ئیلاهەی دایک لەشارستانییەتە کۆنەکاندا

شەنای فاتیح پۆشاكی بوكێنی یەكێك لەپۆشاكە تایبەتەكانە لەژیانی هەموو كچێكدا و خەونیانە كەپێوەی دەربكەون، چونكە تەنها لەڕۆژی هاوسەرگیریدا لەبەردەكرێت، خانمێكیش دەڵێت:» كچان تەنها بۆ یەك رۆژ پۆشاكی بووكێنی دەپۆشن و دەڵێن ئەو رۆژە وەك فریشتە ئاسا دەردەكەون». ماری شاژنی سكۆتلەندا یەكەمین كەس بووە لەڕۆژی هاوسەرگیریەكەیدا لەگەڵ پاشای فەڕەنسا جلی سپی لەبەركردووە لەساڵی 1559، پاشان لەساڵی 1840 شاژن ڤیكتۆریا هاوسەرگیری لەگەڵ ئەلبێرت ساكس كرد و جلێكی سپی پۆشی لە ئاهەنگەكەیدا و پاش زەماوەندەكەیان رەنگی سپی بووە مۆدێكی نوێ‌ لەنێو چینی دەوڵەمەندەكاندا و پاشان لەناو خەڵكدا دوای ساڵی 1990 بڵاوبووەوە.  خانمێك: لەبەركردنی پۆشاكی بوكێنی دەبێتە جوانترین یادگاری ژیان.                                                                                                                                               لەنجە سەركۆ تەمەن 23ساڵ، خانمێكە هاوسەرگیری ئەنجامداوە و لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتى ئاماژەی بەوەكرد كە ئەو پۆشاكە لەرۆژێكی تایبەتیدا دەپۆشرێت و ئاواتی هەموو كچێكە كە ئەو پۆشاكە لەبەربكات وتیشی:» بەڵام گرنگ ئەوەیە پاش لەبەركردنیشی ئەو كەسەی دێتە ژیانتەوە دڵخۆشت بكات». هەروەها خەرمان ئەنوەر تەمەن 34ساڵ، دووكانی پۆشاكی بووكی هەیە لەشاری هەولێر لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت:» عادەتەن پۆشاكی سپی بۆ كاتی گواستنەوە بەكاردێت و ئارامی بەدڵی بووك دەدات هەندێك پێیانوایە بووك لەو رۆژەدا فریشتە ئاسا دەردەكەوێت».  خەرمان ئەنوەر ئەوەشی خستەڕوو، خانمان زیاتر پۆشاكی بووك بەكرێ دەبەن و كەم خانم هەیە بەدلەی بوكێنی بكڕێت. هاوكات ئەوەشی باسكرد كە لەهەرێمی كوردستاندا كارگەی پۆشاكی بوكێنی نییەو  وەك كاری سەرەتایی هەوڵ دراوە بەڵام بەشێوەیەكی فراوان كاری بۆ نەكراوە ئەویش دەگەڕێتەوە بۆ كەمی دیزاینەر و نەبوونی ژینگەیەكی لەبار بۆ ئەو كەسانەی ئارەزووی ئەو كارە دەكەن. بازرگانێكی پۆشاكی بووك: بەشێكی زۆری پۆشاكی بوكێنییەكان هاوردە دەكرێن.                                                                                                     ئومێد عەباس تەمەن 51ساڵ، بازرگانێكی پۆشاكی بووكە لەشاری سلێمانی لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتى وت:» پۆشاكی بوكێنی مۆدێلەكانی زۆرن و بەهۆی ئەوەی بۆ یەك رۆژ بەكاردەهێنرێت كچان زیاتر بەشێوەی كرێ دەیبەن، بەهۆی نرخەكەیەوە زیاتر خواست لەسەر پۆشاكە توركییەكانە بەراورد بەپۆشاكی بوكێنی فەرەنسی وڵاتانی دیكە». هاوكات باسی نرخەكەی كرد  كە ئەگەر خانمێك بەوێت بیكڕێت لە 300 دۆلار تا 500 دۆلار هەیەو ئەگەر خانمێك بیەوێت بەتایبەت بۆی دیزاین بكرێت نرخەكەی دەگاتە 700 دۆلار. پەیامنێرەکەی هاوڵاتى دوای بەدواداچوونی زیاتر بۆی دەرکەوت  کەهەندێک لەپۆشاکی بووک کرێکەی زیاترە لە  700 دۆلار کە لەفەرەنساو وڵاتانی تری ئەوروپاوە دەگەنە هەرێم و هەندێکیشیان نرخی کڕینیان دەگاتە پێنج هەزار دۆلار.  

ئامادەکردنی هاوڵاتى مانگرتنی حەوت نەخۆشی سلێمانی، ناوی ئەو نمایشە هونەریەیە کە شێوەکار حەمە هاشم بەماتڕیاڵی سادەو شێوەی دەربڕین ئامێز نیشانی دایین. بەرهەمە هونەرییەکەی لەسەر تابلێتێکی حەپی ئەمۆکسلینە کەزۆربەمان لەماڵەکانمان و لەبەکارهێنانەکانی رۆژانەماندا بەرچاومان دەکەوێت، بەڵام لەنمایشەکەی ئەم هونەرمەندەدا بەفۆڕمێکی ئیستاتیکی و بەناوەرۆکێکی ئایدیایی جیاواز دەیبینینەوە، ئەم بەرهەمە هونەریەی هونەرمەند بۆ زۆرێک لەبینەرەکانی وەک داهێنانێکی هونەری دەدرێت لەقەڵەم بەتایبەتی لایەنی فکریی کارەکە.  سەبارەت بەم بەرهەمە هونەرییەی هونەرمەند (حەمە هاشم) و روانگە ئایدیاییەکانی زیاتر بۆ (هاوڵاتى) دەدوێت و دەڵێت: ئەم کارە هونەرییە سادەتریین سادەییە لەماتڕیاڵدا، بەڵام دەربڕی رەهەندی گەورەی فکرییە، ئەو رەهەندانەی کەیەکانگیر دەبنەوە لەگەڵ باری کۆمەڵایەتی و سیاسی و ئابووری و ئیداری خەڵک، لەنێو تەنگەژەی نادادپەروەرییەکی رووتدا، بیرۆکەکە زۆرتر لەکۆتایی هاتنی ئەو حەپانەوە هات کاتێک بۆ ئارامکردنەوەی سەرئێشەی خۆم پێویستم پێی بوو، دواتر سەیرمکرد من لەسەرئێشەیەکی گەورەتردام، خەڵکانی دەورووبەرم لە دەردەسەری و نەهامەتی گەورەدان، کۆمەڵگایەک دەناڵێنێ بەدەست نادادپەروەری و سیستەمی بەڕێوەبردنەوە، کاتێک کە مرۆڤ بیردەکاتەوە خەستەخانەکانی شارێکی وەک سلێمانی دەرمانی تێدا نامێنێت، دەبێت بیربکاتەوە لەو کارەساتە، دەبێ بیهەژێنێت، تۆ ئەگەر مرۆڤیت و رۆحت تەریبی مرۆڤایەتییە دەبێ سڵ نەکەیتەوە لەدەربڕینە راستگۆیەکانت بەردەوام بیت، من وەک هونەرمەندێک تاکە چەکی دەستی من هونەرەکەمە، دەبێ هونەرەکەم بەهێزو گوزارشتی بەتوانای بخەمە بەر بۆئەوەی پەیامەکەی بگات، ئایدیاکەی بچێتە جێگای خۆی، ئەمە گرنگە لەهونەری پۆست مۆدێرندا، بەهای هونەری پۆست مۆدێرن زۆرتر لەبیرۆکە و ئایدیادایە نەک ماتریاڵ و فۆڕمی ئیستاتیکی، بەڵام من نەمهێشتووە بەها ئیستاتیکییەکەش وون بێت، چونکە بینەری کورد تائێستاش چاوێکی عاتیفی هەیە بۆ بینینی بەرهەمی هونەری و زۆر تاقەتی سەوداسەری و گەڕانی نییە بۆ تەفسیرکردنی کاری هونەری، بۆیە من ویستوومە لەڕێگای حەوت دەموچاوی قوپاوی تێکشکاوی خەمناکەوە باس لەکۆی نادادییەکە بکەم، باس لە روانین و فکری کۆی ئەو نەخۆشانە بکەم کەهیوابڕاو دەکرێن لە نەبوونی دەرمانی پێویست،.  بەو ماتریاڵە سادەیەی کە بەکارمهێناوە دەتوانم گوزارشتێکی زۆری فکری دەرببڕم، ئەمەش کاری هونەرمەندی راستەقینەیە . هەروەها سەبارەت بەشێوازی کارکردن لەسەر فۆڕمی گشتی ماسکەکان زیاتر دواو گووتی : ئەو شێوە بینراوانەی کە لەکارەکەدا بەکارم هێناون، هەمان ئەو ماسک و دەموچاوانە بوون کە نزیکەی ٢٥ ساڵ لەمەوبەر وەک ستایڵی کارکردنی خۆم بەکارم دەهێنا، بەتایبەتی لەپێشانگای تایبەتیم بەم جۆرە ستایڵە هونەرییە بەناوی (ئەنفال.. سێبەری وڵاتێکی ونبوو) کەساڵی ٢٠٠١ کردوومەتەوە ئەم کارە هونەرییانە مێژووەکەیان بۆ ساڵی ١٩٩٨ دەگەڕێتەوە ماتڕیاڵی کارەکان جۆراوجۆربوون، هەندێکیان پێستەی خۆشکراوو و هەندێکیان قوماش و ئیسفەنج و هەندێکیان پلێت بوون، لەم دواییانەدا چەند کارێکی دیکەم لەم چەشنە بە (فایبرگڵاس) ئەنجامدا، وە رەنگی بەکارهاتوو لەزۆربەی کارەکاندا بریتی بوو لە (خم) ، ئەم جۆرە رەنگە پاودەرێکی تایبەتە لە رەنگکردنی قاڵی و فەرشدا بەکارهاتووە لەکۆندا، هەڵبەتە من سوودم لەئەزموونەکانی (نەنکە شیرین)م وەرگرتبوو کە دەکاتە دایکی باوکم (رۆحیان شادبێت) چوونکە ئەو بەگەنجی خۆی تەونچی بووەو تا لەژیاندا مابوو جارجار ئەو تەجرەبانەی دووبارە کردبۆوە،  بۆ من گرنگ بوو ئەو رەنگە بەکاربهێنمەوە، چوونکە پێم وابوو ئەگەر بمەوێ لەکارەکانمدا رۆحێکی گەرمیانیانەو کوردانە بدەم، دەبێ هیچ نەبێ لەماتریاڵ و تەکنیکیشدا ئەوکارە بکەم، بەو پێیەش ئەنفال شاڵاوی زۆری گەیشتە گەرمیان و دەشتی کۆیە، ئەم بەکارهێنانی (خم)ە جۆرێک لەنزیکایەتی و هاوبەشی پێدەبەخشیم، لەلایەک وەک ئەوەی کەهونەرێک دەکەم جیاوازە لەهونەری (باو ) کە بۆ ئەوکاتەی باشووری کوردستان زۆر مۆدێرن بوو، لەلایەکیش وەک پەیوەندییەکی لۆکاڵی بەکەرەستەوە بایەخی خۆی هەبوو.  لەکارەکانمدا وا تەفسیرم دەکردن کەفۆڕمێک بدەم بەدەستەوە شێوەی لەدەمووچاو بچێت، دەمووچاوی ماندوو، پڕ ئازارو ژان، نیگەران، تەنیا ، هەموو ئەمانەم کۆدەکردەوە لەو رواڵەتانەی کە شێوەی قوماشێک وەریدەگرێت کە دەربڕ بوو بۆ ئەو قوماش و جلوبەرگانەی کە مرۆڤی ئەنفالکراوی کورد دوای زیندەبەچاڵکردنی و دوای چەندین ساڵ لەنێوو رووکەشی خاکەکەدا قووماشەکانی دەمێنێت و شێوە تراژییدیە گەورەکە بەیان دەکاتەوە .  ئەم کارانە لەفۆڕمدا دەکەونە خانەی هونەری (مۆدێرن ئاڕت) تێماکانی وەک پەیکەری ئەبستراکتی دەربڕینخوازی پیشان دەدات، کەرەستەی سادەو فۆڕمی سادە دەخووڵقان، هەرچەندە بۆ زەمەنی خۆی زۆر قبووڵکراوو نەبوون لەپانتایی گشتی هونەری شێوەکاری لۆکاڵی کوردی، بەڵام من ئیمانم موکڕبوو لەسەر بەرهەمێکی ناوازەو دانسقەی دوونیای مۆدێرنیتە،.  ئەمە بۆمن لە ئاکامی گەشەی فیکری و تێگەیشتنی زۆرم بوو لەو ئاگاییانەی لەدوونیای هونەری مۆدێرن و پۆست مۆدێرن لەجیهاندا گوزەری دەکرد، بۆیە ئێستاش بەهەوڵێکی جددی و و قووڵی دەزانم لەمێژووی هونەری خۆم، جۆرێکیش بوو لەئاماژەی هەڵوێستی مرۆڤدۆستانە بۆ کارەساتی ئەنفال.  ئەم بەرهەمانەم لەچوار پێشانگای تایبەتی نمایشکرد لەکاتی خۆییدا، هەروەها لەنمایشێکی تایبەتی دیۆەشدا لەشاری (گووا) لەهیندستان ئەزموونەکەم دووبارەکردەوە . بۆیە دەتوانم بڵێم ئەو بەرهەمە تازەیەم گەڕانەوەشە بۆ بینگەی یەکەمی کارە هونەرییەکان مـوەک تەکنیک و بەکارهێنانی بۆ ئایدییایەکی بەهێز بۆ ئێستای خۆمان.

د. هێرش رەسوڵ ‎‎هەمیشە بۆن-ە تایبەتەکەی مەستمدەکات. ئەو بۆنە لای من تەواو ناوازە و سروشتییە. کۆتایی زستان و سەرەتای بەهاری هەمو ساڵێ حەزدەکەم ئەو بۆنە هێمن هێمن رۆبچێتە نێو هەست و رۆح و، تەنانەت مولولەکانی خوێنیشمەوە. ‎تا ئەو ساتەوەختە، تەنها بە دەستی ئەم و ئەوەوە بینیبوم و بۆنیم کردبو.. بۆنی ئەو گوڵە قەد سەوز و چاو زەرد و شەش باڵ سپییە. ‎کە چەپکەنێرگز توند بە لوتتەوە دەگریت و پڕ بە سییەکان بۆنەکەی هەڵدەمژی، دەنکە زەردەکانی ناو گوڵەکە، سەری لوتت زەرد دەکەن. رەنگکردنێکی زۆر جوان، کە هەندێجار هەستیشی پێناکەیت، یا یەکێک ئاگادارت نەکاتەوە. ‎تەمەنم تەنها دوانزە ساڵ و چەند مانگێک بو. لەگەڵ شوانەی خاڵۆزام و کۆمەڵێ منداڵ و گەنجی دیکەی خزم و ناسیاو و ‎دراوسێی ماڵی باپیرم دەچین بۆ چنینەوەی نێرگز. ‎رۆژی پێشتر، من و دایکم لە رانیەوە هاتوینەتە حاجیاوا، شوانە، کە زوتر لەگەڵ هاوڕێکانیدا پلانی ئەو کار و گەشتەیان داناوە، داوا دەکات منیش بۆ سبەینێ هاوەڵییان بکەم. ‎بەیانییەکی زوی مانگی رەشەمێیە، پشوی نیوەی ساڵی خوێندنمانە. ساڵی ١٩٩٥ـە، و من لە پۆلی یەکەمی ناوەندیم. کۆمەڵێ کوڕ و کچ لە حاجیاواوە بەرەو بناری ماکۆک بەڕێدەکەوین. ماکۆک چیایەکی دڵگیرە و لەلایەکەوە بەسەر ناوچەی بیتوێن و خۆشناوەتی و لەلاکەیترییەوە بەسەر دۆڵێ-دا دەڕوانێت. ‎ گەشتی لەوجۆرە بۆ من، تاموچێژی تایبەتی هەبو، سەرەتا زۆر بە تاسەوە رێمدەکرد، بە ناو دەشت و دەر و بەردەڵان و تەنانەت پەڕینەوە لە روباریش. دواتر وردە وردە هەستدەکەم هیلاکدەبم. دەکەومە دوای هەموان. شوانە و هەندێ لە برادەرەکانی ئاوڕم بۆ دەدەنەوە، و بزەیەک دێتە سەر لێوەکانییان، وەکئەوەی بڵێن: ها شلەشاری، ئەوجۆرە گەڕان و رۆیشتنانە بۆ تۆ نابن! منیش بەردەوامدەبوم لەسەر هەنگاونان، گوایە ماندونیم و زۆر حەزم لێیەتی. ‎ئەگەرچی دەرکەوتنی نێرگز دەکەوێتە پێش هاتنی وەرزی بەهار، بەڵام بە "گوڵی بەهار"ـیش ناودەبرێت. ئاخر ئەو کوێستانییە و لەناو بەفرەوە سەردەردێنێ و لەگەڵ رەشبونەوەی چیا و بەندەن و نواڵە و بنارەکانیش، وردە وردە جێماندێڵێت. ‎هێشتا نەگەیشتوینەتە شوێنە دیاریکراوەکە. من زو زو دەپرسم: زۆرمان ماوە؟ ئەوانیش دەڵێن: پەلەمەکە، ئێستا دەیگەینێ. لە رێگاکە، ناوە ناوە پەڵەنێرگز دەبینین، بەڵام ئەوان هێشتا پێیانوایە دەبێ زیاتر بڕۆین، تاکو دەگەینە ئەوێ. ‎ئامانجی نێرگزچنین بەرەو سەفەرێکی درێژی بردین. سەفەرێکی جوان و پڕچێژ و یادگاریی. وەکئەوەی بڵێی ئەوە بۆنی ئەو گوڵە کوێستانییە ناسکە شۆخوشەنگەیە بەرەو لای خۆی راماندەکێشێت. ‎خۆ ئەوکاتە بە چیرۆکی ناوی ئەو گوڵە و ئەفسانەکەیم نەدەزانی. دەگوترێت ناوەکە لە ئەفسانەیەکی گریکییەوە هاتوە، گوایە کوڕێکی زۆر قۆز هەبوە بە ناوی (نرسیس)، ئەو کوڕە قۆزە رۆژێک لە کاتی ئاوخواردنەوەدا لەسەر روبارێکدا، روخساری خۆی دەبینێت و تەواو شەیدای جوانی خۆی دەبێت و ئاگای لە خۆی نامێنێت، بۆیە بە دەمدا دەکەوێتە ناو روبارەکە و دەخنکێت، لەو شوێنەشدا کە (نرسیس) گیانی سپاردوە، گوڵێک رواوە، کەوا دواتر بە ناوی ئەو کوڕە خودشەیدایەوە ناونراوە، بەوشێوەیەش ناوی گوڵەکە ئاوا رۆیشتوە و لە ناو زمانە جیاوازەکانی دنیادا بە شێوەگۆکردنی جیاجیا جێی خۆی گرتوە. ‎ تا ئەوکات نەمدیبو پانتاییەکی گەورەی زەویی بەرین بەو گوڵە زەرد و سپییە داپۆشرابێت. مەزرای گوڵی نێرگز، یان وەک کورد پێیدەڵێت "نێرگزەجاڕ"، دیمەنێکی زۆر جوان دەبەخشێت بە ناوچەکە. ‎ماوەیەکی باش لەناو نێرگزەجاڕەکە دەستدەکەین بە نێرگزچنین. هەریەکەمان بەشی خۆی نێرگزی دەکاتە تەلیس (گوێنی)ـەوە. کەشێکی زۆر خۆش و تایبەت بو. بۆنی سەوزایی و شێداریی خاک و نۆبەرەی نێرگز ئاوێتەی یەکتر دەبن. مەستمان دەکەن. ‎پاش بڕینی هەمان رێگا، کاتی نیوەڕۆ تێپەڕیبو، کە بە هیلاکییەکی زۆرەوە گەیشتینەوە ماڵی باپیرم. ماڵی باپیرم (سۆفی حەسەنی ئاڵڵای) لە گەڕەکی (خەندەکەییەکان) بو لە ناحیەی حاجیاوا، خانوەکە لە روبەری ٤٠٠ مەتردا بو، ژورەکانی کەم بون، بەڵام گەورە، حەوشەیەکی فراوانیشی هەبو، ماڵی خاڵە گەورەکەشم (خاڵە حسێن) هەر لەو خانوەدا بو. ‎ئێمە دەگەینە ماڵەوە، هەر کە نەنکم ئێمە بەو ماندوێتییەوە دەبینێ یەکسەر بە پیرمانەوە دێت. نەنکم (هەمینی وسێنی ئاڵڵای ئەمەری) ژنێکی وردیلەی رۆحسوکی میهرەبان بو، تا ئەوکاتەوە هەر چالاک و گورجوگۆڵ بو. چەند ساڵ دواتریش، کارین-ی خوشکەزام کە تازە فێری قسەکردن ببو، ئەمەی بە زارییەوە گرتبو: "نەنکۆڵێ، گورجوگۆڵێ". ‎نەنکم، دەزانێ سەرباری هیلاکییەکەشمان زۆر برسیمان بوە، بە پەلە چەند هێلکەیەکی خۆماڵیمان بۆ دەکاتە رۆنەوە. بە پەلە نانەکەمان دەخۆین. لەسەر نانخواردنەکەش هەر بیرمان لای نێرگزەکانمانە، ئاخۆ چۆن بە پەلە بیانکەینە چەپک؟ ‎ئەو پاشنیوەڕۆیە هەریەکەمان بە تەشتێ چەپکەنێرگزەوە بە کۆڵان و شەقامەکانی حاجیاوا وەردەبین. "یەڵا نێرگز.. نێرگزی گەش و جوان". بەڵام بەداخەوە من ئەو رۆژە بێئومێد دەبم، تەنها چەپکێکیشم بۆ نافرۆشرێت! ‎خۆ من یەکەمجارم نەبو شت بفرۆشم. لەگەڵ هیوا و هێمن-ی برامدا، کە یەکەمیان پێنج ساڵ و دوەمیشییان دو ساڵ لە من گەورەترە، بەردەوام هاوینان، و دوای تەواوبونی خوێندن دەکەوینە شتفرۆشتن، تاکو لانیکەم بەشی جلی خوێندنگە کۆبکەینەوە. من لە ژیانی منداڵییمدا، ئاو، پسکیت، گوڵەبەڕۆژە، جگەرە، بنێشت، چلورە و مۆطا و ئایسکرێم و کتێب و رۆژنامە و گۆڤار و زۆر شتی تریشم فرۆشتوە. ‎دروست نازانم بۆ هەر چەپکێ نرخی چەندمان دانابو، بەڵام پێموابێ دینارێک یان نیو دینار بو. رۆژی دواتر لەگەڵ دایکم دەچینەوە رانیە. لەوێش بە هەمانشێوە تەشتێ چەپکەنێرگز دەخەمەژێر باڵمەوە و هاواری نێرگزفرۆشتن دەکەم. پێموابێ چەند چەپکێکی کەم دەفرۆشم و ئەوەیتر لە ماڵەوە دابەشدەکەم. ‎هەموجارێ کە لەسەر رێگای دەرەوەی شارەکان و، لە قەراغی جادەکاندا منداڵە نێرگزفرۆشە جوانکیلەکان دەبینم، دەگەڕێمەوە بۆ ئەو یادگارییە جوانە.  

