نووسین: د. یاسین تەها
سەرچاوە: پەنجەرە

دوو مانگ پاش پێكدادانە خوێناوییەكەی نێوان گرووپە چەكدارە شیعییەكان و هێزەكەی سەدر لە ناوچەی سەوز (٣٠ی ئابی ٢٠٢٢)؛ محەمەد شیاع سوودانی، كە ڕەوتەكەی (الفراتین) تەنیا دوو كورسیی لە هەڵبژاردندا بەدەستهێنابوو، وەك چارەسەرێكی مامناوەند لەنێو دووكەڵی گرژییە نێوخۆییەكانی شیعەدا، بۆ پۆستی سەرۆكوەزیرانی عێراق پاڵێورا. دوای سێ ساڵ لە دەستبەکاربوونی و لە کاتێکدا ماوەی سەرۆکایەتییەکەی نزیک دەبێتەوە لە کۆتایی، ئێستا سوودانی لەنێو هێزە شیعەكاندا وەك كێشە سەیر دەكرێت و لەگەڵیدا كەوتوونەتە ڕكابەرییەكی قورسەوە.
دەشێت بگوترێت سوودانی سێیەم سەرۆكوەزیرانی بێ بنکەی سیاسیی بەهێز و بێ فراكسیۆنی گەورەیە كە لە دوای عادل عەبدولمەهدی (٢٠١٨) و مستەفا كازمی (٢٠٢٠) دەکرێتە سەرۆكوەزیران، ئەمە ئەگەر حەیدەر عەبادیشی لێدەر بكەین، كە ئەویش وەك كاندیدێكی سەربەخۆ نزیکەی پێنج هەزار دەنگی هەبوو، کاتێک بازی بەخت بەسەر شانییەوە نیشتەوە و لە "كودەتایەكی سپی"دا جێگەی مالیكیی گرتەوە کە بە تەنێ خاوەنی ٧٢٠ هەزار دەنگ بوو (٢٠١٤). بەڵام لە ماوەی سێ ساڵی کارکردنیدا، سوودانی پرۆژەیەكی پەرەپێداوە بۆ دروستكردنی سەركردایەتییەكی تایبەت بە خۆی لە دەرەوەی سەرکردە باڵادەستەکانی شیعە، كە پشتی بە بنەماکانی وەک خەباتی تاراوگە، کاریزمای مەزهەبی و عەمامە نەبەستووە، بەڵكو زیاتر دەستكەوتە حكومییەكان و پرۆژەكانی و هەنگاوە سیاسییەكانی كردووەتە كەرەستەی بانگەشە.
كاتێك سوودانی بۆ سەرۆكایەتیی وەزیران كاندید كرا و بڕیاری پێکهێنانی حكومەتەكەی درا، هەندێك لەو لایەنە شیعانەی پاڵپشتیان دەکرد (وەک عەسائیب) نەیانشاردەوە كە ئەوان سەرۆكوەزیرانێكیان دەوێت تەنیا جێبەجێكاری دیدی "چوارچێوەی هاوئاهەنگی شیعە" بێت لە شێوەی "بەڕێوەبەرێكی گشتی"دا. بەڵام كاتێك سوودانی لە زانكۆی ئەمەریكی لە سلێمانی (نیسانی ٢٠٢٥) لیستەكەی خۆی ڕاگەیاند و چەند مانگێك دواتریش گەورەترین فراكسیۆنی لە پەرلەمانی ئێستا پێكهێنا (٥٠ كورسی)، دەركەوت دەبێتە گەورەترین ڕكابەری هێزە شیعەكان، بەتایبەت لە کاتێکدا کە سەدر لەسەر بڕیاری بەشدارینەكردن سوورە.
مەترسیی سوودانی لەسەر ڕكابەرەکانی، لە پۆستەكەیدایە كە دەتوانێت كاریگەری لەسەر چینی ناوەڕاستی كاسبكاران، مووچەخۆران، ئەفسەران و سوودمەندانی دەوڵەت دابنێت، بەتایبەت لە بەغدای پایتەخت. چونكە هەر ئەم زەمینەیەش پێشتر "نوری مالیكی"ی لە سەركردەیەكی ئاسایی نێو حزبی دەعوەوە كردە "دەوڵەتمەدار" و وای لێکرد نازناوی "مختار العصر" هەڵگرێت، كە لەنێو كولتووری شیعەدا هێمایە بۆ هێز، تۆڵەسەندنەوە و شکۆمەندی. سروشتی چینی ناوەڕاستیش وایە كە حەزی لە ئۆقرەیی و دڵنیاییە، پابەندن بە دۆخی ئێستاوە و لە تاقیكردنەوەی ئەزموونی نوێ دەترسن.
