وەڵامی سودانی بۆ مامۆستایانی وانەبێژ دڵخۆشکەر نییە

هاوڵاتی بڕیارە ئەمڕۆ دادگای فیدراڵی عێراق لەسەر سکاڵایەکی تایبەت بە پلەبەرزکردنەوەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان کۆبێتەوە. بەپێی خشتەی کۆبوونەوەکانی دادگای فیدڕاڵی عێراق، ئەمڕۆ یەکشەممە 17ی ئازاری 2024 دادگاکە سکاڵایەک تاوتوێدەکات کە لەلایەن نۆ مامۆستا و فەرمانبەری ھەرێمی کوردستان لەسەر سەرۆک وەزیران و وەزیری دارایی ھەرێمی کوردستان تۆمارکراوە و تیایدا داواکراوە راگرتنی پلەبەرزکردنەوەی فەرمانبەرانی ھەرێم بە نادەستوری لە قەڵەم بدرێت. لە سکاڵاکەدا، داواکراوە سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران و وەزیری دارایی پابەندبکرێن بە جێبەجێکردنی یاسای مووچەی فەرمانبەرانی دەوڵەت ژمارە 22ی ساڵی 2008، بەتایبەت مادەکانی 6، 7، 8، 9 و پلەبەرزکردنەوە دەستپێبکاتەوە کە ماوەی زیاتر لە هەشت ساڵە راگیراوە. دادگای فیدڕاڵی عێراق 25ی شوبات بڕیاردانی لەسەر ھەمان سکاڵا بۆ 17ی ئازار دواخست و چاوەڕێدەکرێت لەو دانیشتنەدا بڕیاری کۆتایی لەسەر سکاڵاکە بدات.

هاوڵاتی بڕیارە سبەینێ دادگای فیدراڵی عێراق لەسەر سکاڵایەکی تایبەت بە پلەبەرزکردنەوەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان کۆبێتەوە. بەپێی خشتەی کۆبوونەوەکانی دادگای فیدڕاڵی عێراق، سبەینێ یەکشەممە 17ی ئازاری 2024 دادگاکە سکاڵایەک تاوتوێدەکات کە لەلایەن نۆ مامۆستا و فەرمانبەری ھەرێمی کوردستان لەسەر سەرۆک وەزیران و وەزیری دارایی ھەرێمی کوردستان تۆمارکراوە و تیایدا داواکراوە راگرتنی پلەبەرزکردنەوەی فەرمانبەرانی ھەرێم بە نادەستوری لە قەڵەم بدرێت. لە سکاڵاکەدا، داواکراوە سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران و وەزیری دارایی پابەندبکرێن بە جێبەجێکردنی یاسای مووچەی فەرمانبەرانی دەوڵەت ژمارە 22ی ساڵی 2008، بەتایبەت مادەکانی 6، 7، 8، 9 و پلەبەرزکردنەوە دەستپێبکاتەوە کە ماوەی زیاتر لە هەشت ساڵە راگیراوە. دادگای فیدڕاڵی عێراق 25ی شوبات بڕیاردانی لەسەر ھەمان سکاڵا بۆ 17ی ئازار دواخست و چاوەڕێدەکرێت لەو دانیشتنەدا بڕیاری کۆتایی لەسەر سکاڵاکە بدات.

هاوڵاتی وەزارەتی کۆچ  و کۆچبەرانی عێراق ئاشکرایکرد بڕیاری قەرەبووکردنەوەی ئاوارەکان بۆ ناوچەکانی خۆیان جێبەجێ دەکرێت و هەر خێزانێک بە بڕی چوار ملیۆن دینار قەرەبوو دەکرێتەوە. ئەمڕۆ هەینی 15ی ئازاری 2024 وەزارەتی کۆچ و کۆچبەرانی عێراق رایگەیاند "بەمەبەستی جێبەجێکردنی بڕیارەکانی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق سەبارەت بە گەڕانەوەی ئاوارەکان بۆ ناوچەکانی خۆیان بڕیاردراوە بە پێدانی چوار ملیۆن دینار بە هەرخێزانێک". ئەوەشخراوەتەڕوو "هەر خێزانێک کە گەڕاوەتەوە ناوچەکانی خۆیان لە ئێستادا دەتوانێت داواکاری بۆ وەرگرتنی چوار ملیۆن دینار پێشکەش بکات، بەتایبەت ئاوارەکانی شنگال لە کاتی گەڕانەوەیاندا چوار ملیۆن دیناریان وەک قەرەبوو لەگەڵ پارچە زەویەک پێدەدرێت". روونیشکراوەتەوە "بەپێی پلانێکیش کە خراوەتەڕوو هەر ئاوارەیەک کە گەڕاوەتەوە ناوچەکەی خۆی جگە لە قەرەبوو کردنەوەی مادی لە کەرتی گشتی بە تایبەت کەرتی پەروەردە دادەمەزرێندرێن، چونکە پێشتر ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق، وەزارەتی پەروەردەی پابەند کرد بە تەرخانکردنی رێژەی 2%ی دامەزراندنی خێزانە ئاوارەکان کە بڕیارەلە مانگی ئازارەوە لە چەند پارێزگایەک دەستپێبکات".