یەکەم: «بۆکان لەمێژوودا» بەرهەمی پتر لە ٨ ساڵ کارو لێکۆڵینەوەی  نووسەرو وەرگێری کورد، مامۆستا ئەنوەری سوڵتانییه. ئەم کتێبە ٣ بەرگییە بنکەی رۆشنگەری لەئەڵمانیا لەدیسەمبەری ٢٠٢١دا چاپ و بڵاوی کردووەتەوەو لەسەرجەم ١٧٠٠ لاپەرەدا ٤٨١ بابەتی سەبارەت بەلایەنە جۆراوجۆرەکانی ژیانی سیاسی، مێژوویی و هونەریی ئەو شارەی کوردستان و ناوچەکانی دەوروبەری لەسەردەمی کۆنی مانناو مادەوە تا ئەمڕۆ گرتۆتەخۆ. وتارەکان پێشتر بەشێوەی زنجیرە وتاری هەفتانە لەسەر ماڵپەڕی رۆژهەڵات- بۆکان (www.bokan.de) بڵاو دەبوونەوە. نووسەر بۆ ئامادەکردنی ئەم وتارانە، بە ٢٨٠ کتێب و وتارو لێکۆڵینەوەدا چووەتەوەو جگە لەچەند بیرەوەرییەکی خۆی، پاشماوەی بەشەکان پشت ئەستوور بەبەڵگە و کتێب و بابەتی نووسراوی کەسانی دیکەن.  پێشتر نەمران برایمی ئەفخەمی و رەحمان محەمەدیان بهنووسینی دوو کتێبی «مێژووی فەرهەنگ و ئەدەبی موکریان-بوکان» و «بۆکان لەسەدەی بیستەمدا»، ئاوڕیان لەمێژووی شارەکە داوەتەوەو، بەم پێیە، کتێبی کاک ئەنوەر هەنگاوێکی دیکە  دەبێت لەپێناو روونکردنەوەی مێژووی کۆن و هاوچەرخی ناوچەی بۆکان بەگشتی. بێگومان ئەگەر کەسانی لێکۆڵەر لەداهاتوودا مێژووی ئەم شارەو بەشەکانی دیکەی ناوچەی موکریان و کوردستان بنووسن، ئەم کتێبە دەتوانێ سەرچاوەیەکی بەنرخی یارمەتیدەر بێت بۆیان، بەتایبەت کەهەموو بەشێکی پشت‌ئەستوورە به بەڵگەی حاشاهەڵنه‌گرەو لەڕاستیدا دەوری ئەنسیکلۆپێدیایەکی بچووکی مێژووی بۆکان و موکریان دەبینێت. نووسەر لەسەرەتای کتێبەکەیدا نووسیویە:  راستە ئەم وتارانە چەقیان لەسەر بۆکان و ناوچەکەی بەستووە، بەڵام جگە لەپشکنینی هەندێک سەرچاوەی تایبەت بەناوی بۆکان، کەمتر بەشێکی ئەو چوارسەدو چەند وتارە هەیە کە تەنیا بۆکانی گرتبێتەوە و لەپەیوەندی مێژووی گشتی کوردستاندا نەبێت. ئەو کتێب و وتارانەی وا لێرەدا ناسێنراون، سەرچاوەی مێژوویی و ئەدەبی هەموو خاکەکەمانن و منیش هەر بەو ئامانجە خوێندوومنەتەوە و لێرەدا ناساندوومن. نووسینی مێژووی ناوچەیی و خۆجێ یی، لقێکی گرنگی مێژوونووسیی لە ئەورۆپایە. هەر لەو لەندەنەی من ئێستا لێی دەژیم، بە دەیان کەس هەن کە تەمەنی خۆیان تەرخانی لێکۆڵینەوە لە مێژووی گەڕەکێکی تایبەتی شارەکە کردووە و لەسەر ئەو قوژبنە تایبەتەی شار چەند کتێبیان نووسیوە. ئەوە لەهەموو ئەوروپا و رۆژئاوادا باوە و سەرجەم کاری ئەو کەسانەشە کە بووەتە مێژووی گشتیی وڵاتەکانیان». نووسەری کتێبەکە کوردێکی نەتەوەخوازو هاوکات هەڵگری بیری چەپ و دادپەرەرانەیەو دژی هەموو چەشنە شێوازێکی چەوسانەوەی مرۆڤ دەوەستێت، ئەوەش لەبەشێکی زۆری ئەو بابەتانەدا رەنگیان داوەتەوە کە تایبەت بەڕاپەڕینی خەڵکی بۆکان و وەڕزێرانی ناوچەی فەیزوڵڵابەگی لەساڵانی ١٣٣١ و ٣٢ (١٩٥٣) دژ بە ئاغاو خاوەن موڵکەکان کراوە. نووسەر لەم پێوەندییەدا دەڵێ: «بەشێک لەژیانم لەسەردەمێکدا تێپەڕ بووە کە هێشتا سیستەمی نگریسی دەرەبەگایەتی لەئارادا بوو و ئاغاوات لە ناوچەکەدا خوداییان دەکرد. بەڵام لێرەدا گرنگ یەک خاڵە: هەر شتێکم سەبارەت بەو سیستەمە چەوسێنەرە نووسیبێت، سەبارەت بەسیستەمەکە خۆی بووە، دەنا کێشەی شەخسیم لەگەڵ هیچ ئاغایەک وەک تاکەکەس یا بنەماڵە نەبووە؛ هەموو هەوڵێکیشم داوە باڵانس رابگرم وگەلێک قسە هەبووە بیانکەم بەڵام نەمکردوون بۆئەوەی باڵانسی روانینە سیاسی و باوەڕییەکەم تێک نەچێت. گەلێک جار باسی زوڵم و زۆری ئاغاواتی ناوچەکەم لە سەردەمی کۆدەتای ٢٨ی گەلاوێژی ١٣٣٢ [١٩٥٣] کردووە. ئەودەم بۆکان بورکانی راپەڕین و پێشڕەوی شۆڕش و خەبات دژی دەرەبەگایەتی لە هەموو ناوچەکەدا بوو. هەرکەسێک مێژووی ئەو ساڵانە بنووسێت، ناتوانێ باسی ئەو رووداوانە نەکات». چەند بەشێکی کتێبەکە بریتین لەناوو ناسنامەی بۆکان، مێژووی دێرین، بەڵگەنامەی سەبارەت بەبۆکان، رووداوە مێژووییەکانی ناوچە، چاندو هونەر، کتێب و وتاری زۆر سەبارەت بەبۆکان، هەندێک کەسایەتی بۆکانی، کتێبی بیرەوەریی کەسایەتییە پەیوەندیدارەکان بەناوچەی بۆکانەوە، ناساندنی هەندێک گیان بەختکردووی ناوچە، پێشڕەوانی کاروکاسبی لەبۆکان، گرنگترین ناوەندەکانی بۆکانی قەدیم و بیرەوەرییەکانی نووسەر لەزیندان و ساڵانی دەربەدەریی خۆی.   نووسەر بەنووسین و وەرگێڕانی دەیان کتێب و سەدان بابەتی پەیوەندیدار به کوردو کوردستان، خزمەتێکی بەرچاوی بەڕەوتی گەشەسەندنی بیرو ئاگایی نەتەوەیی گەلەکەمان کردووە. ئەوە تایبەتمەندیی کتێبەکەیە بۆ کەسانێک کە بیانەوێ دەستیان بکەوێت: سوڵتانی، ئەنوەر، «بۆکان لەمێژوودا»، بەرگی ١، ٢ و ٣، بنکەی چاپەمەنی رۆشنگەری، ئەڵمانیا، ٢٠٢١؛ نرخی سێ بەرگ بە خەرجی پۆستەوە لەناو ئەوروپا، بۆ تاکەکەس ٥٠ پۆند بۆ کتێبخانەو زانکۆکان ٧٠ پۆند لەدەرەوەی ئەوروپا ٩٠ پۆند. ئەدرەسی ئیمەیل بۆ کڕین: [email protected]  دووەم: «شیکردنەوەی دیوانی سەیید کامیل ئیمامی (ئاوات)»  کەم و زۆر هەموو بەشێکی کتێبەکە سەرەتا بەشێوەی وتاری هەفتانە لەسەر ماڵپەڕی رۆژهەڵات- بۆکان (www.bokan.de) بڵاو بووەتەوەو ئەمساڵ بنکەی رۆشنگەری لە ئەڵمانیا لە ٢ بەرگ و ١١٠٠ لاپەڕەدا چاپی کردووە. کتێبەکە شیکردنەوە، پەراوێز نووسین و واتاکردنەوەی وشە و عیبارەتی ناو ٢٩٣ پارچە شیعری «کامیل شا، شاعیری عاشقی کوڕەشێخی وەرزێری خاوەن موڵکی مەلای دوازدە عیلمی تەنزنووسی شۆڕشگێڕی کوردپەروەرە!» به گوێرەی نووسەر، «ئەو سیفەتانە کەسایەتی هەمەلایەنەی ئەدەبی- سیاسی- ئایینی- کۆمەڵایەتی کەسێکی ئیمانداری موسوڵمانیان پێکهێناوە کە تا مۆخی ئێسقان کوردە، هەڵسووڕاوی کۆمەڵەی ژێکاف و ئەندامی فەخریی کومیتەی ناوەندیی حزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران و نایب سەدری کومیتەی حزبی دیموکراتی کوردستان لەشاری بۆکان بووە، بەشان و شکۆی ‹ئاڵای پیرۆز›ی کۆماری کوردستانیدا هەڵگوتووە، لەزیندانی داگیرکەرانی خاکدا خەوتووە، جێگەی رێزی کۆمەڵانی خەڵکی شارو گوند بووە، دۆست و هاوڕێکانی سوێندیان بە سەری خواردووە، سەری چووبێت نوێژی نەچووە، لە خانەقای زەنبیل و مزگەوتی گوندەکەی خۆیدا عیبادەت و تەهلیلەی کردووە، بەڵام شیعری عاشقانەشی گوتووە، خاوەن موڵک و گوندو رەعیەت بووە، بەڵام داوای مافی پاڵەو سەپانیشی کردووە، تەنز نووس و شیعر-خۆش بووە، توخمی درامایی لەشیعرەکانیدا بەهێزە و وێنەی سروشتی کوردستانی وا وەستایانە بەوشە کێشاوەتەوە کە لەنیگارکێشێکی سەرکەوتوو کەم ناهێنێت».  سوڵتانی لەسەرتایەکی پڕناوەڕۆکدا، بوارە جۆراوجۆرەکانی ژیان و پێگەی وێژەیی، کۆمەڵایەتی، ئایینی، عیرفانی و سیاسی شاعیری روونکردووەتەوە و وێرای لێکدانەوەی وردی شیعرەکان، شوێن پێی شاعیرانی کورد و فارس لەسەر ئاوات و پەیوەندی شیعرەکانی بەڕووداوە مێژوویی - سیاسییەکانی کوردستان و ئێرانەوە هەڵگرتووە، تەنزی شاراوەی ناو شیعرەکانی دەرخستووە و پەندو مەتەڵی کۆنی کوردیی ناو شیعرە رەنگاوڕەنگەکانی شاعیری ناساندووە؛ نووسەر بەوردییەکی تایبەخۆوە، جیاوازیی نێوان هەردوو نوسخەی چاپکراوی دیوانی شاعیری دەستنیشان کردووە- ئەو دوو چاپە، پێشتر بە هیممەتی بەڕێزان نەجمەدینی ئەنیسی و جەعفەری ئیمامی کوڕی شاعیر (بەیارمەتی کاک سەڵاح ئاشتی و کاک ئەحمەد مەولانی) لەناوخۆی وڵات بڵاوبوونەتەوە.  لەکاری تازەی سوڵتانیدا جگە لەوەی سەرجەم شیعرەکانی ئەو دوو چاپە دەبینرێن، زانیارییەکی وردیش سەبارەت بە ناوەرۆکی شیعرەکان و رێکەوت و بۆنەی گوترانیان راگەیەنراوە. لە کتێبەکەدا هەرکام لەو شیعرانە بەگوێرەی رێکەوتی گوترانیان لە سەرەتای ساڵی ١٣١٠ تاکۆتایی ١٣٦٨ی هەتاوی (١٩٣١ تا ١٩٨٩ز) بەشوێن یەکتردا هاتوون و رەوتی کاری هونەریی شاعیر بەبێ پسانەوە و بەرزو نزمی، خراوەتە بەرچاوی خوێنەر، چەند پارچە شیعریشی لێ زیاد کراوە کە بەهۆی سانسۆری حکومی یا هەر هۆکارێکی دیکەوە، لەو دوو دیوانەی چاپی ناوخۆدا نابینرێن.  باوەکوو لەباشووری وڵات کاری هەڵسەنگاندنی و شیکاریی بۆ شاعیرانی وەک مەلای جزیری، مەولەوی، نالی، شێخ رەزای تاڵەبانی و سالم بەڕێوەبراوە، بەڵام تاکاتی بڵاوبوونەوەی ئەم کتێبە، هیچ شاعیرێکی کلاسیکی کورد لەڕۆژهەڵاتی کوردستان بەختی ئەوەی نەبووە کاری شیکارانەی هاوشێوە لەسەر هەموو شیعرەکانی بەسیاسی، ئایینی، کۆمەڵایەتی و غەرامییەوە بەڕێوە بچێت و بەم پێیە، دیوانەکە دەبێتە رچەشکاندن بۆ داهاتوویەک کە هیوایە تێیدا کاری جیددی لەسەر ژیان و سەرجەم ئاسەواری شاعیرانی نەمری وەک وەفایی، هەژار، هێمن، هێدی، حەقیقی،  خاڵەمین، نووری، سوارە و ئەوانیتر بەڕێوە ببرێت و رۆڵەکانی داهاتووی وڵات بتوانن ئەو کۆڵەکانەی مێژووی ئەدەبی خۆیان بە باشی بناسن.  نووسەر لهسەرەتای کتێبەکەدا نووسیویەتی «باری کورد بەتایبەت لە بواری فەرهەنگیدا، کەوتووە و سەرجەم کولتوورەکەمان لەلایەن چوار دوژمنی بێ بەینەتەوە لە مەترسیی توانەوەدایە؛ ئەگەر هەرکەس بەگوێرەی توانای خۆی، قۆڵی هیممەت بۆ پاراستن و مانەوەی ئەو فەرهەنگە لەمێژینەیە هەڵنەماڵێت، ئەستەمە بارمان بگاتە مەقسەدی دوور» و ئاواتی خواستووە کە «گەلەکەمان لەو داهاتووەدا رۆژی رووناکتر لەئێستا ببینێت».  ئەوەش تایبەتمەندیی کتێبەکەیە: سوڵتانی، ئەنوەر، «شیکردنەوەی دیوانی سەیید کامیل ئیمامی (ئاوات)»، بەرگی ١و ٢، بنکەی چاپەمەنی رۆشنگەری، ئاڵمانیا، ٢٠٢٢؛ نرخی هەردوو بەرگ بە خەرجی پۆستەوە لەناو ئەوروپا، بۆ تاکەکەس ٤٠ پۆند بۆ کتێبخانە و زانکۆکان ٥٠ پۆند؛  لە دەرەوەی ئەوروپا ٦٠ پوند.                    ئەدرەسی ئیمەیل بۆ کڕینی کتێبەکە:    [email protected]  

ناوی كتێب : ئه‌زموونی ئیمارات خوێندنه‌وه‌ی: هیوا كازم له‌بڵاوكراوه‌كانی ده‌زگای ئایدیا بۆ فكرو لێكۆڵینه‌وه‌      بەشى یەكەم یەكەم: پێگەى جوگرافی و بایەخى ستراتیژى دەوڵەتى میرنشینى عەرەبی لەڕوانگەى جوگرافیەوە: أ-پانتایی جوگرافی دەوڵەتى میرنشین: كەنارەكانى دەوڵەتى عەرەبی یەكگرتوو بەمەوداى 644 كیلومەتر دوورن لەكەنارى باشورى كەنداوى عەرەبى، لەسەرى میرنشینى ئەبوزەبی و دوبەی و شاریقە بڵاوبوونەتەوە، هەروەها «عجمان» و «أم القیوین» و «رأس الخیمە»، لەكاتێكدا كەنارەكانى ئیمارەتى «الفجیرە» بەسەر كەنداوى عوممانداو بەپانتایی 90كم درێژبووەتەوە. پانتایی دەوڵەتەكەش دەگاتە 83 هەزارو 600 كیلومەتر چوارگۆشە، زۆربەى زەویەكانى بیابانەو مێرگ دەكەوێتە ناویەوە. زۆربەى كەنارەكانى دەوڵەت لمییە بەهەڵاوێردەى ناوچەى باكورى لە «رأس الخیمە» كە سەرى زنجیرە چیاى «حجر» پێكدەهێنێت. ژمارەى دانیشتوان لەدەوڵەتى میرنشینى عەرەبی یەكگرتوو 8.25 ملیۆن كەسە بەپێى راپۆرتێكى ئاماریی ناوەندی نیشتمانى بۆ ئامار لەماوەى ساڵی 2016 . ب– سروشت و شێوەى وشكانیی سروشت و شێوەى وشكانیی ئیمارات دەكرێت به‌ حەوت میرنشینه‌وه‌ بەمشێوەیەى خوارەوە: 1-ئەبوزەبی: پایتەختى دەوڵەتە، بەناوبانگ بووە بەزۆرى ئاسك، مێژووى مرۆڤ تێیدا دەگەڕێتەوە بۆ چاخى بەردین و فینیقیەكان كۆچیان كردووە بۆى. پاشان بازرگانى تێیدا بووژایەوەو، ساڵی 1958 نەوتى تێدا دۆزرایەوە، ئیمارەتى ئەبوزەبی پایتەختەكەى ئەبوزەبییە، لەڕووى پانتایی و چڕى دانیشتوانەوە لەهەموو ئیمارەتەكانى تر گەورەترە، پانتاییەكەى دەگاتە نزیكەى 87%ى پانتایی دەوڵەتى میرنشین، 340.67كم چوارگۆشەیە، دەكەوێـتە بەشى باشورەوە، فەرمانڕەواكەى خەلیفە بن زاید ئال نهیانە، هەروەها  سەرۆكى دەوڵەتى میرنشینە، ئەم میرنشینە دەڕوانێت بەسەر كەنداوى عەرەبیدا. 2-دوبەى: لەگرنگترین ناوەندە بازرگانییەكانى جیهانە، ئیمارەتى دوبەى بووژانەوەیەكى ئاوەدانی بەخۆوە بینى، بەشێوەیەك كە لەم ماوەیەى دواییدا بورجى دبی بونیادنرا (بەرزى ئەم بورجە 818م و بە بەرزترین باڵەخانە دادەنرێت لەجیهاندا)، پایتەختەكەى دوبەیە و بەدووەم گەورەترین ئیمارەت دادەنرێت كە دەوڵەتى میرنشینى لێ پێكهاتووە لەڕووى پانتایی و ژمارەى دانیشتوانەوە، ئیمارەتى دوبەى بەپایتەختى ئابورى دەوڵەتى میرنشین دادەنرێت. 3-ئیمارەتى شاریقە: دەڕوانێت بەسەر كەنارى كەنداوى عەرەبیدا بەدرێژایی 16كم پانتاییەكەى دەگاتە 259كم چوارگۆشە، كە ئەمەش هاوتاى 3.33% پانتایی دەوڵەتە، مێژووەكەى دەگەڕێتەوە بۆ شەش هەزار ساڵ، پایتەختى رۆشنبیرى عەرەبیە، فەرمانڕەواكەى شێخ سوڵتان بن محمد القاسمی. دەكەوێتە نێوان ئیمارەتى دوبەى و ئیمارەتى «رأس الخیمە»، ئیمارەتى شاریقە بەیەكەم دادەنرێت لەڕووى هاندانى گەشتوگوزارەوە لەمیرنشین و ناونراوە شاریقە بەهۆى ئەوەى كەوتۆتە ئەوپەڕى خۆهەڵاتى میرنشینەوە. 4-ئیمارەتى «رأس الخیمە»: ئەم ئیمارەتە دەكەوێتە كەنارى كەنداوى عەرەبی بەدرێژایی 64كم و پانتاییەكەى 168.4كم چوارگۆشەیە، ئیمارەتەكە بەشێوەیەكى سەرەكی پشت بەڕاوەماسی و بازرگانى و كشتوكاڵ دەبەستێت و ناوەندەكانیش لەناوچەى «الدقداقە» كۆبوونەتەوە. 5-ئیمارەتى «أم القیوین»: ئیمارەتى «أم القیوین» دەكەوێتە  نێوان هەردوو ئیمارەتى «عجمان» و ئیمارەتى «رأس الخیمە» لەسەر كەنارى خۆرئاوا. ئیمارەتێكە نەوتى نیە. بەڵكو زیاتر كار لەسەر پەرەپێدانى پیشەسازی و بازرگانى و كشتوكاڵ دەكرێتەو . 6-ئیمارەتى «الفجیرە»: تاكە ئیمارەتێكە دەكەوێتە سەر كەنارى خۆرهەڵاتى دەوڵەت لەسەر كەنداوى عوممان بەدرێژایی نزیكەى 71كم، لەباكوریەوە ئیمارەتى «راس الخیمە» و سەڵتەنەتى عوممان هەیە، پانتاییەكەى دەگاتە نزیكەى 116.5كم چوارگۆشە. فەرمانڕەواكەى شێخ حمد بن محمد الشرقی»ە.  ئیمارەتى «الفجیرە» لەزۆرێك لەبوارەكاندا وەبەرهێنانى بەدیهێناوە. 7-ئیمارەتى «عجمان»: پانتاییەكەى 260كم چوارگۆشەیە ئەم ئیمارەتە پانتاییەك لەزەوى كشتوكاڵی بەپیتى هەیە كە بەكاردەهێنرێت لەكشتوكاڵ و سامانى ئاژەڵیدا، فەرمانڕەواكەى )شێخ حمید بن راشد النعیمی) یە. دووه‌م: رۆڵی دەرامەتى نەوت و گرنگی ستراتیژى دەوڵەتى میرنشینى عەرەبی لەڕوانگەى ئابورییەوە: دەوڵەتى میرنشینى عەرەبی یەكگرتوو خاوەن كۆمەڵە تایبەتمەندییەكى ئابوریە، بەشێوەیەك پیشەسازیە خۆراكیەكانى بونیادنا كە پشت بەماسی و بەرهەمە شیرەمەنییەكان دەبەستن. داهاتەكانى نەوت: گومانى تێدا نیە داهاتەكانى نەوت لەوڵاتى ئیماراتى عەرەبی یەكگرتووەوە بەسەرچاوەیەكى سەرەكی دادەنرێت بۆ داهاتى نەتەوەیی و ئەوەندەش بەسە كە لێرەدا ئاماژە بۆ تێكڕایی بەرهەمى رۆژانەى نەوت بكرێت لەشەش وڵاتەكەى كەنداودا، كە دەگاتە نزیكەى 16 ملیون بەرمیلى رۆژانە، ئەمەش ماناى ئەوە دەگەیەنێت كە ئەو ناوچەیە بە یەكەم بەرهەمهێنى نەوت دادەنرێت لەسەر ئاستى جیهان. لەلایەكى تریشەوە بەرهەمهێنانى رۆژانەى گازى سروشتى ئەو وڵاتانە دەگاتە نزیكەى 165 ملیار مەتر سێجا. سێیه‌م: بایەخى ستراتیژی دەوڵەتى میرنشینى عەرەبی یەكگرتوو لەڕوانگەى ئاسایش و سەربازییەوە: ژمارەى هێزە چەكدارەكان گەیشتۆتە نزیكەى 30.706 هەزار پیاو، بۆ بەرگری لەپانتاییەكە دەگاتە 83.600كم2. هەروەك چۆن دەوڵەتى میرنشینى عەرەبی یەكگرتوو بەگەورەترین وڵاتانى كەنداو دادەنرێت كە قەبارەى هاوردەكردنى چەكى لەماوەى دەیەى نەوەدەكاندا زیادیكردو زۆربەى رێكەوتنەكانیشى لەگەڵ بەریتانیاو فەرەنسا و ئەڵمانیاو ئیتالیادا بوو بە بەهاى 3.9 ملیار دولار و لەگەڵ روسیادا بە بەهاى 1.3 ملیار دولار، داتاكانیش باس لەبەرزبوونەوەى قەبارەى رێكەوتنەكانى چەك لە 2 ملیار دولارەوە لەساڵی 1990-1992 بۆ 7.2 ملیار دولار دەكەن لەماوەى 1993-1998 بەپێى مەزندەكانى ساڵی 2007 ئەوا تێكڕایی خەرجیە سەربازیەكانى دەوڵەتى میرنشینى عەرەبی یەكگرتوو گەیشتۆتە 1.6 ملیار دولار، واتە رێژەى 3.1%. بەشى دووەم ئەزموونى فیدراڵیی دەوڵەتى ئیمارات لەڕوانگەى ئابورییەوە ئیمارات بەگشتى و ئەبوزەبی بەتایبەتى بەرزترین رێژەى دەوڵەمەندەكانى جیهان لەخۆدەگرێت كە ژمارەیان لە 75 هەزار ملیۆنێر زیاترە، واتە بەڕێژەى 8.8%. لەئەنجامى كەمیی تواناو كارامەییەكان لەو بوارانەدا، ئیمارات هەستا بەهێنانى كرێكارو كارمەند لەوڵاتە عەرەبی و ئاسیایی و ئەوروپییەكانەوە لەپێناو كاركردن لەو بوارانەدا، بە رادەیەك رێژەى كارگەرى وڵاتانى عەرەبی دەگاتە 15%، لەوڵاتانى ئاسیاییش 75% و لەوڵاتانى ئەوروپییش 3%، ژمارەى ئەو كرێكارە بیانیانەش كە روویان لەم وڵاتە كردووە دەگاتە 6.8 ملیۆن. لە لێكۆڵینەوەیەكی بانكی نێودەوڵەتی بۆ بونیادنان و ئاوەدانكردنەوە بۆ ساڵی 1997، باسی لەوە كردووە كە میرنشینی عەرەبی یەكگرتوو زیاتر لە 4%ی تێكڕای بەرهەمی ناوخۆیی تەرخانكردوە بۆ كەرتی تەندروستی ئەم رێژەیەش نزیكەی 5.5 ملیار درهەمی ئيماراتى ساڵانەیە، لەكاتێكدا بودجەی وەزارەت ساڵ دوای ساڵ رووی لەزیادبوون كردووە. پێگەى ژن لەئابوورى ئیماراتدا دەوڵەتى میرنشینى عەرەبی یەكگرتوو سوربوو لەسەر هاندانى هاتنەكایەى ژن بۆ ناو بازاڕى كارو دانەنانى هیچ كۆت و بەندێک لەسەر ئەو كارانەى كە ژن دەتوانێت ئەنجامیان بدات، ئێستا لەپێكهاتەى وەزاریی ساڵی 2016 پێنج وەزیری ژن هەیە، یەكێك لەوانە وەزیری كامەرانى، ئامارەكان كە لەلایەن ئەنجومەنى خزمەتەوە دەرچوون لە 15ی مانگی نیسانى 2007 ئاماژە بە بەشداریكردنى ژنى ئیماراتى دەكەن لەهەموو وەزارەتە فیدراڵیەكاندا. ئامارە بڵاوكراوەكان لەلایەن وەزارەتی ئابورییەوە ئاماژە بۆ بەرزبوونەوەی ژمارەی ژنان لەهێزی كاردا دەکات كه‌ده‌كاته‌ له‌ 22%ی تێكڕایی هێزی كاری . قەبارەى وەبەرهێنانەكانیش لەو كارانەدا كە كادیرانى ژن دەیبەن بەڕێوە بەنزیكەى 14 ملیار درهەمى ئیماراتیە كە لەلایەن زیاتر لە 11 هەزار ژنەوە دەبرێت بەڕێوە لەسەر ئاستى دەوڵەت، زۆربەى ئەم وەبەرهێنانەش لەبوارەكانى كارە سەرەكیەكاندا كۆبوونەتەوە. لەم بارەیەشەوە دەوڵەتى میرنشینى عەرەبی یەكگرتوو هەستاوە بەتەرخانكردنى 6.5% لەبودجەى دەوڵەت بۆ دەستەبەرى كۆمەڵایەتی بۆ نزیكەى 37 هەزار خێزان كە پێكهاتووە لە 72 هەزار كەس لەساڵی 2008. دەوڵەتى میرنشینى عەرەبی یەكگرتوو هاوكات بایەخ دەدات بە دەستەبەركردنى هەلى كار بۆ ژن دەدا، ئامارە فەرمییەكانیش ئاماژە بۆ ئەوە دەكەن كە ژنان 66%ی وەزیفە حكومییەكانیان پڕكردۆتەوە هەروەها نزیكەى 37.5% لە كەرتی بانیكدا. ئاماژەكانى گەشەكردنى ئابوورى ئیمارات لەسایەى یەكگرتندا ئابورى ئیمارات گەشەیەك بەدی بهێنێت بە رێژەى 5.6%، تێكڕای بەرهەمى ناوخۆیی ئیمارات لەساڵی 2015  بەڕێژەى 3.8% گەشەى كرد، ئیمارات ئەندامە لە رێكخراوى «ئۆپك» شەشەم گەورەترین بەرهەمهێنەرى نەوتە لەجیهاندا، نزیكەى 2.9 ملیون بەرمیل لە رۆژێكدا بەرهەمدەهێنێت واتە رێژەى 3%ی بەرهەمى جیهان. بەپێى راپۆرتى خانوبەرەى پەیمانگاى شاهانەى روپێوە یاساییەكان گەیشتۆتە 53 ملیار درهەم لەنیوەى یەكەمى ساڵی 2013، لەكاتێكدا ئیمارات هاتنەناوەوەى 5.5 ملیار گەشتیارى بۆ ناو فرۆكەخانەكانى تۆماركردوە ئەمەش لەنیوەى یەكەمى ساڵی 2013دا، لەكاتێكدا كەرتى میواندارى داهاتێكى تۆماركردووە كە بەزیاتر لە 11.6 ملیار درهەم مەزندە دەكرێت. هەروەك چۆن ئیمارات لەلیستى باشترین ئەو 10 وڵاتانەدا دادەنرێت كە بە رێژەیەكى زۆر گەشتیارى بیانی بەریتانى سەردانیان كردووە، ئەمەش بەپێى فەرمانگەى دوبەى بۆ گەشتوگوزارو بازاڕكردنى جیهانى، تێكڕاى ژمارەى ئەو گەشتیارانەش لە شانشینى یەكگرتووەوە سەردانى دوبەییان كردوە لە كۆتایی ساڵی 2012 گەیشتۆتە 685629 گەشتیار. هەروەك چۆن پسپۆڕانى ئابورى بە بەردەوامى پێشبینى گەشەكردنێكى بەهێز دەكەن لەئابورى ئیماراتداو لەماوەى ساڵانى درێژى ئایندەدا لەساڵی 2014 ئابورى ئیمارات گەیشتە نێوان 7-6% . بۆ ئاماژەدانیش بەمە خزمەتگوزارى بنچینەیی لە چین بریتیە لەگواستنەوەى بار لەناوچەى خۆرهەڵاتی دوورەوە بۆ ئیمارات لە 8500 كەشتى كۆنتێنەرەوە بەرزبۆوە بۆ 14 هەزار كەشتى. بەشى سێیەم فێركردنی و رۆشنبیری : كاروانى فێركردنى گشتى و باڵا هەر لەبەرپابوونى یەكێتى دەوڵەتەوە كۆمەڵە هەنگاوێكى بەدوایەكدا هاتووى گەورەى هاویشت بەشێوەیەك كەرتى فێركردن رێژەى 23%ى بودجەى 2008ى بۆ تەرخانكراو ژمارەى خوێندنگا حكومى و تایبەتەكان لەساڵی 2007-2008 بەرزبۆوە بۆ 1259 قوتابخانەى حكومى و تایبەت لەناویشیاندا 759 قوتابخانەى حكومی و 500 قوتابخانەى تایبەت، كە زیاتر لە 648 هەزار خوێندكار لەخۆدەگرێت لەهەردوو رەگەزو لەهەموو قۆناغە جیاوازەكانى فێركردندا. دەوڵەتى میرنشینى عەرەبی یەكگرتوو كاردەكات لەسەر ئەوەى هەموو مناڵان، كوڕان و كچان لەهەموو میرنشینەكانى دەوڵەتدا بتوانن بەشێوەیەكى تەواوەتى قۆناغى سەرەتایی تەواو بكەن، بەمەش رێژەى پەیوەندیكردن بەقوتابخانە سەرەتاییەكانەوە گەیشتووەتە 98% لاى كوڕان و 95% لاى كچان لەساڵی 2007 هەروەها پوختەى رێژەى پەیوەندیكردن بەبازنەى یەكەم لەفێركردن گەیشتە 97.1% لەساڵی 1990و بەرزبۆوە بۆ 98.1% لەساڵی 2005. لەبوارى فێركاریدا، ئیمارات لەساڵی 2013 پێگەیەكى پێشەنگى جیهانى بەدەستهێنا لە بەدەستهێنانى زانستیدا بۆ ژنان و پێگەى یەكەم لەكەمكردنەوەى بۆشایی نێوان هەردوو رەگەز لەسەر ئاستى وڵاتانى خۆرهەڵاتى ناوەڕاست و باكورى ئەفریقیا. بەشى چواره‌م ئەو ئاستەنگانەى رووبەڕووى ئەزموونى فیدراڵی ئیمارات دەبنەوە یەكەم: بوونى شیعە لە میرنشینى عەرەبی یەكگرتوودا: بوونى شیعە لەئیمارات دەگەڕێتەوە بۆ ناوەڕاستى سەدەى نۆزدەیەم، كاتیك كە شیعە لەبەحرەین و كەنارى خۆرهەڵاتى سعودیەوە هاتن بەرەو ئیمارات بەگشتى و بۆ میرنشینى دوبەى بەتایبەتى. بەشێوەیەك هیچ كات كۆمەڵگەى ئیماراتى لەمێژوویدا شتێكى لەوشێوەیەى بەخۆوە نەبینیوە كە بە «مەسەلەى شیعە» ناودەبرێت كەوا كۆمەڵگە كەنداوییەكانى تر بەخۆیانەوە بینیویانە وەك سعودیەو بەحرەین و كوەیت. رێژەى شیعە لە 15% كۆى دانیشتوانى ئیمارات پێكدەهێنن. كە دەگاتە 4.5 ملیۆن. جگە لەهاووڵاتیانى شیعە، ژمارەیەكى زۆر لەشیعەى ئێرانی لەئیمارات نیشتەجێن، ئەوانەى دواى شۆڕشى ئێرانى كۆچیان كردووە بۆى، بەپێى راپۆرتێك، كە بە مەزندەكردنێكى نافەرمییە ژمارەى ئێرانیەكان بەنزیكەى نیو ملیۆن كەس دەژمێردرێن كە زۆربەیان لەدوبەى نیشتەجێ بوون. دووه‌م: گرفتى سێ دورگەكەى ئیمارات: لەگرنگترین رووداوەكانیش كە ناوچەى كەنداوى عەرەب پێیدا گوزەرى كرد بریتی بوو لەوەى كەئێران بانگەشەى مافدارێتى خۆى دەكرد بۆ ئەوەى بەحرەین لەخۆبگرێت، هەروەها جیاوازى لەبارەى ناوهێنانى كەنداو.. فارسی یان عەرەبی و جەنگی عێراق-ئێران لەساڵی 1980-1988 و بەرپابوونى ئەنجومەنى هاریكاریی عەرەبی ساڵی 1981 و تێڕوانینێكى دوژمنكارانە لەبەرامبەریدا، ئەمە وێڕاى داگیركردنى هەرسێ دورگەكەى ئیمارات «تنب الكبرى» و «تنب الصغرى» و «أبوموسى».    

