە بەدەستتێوەردانەکانی سوپای پاسداران کراوە لەپەیوەند لەگەڵ گواستنەوەی چەک و تەقەمەنی بۆ لوبنان و هەروەها شێوەی بەکارهێنانیان لەدژی ئیسرائیل. وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل هەروەها رۆژی هەینی ٢٢ی شوبات لە تویتێکدا لە تۆڕی کۆمەڵایەتی Xنووسی:» ئێران سەری مارەکەیە. ئێمە ماوەیەکی زۆر سەبرناکەین بۆ گەیشتن بە رێکاری دیپلۆماتیک پەیوەندیدار بە سنوورەکانی باکوورمانەوە». وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل نووسی:» ئەگەر ئەو زانیارییە زۆرانەی خستوومانەتە بەردەم ئەنجومەنی ئاسایش نەبێت بە هۆی گۆڕان، ئیسرائیل گومانی نییە لەوە هەنگاویتر هەڵبگرێت». ئەگەری جەنگی ئیسرائیل و حزبوڵڵا لە ئێستادا زۆربەی شارەزایان لە سەر ئەو باوەڕەن ئیسرائیل و حزبوڵڵا نایانهەوێت جەنگێکی تەواو رووبدات لە نیوانیان، بەڵام مەترسی ئەوە هەیە هەڵەیەک لە لایەن هەرکام لە لایەنەکانەوە ببێت بە هۆی پەرەسەندن و قووڵتر بوونەوەی ناکۆکییەکان و جەنگێکی تەواو رووبدات. لەم چەند مانگەدا ئەمریکا و وڵاتانی رۆژئاوایی هەموو هەوڵی خۆیان داوە بەوەی دوو لایەن دان بە خۆیانا بگرن و جەنگ روونەدات و جەنگی غەزە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست پەرە نەستێنێت. بەڵام حەسەن نەسروڵڵا رێبەری حزبوڵڵای لوبنان رۆژی سێ شەممە ١٣ی شوبات رەخنەی توندی لەو لایەنانە گرت کە نێوانگیری حزبوڵڵا و ئیسرائیل ئەکەن و بەوە تۆمەتباری کردن کە تەنها روانگە و قسەکانی ئیسرائیل بۆ لوبنان ئەگوازنەوە. ئیسرائیل لە ئێستادا زیاتر سەرقاڵە بە بەرەی جەنگی غەزەوە، رەخنەی توندی لەسەرە بەوەی کە بە هۆی هێرشەکانی ئیسرائیلەوە نزیک ٢٩ هەزار کەس کوژراون. سوپای ئیسرائیل دەستی لە نەخۆشخانە و شوێنە خزمەتگوزارییەکان نەپاراستووە. حزبوڵڵای لوبنان کە لە لایەن ئێرانەوە پشتیوانی ئەکرێت خوازیاری جەنگی تەواو نییە لەگەڵ ئیسرائیل لە ئێستادا، خوازیاری ئەوەیە گوشار دروست بکات بۆ سەر ئیسرائیل بەوەی هێرشەکانی بۆ سەر غەزە رابگرێت. بەڵام ئیسرائیل رایگەیاندووە تا لەناوبردنی تەواوەتی حەماس دەستبەرداری هێرشەکان نابێت. روانگەی گشتی خەڵکی لوبنان ئەوەیە کە خۆیان لە جەنگ دوور بگرن. دۆخی ئابووری لوبنان تا دێ بەرەو خراپتربوون ئەڕوات. لە ئەگەری روودانی وەها جەنگێکدا کێشەی گەورە بۆ ژیانی خەڵک دروست ئەبێت. بۆیە لە بەرژەوەندی حزبوڵڵادا نییە وەها جەنگێک رووبدات. رۆژنامەی «هائارتێزی ئیسرائیلی» رۆژی سێ شەممە ٢٧ی شوبات ، لە زاری سەرچاوەیەکی سوپای ئیسرائیلەوە کە نەیویستووە ناوی ببرێت نووسیویەتی:» جەنگی نێوان حزبوڵڵا و ئیسرائیل چاوەڕوانکراوە، لە سەر کات وەستاوە. وەک ئێسرائیل نامانهەوێت بچینە جەنگەوە ، بەڵام ئەگەر حزبوڵڵا بەردەوام بێت لە هێرشەکانی بۆ سەر ناوچە سنوورییەکانی ئیسرائیل و لە سنوورەکان دوور نەکەوێتەوە ئەم جەنگە چاوەڕوانکراوە.» رۆژنامەی تایمزی ئیسرائیلی لە راپۆرتێکدا نووسیویەتی :» حزبوڵڵای لوبنان و حووسییەکانی یەمەن و هەموو ئەو هێزانەی کە سەر بە ئێرانن ، دەیانهەوێت بە هێرشەکانیان بۆ سەر ئیسرائیل و بەرژەوەندییەکانی ئیسرائیل، ئیسرائیل ملکەچی ئاگربەست بێت لەگەڵ حەماس. بەڵام تا کۆتایی هاتن بە مەترسی حەماس بۆ سەر ئیسرائیل ئەم جەنگە کۆتایی نایەت ئەگەر بە مانای کردنەوەی بەرەی جەنگ بێت لەگەڵ حزبوڵڵا یان هەر لایەن و وڵاتێكێش».
.jpg)