هاوڵاتی لە بەیاننامەیەکدا ناوه‌ڕۆكی كۆبوونه‌وه‌ ئه‌منییه‌كه‌ی شاندی توركیا و لایه‌نی عێراقی ئاشكراکرا و هەردوولا رێککەوتوون لەسەر کارکردن بەشێوەی هەماهەنگ. دوێنێ پێنجشەممە ١٤ی ئازاری ٢٠٢٤ شاندێکی باڵای ئەمنی بە سەرۆکایەتی هاکان فیدان، وەزیری دەرەوەی تورکیا سەردانی بەغدایان کرد و لەگەڵ فوئاد حسێن، وەزیری دەرەوەی عێراق و جێگری سەرۆک وەزیرانی عێراق کۆبوونەوە. ئاژانسی ئەنادۆڵی تورکی بەیاننامەی کۆبوونەوەکەی بڵاوەکردووەتەوە و تیادا هاتووە، لەم دیدارانەدا کە درێژەپێدەری کۆبوونەوەکانی ١٩ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣ی ئەنقەرەیە، هەڵوێستی هاوبەش لە بەرامبەر پێشهاتە هەرێمییەکان و ئاستەنگە جۆراوجۆرەکانی بوارە دووقۆڵییەکان تاوتوێ کرا. ئاماژە بەوەشکراوە، بڕیاردراوە بە چڕکردنەوەی کارەکان لەسەر یاداشتێکی لێکتێگەیشتن، ئەویش بە ئامانجی بنیاتنانی چوارچێوەی پێکهاتەیی لە بوارە جیاوازەکانی پەیوەندییەکانی نێوان هەردوو وڵات، لەو ڕووەشەوە بنیاتنانی میکانیزمەکانی پەیوەندیی بەردەوام و بۆ ئەو مەبەستەش لیژنەی هەمیشەیی هاوبەش پێکدەهێنرێت. هەروەها لە بەیاننامەکەدا باس لە سەردانەکەی رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆکی تورکیا بۆ عێراق کراوە کە بڕیارە دوای مانگی رەمەزان ئەو سەردانە ئەنجام بدرێت و تورکیا داوا لە عێراق دەکات هەموو هەوڵەکان بخاتە گەڕ بۆ سەرکەوتنی ئەو سەردانە. ئەوەشخراوەتەڕوو، لەوەیش کراوە لە ڕێگەی ئەم دەقەوە کە بە تێگەیشتنی بنیاتنانی چوارچێوەیەکی ستراتیجی بۆ پەیوەندییەکان لە نێوان تورکیا و عێراق ئامادەی دەکەن، دەسەڵاتدارانی هەردوو وڵات ڕێککەوتن لەسەر کارکردن بە شێوەیەکی هەماهەنگ، لەم چوارچێوەیەشدا بڕیاردرا بە دامەزراندنی لیژنەی هەمیشەیی هاوبەش بۆ کارکردن لە بوارەکانی بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر، بازرگانی، کشتوکاڵ، وزە، ئاو، تەندروستی و گواستنەوە. هەروەها هەردوولا کە کۆبوونەوەکەدا جەختیان لەسەر گرنگییدانی هەردوولا بە یەکێتیی سیاسیی و سەروەری و یەکپارچەیی خاکی عێراق کردووەتەو و  تیشکیش خرایە سەر ئەوەی کە پەکەکە مەترسی ئەمنیی بۆ تورکیا و عێراق دروست کردووە و، بوونی ئەم رێکخراوە لە خاکی عێراقدا بە واتای پێشێلکردنی دەستووری عێراقە. لە بەشێکی دیکەی بەیاننامەکەدا باس لەوەکراوە کە لایەنەکان بیروڕایان ئاڵوگۆڕ کردووە لەبارەی پەرەسەندنەکانی ناوچەکە، بەتایبەتی کۆمەڵکوژی لە غەززە و، دڵنیاییاندا لە ئیرادەی بەهێز بۆ پشتیوانی کردنی دۆزی فەڵەستین. لە بەیاننامەکەدا باس لەوەکراوە کە تورکیا بە خۆشحاڵییەوە پێشوازی لەو بڕیارە دەکات کە ئەنجومەنی ئاسایشی نیشتیمانیی عێراق دەریکردووە لە بارەی ئەوەی پەکەکە ڕێکخراوێکی قەدەغەکراوە لە عێراقدا؛ جەختیش لەسەر ئەوە کراوەتەوە کە لایەنەکان ڕاوێژیان کردووە لە بارەی ئەو ڕێوشوێنانەی پێویستن بگیرێنەبەر بەرامبەر ڕێکخراوەکە و درێژکراوەکانی لە بە بەکارهێنانی خاکی عێراق تورکیا دەکەنە ئامانج. ئەوەش خراوەتەڕوو، کە لایەنەکان لە چوارچێوەی میکانیزمەکانی دیداری پێشبینیکراودا هاوڕابوون لەسەر درێژەدان بە دیدار و کۆبوونەوەکان لە چوارچێوەیەکی رێک و پێک و بەردەوامدا.

هاوڵاتی سەرچاوەیەکی باڵا لە حکومەتی عێراق ئاشکرایکردووە دانوستانەکانی نێوان ئەمەریکا و عێراق سەبارەت بە کۆتاییهێنان بە بوونی هێزەکانی هاوپەیمانان لە عێراق تاوەکو دوای هەڵبژاردنەکانی ئەمەریکا بەردەوامی دەبێت. ئاژانسی هەواڵی رۆیتەرز لە زاری سەرچاوەکی باڵا لە حکومەتی عێراق رایگەیاندووە "دانوستانەکانی نێوان ئەمەریکا و عێراق سەبارەت بە کۆتاییهێنان بە بوونی هێزەکانی هاوپەیمانان لە عێراق تاوەکو دوای هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ئەمەریکا بەردەوامی دەبێت کە بڕیارە لە مانگی تشرینی دووەمی ئەمساڵ بەڕێوەبچێت". لە سەرەتای ئەمساڵەوە ئەمەریکا و عێراق دەستییان بە گفتوگۆکردووە لەبارەی کشانەوەی هێزەکانی هاوپەیمانان لە عێراق کە لە ساڵی 2014وە لەکاتی دروستبوونی شەڕی داعش بە مەبەستی هاوکاریکردن هاتنە عێراق. هەروەها لایەنە شیعەکانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق داوای ئەوەدەکەن لە زووترین کاتدا هێزەکانی هاوپەیمانان لە عێراق نەمێنن، بەڵام بە پێچەوانەوە لایە کوردییەکان و سوننەکان پێیان وایە بۆشایی ئەمنی دروست دەبێت بە کشانەوەی هێزەکانی هاوپەیمانان. لە ئێستادا نزیکەی دوو هەزار و 500 سەربازی ئەمریکی لە عێراق بوونیان هەیە، هەروەها  900 سەربازی ئەمەریکیش لە سوریا لە ئەرکێکی راوێژ و هاوکاریدان.

هاوڵاتی دادگای باڵای فیدراڵیی عێراق لەبارەی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستانەوە روونکردنەوەیەکی بڵاوکردەوە. ئێوارەی ئەمڕۆ سێشەممە 12ی ئازاری 2024 دادگای فیدراڵی عێراق رایگەیاند "دەبێت پەلە بکرێت لە بە ئەلیکترۆنیکردنی مووچەی فەرمانبەرانی ھەرێم، بە مەرجێک مووچەی ئەو فەرمانبەرانەش خەرج بکرێت کە ھێشتا مووچەکەیان بە ئەلیکترۆنی نەکراوە". دادگای فیدراڵی عێراق لە روونکردنەوەکەدا ئاماژە بەوەشدەکات، ئەرکی سەرشانی حکومەتی ھەرێمە ھاوکاریی و ھەماھەنگی لەگەڵ وەزارەتی دارایی عێراق بکات. دەشڵێت "پرۆسەی بە بانکیکردنی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان لەپێناو بەدەستهێنانی مافەکانیان و جێبەجێکردنی دادپەروەری کۆمەڵایەتییە". ئەم روونکردنەوەی دادگای فیدراڵی عێراق لەدوای روونکردنەوەکەی وەزارەتی دارایی هەرێمی کوردستان دێت کە تیادا باسی لە نەناردنی مووچەی مانگی ئازاری ئەمساڵی فەرمانبەرانی هەرێم دەکرد لەلایەن حکومەتی عێراقەوە.