هاوڵاتی نۆ ساڵ لەمەوبەر ئەحلام مەنسور پارێزەری مافەكانی ژنان، ئەدیب و نووسەر و ڕۆژنامەنووس و دۆستی رۆژنامەی هاوڵاتی كۆچی دوایی كرد. لە ڕۆژێكی وەك ئەمڕۆدا نووسەر و ڕۆژنامەنووس ئەحلام مەنسور، كە بە یەكێك لە ژنە قەڵەم بەدەستە بوێر و یاخییەكان لە دژی چەوساندنەوەی ژنان دادەنرێت، لە شاری سلێمانی كۆچی دوایی كرد. ئەحلام مەنسور، یەكێك بوو لەو نوسەرانەی كە دۆستی رۆژنامەی هاوڵاتی بوو، زۆرینەی وتارەكانی كەتایبەت بوو بە ئەدەب و بەرگری كردن لەمافی ژنان لە رۆژنامەكەماندا بڵاودەكرەوە. ژیانی ئەحلام مەنسور: لە ساڵی 1951 لە شارۆچكەی ‌خانەقین لەدایكبووە. لەسەرەتای حەفتاكانی سەدەی ڕابردوودا وەك ژنێكی ئازا و پێشەنگ هاتە ناو دنیای ئەدەب و نووسینەوە، وەك چیرۆكنووس، ڕۆماننووس، نووسەر و ڕۆژنامەنووس خزمەتی كردووە. لە ساڵی 1974 بڕوانامەی بەكالۆریۆسی لە بەشی زمان و ئەدەبی كوردی لە زانكۆی بەغدا و لە 1999 بڕوانامەی ماستەری لە كورتە چیرۆكدا لە هەمان زانكۆ بەدەستهێناوە. لە ساڵی 1975 لە دەزگای هاوكاریی دامەزراوە ‌و پاشان لە گۆڤاری وعی العمال و دواتر لە فەرمانگەی كشتوكاڵ كاری كردووە ‌و لەدواییدا لە ‌كارەكەی دورخراوەتەوە. لە 1986 ڕووی لە پاریس كردووە و لەوێ لە زانكۆی سۆربۆن وەردەگیرێت، بەڵام بەهۆی كەمدەرامەتییەوە ناتوانێت بەردەوام بێت، پاش دوو ساڵ دەگەڕێتەوە، بەگەڕانەوەشی باری دەرونی و تەندروستی تێكدەچێت و ماوەیەكی زۆر لەژێر چاودێریی پزیشكدا دەمێنێتەوە. لەدوای ڕاپەرینی 1991 بەیەكجاریی لە شاری سلێمانی جێگیردەبێت و وەك مامۆستا لە زانكۆی سلێمانی دادەمەزرێت و دواتریش ماوەیەك لە زانكۆی كۆیە وانە دەڵێتەوە. ئەحلام مەنسور، وەك نووسەر و ڕۆژنامەنووس لە سەرەتای دەرچواندنی رۆژنامەی هاوڵاتییەوە وتاری ئەدەبی و بەرگری كردن لەمافی ژنان بڵاودەكاتەوەو بۆ ماوەیەكی زۆر لە رۆژنامەكە كار دەكات.  ئەحلام مەنسور، لەتەمەنی 62 ساڵیدا و لە  10-1- 2013دا لە شاری سلێمانی كۆچی دوایی كرد و لە گۆڕستانی (خدر زندە) لە خانەقینی زێدی خۆی بەخاك سپێردرا.  

مەزهەر كەریم فۆتۆ: ناسح عەلی خەیات خولی پێنجەمی ڤیستیڤاڵی فیلم لەسلێمانی لە 35 وڵاتی جیهانەوە 150 میوانی بیانی بەشدارن و 143 فیلم نمایش دەكرێت، لەلایەن كۆمانیای مەستی فیلم سكاڵای یاسایی لەسەر بەڕێوەچوونی ڤیستیڤاڵەكە تۆمار كرا بەهۆی بەكارهێنانی لۆگۆوە، بەڵام سكاڵاكە نەیتوانی كارەكانی ڤیستیڤاڵەكە رابگرێت. رۆژی 17ی كانونی یەكەمی 2021، خولی پێنجەمی ڤیستیڤاڵی فیلم لەسلێمانی دەستی پێكردووەو بڕیارە تا 23ی مانگ بەردەوام بێت. شەهێن سابیر بەڕێوەبەری راگەیاندنی خولی پێنجەمی ڤیستیڤاڵ لەسلێمانی لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتی ئاماژەی بەوەكرد كە ماوەی هەشت مانگە بەچڕی كاردەكەن بۆ ئەنجامدانی ڤیستیڤاڵ، رۆژی دەسپێك بەفەرشی سور دەستی پێكردو پاشان بەچالاكی‌و موزیك. ناوبراو باسی لەوەشكرد كە لەئێستادا فیلمی ئۆپنین دەستی پێكردوەو رۆژانی 18 تا 22ی مانگ لەكاتژمێر سێ‌ تا یەكی شەو فیلمەكان نمایش دەكرێن كە 143 فیلمیان هەیە لە 35 وڵاتی جیهانەوە 150 میوانی بیانی بەشدارن تێیدا، رۆژی 23ی مانگ كۆتا رۆژی ڤیستیڤاڵ دەبێت و براوەی فیلمەكان خەڵات وەردەگرن. هەروەها بەڕێوەبەری راگەیاندنی خولی پێنجەمی ڤیستیڤاڵ لەسلێمانی لەبارەی ئەوەی ئەو داهاتەی بۆیان تەرخانكراوە چەندە‌و چەندەیان پێویست بووە، وتی:»وەزارەتی رۆشنبیری بڕی 97 ملیۆن دیناری بۆ تەرخان كردووین، بەڵام لەدوای ئەنجامدانی ڤیستیڤاڵ ئاشكرای دەكەین تێچووەكەی گەیشتووەتە چەند». وتەبێژی راگەیاندنی وەزارەتی رۆشنبیری دەڵێت بۆ 13 ڤیستیڤاڵ پارە خەرج دەكەن كەحەوتیان لەسنوری پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجەو ئیدارەی گەرمیان و راپەڕینەو شەشیان لە سنوری پارێزگای هەولێرو دهۆك دەبێت. نامیق هەورامی وتەبێژی راگەیاندنی وەزارەتی ڕۆشنبیری لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:»ئێمە گلەیمان لەهیچ دەستەو تاقمێك نیە ڤیستیڤاڵ ساز دەكات، بەڵام وەزارەتی رۆشنبیری تەنیا پارە بۆ ئەو سیانزە ڤیستیڤاڵە تەرخان دەكات كەخۆی دایناوە، كە حەوتیان دەكەوێتە سنوری ئەودیوی دێگەڵەوەو شەشیان دەكەوێتە پارێزگای هەولێرو دهۆكەوە». هاوكات ئەوەشی دووپاتكردەوە كە» ڤیستیڤاڵی فیلم لەسلێمانی پەیوەندی بەوەزارەتی رۆشنبیرییەوە نەبووەو لەگەڵ ئەوەشدا نەوەت‌و حەوت ملیۆن دینارمان وەك هاوكاری بۆ تەرخان كردووە كە هێشتا مامەڵەی یاسایی ماوە تا ئەو بڕە پارەیە وەربگرن». وتەبێژی راگەیاندنی وەزارەتی رۆشنبیری، ئەوەشی خستەڕوو لەچەندڕۆژی داهاتوودا ڤیستیڤاڵی ئەدەب ئەنجامدەدەن لەشاری سلێمانی بەمەبەستی هاندان‌و پاراستنی ئەو شوناسەیە كە یونسكۆ داویەتیە شاری سلێمانی. بەڕێوەبەری كۆمپانیای مەستی فیلم سكاڵا لەسەر ئەو كەسانەی خولی پێنجەمی ڤیستیڤاڵی سلێمانی بۆ فیلم بەڕێوەدەبەن تۆمار دەكات. فواد جەلال سەرپەرشتیاری كۆمپانیای مەستی فیلم لەشاری سلێمانی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: «ئەو كەسانەی ناو لۆگۆی ئێمەیان بۆ خولی پێنجەمی ڤیستیڤاڵ بەكارهێناوە لەگەڵ خۆمان كاریان كردووە چەند جارێك داوامان لێكردوون كە ناوو لۆگۆی ئێمە بەكارمەهێنن، دواجار دادگامان ئاگادار كردووەتەوە رۆژێك پێش ئەنجامدانی ڤیستیڤاڵ بڕیاریانداوە دەست بگرن بەسەر كەلوپەلەكانی ڤیستیڤاڵدا كارەكانی رابگیرێت، بەڵام دواجار دەستی حزب هاتە ناو بابەتەكەوەو ڤیستیڤاڵ ئەنجامدرا كارەكانی دادگا راگیرا».  سەرپەرشتیاری مەستی فیلم ئاماژەی بەوەشكرد كە كێشەیان لەگەڵ ئەو كەسانەدا نیە ڤیستیڤاڵ ئەنجامدەدەن یان نا، بەڵام لەساڵی 2016وە مۆڵەتی ڤیستیڤاڵیان وەرگرتووە، لەساڵی 2020 مۆڵەتی بەڕێوەبەرایەتی گشتی هێماكانی كوردستان‌و وەزارەتی رۆشنبیری و  وەزارەتی بازرگانی‌و پیشەسازی حكومەتی هەرێم لۆگۆو ناوی پێداون، وتیشی:» پاشان رەوانەی بەغداو وڵاتانی جیهان كراوە كە ئەو لۆگۆو ناوە تایبەتە بەخۆمان و شەهادەی ناوخۆیی‌و نێودەوڵەتیمان هەیە، بەو هۆیەوە كۆمپانیاكەمان زیانێكی ماددی قورسی بەركەوتووە،  كە بە 750 ملیۆن دینار دەخەمڵێنرێت كە بەناوی ئێمەوە لەخولی پێنجەمی ڤیستیڤاڵی فیلم لەسلێمانی وەرگیراوە». لەبەرانبەردا، شەهێن سابیر، بەڕێوەبەری راگەیاندنی خولی پێنجەمی ڤیستیڤاڵی فیلم لەسلێمانی ئەوەی باسكرد كە لەئێستادا ئەو كەیسە لەدادگایە، وتیشی:»رۆژێك پێش وادەی ئەنجامدانی ڤیستیڤاڵ بڕیاری دادگامان بەدەست گەیشتوە كەتێیدا هاتووە دەبێت دەست بەسەر كەلوپەلەكانی ڤیستیڤاڵدا بگیرێت، بەڵام ئەوە بابەتێكی یاساییەو پێویستە ئەم بابەتە یەكلایی بكرێتەوە كەكێ‌ مافی چی هەیەو كێ‌ مافی چی نیە، هەر ئەوەندە بەسە».  

ناوی كتێب : رۆڵى حزبى شيوعيى عێراق  لەباشوورى کوردستاندا  1975_1991 توێژینەوەیەکى مێژووى سیاسییە ساڵی چاپ : 2020 خوێندنه‌وه‌ی: هیوا كازم له‌بڵاوكراوه‌كانی ده‌زگای ئایدیا بۆ فكرو لێكۆڵینه‌وه‌      ئه‌م كتێبه‌ له‌بنه‌ڕه‌تدا توێژينه‌وه‌يه‌كى زانستييه‌و ده‌وڵه‌مه‌نده‌ به‌چه‌ندين سه‌رچاوه‌و دۆكۆمێنتى مێژوويى و چاوپێكه‌وتنى كه‌سايه‌تييه‌ سياسييه‌ دياره‌كانى نێو گۆڕه‌پانى سياسى ئه‌و سه‌رده‌مى حزبى شيوعيى عێراق، گرنگى و بايه‌خى خوێندنه‌وه‌ى ئه‌م كتێبه‌ له‌وه‌دا ده‌رده‌كه‌وێت، كه حزبی شیوعى عێراق یەكێكە لەو رێكخستنە سیاسییانەى كە هەر لەسەرەتاى دامەزراندنییەوە رۆڵێكى بەرچاوى هەبوە لەڕووداو و گۆڕانكارییەكانى سەر گۆڕەپانى عێراق بەگشتى و كوردستان بەتایبەتى، چونكە هەر لەسەرەتاوە كوردیش بوونەتە ئەندامى چالاكى ئەو پارتەو لەهەندێک حاڵەتدا گەیشتوونەتە دەسەڵاتى سیاسى و توانیویانە نەخشیان لەسەر گۆڕانكاریى و رووداوەكانى ناو ئەو پارتەدا هەبێت، ئەو پارتەش لەپەیڕەو و پڕۆگرامى پەسەندكراوى خۆی ئاماژەى بەگەلى كوردو دۆزەكەى كردووە، لەهەندێکك دۆخدا بوونەتە پشتگیرو پشتیوانى دۆزى كوردو رۆڵى بەرچاویان لەڕووداوەكانى كوردستان و بارودۆخى سیاسى ناو بزووتنەوەى رزگاریخوازى گەلى كورددا هەبووە.   دواى مۆركردنى رێككەوتننامەى جەزائیریش لە 6/3/1975دا لەنێوان عێراق و ئێراندا، كە وەك پیلانێكى نێودەوڵەتى لەدژى بزووتنەوەى رزگاریخوازى كورد ئەنجامدراو چارەنووسی كوردى لەم بەشەی كوردستاندا دووچارى نەهامەتییەكى سیاسى و مرۆڤایەتی كردو توانى شكست بەشۆڕشى كورد بهێنێت و حزبی بەعس بەتاقى تەنێ لەمەیدانەكەدا بمێنێتەوە، حزبی شیوعیش كە ئەوكاتە لەگەڵ بەعس لەیەك بەرەدا بوون، كەوتبووە ژێركاریگەى سیاسەتە شۆڤێنییەكانى حکومەتى عێراق، بە نیازى گەیاندنى عێراق بە (سۆسیالیزم) چاوى خۆى لەو تاوانانە پۆشى بوو، كە بەرامبەر بەگەلى كورد ئەنجامى دەدا، كاتێكیش حزبی بەعسى فەرمانڕەوا هەر خۆى لەگۆڕەپانەكەدا بە بەهێز دەزانى، كەوتە وێزەى ئەندامان و لایەنگرانى حزبی شیوعى و ناچار بەخەباتى چەكداری كردن، دواى ئەو شاڵاوە توندەى حزبی بەعس كردییە سەر حزبی شیوعى، هەلێكى ئەوتۆى بۆ كار، چالاكى رێكخراوەیى، سیاسى و راگەیاندنى نەهێشتەوە. ئەوەبوو حزبی شیوعى عێراقیش كەوتە خۆى و دەستیكرد بەخەباتى چەكدارانە دژى بەعس و دروشمى رووخانى حزبی بەعسى فەرمانڕەواى هەڵگرت و لەپاڵ هێزى لایەنە سیاسییە بەرهەڵستكارە كوردەكانى تردا كەوتە خەباتى سیاسى و چەكدارى دژى حكومەتى عێراق. هەر بۆیە لەهەموو ئەو رووداوە سیاسى و چەكدارى و راگەیاندنانەى كە لەساڵى 1979-1991 لە باشوورى كوردستان روویداوە، حزبی شیوعى عێراق رۆڵى تێدا بینیوەو بووەتە كاراكتەرێكى ناو رووداوەكانى سەر گۆڕەپانى سیاسى كوردستان، وەك دروستكردنى بەرەكان (جوقد و جود) و ململانێ سیاسى و چەكدارییەكان (شەڕى ناوخۆ)ى نێوان پارتەكانى ناو بزووتنەوەى رزگاریخوازى گەلى كورد كە ئەمە هۆكارێك بوو بۆ لێكدابڕینى هێزە سیاسییەكان و كەمبوونەوەى كاریگەرییان، هەروەها حزبی شیوعى عێراق  وەك رێكخستنێكى سیاسى عێراقى سەر گۆڕەپانى مەیدانى خەباتى چەكدارى ئەو قۆناغە (1979-1991)، هەوڵى دروستكردنى پەیوەندى دا لەگەڵ هەموو پارتە كوردییەكانى نەك تەنها ئەوانەى كە لەسەر گۆڕەپانى خەباتى گەلى كورد بوون لەباشوور، بەڵكوو هەوڵى دروستكردنى پەیوەندى دا لەگەڵ پارتە كوردییەكانى پارچەكانى ترى كوردستانیش، هەروەها لەڕووداوە سیاسى و چەكدارییەكانى ترى دواى ساڵى 1986ى وەك ئاشتبوونەوەى گشتى و دروستكردنى بەرەى كوردستانى و دواتریش لەڕاپەڕینى گەلى كوردستان لەباشووردا رۆڵى هەبووە. ئەم كتێبه‌ پێكدێت لە: دەروازەیەك و سێ بەش و هەر بەشێكى بەسەر چەندین باسدا دابەشكراوە بەمشێوەیە: (كورتە مێژوویەكى حزبى شیوعى عێراق و هەڵوێستى لەبەرامبەر پرسى كورد 1934-1975)، لێرەدا هەوڵمان داوە هەڵوێست و تێڕوانینى حزبی شیوعى لەبەرامبەر پرسى كورد لەو ماوەیەدا بخەینەڕوو: بەشى یەكەم: تایبەتە بەحزبی شیوعى عێراق و هەڵوێستى لەخەباتى بزووتنەوەى رزگاریخوازى گەلى كورد (1975-1979) ، ئەم بەشە بەسەر سێ باسى سەرەكیدا دابەشكراوە:- باسى یەكەم: هەڵوێستى حزبی شیوعى عێراقى لەڕێككەوتننامەى جەزائیر 6/3/1975و هەرەسى شۆڕشی ئەیلوول باسى دوەم: تایبەتە بەهەڵوێستى حزبی شیوعى عێراق لەبەرامبەر سیاسەتى حكومەتى عێراق لەكوردستان، هەوڵمانداوە لەم باسەدا لەڕێگەى ئەدەبیات و بڵاو كراوەكانى حزبی شیوعى و بەیاننامەى كۆبوونەوەكانیان هەڵوێستیان لە كردەوەكانى بەعس لەكوردستاندا دیارى بكەین. باسى سێیەم: تێكچوونى پەیوەندییەكانى حزبی شیوعى عێراقى و حكومەتى عێراق، دواى ئەوەى شیوعییەكان بۆ ماوەى 5 ساڵ لەناو بەرەیەكدا بوون لەگەڵ حزبی بەعس، دواجار پەیوەندى نێوانیان تێكچوو و روویان لەشاخ كردو دەستیانکرد بەخەباتى چەكدارى لەدژى حكومەتى عێراق.  بەشى دوەم: حزبی شیوعى عێراق و بزووتنەوەى رزگاریخوازى گەلى كورد (1980-1986):.ئەم بەشە لەسێ باسى سەرەكى پێكهاتوە بەمشێوەیە: باسى یەكەم: تایبەتە بەڕۆڵى حزبی شیوعى عێراق لەپێكهێنانى هەردوو بەرەى (جوقد) و (جود)، باسى لەچۆنێتى پێكهێنان و رۆڵى حزبی شیوعى لەهەردوو بەرەكە كردووە، لەگەڵ بەرنامەو پەیڕەوى هەردوو بەرەكە و كاریگەرییان لەسەر حزبی شیوعى عێراقى لەو قۆناغەدا، كە ئەم بەرانە بوونە دوو بەرەى دژ بەیەك و هۆیەكیش بوون بۆ پێكدادانى پارتە سیاسییەكان و دروستبوونى شەڕى ناوخۆ، لەگەڵ باسكردنى رووداو و هۆكارەكان. باسى دوەم: باس لەهەڵوێست و رۆڵی حزبی شیوعى دەكات لە ململانێى نێوان پارتە سیاسییەكانى باشوورى كوردستان، لەگەڵ ئاماژەدان بەڕووداوەكان و شوێنى روودانیان وەك بەڵگەیەك لەسەر رۆڵیان لە دروستبوونى شەڕى ناوخۆ لەساڵانى هەشتاكان، هەروەها ئاماژەمان بەو ئاشتییە كاتییە كردوە كە لەدواى هەڵگیرسانى خولى یەكەمى شەڕ هاتە ئاراوە، لەگەڵ شەڕەكانى ساڵى 1983ى نێوان بەرەى جود و یەكێتیى نیشتمانیى كوردستان و هۆكارەكانى بەشداریکردنى حزبی شیوعى عێراق لەو شەڕانە. باسى سێیەم: تایبەتە بەپەیوەندى نێوان حزبی شیوعى عێراق و پارتە سیاسییەكانى كوردستان، سەرەتا باس لەپەیوەندى نێوان حزبی شیوعى و پارتە سیاسییەكانى باشووری كوردستانى وەك ( ی.ن.ك، پ.د.ك، حسك، پدكگ، زەحمەتكێشان و...) كردووە، دواتر ئاماژەكردن بۆ پەیوەندى حزبی شیوعى لەگەڵ پارتەكانى رۆژهەڵات و باكوور و ڕۆژئاوای كوردستان كە ئەوانیش لەو سەردەمەدا لە چالاكى سیاسى و سەربازى و راگەیانداندا بوون تاوەكو ئاشتبوونەوەى گشتى. بەشى سێیەم: كە دوابەشە تایبەتە بەحزبی شیوعى عێراق و بزووتنەوەى رزگاریخوازى گەلى كورد 1986-1991و دابەشكراوە بۆ سەر سێ باسى سەرەكى: باسى یەكەم: ئەم باسە تایبەتە بەحزبی شیوعى عێراقى و ئاشتبوونەوەى گشتى نێوان پارتە سیاسییەكانى باشووری كوردستان. لێرەدا هەوڵمانداوە باس لەسەرەتاكانى ئاشتبوونەوەى نێوان پارتە سیاسییەكان بكەین، كە سەردەمێك لەشەڕێكى ناوخۆى كوشندەدا بوون دژى یەكتر، بە مەش توانایەكى زۆرى سەربازیى و گیانى و مادى بەفیڕۆدا، لەگەڵ ئاماژەكردن بۆ سەرەتاكانى ئاشتبوونەوەى نێوان حزبی شیوعى عێراقى و یەكێتیى نیشتمانیى كوردستان، ئەو رێكکەوتننامەیەى لە نێوانیاندا بەسترا، كە ئەمەش رۆڵێكى گەورەى هەبوو لەبەرەوپێشچوونى هاوكارى سیاسى و سەربازى نێوان ئەم دوو پارتە، كە ساڵانێك بوو لەشەڕێكى خوێناویدا بوون. پاشان كاریگەرى ئاشتبوونەوە لەسەر حزبی شیوعى و ئەو رووداوە سیاسى و گۆڕانگارییە رێكخراوەییانەى كە لەناوخۆى حزبدا ڕوویاندا. باسى دوەم: تایبەتە بە باسكردنی حزبی شیوعى عێراق و پێكهێنانى بەرەى كوردستانى، هەروەها ئاماژەى بەو بارودۆخە كردووە كە ئەم بەرەیەى تێدا دروستكرا، لەوكاتەدا فشارى حكومەتى عێراق لەسەر جوڵانەوەى رزگاریخوازى گەلى كورد و جەماوەرى كوردستان زۆر توند بوو، پارتە سیاسییەكان بێ دروستكردنى بەرەیەكى كوردستانى و یەكخستنى خەباتییان نەیاندەتوانى چالاكى ئەنجام بدەن، حزبی شیوعى عێراقیش لەڕێگەى هەرێمى كوردستانییەوە بەشدارى كاراى لەو بەرەیەدا كرد. باسى سێیەم: تایبەتە بەڕۆڵى حزبی شیوعى لەڕاپەڕینى ئازارى 1991ى باشوورى كوردستان، باسى رۆڵى مەفرەزە و رێكخستن و شانە نهێنییەكانى حزبی شیوعى لەڕاپەڕینى جەماوەرى شارەكان و رزگاركردنیان بكەین، لەگەڵ ئاماژەكردن بەو هێزانەى حزبی شیوعى كە رۆڵى بەرچاویان هەبووە لەڕاپەڕیندا، چونكە راپەڕین بەگرنگترین و كاریگەرترین رووداو لەژیانى سیاسى پارتە سیاسییەكان و گەلى كوردستان لەباشووری كوردستان دادەنرێت.