جگە لەوەش، ئەگەر سەدر لە گریمانەیەكی قورسدا بڕیار بدات پشتیوانیی لیستەكەی سوودانی بكات یان دەنگدەرانی بۆ ئاراستە بكات، ئەوا هەمان گرێی هەڵبژاردنی پێشوو دووبارە دەبێتەوە و هەموو هێزە شیعەكان خۆیان لەبەردەم زۆرینەیەكی بەهێزی شیعیدا دەبیننەوە.

لەم دوو ساڵەی دواییدا و پاش هێرشی حەماس بۆسەر ئیسرائیل (٧ی ئۆكتۆبەری ٢٠٢٣)، چەند جارێك عێراق لە لێواری تێوەگلان لە شەڕە هەرێمییەكان نزیك بووەوە، قورسترینیشیان جەنگی ناڕاستەوخۆ و ڕاستەوخۆی نێوان ئێران و ئەمەریكا _ ئیسرائیل بوو. بەڵام بەهۆی كۆمەڵێك هۆكارەوە، لەوانەش پێداگریی سیستانی و سەدر و گوشاری واشنتۆن، عێراق لە دەرەوەی گێژاوی ئەو شەڕانە مایەوە. ئێستا پشكی شێر و خاوەن چاكەی ئەم دەستكەوتە بووەتە سوودانی، چونكە ئەو خۆی وا نیشاندەدات بەهۆی سەرقاڵبوونی بە پەرەپێدان و ئاوەدانكارییەوە، ڕێگر بووە لەو سەركێشییانە و نایەوێت وەك پێشینەکانی، عێراق بكاتە بەشێك لە جەمسەرگیرییەكان. ئەمەش لێكەوتەی لەسەر شەقام هەیە و قسەیەكە كە كڕیاری هەیە.

كارتەكانی سوودانی بۆ هەڵبژاردن جۆراوجۆرن، لەوانەش كاندیدبوونی خۆی وەك ژمارە (١)ی لیستەكەی لە بەغدا (كە ٧١ كورسیی هەیە)، كە دەشێت سوپرایزێک دروست بكات و سەركردەكانی تری شیعە بەجێبهێڵێت، لەوانەش مالیكی، عامری و هەموو ئەوانەی كە ناچار بوون خۆیان دابەزنە گۆڕەپانی ڕكابەرییەكە، تەنانەت محەمەد حەلبوسیش كە ژمارە (١)ی لیستەكەیەتی لە پایتەخت. جگە لەوەش، بەهۆی پۆستەكەیەوە سوودانی دەرفەتی دەركەوتنی زۆرە و میدیای دەوڵەتیشی لەبەردەستدایە. هەروەها توانای دروستكردن و كڕینی میدیای سێبەر و کەسایەتییە کاریگەرەکانی سۆشیال میدیاشی هەیە. لەپاڵ ئەوانەشدا، چەند سكاڵایەكی یاساییی لەسەر ڕەخنەگرانی تۆمار كردووە و دووچاری كێشمەکێشی دادگای كردوونەتەوە.
لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا، سوودانی فەرمانی بە دامەزراندنی هەمیشەییی ئەو فەرمانبەرانە کرد کە گرێبەستن. بەردەوامیشە لە بەڵێندان و زیادكردنی سوودمەندانی کەرتی گشتی. یەكێك لە هاوپەیمانەكانی نێو لیستەكەشی ئەحمەد ئەسەدی، وەزیری كار و كاروباری كۆمەڵایەتییە، كە تۆڕی چاودێریی كۆمەڵایەتی بەدەستەوەیە و زیاتر لە دوو ملیۆن خێزانی سوودمەندی هەیە. هەروەها توانای ئەوەشی هەیە ناوبەناو بە ناوی قەرز، دابەشكردنی زەوی و پاڵپشتیی پڕۆژەی بچووكەوە، سەرنجی دەنگە خۆڵەمێشییەكان بۆ لای خۆی ڕابكێشێت. ئەم دەرفەتانە بۆ ئەو هێزە شیعانە بەردەست نین كە زیاتر پشت بە بنكەی جەماوەریی خۆیان، ڕێكخستنەكان و چیرۆکی مێژوویی دەبەستن.