هاوڵاتی ڕۆژنامەیەکی ئیسرائیلی لە ڕاپۆرتێکدا بڵاویکردۆتەوە کە چوارچێوەی هەماهەنگی  بەنیازە داوای ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پێشوەختە بكات, لەهەوڵێكدا بۆ دورخستنەوەی محەمەد شیاع سودانی. رۆژنامەی (The Jerusalem Post) ی ئیسرائیلی وێنێ یەکشەممە لە راپۆرتێكدا بە ناونیشانی (رەنگە هاوپەیمانی دەسەڵاتدار لە عێراق داوای ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پێشوەخت بكات) بڵاوكردووەتەوە, كە لەلایەن (HUDHAIFA EBRAHIM) نوسراوە و باسلەوەدەکات، هاوپەیمانی دەسەڵاتدار لە عێراق (چوارچێوەی هەماهەنگی) , بەنیازە داوای ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پێشوەهت بكات, لەهەوڵێكدا بۆ دورخستنەوەی محەمەد شیاع سودانی. لە ڕاپۆرتەکەدا هۆکاری داواکاری ئەو چوارچێوەیە بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختە بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە کە  سودانی لەگەڵ ئەوەی  سەر بە چوارچێوەی هەماهەنگییە كە هاوپەیمانێتیەكی حزبە شیعەییەكانی هاوپەیمانی ئێرانە, بەڵام لەدوای ئەوەی سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیرانی وەرگرتووە, سودانی ئاڕاستەی كاركردنی بەرامبەر حزبە شیعییەكان گۆڕیوەو لە زۆرێك لە هەڵوێستە سیاسیەكاندا, لەگەڵیان ناكۆكە.  لەم بارەیەوە سەركردەیەك لە حزبی دەعوە رایگەیاندووە, ماوەی پێنج مانگێكە هێزەكانی چوارچێوەی هەماهەنگی كۆدەبنەوە, پلان بۆ هەڵبژاردنی پێشوەخت دادەنێن, لە ساڵی (2024) یان سەرەتای (2025). باسی لەوەشکردووە، پلانەكەیان هێرشكردنە سەر سودانیەو كەمكردنەوەیە لە بایەخی دەستكەوتەكانی, خستنێتی لەڕووی جەماوەرییەوەو خولقاندنی كێشەی سیاسی و ئابوری زیاترە بۆی. ئەو سەرچاوەیە وتوشێتی چوارچێوەی هەماهەنگی ترسی ئەوەیان هەیە کە سودانی  پارتێکی سیاسی نوێ یان هاوپەیمانێتییەکی نوێ ڕابگەیەنێت و لە هەڵبژاردنەکانی داهاتوودا خۆی کاندید بکات و ببێتە" زۆرینەی دەنگی  سیاسی دەسەڵاتدار لە عێراقدا." ناکۆکییەکانی نێوان چوارچێوەی هەماهەنگی و سودانی پەیوەندی بە پەسەندکردنی سیاسەتەکانی یەدەگی فیدڕاڵی ئەمریکاوە هەیە بۆ ڕێگریکردن لە قاچاخی دراو. ئەم هەنگاوەش بووە هۆی دابەزینی نرخی دۆلار لە عێراق و بەرزبوونەوەی نرخی دۆلار.  

هاوڵاتی بریارە ئەمرۆ یەکشەممە 10/3/2024، دەستەی دەستپاکی عێراق راپۆرتی ساڵانەی کاروچالاکییەکانی خۆی  لە ساڵی 2023دا بخاتە روو و بە پێی وتەی حەیدەر حەنون، سەرۆکی دەستەی دەستپاکی عێراق چەندین دۆسییەی گرنگی گەندەڵی بەرپرسە گەورەکانی ناو حکومەت لەخۆدەگرێت. حەیدەر حەنون رۆژی هەینی رابردوو بە ئاژانسی هەواڵی "عێراقییە"ی راگەیاند "رۆژی یەکشەممە دەستەی دەستپاکی عێراق راپۆرتی ساڵانەی کاروچالاکییەکانی خۆی بۆ ساڵی 2023 دەخاتە روو و ئەو دۆسییانەش کە پەڕاوییان بۆ کراوەتەوەو لێکۆڵینەوەیەکی وردیان لەبارەوە ئەنجام دراوە چەندین کەسایەتی گەورە و ناسراو لە خۆ دەگرێت کە لە گەندەڵییەوە تێوە گلاون". سەرۆکی دەستەی دەستپاکی عێراق ئەوەشی ئاشکرا کرد، دەستەکەی وەک دەستەکەیەکی فیدراڵی دەبێت چاودێری هەموو پاریزگاکانی عێراق بکات و بۆ ئەم مەبەستەش رەشنووسێکی رێکەوتنیان لەگەڵ دەستەی دەستپاکی هەرێمی کوردستان ئەنجامداوەو نابراو جەختیشی لەوە کردەوە کە ئاشکراکردنی سەروەت و سامانی بەرپرسان و فەرمانبەران ، هەموو بەرپرس و فەرمانبەرانی عێراق دەگرێتەوە نەک تەنها ناوچەیەکی دیاریکراو. ناوبراو داواشی لە دەستەی دەستپاکی هەرێم کرد کە یارمەتی دەستەی فیدراڵی عێراق بدەن لە دەستگیرکردنی کەسانی داوا کراو و بە دواداچوون بۆ سەروەت و سامانی بەرپرسانی هەرێم بکەن تا بەو جۆرە دەستەی فیدراڵی بتوانێت هاوشێوەی بەرپرسانی پارێزگاکانی عێراق  بە دواداچوونێکی ورد بۆ سەروەت و سامانەکانیان بکات چونکە کەس لە سەرووی یاساوە نییە. هەروەها لەبارەی کاری دەستەی دەستپاکی ناوبرا روونیکردەوە "دەستەی دەستپاکی تەنها فەرمانگەیەکی لێکۆڵینەوە نییە ، بەڵکو چەندین فەرمانگە و پسپۆری هەمەجۆر لەخۆدەگرێت کە بەرپرسن لە نەهێشتن و ئاشکراکردنی گەندەڵییەکان هەر لە سەرەتای ئاشکراکردنی تا کۆتایی هە موو رێکارەکانی وەک لێپێچینەوە و مەلەفی لێکۆڵینەوە و بەرگرتن و ئاشکراکردنی سەروەت و سامانی بەرپرسان و شەفافییەت و هاوکاری راپۆرتە بنکۆڵکارییەکانی رۆژنامەکان". ناوبراو ئەوەشی روونکردەوە "لە ئێستادا هەموو هەوڵ و توانایەکی خۆمان خستۆتە گەڕ بۆ بەرگرتن لە گەندەڵی و نەهێشتنی تاوانە داراییەکانی ناو فەرمانگەکانی دەوڵەت و بە فیرۆدانی موڵک و ماڵ و سامانی گشتی، لێپیچینەوەی تووندیش لەگەڵ ئەو کەسانە دەکەین کە لە گەندەڵییەوە تێوە گلاون و دۆسییەکانیان دوای تەواکردنی هەموو رێکارەکان و دەست خستنی هەموو بەڵگە پێویستەکان رەوانەی دادگا دەکەین".