شاناز حەسەن «لە دووەم رۆژی تووشبوون بە كۆرۆنا بردوومانەتە نەخۆشخانە، بەڵام بەهۆی بێ خزمەتگوزاری و نەبونی دەرمان و كەرەستەی پێویست هەر هات و باری دەرونی و تەندروستی خراپتر بوو»، برایەكی هونەرمەند عەبدوڵا خەیات بۆ هاوڵاتی وا دەڵێت.  بەرەبەیانی رۆژی شەممە 4ی ئەیلول لە سلێمانی، عەبدوڵا خەیات بەهۆی ئەوەی ماوەی چەند ڕۆژێك بوو توشی كۆرۆنا بوو بەو هۆیەوە سییەكانی لەكار كەوتووەو دوای مانەوەی 10ڕۆژ لەنەخۆشخانەكاندا  بەڤایرۆسی كۆچی دوایی كرد. عەبدوڵای خەیات كە ناسرابوو بە»گوڵی بامێ»، هونەرمەندی شانۆكاری شاری سلێمانیەو لەساڵی 1964 لەدایكبووەو یەكەم كاری هونەری بەناوی شانۆی ڕێژنە بووە لەساڵی 1979، هاوكات خاوەنی 30 كاری شانۆییەو بەشداری چەندین فیلم‌و دراماشی كردووە. كارزان، برای هونەرمەند عەبدوڵای خەیات، ئاماژە بەوە دەدات براكەی پێشتر شەكرەی هەبووە، لە لێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» عەبدوڵای برام هەر لە دووەم ڕۆژی توشبونی بە كۆرۆنا بردمانە نەخۆشخانە، بەڵام بەهۆی بێ خزمەتگوزاری و نەبونی دەرمان و كەرەستەی پێویست هەر هات و باری دەرونی و تەندروستی خراپتر بوو». ئەوەی گێڕایەوە كە عەبدوڵای خەیات، بە واستەیەكی زۆر كە هونەرمەندە و لەرێگەی برادەریەوە لە نەخۆشخانەی فریاكەوتنی سلێمانی وەرگیرا، بەڵام دوای شەش ڕۆژ لە نەخۆشخانەكە باری تەندروستی خراپتربووە. هەروەها براكەی ئاماژەی بەوەشكرد لەنەخۆشخانەی فریاكەوتنی سلێمانی بەشی وردبینی كۆرۆنا تەنیا ئاوێك یان ئازار شكێن هەبووە و بۆی دانراوە. كارزان وتیشی:» بەرچاوی نەخۆشەكاندا دوو بۆ سێ نەخۆش گیانیان لەدەستدەدا چونكە هەر ژورێك 11 نەخۆشی تێدا بووە، ئەوە دەبوە هۆی ئەوەی نەخۆشەكان تەواو بەرگریان دابەزێت و ورەیان لەدەست بدەن». خێزانی عەبدوڵای خەیات لەبەر نەبونی بێ جێگەیی لەنەخۆشخانە ئەهلیەكاندا بردبویانە نەخۆشخانەی فریاكەوتنی حكومی، تا دوای شەش رۆژ مانەوەی لە نەخۆشخانەیەكی ئەهلی كە پێشتر ناویان نوسیوە پەیوەندیان پێوە كراوە و بردویانەتە نەخۆشخانە ئەهلیەكە»پێیان وتین لەدەست دەرچووە و تەواوی سیەكانی لەدەستداوە». براكەی عەبدوڵا جەختی لەوەكردەوە كە تا مردن خزمەتكاری خەڵكی هەرێمی كوردستانە، كە بەو هەموو دڵسۆزی و خەمخۆریەوە هاوخەمیان بوون و وتیشی» لەدەرەوەی وڵات كەسانێك پرسەیان بۆ داناوە كە ئێمە هەر نامانناسیون، ئەوە نەمری و گەورەییە بۆ ئێمە ، بەرپرسانی هەرێمیش تەنیا هەندێكیان بە پرسە نامە هاوخەمیان كردووین، كە بەداخەوە تا مابوو هیچ هاوكاریان نەكردووە».  

 گەشاوە جاف هەرگیز بە بیرمدا نەهات بۆ ساتێک چرکەیەک ئێرە جێ بهێڵم.! ئاخر گەلۆ نەمویست جارێکی دیکە شەرابی دووری و غوربەت پێک پێک بنۆشم! بەڵام ڕەشتکرد ژیان لەم شارە بە سەدەها شەو دانیشتم کاڵ نابێتەوە تاریکی ئەم ڕۆژگارە، دەسا هاوڕێیان وەرن دەرمانی کەن دڵەی زامدار دەناڵێنی دەگری وەک منداڵێکی باوان دل لێ تۆراو، دەسا وەرن هاوخوێنان ببینن حال و زارم ببنە تەبیب بۆ دڵەی زامدارم ئێوە بلێن بە منی وێڵ و شەیدا بینوویتانە لێدانی خەنجەری دەستی کەس لە پشتا..!!! سلیمانیی گەشاوە جاف

دڵکەش قادر  من شەوان دەچوومە نێو تەنیایی و بێئاگا بووم زۆر جار تەنیایی خەیاڵی لێ دەدزیم خەیاڵ لە من تەنیاتر من لە وجوودی خەیاڵ بێ ئاگا بێ ئاگایی، دابڕانە. دڵم قوربانی ئەو جێهێشتنانەیە کە شەوان مانگ بە دیارمەوە حوزن دەیبردەوە چش، ئەوان خاڵین لە دابڕان بە کۆترەباریکەیەک سکاڵام نارد خوداوەند، لە هەمو  قابیلەکان تووڕەیە. من لە نەوەی ئەو ئەهریمەنانەم کە خەیاڵ دایبڕین لە شەڕ من و خۆم بەیەکەوە دەچینەوە سەر ئینجانەکانی تەمەن و ڕابردوو لە یاد دەکەین ئێستا کەسێکی دیکەین لە ماڵە باجێنەمان ڕا دەکەین تا ڕێگای ئاوی هەبێ ناچینەوە سەر ڕێی باران تا خودا حەزکات پیکەنینمان جوان تا جوانی حەزکات دابڕانم هەنگوین تا چیا حەزکات نەسیمی بەیانیانم شاد چ شیرینە ئەو چاوانەی گۆڕدران. کە بێ ئاگابووم دڵی منداڵیم، دایبڕیبووم لە قاپی خانەقای دراوسێمان و منداڵانە دەچوومەوە ناو جوانی قانگدراو چ بێ ئاگابووم ئێستا من خەیاڵێکی دیکەی ناو هەنبانەی منداڵیم ئێستام ئێستایەکی ونە ونتر لە ماڵی نەوڕەسێکی ماندووتر لە هەتاو هەتاو، تواندنەوەی مۆمە لە داڵانی قەیسەر.  

گۆران قادر هۆنراوەی : عبدالرحمن بن مساعد وەرگێڕانی : گۆران قادر ڕێزم بۆ جەنابی كاك دز !! خاوەنی شكۆی پارێزراو.. كەمێ ئارام گرتن ولەگەڵیا لێزانین و ووریایی.. ئەم زاتەی بەرچاوی ئێوە.. بە دزییەكی بچوك دەستی پێكرد.. پاشان دزییەكی بچوكی تر.. پاشان لە قۆزاخەكەی خۆی هاتەدەر.. وهات هات بۆ ڕیزی پێشەوە ! لەگەڵ ڕێزم بۆ جەنابی كاك دز !! ڕێزم بۆ جەنابی كاك دز !! خاوەنی شكۆی پارێزراو.. خاوەنی ئەو نەفسە بێگەردە.. خاوەنی ئەو دەستە پاكە.. ئەم سامانە زۆر وترسناكەی.. پێكەوەناوە بە مووچەكەی!! وئێساش وا لە ڕیزی پێشەوە ! لەگەڵ ڕێزم بۆ جەنابی كاك دز !! ڕێزم بۆ جەنابی كاك دز !! خاوەنی شكۆی پارێزراو.. جێبەجێكردنی یاسا.. پێشینەی كاریەتی وگرنگی پێدەدا.. هیچ لە حەرامخۆری نزیك ناكەوێتەوە.. تەنها لەژێر باڵی تاریكیدا نەبێ.. هەر بەمەش وا لە ڕیزی پێشەوە ! لەگەڵ ڕێزم بۆ جەنابی كاك دز !! ڕێزم بۆ جەنابی كاك دز !! خاوەنی شكۆی پارێزراو.. بەپەرۆشەوە چالاكانە دزی دەكا.. ڕەنج دەكێشێ وگیرفان. پڕ دەكا.. ئارەق دەڕێژێ وپاداشتی ناوێ بێباكە لە لێپرسینەوە.. هیچ سڵ ناكا لە سزادان.. هەر بەمەش وا لە ڕیزی پێشەوە ! لەگەڵ ڕێزم بۆ جەنابی كاك دز !! ڕێزم بۆ جەنابی كاك دز !! خاوەنی شكۆی پارێزراو.. لە گشت وێستگە وكەناڵێكا.. باسی بێگەردی وپاكی كۆن دەكا.. باسی باوەڕی خۆی دەكا .. بە سیستم ویاسا ودادگا.. هەر بەمەش وا لە ڕیزی پێشەوە ! لەگەڵ ڕێزم بۆ جەنابی كاك دز !! ڕێزم بۆ جەنابی دز !! ڕێزم بۆ نكۆڵی وپشتگوێخستن.. ڕێزم بۆ پەیمان ویاسا شكاندن.. ڕێزم بۆ گەندەڵی وگەندەڵكاران.. بۆ خواردنی پارە وماڵی هەژاران.. بۆ چاوچنۆكی وزیادەڕۆیی لە پیسخۆری.. بۆ گۆڕینی هەموو ووڵات.. لە كەرتی گشتی بۆ كەرتی تایبەت.. ڕێزم بۆ شادزی تایبەت.. ڕێزم بۆ هەموو دزان!!

گەشاوە جاف   شانەیەکی لێک نەترازاوین من و شەو من بە عیشقی ئەو ئاوس شەو بە دیداری شەبەنگ ئاوس تەنهایی بە سەمفۆنیای بێدەنگی ئاوس چ ناوازەیە جادووییی لە پریاسکەی نەبوون دا هەرسێک کۆکردنەوە بوخچەی هەر کچێ هەر ژنێ ژنێ هەر بێوژنێ بێوەژنێ لە کۆتای بیردۆزەدا  بە من و شەو و تەنیایی یەکسانە منێکی دووگیان بە ئەشق سیناخ بە بێدەنگی دەبێتە بەرد دڵ دەبێتە قاڕبوون بێدەنگی  بەسە بۆ وتنی سترانێ دڵەکوتێی عەشق بە سواری ئەسپی ئەفسووناوی گەیشتن فریادڕەس سەرگەردان بەدوای مەحبووبەکەیدا مەیدان مەیدان  تا دادڕینی کراسی ڕەش پەلکەزێڕینە  دووگیانی شۆڕش پێکەوەبوون   فۆڕمێکی زۆر ناسکە بەیانی چ سێکووچکەیەکی ناوازەیە گەردوون  کەسێ هەیە هەر چوار وەرزەی بەجۆرێ ئاڵوگۆڕکراوە تەمەن شانۆی ژیان بۆتە تەختەیەک نماییش  چ جوانە بارانێکی مۆر لە سەر شەونمی دڵ.   دەروازە2 19/05/2021 #گەشاوە_جاف    

