ئیبراهیم شێخ وەسانی

مۆدێرنێتەی دیموکراسی چیە

بەشی هەشتەم 

١بەپێی لۆژیکی زانستە کۆمەڵایەتییەکان مۆدێرنێتە لەدوای رێنێسانسەوە سەریهەڵداوە، بەڵام لەدیدی عەبدوڵا ئۆجەلان سنوردارکردنی مێژووی مۆدێرنێتە تەنها لە چوارچێوەی چوارسەد ساڵی رابردوو نمونەی ئیگۆسەنتەری سەرمایەداری رۆژئاوایە، راست نیە.

(مۆدێرنێتە لەلای ئۆجەلان هەموو ئەو توخمە تەکنیکی، زانستی، هونەری و سیاسیانە لەخۆدەگرێت کە جێپەنجەی خۆیان لەسەر قۆناغێک بەشێوەی کولتوری مادی و رۆحی جێدەهێڵن و دەبنە شێوازی ژیانی کۆمەڵایەتی سەردەمێک کە جیاوازە لەسەردەمی پێش خۆی.)

٢عەبدوڵا ئۆجەلان پێیوایە چونکە دونیای رۆژئاوا بەشێوەیەکی قۆرخکاری دەستی بەسەر تێگەیشتنی زانست و زانستی کۆمەڵایەتیدا گرتووە، بەهەڵە سەرەتای سەرهەڵدانی مۆدێرنێتە دەخەنە ناو قۆناغی سەرمایەداری.
(بەبڕوای ئۆجەلان سنوردارکردنی مۆدێرنێتە لە چوارچێوەی سەرمایەداری نەخۆشییەکی عەقڵی دەوڵەت و سەرمایەدارییە.)

٣عەبدوڵا ئۆجەلان پێیوایە چۆن شارستانیەتی سەرمایەداری نوێنەرایەتی دوایین فۆڕمی نەریتی لێشاوی دەوڵەت و شارستانی دەکات، مۆدێرنێتەی سەرمایەداریش نوێنەرایەتی دواین فۆڕمی لێشاوی مۆدێرنێتەی دەوڵەت و شارستانیەت دەکات.
(بەبڕوای ئۆجەلان هەر سەردەمێکی شارشتانیەتی شار و دەوڵەت فۆرمێک لە مودێرنێتەی هەبووە.)
٤بۆیە عەبدوڵا ئۆجەلان چەمکی مۆدێرنێتە دەخاتە پێش سەردەمی ئیمپڕاتۆریەکانی رۆمانی و ئیسلامی، پێیوایە ئەو سەردەمانەش مۆدێرنێتەی خۆیان هەبووە و وەک مۆدێرنێتەی سەرمایەداری بەشێکن لە مێژووی مۆدێرنێتە.
(ئۆجەلان دەڵێت «سۆمەریەکان لە سەردەمی خۆیاندا بۆیەکەمجار مۆدێرنێتەی دەوڵەتداریان لە هەناوی شار داهێنا.)
٥
عەبدوڵا ئۆجەلان پێیوایە وەک هەبوونی دوالیزمی شارستانیەتی دەوڵەت و شارستانیەتی دیموکراسی بەدرێژایی مێژووی شار و دەوڵەت لەیەک کاتدا، دوو جۆر مۆدێرنێتەش بەیەکەوە بوونیان هەیە.
(مۆدێرنێتەی شارستانیەتی دەوڵەتی و مۆدێرنێتەی شارستانیەتی دیموکراسی)

٦عەبدوڵا ئۆجەلان پێیوایە مۆدێرنێتەی سەرمایەداری نوێنەرایەتی هاوچەرخی نەریتە، بەڵام مۆدێرنێتەی دیموکراسی نوێنەرایەتی هاوچەرخی نەریتی دیموکراسی دەکات.
(لەلای ئۆجەلان بەدیلی مۆدێرنێتەی سەرمایەداری مۆدێرنێتەی دیموکراسیە)

٧ئێستا بۆئەوەی روونتر لە چەمکی مۆدێرنێتەی دیموکراسی تێبگەین پێویستە بزانین جیاوازی و لێکچوونی ئەو چەمکە لەگەڵ چەمکی شارستانیەتی دیموکراسی چیە کە لە بەشەکانی پێشەوە باسمان کرد.

(چەمکەکانی مۆدێرنێتەی دیموکراسی و شارستانیەتی دیموکراسی بەهۆی تێڕوانیین و رەخنەی عەبدوڵا ئۆجەلان لە «دەوڵەتی نەتەوەیی» و «سیستەمی سەرمایەداری» داتاشراون، راستە دوو چەمکی جیاوازن، بەڵام لە ناوەڕۆک دا بە هەندێک جیاوازیەوە تەواوکەری یەکترین )

٨مۆدێرنێتەی دیموکراسی چەمکێکە کە ئۆجەلان لە پرۆسەی داڕشتنی فەلسەفەی بیرکردنەوەی بزوتنەوەکەی دایهێناوە بە پلەی یەکەم ئامانجی گۆڕانکارییەکی سیاسیی و پێشکەشکردنی مۆدێلێکی ئەلتەرناتیڤە بۆ ژیان و کۆمەڵگە.
(بەڵام لەلای ئۆجەلان چەمکی شارستانیەتی دیموکراسی، مانایەکی فراوانتر و قوڵتری هەیە، سەنتەری سیستەمی بیرکردنەوەی ئۆجەلانە، دەتوانرێت وەک فەلسەفەی تێگەیشتی ئۆجەلان بۆ ژیان و مێژووی مرۆڤایەتی سەیر بکرێت.)

٩عەبدوڵا ئۆجەلان پێیوایە دەتوانرێت مۆدێرنێتەی دیموکراسی بە ژێرخانێک یان پێکهاتەیەکی شارستانیەتی دیموکراسی هەژمار بکرێت.
دەکرێت بڵێین «مۆدێرنێتەی دیموکراسی”ئۆرگانی سیاسی ـ شارستانی دیموکراسییە»

وێنەکە حاڵی ئێستای خەڵکی کەرتی غەزەیە کە کتێبی ژێر خانوو و باڵەخانە رووخاوەکان کۆدەکەنەوە و خواردنی پێ ئامادە دەکەن، ئەو وێنەیە پێماندەڵێ مرۆڤی سەردەمی پۆست مۆدێرن لە وێرانکاریدا هیچ جیاوازیەکی نیە لەگەڵ مرۆڤی ئەو سەردەمەی ماڵەکەی تەنها ئەشکەوتێک بوو، هەولێریانی گۆتەنی«هەمان تاس و حەمام»، جینی وێرانکردن قڕکردنمان بەهێزە و زاڵە، مەگەر زانستی ئەندازەی بۆماوەی بتوانێت چارەسەری ئەو قێزەونیەی مرۆڤ بکات!