هاوڵاتی دوای کوژرانی ئەفسەرێکی ئاژانسی هەواڵگری و لێکۆڵینەوە فیدڕاڵییەکانی لە پارێزگای زیقار بەهۆی شەڕی دو بنەماڵە، هێزە ئەمنییەکانی سەر بە وەزارەتی ناوخۆی عێراق چەند ئۆپەراسیۆنێکیان لە قەزای ئیسڵاح ئەنجامدا و 123 کەسیان دەستگیرکرد. عەبدولئەمیر شەمەری وەزیری ناوخۆی عێراق لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، دوای ئەوەی رۆژی 8ی مانگی کانونی دوەم رائید حسێن رەزا ئەفسەری ئاژانسی هەواڵگری و لێکۆڵینەوە فیدڕاڵییەکان بەهۆی شەڕی نێوان دوو بنەماڵەوە گیانیلەدەستدا لە قەزای ئیسڵاح سەر بە پارێزگای زیقار  چەند ئۆپەراسیۆنێکییان ئەنجامداوەو لە ئەنجامدا ١٢٣ کەس دەستگیرکراون. وتیشی ،قەزای ئیسڵاح سەر بە پارێزگای زیقارە و لەم دواییانەدا چەند ململانێ و ئاڵۆزییەک لە نێوان هۆز و بنەماڵەکانی ئەو ناوچەیە دروستبوە و لە هەوڵی چارەسەرکردنی کێشەکاندان و چەندین کەسیش دەستگیر کراوە. وەزیری ناوخۆی عێراق باسی لەوەشکرد کە لە ئۆپراسیۆنەکانیاندا توانیویانە دەستبگرن بەسەر  ژمارەیەکی زۆر لە چەک و تەقەمەنی لەو ناوچەیەدا، جگەلەوەش لێکۆڵینەوەیان لەگەڵ تۆمەتبارەکان کردوە و بەدواداچونەکان بەردەوامە، سەرجەم تۆمەتبارەکانیش بە بڕیاری دادوەر دەستگیرکراون. رۆژی 8ی مانگی کانونی دوەم/1، رائید حسێن رەزا ئەفسەری ئاژانسی هەواڵگری و لێکۆڵینەوە فیدڕاڵییەکان بەهۆی شەڕ و ئاڵۆزی نێوان دو هۆزی قەزای ئیسڵاحی پارێزگای زیقار کوژرا.  

هاوڵاتی حووسییەکانی یەمەن ئەمڕۆ شەممە ٩ی ئازار زنجیرەیەک هێرشیان کردە سەر کەشتییە بازرگانییەکان لە دەریای سوور و کەنداوی عەدەن و بە یەکێک لە گەورەترین هێرشەکان ناویان برد لە سەرەتای دەستپێکی هێرشەکانی خۆیان بۆ سەر ئەو کەشتیانەی کە لە دەریای سوور و کەنداوی عەدەنەوە تێئەپەڕن. یەحیا سەریع، وتەبێژی حووسییەکان لەچاوپێکەوتنێکی  تەلەفیزیۆنیدا دەرباری ئەم هێرشانە وتی دوو هێرشی  مووشەکی و فڕۆکەی بێ فڕۆکەوان کرایە سەر کەشتییەکی ئەمریکی و پاپۆڕێکی ئەمریکی کە لە دەریای سوور و کەنداوی عەدەندا بوون.  وتیشی، لە چالاکی یەکەمدا لە کەنداوی عەدەن کەشتی ئەمریکی Propel Fortune کرایە ئامانجی چەند مووشەک و لە چالاکی دووهەمدا بە ٣٧ فڕۆکەی بێ فڕۆکەوان هێرش کرایە سەر یەکێک لە پاپۆڕە جەنگیەکانی سوپای ئەمریکا لە دەریای سوور. سوپای ئەمریکاش لە راگەیاندنێکدا هێرشی حووسییەکانی پشتڕاستکردۆتەوەو وتوویەتی هێزەکانی ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی رۆژی شەممە ٩ی ئازار ١٥ فڕۆکەی بێ فڕۆکەوانی حووسییەکانیان لە دەریای سوور و کەنداوی عەدەن خستە خوارەوە. لە راگەیاندنی هێزەکانی ئەمریکا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا هاتووە، ئەم فڕۆکە بێ فڕۆکەوانانە، هەڕەشەی جیدی بوون بۆ سەر کەشتییە بازرگانییەکان. لەم راگەیاندنەدا هاتووە، دوای ئەوەی لە لایەن حووسییەکانەوە هێرشکرایە سەر کەشتییەکی بازرگانی کە ئاڵای ئەندۆنزیای لەسەر بوو، هێزەسەربازییەکانی ئەمریکا هێرشیان کردە سەر دوو ترۆمبێل کە چەکی قورس و مووشەکی دژە کەشتیان لەسەر دامەزرابوو. جێگەیباسە رۆژی چوارشەممە ٦ی ئازار بە هۆی هێرشی حووسیەکانەوە بۆسەر کەشتییەکی بازرگانی ٣ کەس کوژران و چەند کەسیش برینداربوون. سوپای ئەمریکا رایگەیاند بە مووشەکی بالستیکی و لە یەمەنەوە هێرشکرایە سەر ئەم کەشتییە.

هاوڵاتی لایەنە سوننەکانی پەرلەمانی عێراق لە یاداشتێكدا کە ئاڕاستەی سەرکردەکانى چوارچێوەى هەماهەنگی کردووە کاندیدی خۆیان بۆ پۆستی سەرۆکی پەرلەمان دیاریدەکەن. هەریەک لە هاوپەیمانیى عەزم و حزبى سیادە و هاوپەیمانیى حەسمى نیشتمانى یاداشتێکیان ئاڕاستەى سەرکردەکانى چوارچێوەى هەماهەنگى کردووە و سالم عیساوى ئەندامى پەرلەمانى عێراقیان بۆ وەرگرتنى پۆستى سەرۆکى پەرلەمان بەربژێر کردووە. یاداشتەکە لەلایەن سەرکردەى سێ حزبە سەرەکییەکەى سوننە هەریەک لە موسەننا سامەرائى و خەمیس خەنجەر و سابت عیساوى واژۆکراوە و ئاماژە بەوە کراوە کە بڕیاریانداوە پەرلەمانتار سالم عیساوى بۆ وەرگرتنى پۆستى سەرۆکى پەرلەمان بەربژێر بکەن و دەڵێن "ناوبراو تایبەتمەندییەکانى وەرگرتنى ئەو پۆستەى تێدایە". هەروەها لایەنە سوننەکان لەو یاداشتەدا داوادەکەن پەلە بکرێت لە دیاریکردنی سەرۆکی پەرلەمانی عێراق. رۆژی 14ی تشرینی دووەمی 2024 بەبڕیاری دادگای باڵای فیدراڵی عێراق، ئەندامییەتی محەمەد حەلبوسی لە پەرلەمانی عێراق هەڵوەشێندرایەوە، لەوکاتەوە تاوکو ئێستا لایەنەکان نەیانتوانیوە سەرۆکێکی نوێ بۆ پەرلەمان دیاریبکەن.

هاوڵاتی   بانکی رەشید وادەی کۆتاییهاتنی پێشکەشکردنی داواکاری بۆ وەرگرتنی قەرز بڵاوکردەوە و هۆشداریش دەدات بە هاوڵاتییان. ئەمڕۆ هەینی ٨ی ئازاری ٢٠٢٤ بانکی رەشید لە عێراق رایگەیاند "ئەو کەسانە ئاگاداردەکەینەوە کە خاوەنی کارتی (نەخیل)ن و دەیانەوێت لە رێگەی بانکەوە پێشینە کەسی بەدەستبهێنن، ئێستا دەتوانن لە ڕێگەی بانکی ڕەشیدەوە داواکاری پێشکەش بکەن". ئەوەشخراوەتەڕوو "تەنها لە رۆژانی دەوامی فەرمیدا هاوڵاتییان دەتوانن داواکاریی پێشکەش بکەن، هەروەها پێویست بە ناوەندێک یان فەرمانگە دەرەکییەکان ناکات، بەڵکو هەر داواکارێکی قەرز دەتوانێت لە شوێنی کارەکەی یان شوێنی نیشتەجێبوونی خۆیەوە دەستی بە داواکارییەکە بگات". هەروەها بانکی رەشید هۆشداری داوە لە مامەڵەکردن لەگەڵ ئەو پەیجانەی کە دەیانەوێت فێڵ لە هاوڵاتییان بکەن و بانگەشەی ئەوە دەکەن پەیوەندییان بە بانکەکەوە هەیە.