 ‌مه‌ولود ئیبراهیم . هەولێر (...جێم نە بووەوە ..جێم نە بووەوە.. لەعێراق و لەئێران جێم نە بووەوە، شوێنێکم نەدی تێیدا بژیم، لەبەینی دوو سێ کیودا چایخانەیەکی پەڕتوکاوو ناخۆش و عەجایبم ههیە ، ئەگەر بێن تەماشا بکەن .. تەعەجوب دەمێنن کەمن چۆن لێرە دەژیم! نا..پێمخۆشە کاسبی لێ دەکەم، هونەر لەنێو کورددا قەدری نەما؛ هونەر بۆ من بەهرەیەکی نەدا! هونەر بۆ من کارێکی نەکرد بەشوێنیا بچم؛ چۆن کوردم و بەزمانی کوردی قسە دەکەم!!) حەسەن زیرەک – کاسێتی ئەبوو سەباح. پێشەکی لەماوەی رابردوودا ناونیشانی نووسینێکم بەرچاو کەوت ، کەنووسرابوو:( ئایا حەسەن زیرەک هونەرمەند بوو؟) لەژێر ناوی نووسەری بەڕێز ( ئەحمەد ئەمانی)، بۆمن جگە لە ناونیشانەکە ناوی نووسەرەکەش نوێ بوو! زۆر بەتاسەوە کەوتمە خوێندنەوەی نووسینەکە . دەرکەوت ئەم نووسینە بەردەوامی گفتوگۆو راگۆڕینەوەیەکە لەنێوان بەڕێزان : ( دکتۆر بینەندە و دکتۆر ئەحمەد ئەمانی )(*١) بەداخەوە زۆرم ههوڵدا نووسینەکانی پێشترم دەسنەکەوت و نەمزانی گفتوگۆکانی ئەم دوو بەڕێزە لەچییەوەو لە کەیەوە سەریههڵداوە! ؟ چۆن لەنووسینەکەدا بەڕیز ئەحمەد ئەمانی ، جگە لەوەی لەسەرەتادا رووی قسەی لەبەڕێز دکتۆر بینەندەیە، راو خواستی خۆشی بۆ هونەرمەندو هونەرمەندبوون بەکێش و پیوی رۆژئاوایی خستووەتەڕوو، ئەمە خواستێکی رەوایەو ئەو بەڕێزە مافی خۆیەتی، هیوای چ جۆرە هونەرمەندێک بخوازێ ! بەڵام ، خواستی هونەرمەند بوون بەکێش و پێوی رۆژئاوا لەکوردستانێکی بەو حاڵ و بەم رەنگە؛ پێموابێ زۆر لەگەڵ واقیع ناگونجێ ؛  کوردستان و رۆژئاوا .. کورد گوتەنی هەر خودایان یەکە! لەوەش گەڕێ! لەتەواوی کورتە نووسینی – ئایا حەسەن زیرەک هونەرمەندبوو؟ دا هێندە بەهەناسەیەکی تازەو توند کەوتووەتە داماڵینی زیرەک لە – هونەرمەندبوون !!- کە لای مامۆستا ئەحمەد ئەمانی .. زیرەک نەک لەڕابردوودا هونەرمەند نەبووە، زیرەکە  ئێستاش هەر هونەرمەند نیە ! سەرەڕای ئەوەش مامۆستا ئەحمەد دواکەوتن و تەواوی نادادپەروەری نێوەندی هونەری دەداتە پاڵ  زیرەک! هەر ئەوەش لەوتاری– ئایا حەسەن زیرەک هونەرمەندبوو؟دا دەخوێندرێتەوە !! دە دەقیقە گوێ نەگرتن لەزیرەک!! لەڕاستیدا مامۆستا ئەحمەد ئەمانی تەواو مافی خۆیەتی –حەسەن زیرەک – و هەر هونەرمەندێکی تر بەهونەرمەند بزانێ یان نەزانێ ! دەنگی زیرەکی لا خۆش بێ یان نا ! وەک خۆی دەنووسێ :(روونتر، حەسەن زیرەک زیاتر لەوەی هونەرمەند بێت سۆزڕاکێشێکی عەیار ٢٤ ە، بەڵام، با کڵاو لەسەر خۆشمان نەکەین چەند کەس لەئێمە دەتوانێت رۆژێک تەنیا بۆ دەدەقیقەش بووە گوێ لەحەسەن زیرەک بگرێت؟) بەڵام لەتەواوی نووسینەکەی مامۆستا ئەحمەد ئەمانی دا ، چ ئەوەی لەبارەی کەسایەتی زیرەک وەک تاکێکی نێو کوردەواری دوو وڵاتی داگیرکەرو چ  وەک هونەرمەندێکی هەمیشە راونراو!! چ ئەوەی لەبارەی هونەرەکەیەوە قسە دەکات! هیچ بەڵگەیەکی نەهێناوەتەوەو تەنیا رای خۆیەتی !! ناکرێ ئەمانە  ئەنجامی لێکۆڵینەوەبن لەژیان و هونەری زیرەک . چۆن بەڕێزێکی وەک (دکتۆر ئەحمەد ئەمانی) خاوەن بڕوانامەیەکی بەرزو پسپۆریەکی گرنگ .. ئەگەر تەواوی ژیانی پەنجاساڵەو شەش مانگەی زیرەکی خوێندبێتەوەو رای بەم شێوەیە دەبێت!! بەداخەو هەرچی بیر لەڕایەکانی دکتۆر ئەحمەد دەکەمەوە سەبارەت بەزیرەک و هونەرەکەی !! سەیردەکەم زانیاریەکانی لەوە تێپەڕناکات کە هەر کەسێک لەسەرزارەکی  و لەنێو خەڵکدا بیستبێتی !! چۆن ئەگەر بەڕێزێکی ئەکادیمی وەک دکتۆر ئەحمەد بیەوێ رای حیسابی هەبێت و قسە لەسەر –  هونەرمەندێکی ئەفسانەیی – وەک زیرەک بکات ، ئەوە سەرەتا دەبێ ئەو ٢٥ تا ٣٠ کتێبە و سەدان وتارو نووسینەی خوێندبێتەوەو گوێ لە سەدان و سەدان  بەرنامەی رادیۆیی و تەلەفزیۆنی و کۆڕو سمینارە گرتبێ کە لەدوای مەرگی زیرەک لە ٢٦/٦/١٩٧ ەوە بەردەوام لەئێران و عێراق و کوردستان و دەرەوە دەنووسرێن و دەگوترێن و دەگێڕدرێن و بڵاودەکرێنەوە!  ئەگەرنا بەهیچ شیوەیەک نەیدەنووسی :(با کڵاو لەسەر خۆشمان نەکەین چەند کەس لەئێمە دەتوانێت رۆژێک تەنیا بۆ دە دەقیقەش بووە گوێ لەحەسەن زیرەک بگرێت؟) ئەو بەڕێزە نەک هەر لێکۆڵینەوەی نەکردووە ، بەڵکو وەک ئەوە وایە لەکوردستانیش نەژیابێ !! حەسەن زیرەک .. لەو رۆژەوەو لەساڵی ١٩٥٣ و لەڕادیۆی بەغدا چریکاندی – ئەسمەر یارم جوانە- وە تاچەند رۆژێک پێش مەرگی ژەهرخواردوکردنی و دوا گۆرانی – وامن نەخۆشم دەردم گرانە ! (٢*)– لە ٢٦/٦/١٩٧٢ بۆکان گیان دەسپێرێ ! هەمیشە هونەرمەندی یەکەمی گوێ لێگرتن بووە، چ لەڕادیۆ کوردییەکان و چ لەزۆر فرۆشتنی گۆرانیەکانی و چ ئێستاش لەیوتیوب و سۆشیال میدیا  (٣*)، بەردەوام لەڕیزی پێشەوەی هەموو هونەرمەندان بووەو بۆ گوێ لێگرتن .. ئێستاش هەس !! خاتوو میدیای زەندی دەنووسێ (ڕۆژانە دوو هەزار نامە بۆ رادیۆ دەهات سەدا ٩٩ی بۆ داواکردنی گۆرانیەکانی زیرەک بوو ، هەندێک لەگوێگرەکان پولیان دەخستە نێو پاکەتەکە تازووتر گۆرانی خواستی خۆیان بڵاوبکرێتەوە).   هه روەها دەڵێن : هێندە نامەی زۆر بۆ داواکردنی گۆرانیەکانیی زیرەک بۆ ڕادیۆ دەهات لە کرماشان ، ئیدارەی ڕادی ۆ و پۆست ناچار بوون سندوقێکی نامەی تایبەت بە ئەو نامانە دابنێن کە بۆ داواکردنی گۆرانیەکانی زیرەک دهاتن ! کە ئەمە پێش زیرەک و دوای زیرەک بۆ هیچ هونەرمەندێکی کورد نەکراوە !؟ دەی مامۆستا دکتۆر ئەحمەد ئەمانی دەنووسێ : کەس لە ئێمە توانای ئەوەی نیە ڕۆژێ بۆ دە دەقیقەش گوێ لە زیرەک بگرێ ! بەڕاستی ڕایەکی ئاوا – یەک ڕا !!– و دوور لە واقیع نەدەبووایە ڕای دکتۆرێکی لێکۆڵەر بێت لەم سەردەمەدا !! پێمخۆشە مامۆستای بەڕێز ئەحمەد ئەمانی ئەمە بزانێ ، کە نزیک بە (٧٠) ساڵە خەلکی کوردستان بە هه موو چین و توێژ و تەمەن و ئاستەکانەوە بەردەوام گوێ لە گۆرانیەکانی زیرەک دەگرن ؛ عاشق لە ژوانێ، سەرخۆش لە مەیخانێ ، بەندی لە بەندیخانێ ، نەخۆش لە خەستەخانێ ، کریکار لەسەر کاری ، جۆتێر لە جوتیاری ، شوان لە ئاقاری ، ڕێبوار لە ڕێبواری ، پێشمەرگە لەسەنگەرێ ، ڕانەندە لەسەفەرێ ، مەلا پاش نوێژێ، ژن لە ڕێژەو پێژێ ، ڕەزوان لە نێو ڕەزی ، شوان لە بەر پەزی ، ئاوارە لە غەریبی ، دڵشکاو لە بێ نسیبی، بوک لە خەنەبەندانێ، زاوا لە گەڕی دیلانێ ، کچ لە ڕیی کانی ، کوڕ لە سەر بانی ، شێخ لە خەڵوەتێ ، سەید لە موحیبەتێ ، سەپان لە  پەرێزێ، ئازا لە نێو مەتەرێزێ  ، جوانان لە شایی و هه ڵپەڕکێ، پیر لە بەرهه یوان و بەر دەرکێ،باوک مردوو لەسەر قەبران ، کۆست کەوتوو لە ژێر زەبران ، هه ر هه موویان بەدڵ و بە گیان بەردەوام  گوێ لە زیرەک دەگرن و .. بۆی دەژین و بۆی دەمرن !! کێ لوتکەیە؟! مامۆستا ئەحمەد دەنووسێ :( با وردتر بینه‌وه‌؛ له‌ مۆسیقای کوردیدا چه‌ند که‌سێک لوتکه‌ن، سه‌ی ئه‌سکه‌ر کوردستانی، حه‌مه‌ی ماملێ، قادر دیلان، عه‌لی مه‌ردان، له‌م دوایه‌دا عه‌باس که‌مه‌ندی و کامکاره‌کان و مه‌زهه‌ر خالقی و دواجار عه‌دنان که‌ریم) بەڵێ ..ئەم هونەرمەندە بەڕێزانە لوتکەن ! لوتکە بوونیشیان زیرەک  لە لوتکە بوون ناهێنێت خوارەوە ! هه ر وەها لوتکە بوونی زیرەکیش ئەم بەڕێزانەو زۆری تریش لە لوتکە بوون بێ بەش ناکات ! بەڵام ، لە لوتکە بوونیش دا ، هه موو لوتکەکان لە یەک ئاست نین !هه رکەس بە مەنی خۆی ! کێ ئۆرگژەنە؟ هه روەها دکتۆر ئەحمەد بەردەوام دەبێت و دەنووسێ :( ئه‌م زنجیره‌ش که‌ پێیدا هاتینه‌ خواره‌وه‌ به‌ باشی ڕه‌وتی ڕه‌سه‌ن (زانستی) بوونی هونه‌ری مۆسیقا به‌ ئێمه‌ نیشان ده‌دات و له‌و به‌ر پردیشه‌وه‌ له‌ برایانی زێزێوه‌ بیگره‌ تاکوو حه‌سه‌ن زیره‌ک و سمایل سه‌رده‌شتی و عه‌زیز وه‌یسی و ئه‌م جوزه‌له‌ و ئۆرگژه‌نانه‌ی ئه‌م سه‌رده‌مه‌ هه‌موویان هه‌مان ڕه‌وتی سۆز بزوێنه‌ری مێشک خڵه‌تێنن که‌ بێجگه‌ له‌ سۆزاندن هیچی دیکه‌یان له‌ بن باخڵدا نییه‌ و ئه‌م دوو ڕه‌وته‌ش له‌ هه‌موو کۆمه‌لگاکانی جیهان و هونه‌ره‌کاندا بوونیان هه‌یه‌ و ته‌نیا تایبه‌ت به‌ کورد نییه‌. ) ئەم ڕەسەنی و زانستی بوونی ئەم بەڕێزانە ، زانستی بوون و ڕەسەنایەتی زیرەک لە کار ناخات ، مامۆستا ئەحمەد ئەگەر بڕوای بە هونەرمەندی گەورەی کورد ( موجتەبای میزادە) هه بێت ، ئەو موجتەبایەی پاش ئەوەی لەسەردەستی زیرەک فێری مەقامە کوردیەکان دەبێت و لە کرماشان بەقسەی خۆی  ١٦٠ تا ١٧٠ گۆرانی  بۆزیرەک مۆسیقا لێدەدات و ناوبانگ پەیدا دەکات ، گەورەترین هونەرمەندانی ئێران بە کوردو فارس و ئازەوەروە هیوایان دەخواست کە موجتەبای میرزادە مۆسیقایان بۆ لێبداو هونەرەکەیان بەرز کاتەوە ! غەلەت نەکەی حەسەن زیرەک خۆش بێت !! لە سەفەرێکی هونەرمەند موجتەبای میرزادە بۆ سڵێمانی برای نووسەرو زیرەکدۆست ( عەبدولی حەمە باقی ) بە موجتەبا دەڵی.. ئەو دەست و پەنجانەت خۆش بێت کە ئاستی گۆرانیەکانی  زیرەکت ئاوا پێ بەرزکردەوە ! هونەرمەند موجتەبا میرزادە بە گلەییەوە بە مامۆستا عەبدولئ حەمەباقی دەڵی: ( غەلەت نەکەی حەسەن زیرک خۆش بێت کە ئاستی منی ئاوا بەرزکردەوە !.)  لە زاری هونەرمەند مامۆستا  موجتەبا دەگێڕنەوە گوتوویەتی : من گەنج بووم و شارەزای ئاوازە کوردیەکان نەبووم ، حەسەن زیرەک لە ڕادیۆی کرماشان کەدەبینێ گەنجێکی بەتوانایە ، بەڵام، پەنجەی فارسیە ، ڕۆژانە پاش دەوامی خۆی دێتەوە ڕادیۆو موجتەبا فیری مەقامە کوردیەکان دەکات . تا موجتەبا ئەو مجتەبایەی لێ هاتە بەرهە م کە هات  بوو..کە دواجار بوو بە خاوەنی – ئاوازی ئاهورایی !! -! ئەو موجتەباییەی لێ بەرهه مهات .. کەواتە ئەو مۆسیقارە گەورەیەی کوردو ڕۆژ هه ڵات و هه موو ئیران موجتەبای میرزادە شاگردی زیرەکەو دەسپەروەردەی زیرەکە  ! ئایا کارەکانی موجتەبا بەگشتی و بەتایبەت ئەوانەی لەگەڵ زیرەک کردوونیەتی ، نازانستین؟ !! تا مامۆستا ئەحمەد ئەمانی زیرەک لە ڕیزی ڕەسەن و زانستی بوونی بکاتە دەرەوەو بیباتە ڕیزی کەسانێک کە هه رگێز خۆیان و هیچ شارەزایەکی مۆسیقاو گۆرانی کوردیش  ئەو جەسارەتە ناکات ! بە تۆزی  پای کێ نەگەیشتن ؟!! دکتۆر ئەحمەد لە دەربڕێنی ڕایەکانی خۆی بەردەوامەو دەنووسێ :( . واتا کاتێک ئێمه‌ حه‌سه‌ن زیره‌ک له‌گه‌ڵ ئه‌م چه‌ند که‌سه‌ به‌راورد بکه‌ین تازه‌ تێده‌گه‌ین له‌ ڕووی ڕه‌سه‌نایه‌تی هونه‌ریه‌وه‌ حه‌سه‌ن زیره‌ک هیچ به‌ تۆزی پایان ناگاته‌وه‌ که‌ ته‌نانه‌ت ناتوانێت خۆی له‌ درێژه‌ی ڕه‌وتی ئه‌وان و مۆسیقای شوناس-هونه‌ری کوردییدا جێ بکاته‌وه) مامۆستا لەو چەند کەسە مەبەستی  ئەو هونەرمەندە بەڕێزانەیە:( سه‌ی ئه‌سکه‌ر کوردستانی، حه‌مه‌ی ماملێ، قادر دیلان، عه‌لی مه‌ردان، له‌م دوایه‌دا عه‌باس که‌مه‌ندی و کامکاره‌کان و مه‌زهه‌ر خالقی و دواجار عه‌دنان که‌ریم) ە بەڵێ ..ئەم هونەرمەند بەڕێزانە لوتکەن ! سەی ئەسکەری لێ دەربچێ کە هاو زەمەنی زیرەک نە بووە ی ئەو هونەرمەندانەی تر هیچیان کەس لێی نەبیستوون و نە خوێندووتەوە کە خۆیان لە زیرەک بە هونەرمەند تر زانیبێ ! بەڵام، ئەگەر هه واداری یەکێکیان ..یەک لەو بەڕێزانەی لا لە زیرەک هونەرمەندتربێت ئەوە مافی خۆیەتی ! کەچی.. ئەو بەڕێزانە هیچ ڕۆژێک ڕایەکی ئاوایان نەبووە ؛ مامۆستا عەلی مەردان کە زیرەک خۆی لە کاسێتەکەی ئەبوو سەباح دەڵی :( مامۆستا عەلی مەردان گەورەیە ، کورد قەدری نازانێ ، من پێڵاوەکانی دەخەمە سەرچاوم )  هه ر ئەو هونەرمەندە گەورەیە مامۆستا عەلی مەردان خۆی گوتوویەتی: پاش مەرگی زیرەک من گەرووم نووساو هیچی تر گۆرانیم بۆ نەگوترا ! لە دانیشتنێکدا مامۆستا محەمەدی ماملێ و مەلا حوسێنی عەبدوڵڵا زادە ، لە وەڵامی میرزا کەریم خۆشناودا مەلا حوسێنی عەبدوڵڵا زادە دەڵێ : کاکە ئێمە زیرەکمان بە مامۆستای خۆمان دەزانی ! ئەم قسەیەش بە ناوی  خۆی ومامۆستا ماملێ دەکات و مامۆستا ماملێ خۆشی لەوێ دەبێت و ناڕەزایی دەرنابڕێ . بۆ هونەرمەندەکانی تریش کە مامۆستا ئەحمەد ئەمانی بە گەورەترو زانستی تر لە زیرەکیان دەداتە قەڵەم ! ئەمە ڕای خۆیەتی کەس ئەو ڕایەی لە وان نە بیستووە ، جارێکی تریش دەنووسم ، منیش وەک بەڕێز دکتۆر ئەحمەد ئەمانی ئەو هونەرمەندانەی بە گەورەیان دەزانێ ، منیش بە گەورەیان دەزانم ! بەڵام ، گەورەیی هیچ هونەرمەندێکی کورد زیرەک لە گەورە هونەرمەندی ناخات ! بەڵی حەسەن زیرەک دووبارە نابێتەوە !!‌ جارێکی تر مامۆستا بۆ داتاشێنی زیرەک لە هونەرمەندبوون دەنووسێ :( واتا میلان کۆندرا وه‌ته‌نی حه‌سه‌ن زیره‌ک زیاتر له‌وه‌ی هونه‌ری ڕه‌سه‌ن بێت هونه‌ری بازاڕی و کیجه) بەڵی هونەرمەند حەسەن زیرەک هونەرمەندی نێو بازاڕو کۆڵان و گەڕەک وماڵان و سەرگەورەترین شانۆو سەرشەقام و نێو خەڵکە ، ئەوە نەک لە بەر ئەوەی ئاستی هونەرەکەی نزمە!  بەڵکو بە هۆی ئەوەی هونەری زیرەک هونەری هه مووانە و گشتگیرە، لە کاتێکدا لە ماڵان و لە دانیشتنەکان زیرک گۆرانی دەگوت ، هه ر ئەو زیرەکەش بوو لە ڕادیۆی دوو وڵات و لە پایتەختی دوو وڵات و لە گەڵ بەرزترین تیپی مۆسیقاو باشترین ئۆرکسترای دوو وڵات  گۆرانی دەگوت و ڕێزی پێشەوی هونەرمەندایەتی بۆخۆی بەدست دەهێنا ! ئەو کە لە گەڵ گەورەترین ئۆرسکستراو زۆرترین مۆسیقا ژەن گۆرانی دەگوت ، هونەرمەندی هه موو کورد بوو؛ بە هه مان ئاست و بەرزتریش کە بەتەنیاو بەبێ هیچ ئامێرێکی مۆسیقی دەیچریکاند ..دیسان هونەرمەندی هه موو کورد بوو ، زیرەک تەنیا هونەرمەند نە بوو،  سەرکردە بوو.. سەرکردەی هونەرمەندان !! ئەو سەرکردەییەی  بە هۆی ئەوە نەبوو کە  دەسەڵاتدار بوو ! بە هۆی دەسەڵاتی بەرزی هونەرەکەی بوو! ئەوە هه ر زیرەکە لە کاتێکدا لە بەرزترین ئاستی بەرزو لە سەر دیارترین شانۆی عێراق و ئێران گۆرانی دەڵێ و گویگری لە ژمارە نایەن ، ئەوا بە هەمان ئاستی بەرزیش لە نێو بازاڕو سەر شەقامەکانیش کە گۆرانی گوتووەو گوێگرەکانی لە ژمارە نەهاتوون ! واتە ئەوە زیرەکە لە هه موو ئاستەکان گوێی لێدەگیرێ و ئەمەش تایبەتمەندیەکە دەس هه موو هونەرمەندێک ناکەوێ ! زیرەک هونەرمەندی بەردەوام گوتنە..ئەو پێویستی بە گوتنی بەردەوام هه بوو ..جا ئەو گوتنە لە پایتەخت بۆی بلوابا یان لە کانی مەلا ئەحمەدی سەرسنوور..زیرک ئاوازو شیعری گۆرانی لێ هه ڵدەڕژا..خۆی گوتوویەتی : ئەگەر خەمم هه بووبێت یان دڵشابووبم گۆرانیم بۆ هاتووە زۆرو چاکیشم بۆ هاتووە.. هه تا گوتبێتم گوتوومە ، بەم گوتنەش خەمی خۆم ڕەواندووتەوەو دڵی خەڵکیشم شاد کردووە !! زۆرینەی تێوە گلاو!! مامۆستا ئەحمەد لەسەر چەکوچکاریەکەی بەردەوامەو پەیکەری زیرەک تیکدەشکێنێ ولە گەڵ ئەوەشدا ڕەخنە لە زەوقی گشتی کوردەواری دەگرێ ودەنووسێ :( په‌یوه‌ندی بۆ ئه‌م سۆزه‌ فاشیله‌ ده‌گه‌ڕیته‌وه‌ که‌ هێشتا له‌ کورد-دا ئاماده‌یه خودی ئه‌م‌ ئه‌فسانه‌ باوه‌ که‌ گوایه‌ بڕێک هونه‌رمه‌ند چی دیکه‌ دووباره‌ نابنه‌وه‌! خۆی دوو ڕه‌هه‌ندی هه‌یه‌؛ هه‌م ڕاسته‌، هه‌م دان نانه‌ به‌سه‌ر نازانستی بوونی ئه‌و که‌سه‌دا. واتا شتیكی درووسته‌، به‌ڵام به‌ مانای ڕه‌سه‌ن بوونیان نییه‌، حه‌سه‌ن زیرک دقاودق نوێنه‌ری هه‌مان پله‌ی ڕۆحیانه‌تی گشتی کومه‌ڵگا کوردییه‌ سۆزاوییه‌که‌یه‌ که‌ هێشتا نه‌ ئه‌فامێت هونه‌ر (به‌ گشتی یانی چی)، نه‌ به‌و ئاسته‌ش گه‌یشتووه‌ که‌ گوێ بۆ هونه‌ری ڕاسته‌قینه‌ شل بکات، که‌واته‌ له‌م کۆمه‌ڵگایه‌دا که‌ زۆرینه‌ هێشتا زۆرینه‌یه‌کی تێوه‌گلاو له‌ سۆزی ئان و ساتی گه‌وره‌ بوونه‌، ماملێ دبێته‌ فه‌رامۆش کراوه‌که‌ و حه‌سه‌ن زیره‌ک ده‌بێته‌ قاره‌مانه‌که‌ که‌ چی دیکه‌ دووباره‌ بوونه‌وه‌ی نییه‌. .) لەم پەڕەگرافەدا مامۆستا باسی چەند خاڵێک دکات . یەکیان ئەفسانەی دوو بارە نە بوونەوە ! واتە حەسەن زیرەکێکی تر دوو بارە نابێتەوە ، بەڵێ بە هه موو قیاسان حەسەن زیرەکێکی تر دووبارە نابێتەوە ، ئەمە بۆ هه موو هونەرمەندێکی ڕەسەن و داهێنەریش ڕاستە ، ئەوەی لێرە بۆ زیرەک ئەم – دوو بارە نە بوونەوە –  زۆر دووبارە دەبێتەوە تایبەتمەندی هونەرمەندیی زیرەک و ئاستی بەرزو زۆری داهێنانی زیرەکە ! بۆیە ئەمە ڕاستیە کە زیرەک دووبارە نابێتەوە . هونەرمەندی گەورەی مۆسیقای کوردی مامۆستا موجتەبای میرزادە ، لە چاوپێکەوتنێکی لە گەڵ بەرنامەی شانشینی تەلە فزیۆنی میدیا لە وڵامی کاک بارزان شاسوار دا دەڵێ :( من ناتوانم باسی حەسەن زیرەک بکەم ..زیرەک زۆر گەورایە ، نە لەپێش زیرەک و نە لەدوای زیرەک کەس وەک و ئەو نابێ !) ئەو ڕایەی هونەرمەندی گەورەی هه موو ئێران و کوردستان و ڕۆژهه ڵات موجتەبای میرزادەیە  دەبێ بە هه ند وەربگرێن ، ئەو بەڕێزە لە نزیکەوە لەگەڵ زیرەک ژیاوەو مۆسیقای بۆ لێداوەو ئاهه نگی بۆ ڕێکخستووەو شارەزای تواناو داهێنانی بەرزو – فی ئەلبداهه ی- زیرەکە و ئەوەی لە زیرەک دا دیویەتی لە هونەرمەندی دا، لە هیچ یەک لەو گۆرانیبێژانەی نەدیوە دواتر کە مۆسیقای بۆ لیداون ! ئایا موجتەباش تێوەگڵاوی ئان و ساتە که‌یە هیچ بنه‌مایه‌کی زانستی  نییه‌، ئیللا هه‌ڵه‌ی فامی نه‌بێت،!!؟ من بڕواناکەم ئاستی زەوق و هونەر ناسیی مامۆستا  موجتەبا هێندە لە خوارەوە بووبێ و تێکەڵ شەپۆڵی حەماسەی فاشیلی خەلکە کە بووبێ و ئەویش تێوەگلابێ؟! ، بەڵکو ئەوە میرزایە لە گەڵ زیرەک ئاستی زەوقی گوێگرتنی  خەڵکیان بردووەتە سەرەوە !!؟ حەسەن زیرەکێک کە زۆربەی هه رەزۆری هونەرمەندو مۆسیقارەکانی ئێران لە کوردو فارس و ئازەرو لە عیراق کوردو عەرەب و هه تا ئەرمەنی و ترک و بگرە تادەگاتە  بەشێک لە ڕۆژئاواییەکان دان بە گەورەیی و لێهاتوویی ئەو ( حەسەن زیرەک ) دادەنێن ! کەچی مامۆستایەکی ئەکادیمی و گەنجێکی کوردی خۆمان ، دێت و هه موو ئەو جەماوەرە زۆرەو ئەم هه موو هونەرمەندە گۆرانیبێژوو مۆسیقارە گەورانەی کوردو فارس و ترک و ئازەرو ئەرمەن و عەرەب و کێ وکێ بەڵادەنێ و ئەمانە هه مووی – بەهۆی کەم فامی و ئاستی نزمی زەوقی – دادەنێت و هه موو ئەو پێناسانە لە زیرەک دەستێنێتەوە کە هونەرمەندان بە قەناعەتەوە پێانداوە ، زیرەک ئەعجوبەیە، زیرەک نابیغەیە،  زیرەک ئەفسانەیە ، زیرەک قوتابخانەیە ، زیرەک مامۆستایە ! دەگێڕنەوە گەورەترین مۆسیقاری ئێران کە سەرپەرشتی گەورەتین ئۆرکسترای ئێرانی دەکرد لە تارانی پایتەخت ، لە کاتی تۆمارکردنی گۆرانیەک بۆ زیرەک ، ڕوو لە ئەندامانی ئۆرکستراکەی دەکات و دەڵێ : ئاگاداربن پێویستە ئێوە لە دوای زرەک بڕۆن ؛ بەتەمای ئەوە مەبن زیرەک دوای ئێوە کەوێ ! ئەمە بۆخۆی جارێکی تر مامۆستایەتی و سەرقافلەیی هونەرمەندان بۆ زیرەک دەسەڵمێنێ ! ئەمە ڕاستە زۆربەی خەڵکی ئێمە پەروەردەی زەوقی هونەریمان لە ئاستێکی بەرز نیە ! بەڵام ، هه ر ئەو خەڵکە بە زۆری ، ئەگەر نەڵێم وەک زیرەک ئەوا زۆر کەمتر نا ..گوێ لەو هونەرمەندانە دەگرن کە دکتۆر ئەحمەد بە ڕەسەن و هونەرمەند و داهێنەریان دەزانێ ، وەک مامۆستا ماملێ و مامۆستا عەلی مەردان و مامۆستا مەزهه ری خالقی و سەی ئەسکەری کوردستانی و مامۆستا عەدنان کەریم و مامۆستا عەباسی کەمەندی و ئەوانی تریش .. ئەرێ ئێستاش ئەو جەماوەرە کە بەم ژمارە زۆرە گوێ لەو هونەرمەندانەش دەگرێ !!هه ر ئاستی زەوقیان نزمەو تێوە گلاوی سۆزی حەماسیی و کام فامینە؟! ؟                                                هونەرمەند ماملێ بۆچی فەرامۆش کراوە ؟ هه ر ئێستا کە ڕۆژی هه ینی و ٢٣/٤/٢٠٢١ لە یوتیوب سەیری ڤیدیۆیەکی گۆرانی ( مامۆستا ی هونەرمەند ماملێ) م کرد بەناوی – یادی بەخێر -١٢٦٤٩٠٣ یەک ملێۆن و دووسەت وشەست و چوار هه زارو نۆ سەت و سێ  جار گوێی لێگیراوە  لە ماوی شەش ساڵ و تەنیا لە یەک گۆرانی... دەی بە قوربان.. ئەمە فەرامۆشکردنی ماملێ یە؟١؟ مامۆستا ئەحمەد ئەوەندە لە زیرەک توڕەیە ، بە هۆی ئەو توڕەییە غەدر لە مامۆستا ماملێش دەکات ، کە گوایە دەیهەوێ بەرگری لێبکات ! ئێستا گەنجیک  و کەسێکی کە کاریان  لێکۆڵینەوە نیە و هه واداری هونەرمەند مامۆستا ماملێ نە ! کە ئەو ڕایەی مامۆستا دەخوێنێتەوە ، لە دڵ و مێشکیان دەچەسپێ کە ماملێ تەنیا چەند کاسێتێکی لادێی تۆمارکردووەو  فەرامۆشکراوەوغەدری لێکراوەو ئەو غەدرەش بە هۆی حەسەن زیرەکە وەیە !! زۆر بەداخەوە . بەڵێ  زیرەک بێ پشت و پەناترین هونەرمەندی هه موو جیهان بوو!! دکتۆر ئەحمەد ئەمانی بەردەوام دەبێت و دەنووسێ :( ، چیها ئه‌م ئه‌فسانه‌یه‌ باوه؛‌ که‌ حه‌سه‌ن زیره‌ک که‌سێکی ته‌نیا و بێ پشت و په‌نا بووه‌، به‌ڵام ئه‌وه‌ له‌ ڕاستیدا ماملێیه‌ که‌ بێ پشتیوان ترین که‌سی سه‌رده‌می حه‌سه‌ن زیره‌ک بووه‌، نه‌ک ئه‌م ئه‌فسانه‌ که‌ حه‌سه‌ن زیره‌ک بێ که‌س بوو) ڕێزی زۆرم بۆ مامۆستای هونەرمەند ماملێ ، وەک کوردێک و هونەرمەندێک و خانوادەیەک کە سەر بە خەبات و نیشتمان بوو ، بێ کێشەو گرفت نەبووە ، ئازارو بەندیخانەی دیوە ، بەڵام ، ژیانی خانوادەیی و مالباتی ماملێ هه ر گیز لە گەڵ ژیانی زیرەک بەراورد ناکرێ ؛ بە خۆڕایی نە بوو زیرەک بە هه ر زمانێک کە دەیزانی هاواری دەکرد : -( جێم نیە تیا بسرەوم خاکم بەسەر بێ لانەخۆم ! نە در غوربت دلم شادو نە رویی در وگن دارم..الهی بخت برگردد ازین گالع کە من دارم! هر یەننەن گیدرم غریبم غریب !قەت لە دنیادا نەبوو بێجگە لە ناخۆشی بەشم ،ئەی خودا چەند بێ کەس و بەدبەخت و چارە ڕەشم !! بێ کەسم لەو بەغدایە ..دەیان هاوارکردن و نالاندن لەدست بێکەسی و بێ جێ و ڕیی !!) ئەگەر ئەم شێعرانە جارێک لەگەڵ ژیانی شاعیرەکان بگونجێن ؛ ئەوا دەیانجار لە گەڵ ژیانی زیرەک دەگونجێن ! بێ کەسی زیرەک لە نێو ماڵ و لە منداڵیەوە دەست پێدەکات و باوکی دەمرێ و دایکی شودەکاتەوەوهه ر بە منداڵی دەکەوێتە کۆڵانان و گاوانی نۆکەری ئاغادەکات و وەک خۆی لە کاسێتەکەی ناسراو بە – کاسێتی ئەبوو سەباح ناسراو _ دەڵی: جێم نە بۆوە.. لە ئێران و لە عیراق جێم نە بۆوە ! لە جێگایەکی تر دەڵێ: لە هه موو جیهان جێم نە بووەولە هه موو جیهان ..فەقەت من ماندوو بووم شەکەت بووم هیلاک بووم !! تا دواجار – ئاخی پیری دەیباتەوە شنۆو- لەو پەڕی هه ژاری و بێ کەسیدا  بەدەستی ساواکیان ژەهر خواردوو دەکرێ و لێی دەکات بە سەرەتان وبەو نە خۆشیەوە دەمرێ (٤*) کە دەمرێ... خانووی کرێیە !لە نێو خانووێکی کرێ و لە ماڵێکدا دەمرێ بەڕەکەی ژێر پێی خواستووتەوە ! هه ر زیرەک بۆ خۆی لە چریکەی کوردستان دا دەنووسێ : هه ر کەس بێ کەس بێ و بەرەڵڵایی – وەک منی لێ بێ زەحمەتە چابێ !!بە کورتیەکەی ژیانی زیرەک بە دۆزەخ دەستی پێکردو هه ر بە دۆزەخیش کۆتایی هات .!!      مامۆستا ئەحمەد چۆن کە وەک دەردەکەوێ هیچ یەک لە و کتێبانەی نە خوێندووتەوە کە باسی ژیانی زیرەک دەکەن ،دەنا.. دڵنیام ئەگەر تەنیا – چریکەی کوردستان – ی بخوێندبوایەوە ڕایەکانی بەم شێوەیە نەدەبوو. هه ر ئەوەشە کە بەردەوام ڕایەکانی خۆی لە پشتی بێ ئاگایی لە ژیانی زیرەک بێ بەڵگەیی دا دەردەبڕێ ! دیسان دەنووسێ :(له‌ حاڵیکدا کۆی گشتی کۆمه‌ڵگای کوردی له‌گه‌ڵ حه‌سه‌ن زیره‌ک بوو. هیچ هونه‌رمه‌ندێک، ئه‌وه‌نده‌ی کۆمه‌ڵگای کوردی خزمه‌تی حه‌سه‌ن زیره‌کی کردووه‌ له‌ لایه‌ن کورده‌وه‌ خزمه‌تی نه‌کراوه‌، هه‌ر به‌م بۆنه‌شه‌وه‌ بوو که‌ حه‌سه‌ن زیره‌ک ئه‌م مه‌جاله‌ی له‌ ژیانیدا بۆ ڕه‌خسا که‌ به‌ ده‌یان شار و شارۆچکه‌ بگه‌ڕێت و له‌سه‌ر ئه‌م خوانه‌ جه‌ماوه‌ریه‌ ژنی جۆراجۆری لێ بێنێت و به‌وپه‌ڕی سه‌رسووڕمانیشه‌وه‌ مڵکیه‌تی قاره‌مانه‌ ته‌نیاکه‌شی بۆ خۆی داگیر کردووه‌ و هه‌مدیسان بۆ ئه‌به‌د سۆزی جه‌ماوری کوردی ئه‌م سه‌رده‌مه‌ له‌ دوای خۆی ده‌کێشێته‌وه‌. ) بەڵێ.. خەڵک یارمەتیی زیرەکیان داوە ! بەڵام، ئەوانەی لە  کۆمەڵگای کوردەواری یارمەتی زیرەکیان داوە ،  تاک تاک و جار جارە بووە و یارمەتی کورت مەودا بووە ، بە جەمە نانیک و شەوە حەواندنەوەیەک بووە! بەڵام؛ ئەوانەی دژایەتی زیرەکیان کردووە ، دەزگا بەدناوەکانی دوو دەوڵەتی عێراق و ئێران بوون و هونەرمەندە گەورەکان!؟ و نووسەرە دەست ڕۆیشتووەکانی !؟ئەم دوو وڵاتە بوون ! ئەوانەی ژیانی خۆشی – ئەمسال من زۆر بەختیارم – ی زیرەکیان لە سەردەمی تاران و کرماشان و ژیانی پێکەوەیی لەگەل میدیای زەندیا و – چەندم پێ خۆشە ناوماڵ – خودا هێندەم نە کوژێ ئارەزوو پێم بڵێ بابە!! تێکداو زیرەکیان هه رەتەی سەر سنوورو – کانی مەلا ئەحمەد – کردوو میدیاو منداڵەکانیان لە - شارێکی غەریب - بێ زیرەک کرد ؛ بە دڵنییایەوە ئەوە دەنووسم..ئەگەر ئەو هه موو خەلکە کە بە ئاسانی و بەردەوام گوێ لە دەنگی زیرەک دەگرن ؛ ئەگەر بۆیان بکرێ بە کەمیک زەحمەتەوە ژیانی زیرەک بخوێننەوە ، ئەوا بێ شک هه ودارانی زیرە دوو چەندان دەبن  . ژیانی زیرەک هی ئەوەیە شانامەو داستان و ڕۆمان و زنجیرە تەلەفزیۆن و فلیمی سینەمایی و چی و چێ لێبەرهه م بێت !! باساڵێ  دووجارم تێهەڵبدەن !! ئەرێ برای بەڕیزم دکتۆر ئەحمەد ئێوە ئەو ڕاپۆرتانەتان دیوە کە – ساوکیەکان – لە سەر زیرەک و میدیای زەندیان نووسیوەو لە  بەرگەکانی کتیبی (چپ در ایران بە روایت اسناد ساواک ) دا بڵاوکراونەتەوە ؟  دیوتە ساوکیەکان چیان نووسیوەو چۆن بەدوای هه ناسەی( میدیا وزیرەک )ەوە بوون و هه موو کارو چالاکیە ڕادیۆییەکانیان بەدگومان کردوون و دەزگای ساوکیان لێ دنە داون ! ئەو ساواکیانەی شانازیان بە ساواکی بوونەوە دەکردو خۆیان بەو سێ سەت ڕوپیەوە هه ڵدەکێشا کە لە پای ڕاپۆرت نووسینەوە وەریان دەگرت !؟ لە کاتێک دا زیرەک ئەو داوایەی ساواک ڕەتدەکاتەوە ؛ کە داوای لێ دەکەن بچێ لە عیراق کاریان بۆ بکات و لە بەرامبەردا خەڵکێکی زۆری بخەنە ژێردەست و پارەیەکی زۆری پێ بدەن! زیرەک ئەمە ڕەت دەکاتەوە  وەک لە کتێبەکەی میرزا کەریم خۆشناودا نووسراوە دەڵی : ئەوە کاری من نیە و بشتوانم نایکەم و ئەو کانیەی ئاوم تێدا خواردووتەوە بەردی تێناخەم و خۆم شەرمە زاری عیراقیەکان ناکەم و باساڵێ هه ر.. دوو جارم تێهەڵبدەن !! دواجار ئەم ڕاپۆرتانە کاری خۆیان کردوو زیرەکیان لەسەردەمی زێڕینی تارانی پایتەخت و کرماشانی کوردنشین  ڕادیۆ کردەدەرەوە . لەم ڕۆژانە بە ناچاری جارێکی تر ڕوو لە عیراق دەکات و دەیەوێ جارێکی تر لە ڕادیۆی بەغدا کاربکات ؛ بەڵام ، دوژمنانی زیرەک لە بەغداش ، پاش ئەم هه موو ساڵ و ئەم هه موو داهێنانە و داگیرکردنی ڕێزی پێشەوەی هونەرمەندانی دوو وڵات!! بۆ سوکایەتی پێکردن  جارێکی تر دەنگی  تاقیدەکەنەوەو لە ئەنجام دا پێی دەڵێن : تۆ دەنگت بۆ ڕادیۆ دەست نادا !!  وەک ئەوەی لە ڕادیۆی کرماشان بەڕێوە بەری بەشی کوردی بەزیرەک دەڵی : چیتر پێویستمان بە تۆ نیە ! هه زارو پێنج سەت گۆرانی تۆمان هه یەو بەسمانە و بەڕێوەبەری بەشێ کوردی ڕادیۆی تاران بە پۆلیسی بەردەرگای ڕادیۆ دەڵێ..ڕێگە نەدەن زیرەک بێتە ژوورەوە !؟!  مامۆستای بەڕێز دکتۆر ئەحمەد ئەوەتە لەو دەزگا ڕادیۆییەی کە جێگای کارو چالاکی زیرەک بوو و خزمەتی زۆری تێدا کردوون ، لە ئێران و عیراق ، سەیرکە چ کەسانێک و بە چ شیوەیەک زیرەک ڕوحشکێن و دڵشکێن و هونەرشکێن دەکەن و ڕێگای هونەری لێدەگرن و دەرگای  ئێستگەی بەڕوودا دادەخەن و ڕاوی دەنێن بەرەو مەرگی ژەهراوی !؟!  جارێکی تر کێ بێ کەسە؟؟  مامۆستا ئەحمەد ئەمانی و هه رکەس ئازادن چ هونەرمەندێکیان خۆش دەوێ و بەكێش دا هه ڵدەڵێن ! بەڵام ، ئەوەی لە بەڕێزێکی وەک مامۆستا ئەحمەد ئەمانی ناوەشێتەوە ئەو هه موو داشۆرینەی زیرەکە لە هونەرمەندی بەبێ بەڵگەو سەلماندن ! سەیرکە چی دەنووسێ :(حه‌سه‌ن زیرک دقاودق نوێنه‌ری هه‌مان پله‌ی ڕۆحیانه‌تی گشتی کومه‌ڵگا کوردییه‌ سۆزاوییه‌که‌یه‌ که‌ هێشتا نه‌ ئه‌فامێت هونه‌ر (به‌ گشتی یانی چی)، نه‌ به‌و ئاسته‌ش گه‌یشتووه‌ که‌ گوێ بۆ هونه‌ری ڕاسته‌قینه‌ شل بکات، که‌واته‌ له‌م کۆمه‌ڵگایه‌دا که‌ زۆرینه‌ هێشتا زۆرینه‌یه‌کی تێوه‌گلاو له‌ سۆزی ئان و ساتی گه‌وره‌ بوونه‌، ماملێ دبێته‌ فه‌رامۆش کراوه‌که‌ و حه‌سه‌ن زیره‌ک ده‌بێته‌ قاره‌مانه‌که‌ که‌ چی دیکه‌ دووباره‌ بوونه‌وه‌ی نییه) پیاوکە ئەم پەڕەگرافە دەخوێنێتەوە ، ئەگەر شارەزای ژیانی ماملێ و زیرەک نە بێت ئەوا وای دێتە بەرچاوکە ئەوە زیرەکە بە هه موو توانایەکی کە هه یبوو ، ڕێگای کاری هونەریی لە مامڵی گرتووە ! ئەوەندەی ئێمە شارەزای ژیانی هونەرمەند ماملێین ، ژیانی ماملێ زۆر لە ژیانی زیرەک گونجاوترو لە بارتر بووە بۆ هونەرو ئاسودەیی، مامۆستا ماملێ- ئەگەرچی ئەویش بێ گرفت وکێشە نە بووە – بەڵام ، زۆربەی کات لە نێوماڵ و خانوادەو شارو وڵاتی خۆی بووەو ڕادیۆی مەهابات زۆر لە ماڵەکەی دوور نەبووە، ئەوە مامۆستا ماملێیە کە خۆی ئەو ژیان و شیوە هونەرکردنەی بۆ خۆی بە پەسند زانیوەو هونەرەکەی ئاوا درێژە پێداوە – ئەو هونەرەی مامۆستا ئەحمەد پێی دەڵی : چەند کاسێتێکی لادێی !!! ئەوە زیرەکیش بووە داوای لە هونەرمەند ماملێ کردووە بچیتە ڕادیۆو گۆرانی بڵێ و لە وپێکەوە گوتنەشدا ، زیرەک وەک  - کۆڕس  - گۆرانی بۆ ماملێ گێراوەتەوە ! بۆیە هیچ کەس ماملێ فەرامۆش نەکردووە نە خاسمە زیرەک!! هه ر ئێستاو ئەودەمیش کە هه ردوکیان لە ژیان دابوون لە هونەرو ناوبانگدا ئەم دوانە هاوشانی یەکتربوون و لە هه رکوێ ناوی زیرەک هاتبێ ناوی ماملێی بەداوە بووە  ئەوەش کە مامۆستاش زیرەک بە قارەمانە ناڕەواو ناشایستە کە دەزانێ ! ئەوقارەمانیەتیەی زیرەک کەس خێری پێ نەکردووە ، بە هۆی گەورە هونەرمەندی و داهێنانی زۆرو ژیانە ئەفسانەییەکەی خۆیەتی ! زۆر بەداخەوە دکتۆر ئەحمەد بەم ڕایانە دەری دەخات کە هیچ خۆی بەوەوە ماندوونەکردووە  شتێک لە ژیانی پڕئازرو دەربەدەری و دۆزەخئاسای زیرەک بخوێنێتەوەو بزانێ !؟! سەیرکەن لە بەردەوامی نووسینەکانی مامۆستا ئەحمەد چێ دەنووسێ :( ،  ئه‌م ئه‌فسانه‌یه‌ باوه؛‌ که‌ حه‌سه‌ن زیره‌ک که‌سێکی ته‌نیا و بێ پشت و په‌نا بووه‌، به‌ڵام ئه‌وه‌ له‌ ڕاستیدا ماملێ یه‌ که‌ بێ پشتیوان ترین که‌سی سه‌رده‌می حه‌سه‌ن زیره‌ک بووه‌، نه‌ک ئه‌م ئه‌فسانه‌ که‌ حه‌سه‌ن زیره‌ک بێ که‌س بوو، له‌ حاڵیکدا کۆی گشتی کۆمه‌ڵگای کوردی له‌گه‌ڵ حه‌سه‌ن زیره‌ک بوو. هیچ هونه‌رمه‌ندێک، ئه‌وه‌نده‌ی کۆمه‌ڵگای کوردی خزمه‌تی حه‌سه‌ن زیره‌کی کردووه‌ له‌ لایه‌ن کورده‌وه‌ خزمه‌تی نه‌کراوه‌، هه‌ر به‌م بۆنه‌شه‌وه‌ بوو که‌ حه‌سه‌ن زیره‌ک ئه‌م مه‌جاله‌ی له‌ ژیانیدا بۆ ڕه‌خسا که‌ به‌ ده‌یان شار و شارۆچکه‌ بگه‌ڕێت و له‌سه‌ر ئه‌م خوانه‌ جه‌ماوه‌ریه‌ ژنی جۆراجۆری لێ بێنێت و به‌وپه‌ڕی سه‌رسووڕمانیشه‌وه‌ مڵکیه‌تی قاره‌مانه‌ته‌نیاکه‌شی بۆ خۆی داگیر کردووه‌ و هه‌مدیسان بۆ ئه‌به‌د سۆزی جه‌ماوری کوردی ئه‌م سه‌رده‌مه‌ له‌ دوای خۆی ده‌کێشێته‌وه‌. واتا هیچ له‌سه‌ر خوانی جه‌ماوه‌ر به‌ که‌یفی خۆی ژیانی کردووه‌، ئاوا به‌وپه‌ڕی سه‌ورسووڕمانه‌وه‌ هه‌موو سۆزی ئه‌فسانه‌ی (تەنیا بوونی هونه‌رمه‌ند)یشی بۆ خۆی داگیر کردووه ) لێرە من ناخوازم بێکەسی ماملێ ڕەتبکەمەوە ، دەزانم هونەرمەندو شاعیرانی ڕەسەنی کورد لەسەردەمی بێ دەوڵەتی داو ئێستاش هه موویان بێکەسن !؟ بەڵام ، لە نێو بێکەساندا ئەوە زیرەکە پاڵەوانی بێکەسییە! ئەوەی کە کۆمەڵگای کوردی خزمەتی زۆری زیرەکی کردووە ، هه ر ئەم ڕایە جارێکی تر ئەوە دەردەخا کە دکتۆر ئەحمەد تەواو بێ ئاگایە لە وردو باریکی ژیانی زیرەک ؛ لێرە ڕووی دەمم دەکەمە دکتۆرو تکای برایانەی لێدەکەم ، هێندێک زەحمەت بداتە بەرخۆی کتێبی چریکەی کوردستان ، کە زیرەک باسی ژیانی خۆی دەکات لە ڕۆژی لەدایکبوونەوە تا گەڕانەوەی لە عیراق بۆ ئێران و هه روەها هه ردوو بەرگی – هه ندێک لەبەسەرهاتەکانی زیرەک –  کە میرزاکەریم خۆشناو هاوڕێی چوارساڵ پێکەوەیی زیرەک نووسیویەتی ، چوار ساڵەیی سەردەمی دەرکرانی زیرەکەوە لە ڕادیۆی کرماشانەوە تا ژەهر خواردن و مردنیەتی، بخوێنێتەوە !! بە دڵنیاییە وە پاش خوێندنەوەی ئەم سێ کتێبە  دکتۆر ئەحمەد بە چاکی دەازانێ کێ بێکەسە وبە جۆرێکی دی باسی زیرەک دەکات !! پاشایەک لەتاران !! دکتۆر باسی ئەوەدەکات کە زیرەک زۆر گەڕاوەو چووەتە وڵات و شاران !( جێم نیە تیا بسرەوم خاکم بەسەر بێ لانە خۆم ..بێ کەس و بێ دەر بێ یارو هاودەم بێ مەیی و مەیخانە خۆم ! ئەی نا ئومێدی ئەی نائومیدی ئەی ڕەنجە ڕۆیی و دڵ نائومێدی بەدبەختی وەک من ساکێ دی) ؟؟زیرەک کە گەڕاوە بەشی زۆری گەڕانەکەی وەک قانیعی مەزن  بۆ خۆی دەفەرمووێ : ( خودا ئەو پێیانەی بۆ دوو شت داوەتە من، یەکێ لەدست دوژمن ڕابکەم و دوو بەدوای ناندا غار بدەم ) ئەمە ڕێک بۆ زیرکیش ئاوایە، زیرەک هه موو گەڕانەکانی هه ڵاتنی دەستی دوژمن بووەوغاردان بووە بە دوای نان دا ! زیرەک وەک هونەرمەندێک لە هیچ وڵاتێک کارتی داوەتکردنی بۆ نە هاتووەو فەرشی سووری بۆ ڕانەخراوەو لە فرۆکە دانە بەزیوە ! هه میشە بە قاچاغی و بە ترسەوەو بە هه ژاری و بە گیراوی بەندیخانە گۆڕکێی کردووە ! سەرسفرەی خەڵک!! مامۆستا دەنووسێ زیرەک لە سەرسفرەو نانی خەڵک ژیاوەو ژنی زۆری بۆ خۆی هێناوە !! دکتۆردەزانێ زیرەک هونەرمەند بوو ئەگەر لە ژیانی خۆی دا تەنیا – حەقولئیبداعی – ورگرتبایەو مافی نە خورابوایە، نەک هه رخۆی بەڵکو دەیتوانی دەوڵەمەندترین هونەرمەند بێت و خەڵکێکی زۆریش بە خێو بکات ، ئەگەر دکتۆر تواناو زەقی ئەوەی هه بێت ( پاشایەک لەتاران و هونەرمەندێک لە لوتکە دا)(٥*) بخوێنێتەوە ک باسی ژیانی ئەو سێ چوار ساڵەی زیرەک دەکات لە تاران و ئەوکات کە مافی هونەرمەندی خۆی بەتەواوی وەردەگرت ..سەیرکە زیرەک چۆن بووە بە پشت و پەنای کوردەکان لە تاران و – نەخۆش - و گیراو - و - هه ژار- ەکانی وەرگرتووەتەو یارمەتی بێ سنووری داون !؟ ئەوەی زیرەک لەو ماوەیەدا بۆ کوردەکانی کردووە لە تاران ، لە کاری حزبێک و وەزارەتێک و ڕێکخراوێکی خێرخوازی تێپەڕیوە ، ئەوە ئەگەر ئەو حزب و وەزارەت و دەزگایە بەدروستی خزمەتیان کردبا !؟ کوردی بێکەس لە تاران کە ڕوویان لە زیرەکناوە بۆ یارمەتی ، زیرەک دانەنیشتووە هه تا ئەوەی پێی کراوە بۆی کردوون بەماڵ و بەکار، بەداخەوە ئەو بەڕێزانەی زیرەک لەو ماوەیەدا یارمەتی بێ مننەتی داون هێندە خۆیان ئەزیەت نەداوە ئەو ڕاستیانە باس بکەن، دەنا ژمارەیەکی زۆردەبووایە ئەو چاکەو پیاوەتیەی زیرەک باس بکەن !! میدیای زەندی دەگێڕیتەوەو دەڵێ :ڕۆژێ لە ڕۆژنامەیەک بۆ زیرەکم خوێندەوە کە گەنجێکی مەهابادی فەلەجەو توانای کرێنی عارەبانەیەکی نیە ، بۆ ئەوەی کارێکی پێ بکات و ژن و منداڵەکانی بە خیو بکات ، دەڵێ کە زیرەک ئەمەی بیست ، بۆ بەیانی فەرشیکمان هه بوو بردی فرۆشتی و لە شیرو خورشیدی ئێرانی دوو چەرخەیەکی کرێ و لەتارانەوە بردمانە مەهابادو دامان بە گەنجەکەو سێ ڕۆژ لەوێ ماینەوە تا گەنجەکە فێری ئەوە بوو دوو چەخەکە بە کاربێنێ و کاری پێبکات ئەوسا گەڕاینەوەتاران !(٦*) دەی خوێندەواری خۆشەویست خۆت ئەم کارەی زیرەک هه ڵسەنگێنە و بڕیاربدە !؟ جێم نە بووە لە ئێراق و لە ئێران !! زیرەک نە لەکارکردند کەسێکی بێ توانا بوو نە لە هونەرمەندی دا ، بەڵام ، ئەو پیاوێکی مەزن بوو لەسەردەمێکی نزمدا ژیا و ئەو لە هیچ جێگایەک لێنەدەگەڕان کوچاگری ڕەش بێت ! زیرەک لەسەر سفرەو نانی خەڵک دەژیا ؟؟ !! باوابێ ! ئێستا نموونەیەک لەو نان و سفرەیەت دەهێنمەوە دکتۆر گیان ... ساڵێک و جارێک لە جاران زیرەک لەشاری سلێمانی ، شەو لە ماڵێک و لەسەر سفرەکەیان نان دەخوا !! دواتر شەو هه ر لەو ماڵە ئاهه نگێک دەگێڕی و خاون ماڵی ئاهه نگە کە لە کاسێتێک تۆمار دەکات ، بۆ بەیانی ئەو کاسیتە (٣٠٠) دیناری ئەوێ ڕۆژێی عێراقی دەدەنێ؛ کابرا داوای زیاتر دەکاتو نایفرۆشی ، کە ئەودەم سێ سەت دینار خانووێکی پێدەکڕدرا ! تۆبڵێ برای خوێندەوارم ..ئەگەرزیرەک  ئەو پارەیەو پارەی هه موو ئاهه نگ و کاسێتەکانی وەرگرتبا  پێویستی بەنانی سەر سفرەی کەس دەبوو !؟ بەداخەوە ئەوە حەفتا ساڵە بازرگانانی هونەرو گۆرانیەکانی زیرەک پارەی مافی ڕەوای زیرەک و منداڵەکانی دەخۆن و کەسێک بیر ناکاتەوە لەو داهاتە بەردەوامە کەمێکی بە کەس و کاری زیرەک بداتەوە!! ، هه فتا ساڵە لە کوردەواری خەڵکانێکی زۆر لەسەر پارەی هونەری زیرەک دەژین ! ئێستا کەی ڕەوایە ئێمە جەمەنانێک بە جاوی زیرەک دابدەینەوە ، زیرەک ئەگەر ژیانێکی ئاسودەی هه بوایەو مافی هونەرمەندی خۆی وەرگرتبایە ! وەک ئەو چوار ساڵەی کە لە تاران حەقی خۆی وەردەگرت!؟، ئەوا بێشک یەکێک دەبوو لە  هونەرمەندە دەوڵەمەندەکانی ئێران ! دەی خۆ ئەگەر بە فارسی گۆرانی گوتبا ..ئەوا بە حیسابی خۆی نەدازانێ !! هه ر زیرەک خۆی دەتوانی باسی ژیانی کوێرەوەری خۆی بکات و لە کاسێتەکەی ئەبووسەباح بەو پەڕی حەسرەتەوە دەڵێ:( جێم نە بووەوە لە عیراق و لە ئێران جێم نە بووەوە ، ئێستا لە نێوان ئەم دوو کێوە چایخانەیەکی عەجایبم داناوەو کاسبی تێدا دەکەم ! هونەر بۆمن بەهرەیەکی نەدا هونەر بۆمن وکارێکی نەکرد بە دوایابچم ، چۆن کوردم بە کوردی قسەدەکەم !!) بەڵی کورد بوونی زیرەک خوێنی لێدەچۆڕێ ! بەداخەوە کوردەواری زۆری ماوە تا زیرەک وەک خۆی بناسێ ؟؟ ژنهێنانی زۆر !! دکتۆر ئەحمەد گلەیی لەوە دەکات کە زیرەک بەکەیفی خۆی ژنی زۆری هێناوەو ڕایبواردووە !! ئەوەیە کەدەڵێم دکتۆر ئاگاداری ژیانی زیرەک نیە ، بە خۆڕا ناڵێم !! زیرەک لە گەنجی و یەکەم جار کە ژن دێنێ و دوایی بە هۆی ڕووداوێک دەگێرێ ! ئەو شەوەی کە بەردەبێ و دەچێتە ماڵەوە ، دەبینێ ئەوە دایکی خەریکی گواستنەوەی ژنەکەیەتی بۆ براکەی !!! زیرک کە ئەمە دەبینێ لە حەژمەتان سەر هه ڵدەگرێ وتاران و عەبادان و بەسرا خۆتان بگرن زیرەک هات !؟ دکتۆر پسپۆریەکەی ڕاوێژکاری دەروونی خانوادەییە ! دەی برا پسپۆرەکەم ئەم ژیان و ئەم کارەی خانوادەی زیرەک و زۆری تر شیبکەرەوە و بڕیاری زانستیانەی خۆت بدە .!! زیرەکیش وەک هه رکەسێک حەزی دەکرد ماڵێکی گەرم و خێزانێکی ئاسودەی هه بێت و ئەو ژیانەشی بەردەوام بێت . بەڵام ، ژیانی زیرەک لەدەست خۆی نەبوو ، دوژمنانی نێو خۆو دوو دەوڵەتی داگیرکەر هه لێاندەسوڕاند !!  زیرەک کە لە بەغدا بوو ژنە جوان و لێهاتوو خانەدان( گەوهه ر خانم) ی خواست و گۆرانی – گەوهه رێ – ی بۆ گوت . هه رگیز حەزی نەدەکەر ناچاربێت وئەو گەوهه رە بە جێی بهێڵێ !! ! دیسان کە لەتاران دەگیرسێتەوەو میدیای زەندی دەخوازێ و شەو لە ماڵی خۆی دەنوێ و بەیانی لە ماڵی خۆی لە خەو هه ڵدەستێ ، دەبێتە خاوەن ، ماڵ و ژن و منداڵ ... ئەم ژیانەی زۆر پێ خۆش دەبێ و دەچریکێنێ : بولبول ئەمساڵ من زۆر بەختیارم   ساحێبی مەهتاب گوڵی بەهارم ، دەبێژێ و هاورا دەکات چەندم پێخۆشە ناوماڵ ! بەڵی زیرەکیش مرۆڤ بوو حەزی دەکرد ماڵ و ژن و منداڵی هه بێت و تێیدا بسێتەوە ! بەڵام ، ساواک و ساواکیەکان ئەو ژیانەیان بە زیرەک ڕەوا نەدی و ئەو ماڵە خۆش و بە هه شتە بچوکەیان لێ تێکداو سەرەو ژێریان کردەوە بۆ دۆزەخی ژیان ! هه رلەو ڕژەی لە ڕادیۆ دەرکرا ساواک بە دوایەوە بوو لێنەدەگەڕا لە هیچ کارێک بەردەوام بێت و لە هیچ شوێنێک کوچاگر ڕەش بکات ،  ڕابیعە خانم گوتەنی :هه رناوە ناوەش بە فیتی ساواک چەقۆکێشەکان لە سنەو کرماشانەوە بۆی دەچوون و لە خوێندا سووریان دەکرد !! زیرەک دەڵێ : زۆر جار لێیانداوم ، بە خوا بۆخۆشم نەمزانیوە بۆچی ولەسەرچی لێمدەدەن !! زیرەک هونەرمەندێکی ئاشقە ژیان وئاشقە ژن وئاشقە جوانیی بووە، دەڵێن گوتوویەتی :ئەگەرژنم لێدیار نەبێ گورانیم بۆ ناگوترێ ! تا جارێک لە ڕادیۆی بەغدا لە کاتی تۆمارکردنی گۆرانی سەیرەکەن ئەوا زیرەک کاغەزێکی لە پێشەو جار جار سەیری دەکات ! دەڵێن بە خوا زیرەک ڕاستناکا خوێندواری هەیە ، ئەوەنی ئەو کاغەزەی لەبەردەمە، کە گۆرانیەکە تەواو دەبێت ، دەڵێن زیرەک ئەوە چیە ؟ سەیری کاغەزەکەدەکەن دەبینن وێنەی ژنێکە بە جوانی کێشراوە ! دەپرسن ئەوە ژنە چیە زیرەک ؟ لە وەڵام دا دەڵێ من ئەگەر ژنم لێدیاربێ چاکتر گۆرانت دەڵێم، چۆن هیچ ژنێک لێرە نەبوو هه ر بۆ ئەمەش خۆم ئەم وێنەیەم کێشا و لە کاتی گۆرانی گوتندا جار جار سەیرم دەکرد !؟ مامۆستا ئەحمەد ئەوەدەزانێ هونەرمەندانی ناودارو سەرکەوتوو دەنگ خۆش چیڕۆکی زۆرو سەیریان هه یە لە گەڵ – ژن - دا ، ئەوەندەی زیرەک بەدوای ژندا گەڕاوە ، هێندەش ژن بەدوای داچوون !! تۆبڵێ ! ئەگەر زیرەک ژیانێکی ڕاوستاوو ئاسودەو جێگیری هه بوایە ؛ ناچار دەبوو هێندە ژن بێنێت ؟ کە ساواک و ساواکیەکانی دەورو بەری میدیای زەندی و زیرەک لێکدەکەن ، زیرەک گۆرانی – هه ردەرواو بە جێم دێڵێ! دەڵێ ..ئەم گۆرانیە دەری دەخات کە زیرەک چ ئازارێکی کێشاوە لەوەی کە لە ژن و منداڵ و ماڵ و کارەکەی دەکەنەدەرەوە ! زۆری ژنهێنانی زیرەک هۆیەکەی دەروونی کەسیی و خانوادەیی  هونەرمەندی ودەربەدەرییە!! ژن و ژیانی زیرەک هی ئەوەیە کەسێكی پسپۆر لە باری دەروونی مرۆڤ و باری خانوادەیی لە کوردەواری لێکۆڵینەویەکی دوورو درێژی لە بارەوە بکات . زیرەک نوێنەنەری کێە؟!‌                   دکتۆر ئەحمەد لە تەک( تونەکردن- و - ڕەشکردن)ی  زیرەک ، دەست بۆ باڵای میللەتیش دەبات و بەم شیوەیە باسی دەکات:( حه‌سه‌ن زیرک دقاودق نوێنه‌ری هه‌مان پله‌ی ڕۆحیانه‌تی گشتی کومه‌ڵگا کوردییه‌ سۆزاوییه‌که‌یه‌ که‌ هێشتا نه‌ ئه‌فامێت هونه‌ر (به‌ گشتی یانی چی)، نه‌ به‌و ئاسته‌ش گه‌یشتووه‌ که‌ گوێ بۆ هونه‌ری ڕاسته‌قینه‌ شل بکات، که‌واته‌ له‌م کۆمه‌ڵگایه‌دا که‌ زۆرینه‌ هێشتا زۆرینه‌یه‌کی تێوه‌گلاو له‌ سۆزی ئان و ساتی گه‌وره‌ بوونه‌، ماملێ دبێته‌ فه‌رامۆش کراوه‌که‌ و حه‌سه‌ن زیره‌ک ده‌بێته‌ قاره‌مانه‌که‌ که‌ چی دیکه‌ دووباره‌ بوونه‌وه‌ی نییه) لەو نووسینەی دکتۆر ئەحمەد ئەوە دێتە دەس کە کۆمەڵگای کوردەوار- بەگشتی -ی سۆزاویەوە نافامێت هونەر چیە وهونەری ڕاستەقینە نازانێ و زۆرینەی تێوەگلاوی سۆزی ئان و ساتی گەورە بوونە !! هه رلە بەر ئەوەی گوێ لە دەنگی زیرەک دەگرن!! ئەم گشتگیریەی دکتۆر ئەنجامی ئەو  ڕق و تورەییە یە کە دکتۆر لە زیرەک هه یەتی ، ئەوەندە ڕقەکە بووە بە سۆز لە بیری چووەتەوە کە بەڕێزیان پسپۆری دەروونشیکاری خانوادەیی و کۆمەڵایەتین و قسەی ئەوحیسابی بۆ دەکرێ و ئاوا بە ئاسانی لە گەروو ناچێ ! باشە کە کۆمەڵگای کوردی گوێ لە زیرەک دەگرێ ، ئەمە چ تاوانێکە ؟ لە کوردو دەورو بەرو جیهان چەند زیرەک هه یە ؟ هه ر بە ڕاستی هیچ زیرەکێکی تر نیەو لە نێوەندی هونەری کوردی  دا لە زیرەک دیارترو بەرچاوترو داهێنەرترو شیاوتر و هونەرمەند تربێ بۆ گوێ لێگرتن  ، تا شانازی پێوە بکەین ! هه ر بۆیە گوێ گرتن لە زیرەک لە هه موو کاتێکدا سۆزی تێوەگلاوو ئاست نزمی کۆمەڵگا نیە ! لە کاتێکدا بە ڕای گشتیی هونەرمەندو شارەزاو مۆسیقارانی کوردو دەورو بەر زیرک هونەرمەندێکی گەورەی سەردەمی خۆیەتی نموونەی بەرزی گوێگران و میللەتی کوردە و هه تا ڕادەیەک هونەرمەندێکی جیهانییە !! لە نێوگوێگرانی زیرەک و میڵلەتی کوردیش هونەرمەندانی گەورەی وەک موجتەبای میزادەی تێدایەو تا دەگاتە شوانێکی سەر سنوورو لە نێو شوانانیش هونەرمەند –قالە مەڕە –  هه یە !!. ماملێ و چەند کاسێتێکی لادێی!! مامۆستا ئەحمەد ئەوەندە ماملێ و زیرەک بەراورد دەکات و دەنووسێ :( ڕاست له‌ ته‌نیشت وه‌ها حماقه‌تێکی گه‌وره‌ی ڕۆحیانه‌تی کورده‌ که‌ بلیمه‌تێکی وه‌ک محەمەدی  ماملێ له‌و سه‌رده‌مه‌دا به‌شی ده‌بێته‌ چه‌ند کاسێتێکی لادێی و ته‌واو، واتا هیچ مه‌جالێکی دیکه‌ بۆ ئه‌م هونه‌رمه‌نده‌ بلیمه‌ته‌ له‌ لایه‌ن کورده‌ ناڕه‌خسێت و له‌ هه‌مووشی حماقه‌تبار ئه‌وه‌یه‌ که‌ هێشتا هه‌ر ئه‌وه‌ حه‌سه‌ن زیره‌که‌ که‌ له‌ ناز و نیعمه‌ت گیراوه‌ و‌ قاره‌مانه‌ هونه‌رییه‌ ته‌نیا ده‌رده‌داره‌که‌مانه؛ ئۆفێک له‌و حیماسه‌ته) من تێنەگەیشتم . مەبەست لە ماملێ و کاسێتی لادێی چیە؟ خۆزگە باشتر ڕوونی دەکردەوە ، چۆن ئەم ڕستەیە ئاوا بە ڕاوەستاوی بە قازانجی ماملێ و ڕایەکانی دکتۆر سەبارەت بە خودی ماملێ ناکەوێتەوە ! دکتۆر کە ئەم پەرە گرافەی نووسیوە ، وای دەخاتە بەرچاو کە کورد دەوڵەت بووەو ڕوحانیەتەکەی ئەم دەوڵەتە سەری زیرەکی لە زێڕگرتووەو لێنەگەڕاوە ماملێ لە – چەند کاسێتێکی لادێی!!- زیاتر هیج مەجاڵێکی دیکەی بۆ ماملێی هونەرمەند لە کوردەواری ناڕەخسێت -  !! نە زیرەک و نە ماملێ و نە هیچ هونەرمەندێکی ئەو سەردەمە لە سایەو –  لە لایەن – کوردەوە –کورد وەک دەسەڵات - مەجالیان بۆ نە ڕەخساوە ؛ نەکورد دەوڵەت بووەو نە کوردەواری ئەوتوانایەی هەبووە ! ئەوەی هه یە هه ر یەکێکیان بە پێی تواناو بۆ گونجان و هه وڵی خۆیان کاری هونەریان کردووە . لەو قسانەی دکتۆر وادێتەبەرچاو کە هه موو گرفت و پاشکەوتەیی هونەرمەند ماملێ و هونەری کوردی ئەوکات و ئێستاش زیرەک لێی بەرپرسە!؟! ژمارەی گۆرانیەکانی زیرەک چەندن!؟ دکتۆر لەتەواوی نووسینەکەی دا ، لە باسی زیرەک هێندە توڕە یەو ڕقی پێوە دیارە ، کە بە هه موو وشەو نێوە ڕستەو ڕستەیەک هه وڵێ ڕەشکردنی زیرەک و هونەرەکەی دەدات و هیچ حیسابێک بۆ ئەو جەمارە سەرتاسەری و بەردەوامە ناکات ، کە لە هونەرمەندو نووسەرو ڕۆشنبیرو خەڵکی ئاسایی پێکهاتوون وهه فتا ساڵە زیرەک بە نموونەی باڵای هونەر دەزانن !؟ دەکۆشی هه موو کەس لە چاوی ئەوەوە سەیری زیرەک بکەن ! دیسان دەڵێم بەداخەوە لەم نووسینەدا دکتۆر ئەحمەد هیچ هه وڵێکی لێکۆڵینەوەیی لە ژیان و هونەری زیرەک پێوە دیار نیە ، هه موو زانیاریەکەی زانیاری سەر زارەکیە هه ڵسەنگاندنەکانی بۆ کەسایەتی و هونەری زیرەک ڕای خۆیەتی !! کە بۆ پسپۆرو لێکۆڵەر ئەم جۆرە ڕادەربڕینە گونجاو نیە!هه ر بۆیە هه موو ڕستەو نیوە ڕستەیەکی پێویست بە وەڵام دانەوە دەکات . چۆن واقیعی ژیان و هونەری زیرەک تەواو پێچەوانەی ڕایەکانی دکتۆر ئەحمەدن ، زیرەک ئەم هه موو ئاوازەی داهێناوە ، بە جوانترین و سەرکەوتووترین گوتن و خۆشترین دەنگ  گوتوویەتی و بەرزترین داهێنانی ، داهێنان تا ئێستاش –داهێنانی پێکردووە !  جوانرتین شێعری گۆرانی داهێناوە ، باشترین شیعری شاعیرانی کوردو فارس و ترک و ئازەرو ئەرمەنی بە خۆشترین ئاواز گوتووتەوە ،بە قسەی ڕێکخراوێکی کلتوری شاری بۆکان کە گرنگی بە هونەرو ژیان و کلتوری زیرەک دەدات ، دوو ساڵ لەوە پێش بڵاویان کردەوە کە زیرەک ( ٣٦٢١) گۆرانی هه یە ، نازانم دکتۆر گوێ لە چەند لەم گۆرانیانە بووە ؟ بەڵام ، ئەو بەڕێزە کە پێی وابێ کەس توانای ئەوەی نیە دە دەقیقەش گوێ لە زیرەک بگرێ ، ئەوا ئەو بۆ خۆی هه رتەنیا ئەو دوو دەقیقەیەی ساڵێ جارێک گوێی لە نەورۆز گرتووە ! هونەرمەندێکی وەک زیرەک کە وڵاتی کوردەواری پڕ هونەرکردووە لە هونەرو زۆربەی خەڵکی بە خۆیەوە خەریک کردووە ، تەنیا ساڵێ بە دوو دەقیقە گوێ لێگرتن لە زیرەک وهه ڵسەنگاندنی هونەرەکەی  تەواوکارێکی پێچەوانەی توێژەری وسپۆریەکەیەت ! من ئەوە دەزانم دکتۆر شارەزایی لە هونەری مۆتزارت و ڕەخنەی ئەدەبی – هونەری بنیامین وهیگل و فەلسەفەی ڕۆژئاوا هه یە ! ئەمەش ئەنجامئ هه وڵ و ماندوو بوونی خۆیەتی ، خۆزگە کەمێکیش خۆی بە ژیان و هونەری زیرەکەوە ماندوو دەکرد و ڕای ئەم هه موو شارەزاو مۆسیقارو پسپۆرەی دەدی و ئەوکات بە دڵنیاییەوە نەدەبووە خاوەنی ئەم جۆرە ڕایانە سەبارەت بەحەسەن زیرەک .دکتۆری برامان دەنووسێ :( هونه‌رێک که‌ به‌ڕاستی به‌ بێ ئه‌ملاولا هونه‌ره‌، ئێسته‌ ئه‌م پرسیاره‌ دێته‌ ئارا، ئایا کۆی گشتی هونه‌ری ؟ له‌ ڕاستیدا بێجگه‌ له‌ هونه‌ری مۆسیقا و نووسین نه‌بێت هونه‌ره‌کانی دیکه‌ی کورد هێشتا به‌و مانا دروست و پته‌وه‌ هونه‌ر نین) دەی مامۆستای بەڕێز ئەوە خۆت ڕات وایە بەدەر لە نووسین و مۆسیقا  هونەرەکانی ترلە کوردەواری هێشتا بە مانا ی دروست هونەر نێن !!هه ر چەندە ئەم ڕایەش گفتوگۆ هه ڵدەگرێ ، بۆ نموونە چۆنە دکتۆر ئەحمەد ئەمانی ( هونەرمەندی گەورەی کورد پەیکەرتاش بەها زیائەدین ) کە هێندە لێی دوور نیە ! پەیکەرە نایابەکانی نابینێ و کارەکانی بە هونەرو داهێنان نازانێ و ناویان نابا!!؟ لەوەش گەڕێ ئەوە خۆت تەنیا نووسین و مۆسیقا هه ڵدەبژێری ؛ دەی لە نێو مۆسیقای کوردی هونەرمەند حەسەن زیرەک بکەیتە دەروە ، چیت بۆ دەمێنتەوەو بەداخەوە  هه رخۆت مۆسیقای میللەتەکەت هه ژار دەخەی !! بە ماوەیەکی کورت لە پاش مەرگی زیرەک ، کە دەنگ وباسی مردنەکەی ئەمریکاو فەرەنساو ڕۆژئاوای گرتەوە ، لەسەر قسەی ( ڕابیعەخانم )ی دوا خێزانی زیرەک گروپێکی شەش کەسی لە ئەمریکاوە هاتبوونە بۆکان ، بۆ ئەوەی- تەواوی جەستە - ی زیرەک بکڕن و لێکۆڵێەوەی لەسەر بکەن ، کە کەس وکاری زیرەک ڕازی نە بوون ؛ تەنیا داوای – گەروو - ەکەیان کردوو پارەیەکی زۆریشیان لە بەرامبەردا خستە بەردەم خوشک و براکانی زیرەک ! ئەوان ڕازی بوون !! بەڵام ؛ ڕابیعە خانمی خێزانی زیرەک گوتی من گوتم نابێ ! زیرەک لە ژیانی دا نە سایەوە ئێستا لێناگەڕێن لە گۆڕیش بسێتەوە ؟!  خۆزگە گەرووەکەیان ببردایە ! خۆزگەیەکی تر خۆزگە ئەو گروپە لەسەردەمی زیندوویی و ژیانی زیرەک دەهاتن !! بەڵام ؛ کوردەلێ داری خۆزگە بۆ کەس بەرناگرێ !! ئێستا دکتۆری بەڕێز ئەو شەش کەسە لە ئەمریکاوە بە تەنیا بۆ – دەنگی تڕوتۆپی مامناوەندی زیرەک هاتبوون ؟؟! هاتبوون و ئەو ماندوو بوون و پارەیان بە خۆڕا بدەن بە کەس و کاری زیرەک؟؟ یا ئەوە تە شتهایەکیان لە هونەرودەنگ و گەروویزیرەک بەدی کردبوو لە جێگایەکی تر دەستیان نەدەکەوت !؟ بەڕێز مامۆستا ئەحمەد ئەمانی، کە دواتر بۆم دەرکەوت مامۆستای زانکۆیەو دکتۆرای لە پسپۆریەکی زۆر گرنگ هه یە ناونیشانی چەند توێژینەوەیەکی گرنگیشم بینی کە کە دکتۆر ئەحمەد بڵاوی کردوونەتەوە ! لەم نووسینەی داسەبارەت بە زیرەک زۆر باسی – زانستی بوون – دەکات و ڕەخنە لە نازانستی حەسەن زیرەک دەگرێ و کۆمەڵگای  کوردەواوری بە – تێوگڵاو لە سۆزی دەرێشانە – ناو دەبات ، بەڵام ، بە هۆی ئەو ڕق و توڕەییەی لە زیرەکی هه یە ، کەمن نازانم هۆیەکەی چیەو ئەم هه موو توڕەییە لەچیەوە هاتووە؟ لە نووسینەکەی دا نەیتوانیوە لەسەر هه ناسە زانستیەکەی بڕوات و نە گڵێتە نێو سۆزەوە، تا ڕادەی ئەوەی زۆر جار زمانی زانستی و ئەکادیمی و وێژەیی بە جێدێڵێ و لێی دوور دەکەوێتەوە، سەیرکەن چی نووسێوە : ( له‌و به‌ر پردیشه‌وه‌ له‌ برایانی زێزێوه‌ بیگره‌ تاکوو حه‌سه‌ن زیره‌ک و سمایل سه‌رده‌شتی و عه‌زیز وه‌یسی و ئه‌م جوزه‌له‌ و ئۆرگژه‌نانه‌ی ئه‌م سه‌رده‌مه‌ هه‌موویان هه‌مان ڕه‌وتی سۆز بزوێنه‌ری مێشک خڵه‌تێنن که‌ بێجگه‌ له‌ سۆزاندن هیچی دیکه‌یان له‌ بن باخڵدا نییه) هه ریەک لەو بەڕێزانەی کە ناوی هێناون شوێنی تایبەت بە خۆیان هه یە، بەڵام؛ ناوهێنانی حەسەن زیرەک بە –هه مان ڕەوتی سۆز بزوێنەروی مێشک خەڵەتێن – بەڕاستی لەگەڵ هونەری زیرەک ناگونجێ . لێرە دکتۆر ئەحمەد پاش ئەوەی ناوی چەند هونەرمەندێکی دیاری  نێو ڕاگەیاندنەکانی کوردەواری دێنێ . دەنووسێ:‌ (له‌ ڕووی ڕه‌سه‌نایه‌تی هونه‌ریه‌وه‌ حه‌سه‌ن زیره‌ک هیچ به‌ تۆزی پایان ناگاته‌وه‌ که‌ ته‌نانه‌ت ناتوانێت خۆی له‌ درێژه‌ی ڕه‌وتی ئه‌وان و مۆسیقای شوناس-هونه‌ری کوردییدا جێ بکاته‌وه .) من دڵنیام هیچ یەک لەو هونەرمەندانەی دکتۆر ئەحمەد ناوی هێناون و هیچ یەک لە هه وادارانیان ڕێگە بە خۆیان نادەن بڵێن: حەسەن زیرەک هیج بە تۆزی پایان ناگاتەوە ؟!!لێرەدا دکتۆر ئەحمەد تەواو کەوتووەتە ژێر سۆزی ڕق لێبوونەوە لە زیرەک ، هه ر ئەوەشە زمانی نووسینەکەشی لە زانست دوورکەوتووەتەوە! ئەوش کە زیرەک – ناتوانێت لە درێژەی ڕەوتی ئەوان و مۆسیقای شوناس – هونەری کوردییدا جێ بکاتەوە !! لێرە جارێکی تر دکتۆر ئەحمەد بێ ئاگای خۆی دەردەخات لەوەی کە هونەرمەندە ناودارو زانستیەکانی کوردو دەورو بە رو جیهان لە بارەی هونەری زیرەکەوە چیان گوتووە !؟ لێرە دا دکتۆر لە پەنا ڕای – میلان کۆندرا – هاتووە هونەری حەسەن زیرەکی لە بازنەی ڕەسەنایەتی کردووەتە دەرەوە و کردوویەتی بە- بازاڕی و کێجە !!بەمەش  غەدرێکی زۆری لە زانستی خۆی و ڕەسەنایەتی هونەری زیرەک کردووە ، سەیرکە نووسیویەتی: ( میلان کۆندرا وه‌ته‌نی حه‌سه‌ن زیره‌ک زیاتر له‌وه‌ی هونه‌ری ڕه‌سه‌ن بێت هونه‌ری بازاڕی و کیجه‌.) تکایە ئاگاداربن-  میلان کۆندرا - ئەم قسەیەی بە تایبەت بۆ هونەری زیرەک نەکردووە . دکتۆر ئەحمەد هه ستی تایبەتی خۆی کە – لە سۆز بەدوور نیە – بە ئامرازی کۆ دەردەبرێ و دەنووسێ – ئێمە – تکایە ئەو – ئێمە – یانە کێن و چەندن و لە کوێن ؟ (ئێمه‌ ساڵی یه‌کجار ئه‌ویش له‌ نه‌ورۆز یان قاوه‌خانه‌یه‌ک بۆ دوو ده‌قه‌ حه‌سه‌ن زیره‌ک ببیستین، شاگه‌شه‌ی پێده‌که‌ین –له‌وه‌ زیاتر حه‌سه‌ن زیره‌ک بۆمان قابیلی گوێ دان نییه‌-) دکتۆر – تۆ – نەک ئێمە – کەساڵێ تەنیا یەک جارودوو دوقیقە گوێ لە زیرەک دەگری ، چۆن ڕێگات بە خۆت دا ٣٦٢١ گۆرانی هونەرمەند حەسەن زیرەک ڕەتکەیتەوە؟؟ کە زیرەک بەم ژمارەیە یەکەمین و گەورەترین گۆرانیبێژە کە ژمارەی گۆرانیەکانی گەیشتووە بەم ژمارەیە ! لای کەم لە کوردەواری ، لە نێو ئەی حەمکە ژمارەیەش سەتان داهێنانی هه یە ، کە لە ڕیزی پێشەوەی هه مووگۆرانیە داهێنراوەکانی سەردەمی خۆیەتی.  لە بارەی ئەو دوو دقیقەشەوە نووسیویەتی: پێشتر گوتمان بە هوی ئەو بێزاری و ڕق و توڕەییە کە دکتۆر ئەحمەد لە زیرەک هه یەتی ، زمانی نووسینەکەی لە زانست و ئەکادیمیەت دوور خستووەتەوە، فەرموو دەنووسێ :( ئێمه‌ ساڵی یه‌کجار ئه‌ویش له‌ نه‌ورۆز یان قاوه‌خانه‌یه‌ک بۆ دوو ده‌قه‌ حه‌سه‌ن زیره‌ک ببیستین، شاگه‌شه‌ی پێده‌که‌ین ) هه ر چەندە وا پێدەچی ئەم – شاگەشکەی پێدەکەین – ەش دەربرێنێکی تەنز ئامێز بێت سەبارەت بە –دەنگی مامناوەندی و تڕتۆپ- ی زیرەک! بەڵام ، هێشتا ئەو دەربڕینە ئەوەندە مانا لە دەروونی خۆی هه ڵدەگرێ کە دەنگی زیرەک لەم دوو دەقیقیەیەدا کاری تێکردووەو شاگەشکەی کردووە ! باشە ئەگەر دکتۆر ئەحمەد هه ر بۆ لێکۆڵینەوە ، بەسەر خۆی بکات بە ئەرک و گوێ لەو گۆرانیانە بگرێ کە موجتەبای میرزادە، بەڵێ تەنیا موجتەبای میرزادە مۆسیقای بۆ لێداوە ؛ توبڵێی دکتۆر..شاگەشکە بوونەکەی کەمێک زیاتر نەبوایە ؟! دکتۆر بەردەوامەو دەنووسێ :////////////////// (که‌واته‌ ئه‌م ئه‌فسانه‌ی که‌ حه‌سه‌ن زیره‌ک چیها گه‌وره‌ بوو که‌ چی دیکه‌ دووباره‌ نابێته‌وه‌ پڕه‌ له‌ چه‌واشه‌کاری سۆزی ڕۆحی کوردی، نه‌ک هونه‌ری بوون یان ئاخۆ زانستی بوونی حه‌سه‌ن زیره‌ک. حه‌سه‌ن زیره‌که‌کان زه‌وق و تڕ و پۆپی ئان و ساتێکی ڕۆحیانه‌تی کۆمه‌ڵگایه‌که‌ که‌ ده‌بێت تێپه‌ڕ بێت).ئەوە کێیە- چەواشەکاری سۆزی ڕوحی کوردی – کردووە ؟؟ دیسان دەنووسێ : حەسەن زیرەک و حەسەن زیرەکەکان زەوق وتڕ تۆپی ئان و ساتێکی ڕوحانیەتی کۆمەڵگایەکە کە دەبێت تێپەڕ بێت ، لە ڕستەی- حەسەن زیرەک و حەسەن زیرەکەکان – سوکایەتیەکی زۆر بەر زیرەک کەوتووە ! کە ئەرکی لێکۆڵەر سوکایەتی کردنیە بە کەسایەتی هونەرمەن ، بەلکو هه ڵسەنگاندنی بەرهه مە کەیەتی ! لێرەش سۆزی توڕەبوون جارێکی تر دکتۆری بەڕێزی لە ئەرک و پەیامی لێکۆڵەرانە دوور خستووەتەو !!  بەڵام ؛ زیرەکەکانی ترلەکوێن و ئێمە چەند زیرەکمان هه یە؟ من لام وایە هه ر بەڕێزێک بۆ هه ر مەبەستێک بیەوێ زیرەک هه ڵبسەنگێنێ ،ئەوا پێویست دەکات زیرەک بەتەنیا و لە گەڵ زیرەک خۆی هه ڵبسەنگێنێ.. ئەوەش بەو مانایە نیە ، کە کۆمەڵگای کوردەواری هێندە نەزۆک بێت و کەسێک نە بێت لە داهاتوودا بتوانێ هونەرەکەی زیرەک تێبپەڕێنێ  !؟ چونکە زیرەک چ خۆی و ژینە ئەفسانەییەکەی و چ هونەرە ئەفسانەییەکەی بە هیچ چەشنێک دووبارە بوونەوەی نیە! بەڵام؛ تێپەڕاندنی زیرەک خواستی هه موو کوردێکەو کارێکی دوورە دەست نی!  ئەوەش کە گوێگرتن لە زیرەک بە – زەوقی تڕ تۆپی ئان و ساتێکی ڕوحانیەتی کۆمەڵگایەک ناو دەبات کە دەبێ تێپەر بێت – جارێ بە کار هێنانی – دەستەواژەی – تڕ تۆپ – جگە لەوەی نووسینەکەی لە – زانستی بوون – دوور خستووەتەوە ، ئاستی زمانەکەشی دابەزاندووە !؟ دکتۆر باسی تێپەڕاندن دەکات ، واتە مۆسیقای کوردی لە حەسەن زیرەک تێپەڕێ ، منیش ئاواتەخوازم کە هونەرو مۆسیقامان لە زیرەک تێببپەڕێ ، بەڵام ؛ نە بەو مانایەی ئاستی زیرەک نزمە! بەلکو ئاستی زیرەک زۆر بەرزەو هیوای ئاستی بەرزتر بۆ هونەری کوردی دەخوازین . دەنگی کێ مامناوەندو بۆڕە؟؟‌ ئەم جارە دکتۆر ئەحمەد دێت و دەنگی زیرەک بە – دەنگە مامناوەندی و بۆڕەکە – باس دەکات ودەڵێ ئەوەی بەڕاستی گوێی مۆسیقای ببێت ناتوانێت ڕۆژانە بۆ دەدە قیقە ش گوێ بداتە دەنگە مامناوەند بۆڕەکەی زیرەک – دەنووسێ: ( کێشه‌ خودی که‌سایه‌تی نازانستی و سۆزتێوه‌گلاوی حه‌سه‌ن زیره‌که‌کانه‌ که‌ به‌وپه‌ڕی سه‌رسووڕمانه‌وه‌ کۆمه‌ڵگاکه‌شیان به‌ناوی هونه‌رمه‌ندی ئه‌فسووناوی داگیر کردووه‌، به‌ڵام ئه‌وه‌ی به‌ڕاستی گوێی مۆسیقایی ببێت ناتوانێت ڕۆژانه‌ بۆ 10 ده‌قه‌ش بووه‌، گوێ بداته‌ ده‌نگه‌ مامناوه‌ند بۆڕه‌که‌ی حه‌سه‌ن زیره‌ک) بەڕاستی من لام وایە کوردێک لە ٣٦٢١ گۆرانی زیرەک نەتوانی دە دەقیقە گوێ لە گۆرانیەکانی زیرەک بگرێ ! ئەوا ئەو کوردە میزاجێکی زۆر تایبەتی هه یە ! بیستوومانەو خوێندوومانەتەوە کە مامۆستایانی موسیقای کوردی گوتویانە؛ ئەگەر دەتەوێ گوێ لە دەنگی ڕەسەن و ئاوازی خۆش و گوتنی جوان و مۆسیقای بەسۆز بگرێ ، گوێ لە گۆرانیەکانی زیرەک بگرە ، بەتایبەت ئەو گۆرانیانەی لە گەڵ تیپ و ئۆرکستراو مۆسیقارە بەرزەکان تۆماری کردوون ، بە نموونەی مۆسیقای هونەرمەند موجتەبای میرزادە و بەڕێزەکانی تری تاران و کرماشان و سەقزو تەورێز!کەچی دکتۆر تاقەتی نیە ڕۆژانە دەدەقیقە گوێ لە زیرەک بگرێ !!/////////////////////// مافی خۆیەتی ، بەڵام؛ دکتۆر ئەوەی نادیدە گرتووەکە ئێستاش لە هه موو نێوەندەکانی گوێگرتن ، لە کوردەواری لە مۆسیقارە بەرزەکانەوە بیگرە تاداگاتە ، شوان و جوتیارەکان ، ئەوە دەنگی زیرەکە لە بەرزترین ئاستی گوێ لێگرتنە و کاسیتەکانی لە ڕیزی پێشەوەی کاسێت فرۆشتنە و ژمارەی گویێ لێگرتنی لە نێو یوتیوب و سایتە ئەلیکترۆنیەکان ژمارەیەکی ڕیکۆرد شکێنە !!ئەوش پاش پەنجا سال دوای مەرگی زیرەک . ڕەخنەگرتن لە زیرەک !! دکتۆر باسی ئەوەدەکات کە دەبێ زیرەک نەقد بکرێ ، ئەمە زۆر ڕاستە، زیرەک چ خۆی و چ هونەرەکەی لە دەرەوی ڕەخنە نین ! بەڵام؛ ڕەخنەی زانستی ئەوە نیە ، لە تەواوی نووسێنێکدا ، ڕەخنە لە کەسایەتی و تەمەن پەنجا ساڵ و شەش مانگیەکەی بگرین و تەواوی گۆرانیەکانی کە ٣٦٢١گۆرانیە بە – تڕتۆپ – ناو ببەین و دەنگەکەی بە – مامناوەندی و بۆڕ – بزانین و هیچ چاکی و جوانیەک لە کەسایەتی و هونەرەکەی دا نە بینین !؟ زیرەک خاڵی لاوازی زۆری هه یە ، چ خۆی وەک کەسایەتی، چ هونەرەکەی . بەڵام ، هه ر ڕۆژێ و هه ر لێکۆڵەرێک خواستی ڕەخنە لە زیرەک و هونەرەکەی بگرێت ، ئەوا پێویستە – تەواوی ژیانی زیرەک و کوردستان و ڕۆژگاری ژێردەستەیی و باری پارچە پارچەیی کۆمەڵگای کوردی لەبەرچاو بێت .دکتۆر دەنووسێ : (خۆ گێل کردن و خۆشاردنه‌وه‌ له‌ خه‌ساری حه‌سه‌ن زیره‌که‌کان نه‌ک هه‌ر هیچی پێنه‌داوین که‌ به‌ ئاشكرا ده‌بینین که‌ ئه‌م نه‌قد نه‌کردنی حه‌سه‌ن زیره‌کانه‌، مۆسیقای کوردی و ته‌نانه‌ت فۆلکلۆری کوردی بۆ ئاستی نزمی وه‌ک سمایل سه‌رده‌شتی و عه‌زیز وه‌یسییه‌کان دابه‌زاندووه‌، ، ئه‌م خه‌ساره‌ به‌ڕاستی کێشه‌یه‌کی مه‌عرفی گه‌وره‌یه‌ و ناکرێت چی دیکه‌ به‌ هۆی تڕ و پۆپی سۆزی کاتی بۆ حه‌سه‌ن زیره‌که‌کان وه‌ها لێخۆش ببین و ڕۆژ له‌ دوای ڕۆژ ماملێکان و عه‌لی مه‌ردانه‌کان زیاتر له‌ گۆڕ بنێین) هه ر لێرە دکتۆر تەواوی پاشکەوتن و ئاستی نزمی فۆلکڵۆرو هونەرمەندان دەداتە پاڵ حەسەن زیرەک وتەنانەت – لە گۆڕنانی ماملێ کان و عەلیمەردانەکان –یش دەخاتە ئەستۆی زیرەکی تڕپۆپی سۆزکاتی !! بەداخەوە نووسەر زۆر لە یاسای – نەقد – دوور کەوتووەتەوە . دواجارو لە کۆتایی نووسینەکەیدا دکتۆر ئەحمەد ، ڕەخنە لە لێکۆڵەرو لێکۆڵینەوە تەحلیلی ئەفسانەیی دەگرێ !