ڕێگای سوودانی گوڵڕێژ نییە و ڕكابەرەكانیشی كەم نین و ئەوانیش ژێرخانی ئابووریی خۆیان هەیانە. بەڵام بەراورد بە مستەفا كازمی، كە لە هەڵبژاردنی ٢٠٢١دا دووركەوتنەوەی هەڵبژارد، ئەرك و نیگەرانیی هێزە شیعە ڕكابەرەكان لە هەڵبژاردنی داهاتوودا زیاتر و گەورەتر دەبن. بەتایبەت كە جگە لەو خاڵە بەهێزانەی سەرەوە، سوودانی كۆمەڵێك پڕۆژە و پرد و کاری ئاوەدانیی لە بەغدا ئەنجام داوە كە لەبەرچاوی دەنگدەرانن و هەندێكیشیان ڕۆڵیان لە چارەسەركردنی قەرەباڵغی و جوانكردنی شاردا هەبووە و بۆ بانگەشە بەرچاون.
لیستەكەی سوودانی تێكەڵەیەكە لە: هێزی نوێ، عەشیرەتەكەی، كەسایەتیی چەکدار، كەسایەتیی نێو هۆزەكان، وەزیر، كاربەدەستان و هەندێك پارێزگار. هاوکات، نزیکەی پەنجا پەرلەمانتاری ئەم خولەی پەرلەمان، کە تێکەڵەیەکی جۆراوجۆرن، پشتیوانیی خۆیان بۆ لیستەکەی ڕاگەیاندووە. ئەمە دەرفەتی زیاتر بە هەڵكشانی ئەستێرەی سوودانی دەدات كە توانیویەتی ئەم كۆكتێلە دروست بكات. بەڵام دەبێت ئەوەش لەبەرچاو بگیرێت کە ڕایەڵەی هەرە سەرەكیی كاركردنی ئەم بەرەیە، پاڵپشتیی سوودانییە و هیچ دیدگایەكی سیاسی و ئایدیۆلۆژیی یەكگرتوویان نییە، بۆیە دەشێت بە شێوازی جۆراوجۆر كاریان تێبكرێت یان لە داهاتوودا سەنگەر بگوازنەوە.
ئەو لایەنانەی کە لەوانەیە لە هەڵکشانی ئەستێرەی سوودانی زەرەرمەند بن، چەند هێزێكن: لە پێش هەموویانەوە نوری مالیكی و هاوپەیمانییەكەی (دەوڵەتی یاسا)، ڕێكخراوی بەدر (كە ١٥ لیوای لەنێو حەشدی شەعبیدا هەیە)، بزووتنەوەی عەسائیبی قەیس خەزعەلی (كە میدیا، پۆست و بەرژەوەندیی ئابوورییان هەیە)، لەگەڵ عەممار حەكیم (كە جگە لە توانای دارایی، پاشخانی مەزهەبی و بنەماڵەیی هەیە). ئەم هێزانە لە داهاتوودا ئەگەر یەكگرتوو بن، دەتوانن كێشە بۆ سوودانی دروست بكەن، بەتایبەت ئەگەر دەنگەكانی لە هەڵبژاردندا ئەوەندە زۆر نەبن و لە خوار ٥٠ كورسییەوە بمێنێتەوە و نەگاتە ئەو ١٠٠ كورسییەی كە خۆیان چاوەڕێی دەكەن (لەسەر ئاستی ١٨٠ كورسیی ناوچە شیعەنشینەكان). تەنانەت ئەگەریش ئەو ژمارەیەش بەدەست بهێنێت، نابێت سیناریۆی عەیاد عەلاوی (٢٠١٠) و نوری مالیكی (٢٠١٤) لەبیر بكرێت، كە سەرەڕای بەدەستهێنانی زۆرترین دەنگ، نەیانتوانی پۆستەكانیان وەربگرنەوە.
هەروەها دوای لابردنی مالیكی بە زەحمەت و باجێكی زۆر، هێزە شیعەكان چیتر لەو سەرۆكوەزیرانانە دەترسن كە هەوڵ بۆ دوو خول دەدەن و بەرژەوەندییان لەوەدا نییە كەسێكی بەهێز و بڕیاردەر دەربكەوێت. ئەوان زیاتر هەوڵ بۆ بەرهەمهێنانی سەرۆكوەزیرانێك دەدەن كە لای ئەمەریكا، دەرەوە، كورد و سوننە، تەنیا "ماسک"ی هێزە قووڵ و كاریگەرەكانی شیعە بێت و بڕیاردەری ڕاستەقینە لە پشت پەردەوە هەر خۆیان بن.

سەرچاوە: پەیجی "پەنجەرە" لە فەیسبووک