هاوڵاتی  چەند مانگێکە گفتوگۆکان بۆ ڕێککەوتن لەسەر ئاگربەست لە غەززە بە نێوەندگیری چەند وڵاتێک بەردەوامە لە قاهیرە  ئەمڕۆ وەفدی حەماس کە بەشدار بوو لە گفتووگۆکاندا بەهۆی ڕازی نەبونی ئیسرائیل بە مەرجەکانی کۆبونەوەکانی جێهێشت. لە راگەیاندندراوی وەفدەکەی حەماسدا سەبارەت بە کۆبوونەوەکان و هۆکاری ڕێکنەکەوتنیان  هاتووە:" ئیسرائیلییەکان هەموو هەوڵەکانیان بۆ گەیشتن بە رێککەوتن بێ ئەنجام هێشتەوە."  حەماس داوای لە ئیسرائیل کردووە  کۆتایی بە بە هێرشەکان بهێنرێت و داوای کشانەوەی هێزەکانی ئیسرائیل وڕێگەدان بە فەلەستینییە ئاوارەکان بۆ گەڕانەوە بۆ خانووەکانی خۆیان کردووە بەڵام داواکارییەکانیان لە لایەن ئیسرائیلەوە ڕەتکراوەتەوە. جێگەیباسە ئیسرائیل وەفدی بۆ گفتگووگۆکانی قاهیرە نەناردبوو و وتبووی سەرەتا دەیەوێت لیستی ئەو بارمتانەی بە دەست بگات کە هێشتا زیندوون. لە هەمانکاتدا حەماس ئەڵێت گفتگووگۆکان تا گەیشتن بە رێککەوتن بەردەوام ئەبن. هاوکات گوشارە نێودەوڵەتییەکان بۆ گەیشتن بە رێککەوتن و راگرتنی جەنگ بەردەوامە بەتایبەت دوای ئەوەی کە نیشانەکانی قات و قڕی لە غەزە دەرکەوتووەو مەترسی ئەوە هەیە خەڵکی غەزە بە هۆی نەبونی خۆراک و ئاوی پاک و سەرچاوە سەرەکییەکانی ژیان بمرن. مەبەست لە کۆبونەوەکانی قاهیرە ئەوەیە کە وڵاتانی نێودەوڵەتی  هیوادار بوون پێش دەستپێکی مانگی رەمەزان ئاگربەستی ٤٠ رۆژە رابگەیەنرێت، بەڵام تا ئێستا بێ ئەنجام بووە.

هاوڵاتی ئێران گشت ئەو هەواڵانەی رەتکردەوە کە باسییان لە کوژراو و بریندارێکی بێشومار دەکرد لە ئەنجامی تەقینەوەکەی پاڵاوگەی بەندەر عەباس. ئەمرۆ پێنجشەممە 7/3/2024 ئاژانسی هەواڵی "میهر" رایگەیاند ، لە ئەنجامی تەقینەوەیەک لە پاڵاوگەی بەندەر عەباس ژمارەیەک کەس کوژراون و چەندین کەسی دیکەش بریندار بوون. هەروەها ئاژانسەکە باسی لەوەشکردووە کە هیشتا روون نییە، تەقینەوەکە لەلایەن ئیسرائیلەوە ئەنجام دراوە یان روداوێکی ئاساییە . جێی ئاماژەیە کۆماری ئیسلامی ئێران چەند جارێک ئیسرائیل و ئەمەریکای بە ئەنجامدانی تەقینەوە لە ناو خاکی ئێراندا تۆمەتبار کردووە ، کە دیارترینیان تەقینەوەکەی شاری کرمان بوو لە ساڵیادی کوشتنی قاسم سولەیمانی فەرماندی فەیلەقی قودسی سوپای پاسداران ، بەڵام دواتر داعش بەرپرسیارێتی تەقینەوەکانی لە ئەستۆ گرت.