وای دەخاتە زیهنی خوێندەوار کە  لە پەنای ئەم کارانە: (جارێکی دیکه‌ حه‌سه‌ن زیره‌ک دیسان هه‌مان داگیر کردنی کۆمه‌ڵگا، سه‌ر له‌ نوێ داگیر ده‌کاته‌وه‌ و ماملێکان له‌ ژیر ئه‌م ئه‌فسانه‌ درۆزنانه‌ی خۆی ده‌شارێته‌وه‌ و ڕۆحیانه‌تی کۆمه‌ڵگای کوردی دیسان و دیسان له‌ فامی هونه‌ڕی ڕه‌سه‌ن(زانستی) هه‌نگاوێکی دیکه‌ دوور ده‌خاته‌وه)،(٧*) مامۆستا ئەحمەد مافی تەوای خۆیەتی مامۆستا ماملێ و هونەرمەندانی تری کورد  بە  نموونەی بەرزی خۆی بزانێ ، ئێمەش ماملێ بە نموونەیەکی بەرزی هونەری کوردی دەزانین! بەڵام ؛ هونەری ڕەسەنی کوردی و ڕەخنەی زانستی و خودی ماملێکان !! چ سودێک لە شکاندنەوەی زیرەک و تاوانبارکردنی دادەبێنن؟  بەتایبەت کە مامۆستا ئەحمەد پێناچی لێکۆڵینەوی لە ژیان و هونەری زیرەک کردبێ ! چۆن هیچ نموونەیەک لە ژیان و هونەری زیرەک ناهێنێتەوەکە  ئەوە دەربخات گوێی لەو ٣٦٢١ گۆرانیە گرتبێ و ئەو ٢٥ تا ٣٠ کتێبەشی خوێندبێتەوە کە لە بارەی ژیانی زیرەکەوە نووسراون ! دەڵێن : دوو گەنج کە یەکێیان لایەنگری دەنگی زیرەک بوو پێیدا هه ڵدەگوت و پەسنی دەکردو دەیگوت ..دەنگی زۆر خۆشە ! ئەوەکەی دی بە حەماسەو گوتی: جا با هه ر دەنگی خۆش بێت ..ئاخر دایکی مێردی کردووتەوە !! جا ئێستا ..ئێمەش ئێژین خۆزگە هه موو ئەوانەی کە دایکیان پاش بێوەژن بوون مێردیاندەکردە ، زیرەکێکیان بە رهه م دەهێنا ؛ ئەوسا دەماندی مێردکردنەوەی دایککەکان چەند بە سوودن!! پێکەنین و گریان!! لەکۆتایی دا بەکورتی دوو ڕووداو دەگێڕمەوە کە زیرەک وەک هونەرمەندێک خۆی پاڵەوانیەتی : یەکەم، زیرەک خۆی بۆ میرزا کەریم خۆشناوی گێڕاوەتەوە و گوتوویەتی: ماویەک بوو گرانەتام گرتبوو بەرەو گوندێک دەچووم ، کە نزیکبوومەوە دەنگی دەهۆڵ و زوڕنابوو ، چوومەناوگوند سەیرەکەم ڕەشبەڵەکە هه رچەندە من لەو گوندە دۆستی چاکم هه بوو، بەڵام، بە هۆی ئەوەی شایی بو کەس بەری بەمنەوە نە بوو، لە لایەکی تریش بەهۆی نەخۆشیەوە هێندەگۆڕابووم کەس نەیدەناسیمەوە! چووم لەسەرگرد ولەسەر بەردێک دانیشتم ، تاخەڵکە کە دەستیان بەرداو بۆ نانخواردنی نیوەڕۆ ، هه ریەکەدەستی یەکێکی دەگرت و دەیگوت فەرموو بۆ ماڵی ئێمە . کەس فەرمووی لەمن نەکرد! زۆرم دڵ بە خۆ سوتا ، دەستم خستە بنگوێم و بە خەمەوە گۆرانیەکم گوت ، کە دەنگم هات خەڵک ئاوڕیان دایەوە، کە بەردەوام بووم خەلکەکە وردە وردە لەدەورم بازنەیان گرت و کەس نقەی لێوە نەدەهات ، چۆن گۆرانیەکەخەماوی بووژن و پیرەکان فرمێسکیان هه ڵڕشت و چاوی خۆیان سڕیەوە ، منیش  بەری چاوی تەڕکردم ، لێنەگەڕام  فرمێسکەکەم بکەوێتە خوارەوە ، گۆرانیەکەم گۆڕی ویەکسەر کردم بە شادی خەڵک هه ر زوو دەستیان گرت و کردیان بە شایی . دووەم : میرزا کەریم دەگێڕیتەوو دەڵی ..ڕۆژێ لە کانی مەلا ئەحمەد پیرمێردێکی خڕکەو تێکچەقیو هات و سەلامی کردوو گوتی ئێوەو خودا کامەتان مامۆستا حەسەن زیرەکن؟ ئێمەش گوتمان ئەمەیەو زیرەک گوتی فەرموو لەخزمەتدام . کابرا گوتی من چەند ساڵە لە دوورەوە دەنگی تۆم بیستووە لە خودام دەویست لە نزیکەوە گوێم لەدەنگت بێت ، ئێستا لە دوورەوە هاتووم وئەگەر دڵم نە شکێنی و گۆرانیەکم بۆ بڵێ و بتوانم لە نزیکەوە گوێم لە دەنگت بێت؟ زیرەک گوتی بەسەر چاو داوای دەف- دائیرەی کردو زۆر بە خەمەوە گۆرانیەکی گوت، هه موومان مات بووین و کابرا خەریک بوو فرمێسکی دەسڕیەوە، کە زیرەک سەیری کرد هه موومان خەریکە دگرێن ، یەکسەر گۆرانیەکەی گۆڕێ وبە نەزمی شایی تێیهەڵکرد . میرزا دەڵی کابرا لچکی کەوای لە بەر پشتی ناو دەستی کرد بە سەماو شایی، سەماو شاییەکی دەکرد هه ر لە خۆی دەهاتو ئێمەش دەستمان گرت و هه موو کردمان بەشایی.(٨*) دکتۆری بەڕێز لە ئێمە چاکتر دەزانێ کە هونەرومۆسیقاو  فۆلکڵۆر کاریگەریان لەسەر دەروونی تاک و کۆمەڵگا هه یە، من ناو نێشانی توێژێنەویەکی دکتۆر ئەحمەدم دیوە کە باسی کاریگەری پەند دەکات لە دەروونی تاک و کۆمەڵگا، هونەری زیرەکیش بێ کاریگەر نە بووە ! بەڵام ؛ هه موو جارێک بە خراپ نا!! من چەند جارێک گوێ بیست بوووم کە کەسانێک نەخۆش خەماوی بوون و بە گوێگرتن لە زیرەک چاکبوونەتەوە . سەیرکەن .، . ئەگەر دەنگی زیرەک نە خۆشی چاککردووتەوە ، ئەوا لە دوو شوێنی جیا و لە دوو کاتی جیا دا.. زیرەک وەک  ( زریاب) خەڵکە کە دەخاتە گریان و هه ر خۆشی دەیانخاتەوە پێکەنین! بەڵێ حەسەن زیرەک هونەرمەندبوو !! مامۆستا ئەحمەد نووسینەکەی بەم پرسیارە دەست پێکردووە . ئایا حەسەن زیرەک هونەرمەند بوو؟ ئێستاش من بە کورتی و بە چەند خاڵێک باس لە هونەرمەندییەتی حەسەن زیرەک دەکەم !! - ١ - لەوەتەی حەسەن زیرەک بۆ یەکەمجار لە ساڵی ١٩٥٣ دا دەنگی لە ڕادیۆی بەغدا بڵاو بووە وە هه تا ئێستا زیرەک ڕۆژ بە ڕۆژ هه واداری زۆرتر دەبێت. - ٢ - هه رلەو ڕۆژەوە ئارەزوومەندو بە هرەمەندان لاسایی زیرەک دەکەنەوەو هه ەوڵدەدەن بە شێوەی زیرەک گۆرانی بڵێن و هه تا ئێستا بەسەتان کەس لەو ڕێگایەو ئەم – قوتابخانە - یە چوونەتە نێو جیهانی هونەرو کەسانی هه ن دواجار بوونەتە خاوەنی دەنگی خۆیان و ئێستا ناوودەنگێکی زۆریان هه یە. - ٣ - هه فتا ساڵە بەردەوام کوردو خەلکی ناوچەکە بەردەوام گوێ لە زیرەک دەگرن و ڕۆژ بە ڕۆژ گوێگرتن زۆرتر دەبن و سنووری جوگرافیای گوێلێگرتنەکە فراوانتر دەبێت و چڕتر دەبێت. - ٤ - زیرەک لە هونەری گۆرانی گوتن دا هه ندێ داهێنانی کردووە کە تائێستا هیچ یەک لە هونەرمەندانی ناوچەکە بۆیان نەکراوە، بۆ نموونە لە یەک گۆرانی دا بە چەند زمان و بە چەند زاراوە شێعری کلاسیکی چەند زمانێکی گوتووەو تێکەل بە فۆلکڵۆری چەند میللەتێکی کردووە. بە نموونەی گۆرانی (خان باجی ). - ٥ - زیرەک لە نێو کورد دا کوردی زانترین وزمانڕەوانترین گۆرانیبێژە.، لە کوردیزانی دا دەچیتە ڕیزی هه ژارو هێمن و هه موو نووسەرە کوردی زانە چاکەکان ،  کە بە هه رزمانێک و هه ر زارێک  گۆرانی گوتبێ هه مان ئاست زمانڕەوان بووە . - ٦ - بیستوومەو خوێندومەتەوە کە چەند جارێک زیرەک لە کۆبوونەوەو پێشبڕکێی گۆرانی دا لە نێو گۆرانیبێژانی ئیران یەکەم بووە، بەڵام ؛ بە هۆی کورد بوون و نە خوێندەوار بوونەوە ، نمرەی یەکەمین بوونەکەیان ڕانەگەیاندووەو کەسانی تریان کردووتە یەکەم ! مەبەست لێرە گەورەیی و توانایی هونەرمەندییەکەیەتی کە یەکەمی دەکات ، نەک نمرەی یەکەمیی و خەڵاتی یەکەمیەکە، کە ئەویش مافی خۆی بووە !!  - ٧ -  زیرەک لە گۆرانی گوتن دا خاوەنی قوتابخانەو دەنگی خۆیەتی  دەنگێکی هه مە ڕەنگ و ئاوازی هه مەڕەنگ و گوتنی هه مە ڕەنگ و هونەری گۆرانی هه مە ڕەنگ و شیعری هه مە ڕەنگە؛ دەنگێکی پیاوانەی کوردانەی چیاییانەی کلتوریانەی زیرەکانەیە کە تا ئێستا هیج هونەرەندێک لەم ڕووەوە پێی نە گەیشتووە! - ٨ -  تائیستا دەیان گۆرانیبێژو هونەرمەندی بیانی و لەدەوروبەر وجیهان ئاوازی زیرەکیان گوتووەتەوەو هه ندێکیان ناویان هێناوەو هه ندێکێش بەدزی کردوویانە. - ٩ – حەسەن زیرەک تاکە هونەرمەندە ئەوەندەی ئاوازو شیعر بۆ هاتووە ، کە  زۆر جار پێڕانەگەیشتووە تۆماریان بکات ،میرزادە دەڵێ : جاری واهه بووە خۆمان بۆ تۆمارکردنی گۆرانیەک ئامادەکردووە و پڕۆڤە تەواوبووە، لە کاتی تۆمارکردندا زیرەک داوای کردووە ئەو گۆرانیەی بۆ تۆمار بکەین کە هه رئێستا بۆی هاتووە و گوتوویەتی: با لە بیرم نەچیتەوە . دەگێڕنەوە لە پێش مردنی بە ژەهری ساواک !! کە زانیویەتی ئیتر چاری نە ماوەو دەمرێ ! گوتوویەتی : خەمی ئەوەم نیە کە دەمرم ، ئەوەم خەمە کە چەندین گۆرانی و ئاواز ئەوەتا لە نێو گەرووم دا حەیف ناتوانم بۆ میللەتەکەم  تۆماریان بکەم !! - ١٠ – زیرەک نەک هه ر هونەرمەندە ..بەلکو قوتابخانەشە ، لەوەتەی زیرەک دەنگی دەرکەوتووە وەک قوتابخانەو ڕێباز دەنگخۆش و ئارەزوومەندان چاوی لێدەکەن و لەسەر ڕێبازەکەی دەڕۆن و دواجار بوون بە دەرچووی ئەم قوتابخانەو ڕێبازە. -١١ – کورد بۆ ناساندنی کەسایەتی و هونەری زیرەک بە جیهانی دەرەوە ، کاری بەرنامە ڕێژی بۆ نە کردووە، دەنا ئێستا زیرەک لە ڕیزی پێشەوەی هونەرمەندە ناودارەکانی جیهان بوو ، بە قبووڵکردنی نێوەندە هونەری و زانستیەکانەوە، دەکرا چەندین خەڵات و ڕێزلێنان وەربگرێ و لە چەند ڕووێکیشەوە ناوی بچێتە نێو کتێبی – گینس- وخێرێکی زۆریش بە سەرهونەرو هونەرمەندانی کورد دا دەکەوتەوە و چاکتر دەرگای نێوەندە هونەریەکان بۆ هونەری کوردی دەکرایەوە. - ١٢ - تائیستا چەندین هونەرمەندان دیارو ناسراوی کورد هه وڵیانداوە دەنگی خۆیان تیکەڵ دەنگی زیرەک کردووەو بەمەش کاری جوانیان کردووە. دیاریەک بۆ زیرەک لە پای هونەرەکەیەوە..  دکتۆر محەمەد سدیق موفتی زادە کە شاعیرو ڕۆشنبیرو میدیاکارێکی دیارو ناسراوی سەردەمی زیرەک بووە و پێکەوە لە ڕادیۆکاریان کردووە ، جگە لەوەی لەو پیشەکیەی کە بۆکتێبی  ( چریکەی کوردستان) ی (حەسەن زیرەک) نووسیوە و زۆربە جوانی باسی هونەری زیرەک دەکات، بەم شێعرەش زۆربە چڕی و پڕی باس لە  ( ئاستی ژیان) و (هونەری زیرەک) دەکات و خستوویەتە بەرچاون ، بە ڕای ئێمە ئەم شیعرە (جوانترین) و(شایستەترین ) (گەورەترین) (ڕێزلێنان) ە کە زیرەک لە ژیانی خۆی بینیویەتی وەک خەڵاتێک لە پاداشتی هونەرەکەی پێی دراوە  ، ئێستا ئێمە لە بەردەم ڕای دوو دکتۆرین سەبارەت بە زیرەک – هه ر بۆ نموونە - ! بەڵام ؛ بە دوو ئارستەی جیا..یەکەمیان دکتۆر محەمەد سدیق موفتی زادەیە کە ٦٥ ساڵ لەوە پێش بەو پەڕی قەناعەتەوە بە زیرەک دەڵێ : بەڵام ، لە هونەر هیچت کەم نە بوو، پاش ئەوەی –  گوتوویەتی : باوەکو لە ژین نە حەسایەو پەژارەت زۆردی و زۆر چەوسایەوە !! کەچی ، دکتۆر ئەحمەد ئەمانی کە لە نزیکەوە زیرەکی نەدیوەو لە گەلی نەژیاوە و هه رچی سەردێنم و دەشبەم ؛ بە هیچ شیوەیەک هه ست بەوە ناکەم کە دکتۆر ئەحمەد لێکۆڵینەوەی تایبەتی لە ژیان و هونەری زیرەک دا کردبێ! کەچی دوای پەنجا ساڵ پاش مەرگی ژەهراوی زیرەک لە وتارێک دا هونەرمەند زیرەکی لە لوتکەی بەرزی داهێنانەوە دابەزاندووتە پایەی هه رە خوارەوەی (ئۆرکژەنی) و (دەنگ مامناوەندی) هونەر و( تڕتۆپی کەسایەتی !! ) ، خوێندەواری خۆشەویست وخۆشەویستانی زیرەک بە هونەرمەند زان..ئێستا ئێوەش خۆتان قەزاوەت بکەن !!  بە هۆی جوانی و گرنگی شیعرەکەشەوە پێمخۆشە کۆتایی نووسینەکەم بەم شیعرە بێنم . زیرەک زۆرت کرد خزمەتی هونەر ژینت لە پێناو هونەر بردەسەر باوەکو لە ژین نە حەسایەوە پەژارەت زۆردی و زۆر چەوسایەوە ڕۆژگارت ساتێ بە  بێ غەم نە بوو بەڵام  لە هونەر هیچت  کەم نە بوو تەهران- ١٣٤٥ – ١٩٦٦ پاشکۆیەکی پێویست : لەم پاشکۆیەدا بۆ دڵنیایی برای بەڕێزم ( دکتۆر ئەحمەد ئەمانی ) ئێستا ناوی هه ندێک لە و مۆسیقارە ناسراوو ناودارانەی ئیران و سەردمی زیرەک دەنووسین  کە زیرەک کاری لەگەڵ دا کردوون و( دکتۆر گوڵمراد مرادی) لە ساڵی ٢٠١١لەیادی زیرەک ولە وڵاتی ئەلمانیای فیدرال و لە شاری هایدلبرگ لە وتاری یادکردنەوەکەدا ناوی ئەو بەڕێزانەی هێناوە، تۆبڵێی ئەم بەڕێزانەش دەنگ و توانای زیرەکیان لە لا مامناوەندی بوبێت و( حەسەن زیرەک) یان بە هونەرمەند نەزانی بێت!؟ بەڕێزان: -حسین یاحقی،حسن کسایی،جلیل شهناز،جیهانگیر ملک، احمد عبادی،و ئەم بەڕێزانە بە سەر پەرشتی مشیرهمایون . هه روەها لە کرماشان ئەم هونەرمەندە بەڕێزو ناودارانەش هاوکاری زیرەکیان کردووەو مۆسیقایان بۆ لێداوە ، موجتەبای میرزادە، محەمەد عەبدوڵسەمەدی وئەکبەر ئیزەدی وبە هه مەن پولەکی.(*٩) ** هه ر بۆ دڵنیایی زیاتر لێرە ڕای چەند مۆسیقارێکی بە ڕیز بە نموونە دێنییەوە کە لە باسی خودی زیرەک دا گوتوویانە: -دکتۆر گوڵمراد مرادی لە باسی زیرەک دەنووسێ ( ئەگەر ڕێگام بدەن، بەندە لە باسی بیۆگرافی – نابغە- ی ناوبراو،واتە حەسەن زیرەک، وەڵامی ئەو بۆچی ؟یە زۆر بە کورتی لە ڕستەیەک یان چەند ڕستەیەک،دەدەمەوە ! ئێستا بۆ چی دەبێ زیرەک وەک نابیغەیەک ناو ببەین؟بە بڕوای من یەک خاڵ باس بکەین وڕای هه ندێک لە هونەرناسان بێنییەوە. ئێستا بێننە بەرچاوی خۆتان ، ئەگەر هونەرمەندێک بۆ نموونە، حەسەنی زیرەکی گۆرانیبێژ، کە نە خوێندەواری هه بوونە دەیزانی بنووسێ نە خولێکی تایبەتی بینی بوونە لەڕووی داراییەوە پشتکراوە بوونە پشتیوانێکی هه بوو!؟ بەڵام، کە وەختی ئەوەی دەهات گۆرانی بڵێی وپێویست بوو پارچە ئاوازێک لە ڕادیۆ بچڕی ، هه ر لەو کاتەدا شێعرەکەی دادەناو ئاوازەکەی دادەهێناو دەم و دەست لەگەڵ مۆسیقاڕەکان بە کەمترین پرۆڤە گۆرانی دەگوت ..کەسایەتیەکی ئاوا دەتوانین چ ناوێکی لێبنێین ؟!هونەرمەندی ناوداری کورد(شەهرامی نازری )گۆرانیبێژی نەوەیەک دوای زحەسەن زیرەک لە م ڕووەوە بە دروستی دەڵێ : لە بارەی خودا لێخۆش بوو حەسەن زیرەکەوە ، دەتوانم هه ر هێندە بڵێم ..کە  بە هه موو مانایەکی واقیعی مرۆڤێکی نابیغە  بوو.(...)کە تائێستا لە مۆسیقا کەسێکی ئاوا پێشینەی نەبووە ! - موجتەبای میرزادە لە بارەی زیرەکەوە دەڵێت :حەسەن زیرەک ، هه رچەندە بە هیچ جۆرێک خویندەواری نەبوو،کەچێ شێعری زۆربەی گۆرانیەکانی هه رئەودەم بە لێهاتووی خۆی دەگووت ،ئاوازی بۆ دادەنا، بیرتیژییەکی باشێ هه بوو بۆ لەبەر کردنی مەقامە کوردیەکان، پێویستە بڵێین  کە حەسەن هیچ ڕۆژێک لە مۆسیقای کوردی دووبارە نابێتەوە. چۆن.. کە جوانترین و زیندووترین ئاوازی کوردی داهێنا، ئەوە نەک هه ر لە ئیران ، تاوەکو لە نێو کوردانی عێراق وسوێدوهه موو لایەکی جیهان ،بەرهه م و ناوو یادی ئەوبە ئاستێکی بەرز ڕێز لێگیراوە. - بێژەن کامکار..حەسەن زیرەک یەکێکە لە ناودارترین مۆسیقازانانی کورد دێتە ژمار، زۆر لە ئاوازە کوردی و فارسیەکان کە ئێستا دەبیسرێن ئیلهامیان لە بەرهه مەکانی زیرەک وەرگرتووە، ناوبانگ و خۆشەویستی زیرەک تەنیا لە ئیران سنوور بەند نیە، بەلکە لە هه موو وڵاتانی ئەوڕوپاوهه موو ناوچە کوردنشینەکان دەنگی داوەتەوە. - عارف ئیبراهیم پور..حەسەن زیرەک دەنگێکی بە هێزو کاریگەری هه بوو، پیاوێکی زۆر چاک و میهرەبان بوو،من دوو جار لە گەڵ ئەو مۆسیقام لێداوە، ڕێک لەساڵی ١٣٤٣بوو.(......) - عزەتو ڵلاقەلەندەرلەکی...کە لە ڕادیۆی کرماشان زیرەکی دیوە ، دەڵی:ژووری ستۆدیۆی ڕادیۆی کرماشان ٢٠ بە ٣٠ مەتری و بچوک بوو، دەنگی زیرەک زۆر بەرز بوو، مایکرۆفۆنەکە دەنگی ئەوی نەدکێشا و لە تۆمارکردنی گۆرانی کێشە سەری هه ڵدەدا،  هه ر بۆیە مایکرۆفۆنەکەیان لە گۆشەیەک دانابووحەسەن زیرەک لە گۆشەیەکی ترو ئورکسترا لەلایەکی تر ، ئەو کات بەڕێز (ئاجیل چی)بەرپرسی تۆمارکردنی گۆرانیەکان بوو. - فرەنسیس داوود و خالید سەرکار ..لەسلێمانی مۆسیقایان بۆ زیرەک لیداوە ،لە بارەی لێهاتووی زیرەک ئاوا دەدوێن : لە یەکی لە دانیشتنەکان کە لە گەڵ زیرەک بووین ، ئاوازێکی ئەرمەنی – ئاسوریمان لێدا، زیرەک تەنیا گوێی دەگرت..پاش کەمێک زیرەک گوتی زەحمەت نە بێ دووبارەی کەنەوە، ئاوازەکەمان دووبارەکردەوە..هه رئەودەم زیرەک ئاوازەکەی کردە کوردی وبە ناوی ( ئۆخەی ئۆخەی لەو باڵایە) ناوبانگی پەیدا کرد .(*١٠) - ئەگەر کاتمان هه بێت و بەدوای ئەو هونەرمەندو مۆسیقارانە دا بچین کە باسی زیرەکیان کردووە و بە قەناعەتەوە پێیان داهه ڵگوتووە ، ئەوە نابێ هه ر لە سنووری ئیران و کوردستان بووستین و ڕای هونەرمەندانی کوردو فارس بزانین بێنینەوە  ..بێ شک عەرەب وترک و ئازەورو ئەرمەن و کێ وکێ ...زۆرن کە دان بە عەبقەرییەتی زیرەک دادەنێن !! کۆتایی بابەت / مانگی /٥/٢٠٢١ – هه ولێر ** تێبینی و سەرنج : تێبینیەک: ئەم نووسینەی ئێمە بەرگرییەکە لە هونەرمەند حەسەن زیرەک ، لەو شوێنانە کە بەڕێز (ئەحمەد ئەمانی) قسەی لە بارەی حەسەن زیرەک و هونەرەکەیەوە کردووە، بە هیچ شێوەیەک ناچێتە نێوان گفتوگۆو ڕاجیاوازەکانی بەڕێزان (دکتۆر بینەندەو دکتۆر ئەحمەد ئەمانی)، کەمن ئاگاداری نووسینەکانی پێشتریان نیم !. چەند سەرنجێک و هه ندێک لە سەچاوەکان : ‌-(١*) ئەم نووسینە هی بەڕێز ( ئەحمەد ئەمانی) یە کە دواجار دەرکەوت ئەحمەد ئەمانی مامۆستای زانکۆیەو دکتۆراکەی پسپۆریەکی گرنگە  ئەم نووسینەشی وەڵامیکە بۆ بەڕێز (دکتۆر بینەندە ) ، بەداخەوە نەمتوانی نووسینەکەی دکتۆر بینەندە بەدست بێنم و بزانم بنەمای ئەم نووسێنانە لە چیەوە سەری هه ڵداوە ! -(٢*) ئەم گۆرانیە بێ مۆسیقایەی زیرەک یەکێکە لە شاهکارە داهێنراوەکانی زیرەک و لێکۆڵینەوەی زۆر دەروونی هه ڵدەگرێ و دەچێتە پاڵ تابلۆی (گوێ بڕین)ی داهێنراوو ناودارەکەی (ڤانکۆخ)ی هومەند. -(٣*)ئەگەر سەرژمێری گۆرانیەکانی زیرەک بکرێت بۆ زۆر گوێ لێگرتن کە لە تەواوی پێگە ئەلیکرتۆنیەکان ڕۆژانە گوێیان لێدەگێرێ ،بێ شک ژمارەیەکی سەر سوڕهێنەر دێتە دەست. -(٤*)زۆربەی براکوەردەکانمان لە ڕۆژهه ڵات بەتایبەت خەلکی شارەکانی مەهابادو بۆکان و شنۆ ئەوە چاک دەزانن کە زیرەک  بەدستی ساواک دەرمانخواردووکراوە ، هه ر ئەو دەرمانخواردنە دواجار لێی کردە سەرەتان ، چونە لە چاوپێکەوتنێکدا ڕابیعەخانم لە وەڵامی پرسیارێکمان گوتی: ئەو ڕۆژەی زیرەک چووە دەرەوە هیچ نەخۆسیەکی نەبوو، ئێواورە ئاگاداریان کردمەوە زیرەک لە نەخۆشخانە کەوتووە ، بەو هۆیەوە کە ساواک بە ژەهر کوشتویەتی پێویستە هونەرمەند حەسەن زیرەک وەک هه ر شەهیدێکی کورد بە( شەهید )ناوببردرێ . تەواوی چاوپێکەوتنەکە لە کتێبی (ساواک بۆچی حەسەن زیرەک ی کوشت ؟)بخوێنەوە. -(٥*)-زیرەک.. پاشایەک لە تاران…هونەرمەندێک لە لوتکە! ………دکتۆر مەولود ئیبراهیم حەسەن : http://dengekan.info/archives/16611?fbclid=IwAR3Ox0z7GINcTskrgnldaP8ZGPZjFrsZNh2X9iWQ8HMu81Ris5xmSjiNPQo:. -(٦*)ئەوانەی لە نزیکەوە لە گەڵ زیرەک دا ژیاون هه مویان باس لە دەسبڵاوی زیرەک دەکەن، دەێگێڕنەوە لە پۆلیسخانەی خانەقین زیرەک بەند دەبێ و پێویستی بە پێنج دیناردەبێ بۆ کەفالەت ، کەسانێک دەیانەوێ بزانن زیرەک چەندی پارەی پێیە! یەکێکیان دەڵێ زیەک پارەت لایە پێویستم بە کەمێک پارە هه یە . زیرەک دەڵێ بەڵی ئەو یەک دینارەم پێیە فەرموو! واتە لەسجن بوو خۆی پێوستی بە پارە بوو کەچی بەبێ دوودڵێ ئەو تاکە دینارەی باخەڵی دەدات بە کابرا ،دوایی هه ر ئەو بەڕێزانە پێنج دیناری بۆ پەیدادەکەن.   -(٧*)زیرەک ئەفسانەی درۆزننانە !! کەسێک بە تەواویی و وردو باریکی ئاگاداری ژیان و هونەری زیرەک بێت ، ئەوا هه ر بەڕاستی ئەو پیاوە بە کەسێکی ئەفسانەیی دەزانێ ، چۆن ژیانی زیرەک پڕە لە شۆکی ناخهه ژێن و پڕە لە بەرزونزمی خەفەتهێن  و پڕە لە داهێنانی سەرسوڕهێن!! -(٨*)هونەری زیرەک، دەنگی زیرەک ، ژمارەی زۆری گۆرانیەکانی زیرەک، ژیانی پڕ لە هه ورازو نشێوی زیرەک ..کەرەستەن بۆ زۆر جۆر لێکۆڵێنەوە ی سیاسی کۆمەڵایەتی دەروونی و مرۆڤناسیی وهونەری وەک هونەرمەندێکی نەخوێندەواروبێ کەس و دەربەدەر . -(*٩) مقایسه حسن زیرک نامی جاودان، با دیگر نوابغ جهان در سگح خود https://iranglobal.info/node/43111 -(*١٠) حسن زیرک در نیگاە دیگران ویکیپیدیا –https:fe.wikipedia.org/wiki/   -       -              

سوه‌یلا مەیهەمی   بە جێم بهێڵن، لە نیشتمانی گەردەلوولدا خاکیتر خەونەکانم، خەمڵاوە پرچی زێڕینی هیوا، بە ددانی خاک و دەستی با، مەزات بە خاچی بەروارێکدا  فرمێسکم، سوور بە تەمەنی خودادا خنکانی کانی و خەڵۆزی دارستان لە ئاوێنەی شەڕێکی پیرۆزدا، مردنەکانمان پیر دەبێ.   سنە سوەیلا مەیهەمی