هاوڵاتی لەگەڵ دەستپێکی جەنگی غەززە هێرشی هێزە میلیشیاکانی سەر بەئێران لەعێراق و سووریا بۆ سەر بنکەو بارەگاو هێزەکانی ئەمریکا پەرەیسەند. بەپێی راگەیاندنی پێنتاگۆن زیاتر لە ٨٠ جار لەسووریا  و عێراق هێرش کراوەتەسەر بنکەو هێزەکانیان. دوا بەدوای هێرشی میلیشیا شیعەکان بۆ سەر بنکەی سەربازی تاوەری ٢٢ لەسنووری ئۆردن، ئەمریکا هێرشەکانی بۆ سەر میلیشیا شیعەکان لەسووریا و عێراق توندتر کردەوە. جۆبایدن سەرۆک کۆماری ئەمریکا زمانی هەڕەشەی بەکارهێناو وتی لەشوێنی گونجاو و لەکاتی گونجاودا وەڵامی هێرشەکان ئەدەینەوە. بەشێکی زۆر لەسێناتۆرە کۆماریخوازو تەنانەت دیمۆکراتەکان رەخنەی توندیان لەبایدن گرت کەسیاسەتەکانی جۆبایدن بووە بەهۆی باڵادەستی ئێران لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست. دۆناڵد ترامپ سەرۆککۆماری پێشتری ئەمریکا هێرشی کردەسەر جۆبایدن و وتی لەسەردەمی سەرۆککۆماری ئەودا ئێرانییەکان زۆر بەترسەوە دەجووڵانەوەو تەنانەت وتی ئەو دەمەی قاسم سلێمانیمان کوشت، ئێرانییەکان ئاگاداریان کردینەوە ناچارن هێرشی مووشەکی بکەنە سەر بنکەکانمان و ئەو هێرشە بەئاگاداری خۆمان کراوەو بەشێوەیەک کراوە کەزیانی گیانی نەبێت و کەمترین زیانی ماددی ببێت. رەخنەی توندی سێناتۆرەکان و ‌هەڕەشەکانی دەوڵەتی بایدن و هێرش بۆ سەر بنکەو کەسایەتییەکانی میلیشیا شیعەکانی سەر بەعێراق لەلایەن ئەمریکاوە بوو بەهۆی راگرتنی هێرشەکان بۆ سەر بنکەو هێزەکانی ئەمریکا لەعێراق و سووریاو زیاتر لە یەک مانگە لەلایەن ئەم هێزانەوە هیچ هێرشێک نەکراوەتە سەر بنکەو هێزەکانی ئەمریکا لەعێراق، کەچی لەماوەی یەک مانگ دوای دەستپێکی جەنگی غەززە و بەوتەی وتەبێژی پێنتاگۆن ٥٨ جار هێرش کرایەسەر هێزەکانی ئەمریکا لەعێراق و سووریا کە ٢٧ جاریان لەعێراق و ٣١ جاریان لەسووریا بوو. هەموو نیشانەکان ئەوە دەخەنەڕوو میلیشیا شیعەکان لەعێراق و سووریا بەفەرمانی ئێران هێرشەکانی خۆیان راگرتووە.   بەرپرسانی ئەمریکایی: میلیشاکانی سەر بەئێران هێرشەکانی خۆیان راگرتووە ڤیکتۆریا تیلۆر جێگری یاریدەدەری وەزیری دەرەوەی ئەمریکا بۆ کاروباری عێراق و ئێران لەنووسینگەی کاروباری رۆژهەڵاتی نزیک لەوەزارەتی دەرەوە، لەوتووێژ لەگەڵ کەناڵی «الحرە» رایگەیاندووە ئەمریکا لەچەند مانگی رابردوودا بەردەوام لەهەوڵدا بووە بۆ پاراستن و بەرگری لەهێزەکانی خۆی لەناوچەکەو تێکشکاندن وتێکدانی چالاکییەکانی گرووپەکانی سەر بەئێران لەعێراق و سووریاو هەروەها میلیشیا حووسییەکان لەیەمەن و بۆ ئەم مەبەستە بەردەوام بەوردی چالاکییەکانی ئەوانی لەبەرچاو بووەو هەوڵیداوە جووڵەکانیان تێک بشکێنێت. ئەم بەرپرسە هەروەها ئاماژەی بەوە داوە ئەمریکا زۆر نیگەرانی هێرشە بەردەوامەکانی هێزەکانی سەر بەئێرانە لەناوچەکە بۆ سەر بنکە و بەرژەوەندییەکانیان. لەگەڵ دەستپێکی جەنگی غەزە میلیشیاکانی سەر بەئێران لەعێراق و سووریا هێرشەکانی خۆیان بۆ سەر بنکەو هێزەکانی ئەمریکا لەناوچەکە زیاتر کردووە و زیانی گیانی و ماددی زۆریان بە هێزەکانی ئەمریکا لەناوچەکە گەیاندووە. رۆژی ٢٨ی کانوونی دووهەم، میلیشاکانی سەر بەئێران لەسووریا  و عێراق، هێرشیان کردەسەر بنکەیەکی ئەمریکییەکان لەخاکی ئۆردن و هاوسنوور لەگەڵ سووریا بەناو « تاوەری ٢٢» و بەو هۆیەوە سێ سەربازی ئەمریکی کوژران و ٤٠ کەسیتریش برینداربوون. لەوەڵامی هێرشەکانی میلیشاکانی سەر بەئێران بۆ سەر تاوەری ٢٢ لەئۆردن، سوپای ئەمریکا هێرشەکانی دژ بەگرووپەکانی سەر بەئێران لەوانە بنکەکانی هێزەکانی سوپای قودسی کۆماری ئیسلامی لەسووریا و عێراق زیاتر دەستپێکرد. ئێران دەستبەجێ ژمارەیەکی زۆری هێزەکانی خۆی لەسووریا کشاندەوەو هێزەکانی حزبوڵڵای لوبنان لەبری ئەندامانی سوپای پاسداران کاروبارەکانیان گرتە دەست. گرووپی « کەتائیبی حزبوڵڵای عێراق» رۆژی ٧ی شوبات رایگەیاند دوو کەس لەفەرماندە باڵاکانیان بەناوەکانی «وسام محمد صابر الساعدی» ناسراو بە « ئەبوو باقر» و هەروەها « ارکان العلیاوی» لە رۆژهەڵاتی بەغدا لەلایەن فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکانی ئەمریکاوە کراونەتە ئامانج و کوژراون.   راگرتنی هێرشەکان بۆ سەر بنکەکانی ئەمریکا لەعێراق ئەم بەرپرسە باڵایەی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لەوتووێژ لەگەڵ کەناڵی «الحرە» وتوویەتی:» ئێمە دەبینین لەچەند هەفتەی رابردوودا هێرش بۆ سەر هێزەکانی ئەمریکا لەعێراق راگیراوەو ئەمە بەدڵنیاییەوە پێشکەوتنێکی ئەرێنییە. هەڵبەت ئێمە هێشتا ئەوە دەبینین کە حووسییەکان بەردەوامن لەهێرشەکانیان بۆ سەر کەشتییە بازرگانیییەکان لەدەریای سوورو ئاگادارین کەئێران بەردەوامە لەیارمەتیدانی حووسییەکان لەبارکردنی بەستێن بۆ حووسییەکان بەوەی بتوانن هێرش بکەنەسەر کەشتییە بازرگانییەکان لەدەریای سوورو کەنداوی عەدەن». ڤیکتۆریا تیلۆر لەحاڵێکدا وەها بەئەرێنی  باس لەڕاگرتنی هێرشەکان بۆ سەر بنکەو هێزەکانی ئەمریکا لەعێراق دەکات کە پێشتر میدیاکان باسیان لەوە کردبوو کە ئێران داوای لەگرووپە میلیشاکان کردووە کە دان بەخۆیاندا بنێن و خۆڕاگربن و هێرشەکانیان رابگرن. رۆژنامەی واشنگتۆن پۆست رۆژی ١٩ی شوبات لەزاری ژمارەیەک لەبەرپرسانی رۆژئاواییەوە بڵاویکردەوە، ئێران لەگەڵ ئەوەی دەخوازێت هێرش بکاتە سەر بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا و ئێسرائیل لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەڵام خۆی بەدوور دەگرێت لەوەی راستەوخۆ بچیتە جەنگەوەو داوای لەحزبوڵڵای لوبنان و گرووپە میلیشیاکانی تری سەر بەخۆی کردووە بەرامبەر بەهێزەکانی ئەمریکا دان بەخۆیاندا بنێن و هەوڵبدەن خۆیان بەدوور بگرن لەوەی هێرش بکەنەسەر بەرژەوەندی و هێزەکانی ئەمریکا لەناوچەکە. واشنگتۆن پۆست بەئاماژە بەوەی کەمیلیشیاکانی سەر بەئێران لەعێراق و سووریا هێرشەکانی خۆیان بۆ سەر بنکەو بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا لەناوچەکە راگرتووە لەزاری بەرپرسێکی باڵای ئەمریکییەوە نووسیویەتی :» رەنگە ئێران بەوەی زانیبێت بەوەی کە مۆڵەت بدات بەهێزەکانی سەر بەخۆی هێرش بکەنەسەر هێزەکانی ئەمریکاو هاوپەیمانەکان لە ناوچەکە، بەرژەوەدنییەکانی پارێزراو نابن». بەرپرسێکی باڵای حزبوڵڵای لوبنان بەواشنگتۆن پۆستی راگەیاندووە ئێران نوێنەرێکی ناردووە بۆ لوبنان بۆ دیدار لەگەڵ حزبوڵڵا و پێی راگەیاندوون :» ئێمە نامانەوێت بیانوو بدرێت بەدەست بێنیامین نتانیاهۆ سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیلەوە بەوەی جەنگێکی بەربڵاو دژی لوبنان یان هەر شوێنێکی تر هەڵبگیرسێت». بەرپرسێکی ئێرانی لەوتووێژ لەگەڵ واشنگتۆن پۆست وتوویەتی، لەئێستادا لەهەموو دونیا سەرنجەکان لەسەر جەنگی غەززە و ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی وڵاتانی عەرەبییە لەگەڵ ئیسرائیل، ئەگەر بەرەیەکی نوێ بکرێتەوە، ئەم دەستکەوتە لەناودەچێت. واشنگتۆن پۆست ئاماژەی بەوە داوە بەرپرسانی ئێرانی بەمیلیشیاکانی سەر بەخۆیان لەعێراق راگەیاندووە کە بەردەوامی هێرشەکانیان دەبێ بەهۆی تێکچوونی گفتوگۆکانی بەغدادو واشنگتۆن لەسەر چوونە دەرەوەی هێزەکانی ئەمریکا لەو وڵاتە. واشنگتۆن پۆست لەزاری بەرپرسێکی ئێرانییەوە نووسیویەتی:» ئێران پشتیوانی دەکات لەهەر گفتوگۆیەک کە دەرئەنجامەکەی چوونە دەرەوەی هێزەکانی ئەمریکا بێت لەعێراق. کۆماری ئیسلامی هێزەکانی ئەمریکا وەک داگیرکەر دەبینێت و مانەوەیان لەعێراق دژ بەسەروەری گەلی عێراق دەبینێت». سەفەری قائانی بۆ بەغداد رۆژی ١٧ی شوباتی ٢٠٢٤ رۆیتەرز لەزاری چەند سەرچاوەیەکی ئێرانی و عێراقییەوە رایگەیاند  دوای سەفەری  ئیسماعیل قائانی فەرماندەی هێزەکانی فەیلەقی قودسی سوپای پاسداران بۆ بەغداد میلیشاکانی سەر بەئێران، هێرشەکانی خۆیان بۆ سەر هێزەکانی ئەمریکا راگرتووە. بەوتەی رۆیتەرز، قائانی دەستبەجێ و  دوای ئەوەی واشنگتۆن گرووپەکانی سەر بەکۆماری ئیسلامی بەبەرپرس زانی لەکوشتنی سێ سەربازی ئەمریکایی لەبنکەی سەربازی تاوەری ٢٢، سەردانی بەغدادی کرد. رۆژی ٢٨ی کانوونی دووهەم لەلایەن هێزەکانی سەر بەئێرانەوە هێرش کرایەسەر بنکەی سەربازی تاوەری ٢٢، کەبنکەیەکی سەربازی ئەمریکییەکانە لەخاکی ئۆردۆن و بەو هۆیەوە سێ سەربازی ئەمریکی کوژران و زیاتر لە ٤٠ سەرباز برینداربوون. رۆیتەرز باسی لەوە کردووە رۆژی ٢٩ی کانوونی دووهەم ئیسماعیل قائانی لەفڕۆکەخانەی بەغداد لەگەڵ ژمارەیەک لەفەرماندە باڵاکانی میلیشاکانی سەر بەئێران کۆبووەتەوەو ئاگاداری کردوونەتەوە بۆ ئەوەی هێرش نەکرێتەسەر فەرماندە باڵاکانیان یان دامەزراوەکانیان، یان تەنانەت راستەوخۆ هێرش نەکرێتە سەر ئێران، دەبێ هێرشەکانیان رابگرن و ماوەیەک دەرنەکەون. بەپێی ئەم راپۆرتە، سەرەتا تەنها گرووپێک رازی نەبووە بەداواکارییەکەی ئیسماعیل قائانی و زۆربەی گرووپەکان هەر لەیەکەم ساتەکاندا ملکەچی ئەم فەرمانە بوون. رۆژی ٣٠ کانوونی دووهەم « کەتائیبی حزبوڵڵای عێراق» یەکێک لەو گرووپانەی کە لەلایەن ئێرانەوە پشتیوانی دەکرێت رایگەیاند هێرشەکانی خۆی بۆ سەر دامەزراوەو بنکە ئەمریکییەکان راگرتووە. فەرماندەیەکی باڵای هەواڵگری عێراق بە رۆیتەرزی وتووە ئیسماعیل قائانی  بەهۆی باری ئەمنی و ترس لەوەی نەکا شتێکی بەسەر بێت دەستبەجێ فڕۆکەخانەی بەغدادی جێهێشتووە. ئەم سەفەرەی  فەرماندەی باڵای سوپای قودس بۆ بەغداد لەمیدیا عێراقییەکاندا باسی کرا، بەڵام باس لەوردەکارییەکانی نەکرا. رۆیتەرز لەزاری فەرماندەیەکی باڵای یەکێک لەگرووپە چەکدارە عێراقییەکانەوە نووسیویەتی :» ئەگەر قائانی راستەوخۆ ئامادەنەبوایە کەتائیبی حزبوڵڵا رازی نەدەبوو هێرشەکانی رابگرێت». لەم دیدارەدا قائانی بە ئاشکرا بەبەرپرسانی میلیشیا شیعەکانی راگەیاندووە کۆماری ئیسلامی لەئێستادا خوازیاری راگرتنی هێرشەکانە بۆ سەر هێزو بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا لەناوچەکەو نایهەوێت بچێتە جەنگەوە لەگەڵ ئەمریکا.   ئێرانییەکان هەواڵەکەی رۆیتەرز بەدرۆ دەخەنەوە رۆژی ١٩ی شوباتی ٢٠٢٤ رۆژنامەی ئێران، رۆژنامەی فەرمی کۆماری ئیسلامی هەواڵی سەردانی کوتوپڕی قائانی بۆ بەغداد و دیدار لەگەڵ فەرماندە باڵاکانی حەشدی شەعبی و گرووپە میلیشیاکانی بەدرۆخستەوەو رایگەیاند :» بەرەی بەرگری خۆی سەربەخۆیە لەبڕیارەکانی». رۆژنامەی ئێران ئەوەی بەدرۆ خستووەتەوە کە قائانی داوای لەهێزە میلیشیاکان کردبێت دەست رابگرن و هێرش نەکەنەسەر هێزو بنکەکانی ئەمریکا لەناوچەکە. ئەوەشی بەناڕاست زانی کە وەها سەفەرێک کرابێت. ماڵپەڕی تەسنیم سەر بەسوپای پاسداران لەگەڵ بڵاوکردنەوەی هەواڵەکەی رۆژنامەی ئێران، رایگەیاند قائانی و بەرپرسانی تری سوپای پاسداران هەرکات سەردانی عێراق بکرێن بەباشترین شێوە پێشوازیان لێدەکرێت و وەها سەفەرێک هەر نەبووە. تەسنیم تەنانەت باسی لەوە کردووە «بەرەی بەرگری» لەعێراق و سووریاو لوبنان و یەمەن و فەلەستین بەردەوامن لەهێرشەکانیان دژی بەرژەوەندییەکانی ئەمریکاو ئیسرائیل لەناوچەکە و ئەوان سەربەخۆن لەبڕیارەکانیان.   حووسییەکان سەرئێشە گەورەکەی رۆژئاوا لەگەڵ دەستپێکی جەنگی حەماس- ئیسرائیل لەکەرتی غەززە، دوای ئەوەی سوپای ئیسرائیل دوای هێرشی حەماس بۆ سەر ئیسرائیل، هێرشی کردەسەر غەزە، حووسییەکان بەنیشانەی بەرگری لەفەلەستین دەستیان کردووە بەهێرشکردن بۆ سەر ئەو کەشتییە بازرگانی و جەنگیانەی لەدەریای سوورو کەنداوی عەدەن لەهاتوچۆدان و ئاسایشی بازرگانی دەریاییان لەو ناوچەیە خستووەتە مەترسییەوە. حووسییەکان لەلایەن ئێرانەوە پشتیوانی دەکرێن، رۆژی ٢٢ی کانوونی یەکەم کۆشکی سپی رایگەیاند ئێران بەئاشکرا دەستی هەیە لەهێرشی حووسییەکان بۆ سەر کەشتییە بازرگانییەکان لەدەریای سوورو کەنداوی عەدەن. تائێستا وڵاتانی رۆژئاوایی چەندین جار داوایان لەئێران کردووە بەر بە چالاکی حووسییەکان بگرێت لەناوچەیە. بەڵام حووسییەکان تا ئێستا بەردەوامن لەهێرشەکانیان بۆ سەر کەشتییە بازرگانی و جەنگییەکان لەدەریای سوورو کەنداوی عەدەن بەشێوەیەک کە بازرگانی دەریایی لەو ناوچەیە زیاتر لە ٦٠٪ دابەزیوە. هەر لەم پەیوەندەدا ناوەندی فەرماندەیی هێزەکانی ئەمریکا (سێنتکۆم) رۆژی یەکشەممە ٣ی ئازاری ٢٠٢٤، لەسەر پەرەی فەرمی خۆی لەتۆڕی کۆمەڵایەتی  X رایگەیاند ، کەشتی «روبیمار»ی  بەریتانی کە رۆژی ١٨ شوباتی ٢٠٢٤  لەدەریای سوور لەلایەن حوسییەکانی یەمەنەوە بەمووشەکێکی بالیستی بەئامانج گیرا بوو، ژێرئاو کەوتووە. هەر لەڕاگەیاندنەکەدا هاتووە کە، کەشتییە ژێرئاوکەوتووەکە هەڵگری نزیکەی ٢١ هەزار تەن پەینی ئامۆنیۆم سۆلفات بووە کەئەمەش مەترسییەکی گەورەی ژینگەیی لەدەریای سووردا دروستدەکات و مەترسییەکی گەورەی ژینگەیی هەیەو ئەگەری هەیە کارەساتی ژینگەیی لێبکەوێتەوە. ئەمریکا و بەریتانیاو وڵاتانی هاوپەیمان تائێستا چەند جار هێرشیان کردووەتەسەر حووسییەکان لەیەمەن، بەڵام حووسییەکان سوورن لەسەر بەردەوامی هێرشەکانیان و رۆژی شەممە ٢ی ئازار فڕۆکەیەکی بێفڕۆکەوانی حووسییەکان لەلایەن کەشتییەکی جەنگی ئیتالیاییەوە خرایە خوارەوە.   ئاخۆ ئێران حووسیەکانیش کۆنتڕۆڵ ئەکات؟ وڵاتانی رۆژئاوایی بەتایبەت بەریتانیاو ئەمریکا تا ئێستا چەندین جار بەئاشکرا داوایان لەکۆماری ئیسلامی ئێران کردووە بەر بەهێرشی حووسییەکان بگرێت بۆ سەر کەشتییە بازرگانی و سەربازییەکان لەدەریای سوور. کۆماری ئیسلامی لەوەڵامدا بەردەوام ئاماژە بەوە دەکات حووسییەکان و بەرەی بەرگری بەگشتی سەربەخۆن لەبڕیاردانداو ئەوە تاران نییە بۆیان دیاری دەکات کە چی بکەن و ئەوان خۆیان دیاری دەکەن لەکوێ چی بکەن. بەپێچەوانەی بانگەشەی بەرپرسانی ئێرانی، رۆژی١٤ی شوباتی ٢٠٢٤ سوپای ئەمریکا رایگەیاند لەکۆتاییەکانی کانوونی دووهەمی ئەمساڵدا دەستیان بەسەر بارێک چەک و چۆڵدا و تەقەمەنیدا گرتووە کە لەلایەن ئێرانەوە بۆ حووسییەکان دەنێردرا. هەروەها رۆژی ٧ی شوباتی ئەمساڵ ناوەندی هەواڵگری بەرگری ئەمریکا رایگەیاند حووسیەکان بە مووشەک و فڕۆکەی بێ فڕۆکەوانی ئێرانی بوون بەهەڕەشە بۆ سەر بازرگانی جیهانی لەدەریای سوور. حووسییەکان کارتێکی باشن بەدەست ئێرانەوە بۆ ئەوەی بەردەوام بێت لەهەڕەشەکان بۆ سەر بازرگانی جیهانی و هەوڵدان بۆ راگرتنی جەنگی غەززە. ئێران لەدوای جەنگی عێراق- ئێرانەوە لە ١٩٨٨ هەوڵیداوە جەنگ لەسنوورەکانی خۆی دوور بخاتەوە. هەموو دەمیش خۆی لەجەنگ ئەبوێرێت. حووسییەکان بە هۆی پێگە جوگرافیاییەکەیان کە زاڵن بەسەر دەریای سوورو کەنداوی عەدەندا هەڕەشەیەکی گەورەن بۆ سەر  بازرگانی جیهانی لەم ناوچەیەو بەتایبەت لەگەرووی باب المندب کە بەردەوام هەڕەشەی داخستنی ئەم رێگا دەریاییە دەکەن. تائێستا ئێرانییەکانیش هاوشێوەی حووسییەکان زۆرجار باسی داخستنی گەرووی هۆرمۆز ئەکەن لەکەنداوو دەریای عومان. ئێران تا ئەوکاتەی بزانێت بەردەوامی هێرشی حووسییەکان بۆ سەر کەشتی و بازرگانییە جیهانییەکان مەترسییەکی بۆ دروست ناکات، هاوکاری حووسییەکان ئەکات بۆ بەردەوامی هێرشەکانیان. بەڵام هەر کات بزانێت ئەم هێرشانە هەڕەشەن بۆ سەر دەسەڵات و بەرژەوەندییەکەی و راستەوخۆ هەڕەشەکە خۆیان دەگرێتەوە پشتیوانییەکانی رادەگرێت و فەرمان بە حووسییەکان دەکات بەوەی هێرشەکانیان رابگرن. وەک چۆن هێزەکانی لەسووریا کێشایەوەو لەعێراق فەرمانی بە هێزەکانی نزیک بە خۆی کردووە کە هێرشەکانیان رابگرن و لەهەمانکاتدا بەحزبوڵڵای لوبنانی راگەیاندووە نایانەوێت جەنگێکی گەورە رووبدات لەنێوان حزبوڵڵا و ئیسرائیلدا.