هاوڵاتى بەیانی ئەمڕۆ یەکشەممە 1ی ئابی 2021، بوومهلهرزهیهك به گوڕی 5.5 بە پلەی رێختەر، دهریای ئیجهی ههژاندووه. ئەوە سێیەمجارە کە لەو ناوچانە بوومەلەرزە روودەدات. بهپێی ئهو زانیارییانهی كه له ماڵپهڕی ئافاد بڵاوكراوهتهوه، بەیانی ئەمڕۆ یەکشەممە 1ی ئابی 2021، بوومهلهرزهیهك به گوڕی 5.5 بە پلەی رێختەر، دهریای ئیجهی ههژاندووه. ئاماژه بهوهشكراوه بوومهلهرزهكه له قووڵایی 8.16 كیلۆمهتردا روویداوه و چهقهكهی 27.18 كیلۆمهتر له داتچاوه نزیک بووه. ماڵپهڕی ئافاد راشیگەیاند:" شەوی رابردوو هەمان شوێن لە دەریای ئیجە لە سنوورە ئاوییەکانی شارۆچکەی داتچا دوو جاری دیکە بوولەمەرزەی تێدا تۆمارکراوە. یەکەمیان کاژێر 22:57 خولەک بووە بە گوڕی 4.5 پلە، دووەمیان کاژێر 02:52 خولەکی بەرەبەیانی ئەمڕۆ بە گوڕی 4.2 پلەی رێختەر تۆمارکراوە. تاوەکو ئێستا هیچ روونکردنەوەیەک لەلایەن پارێزگاری شارەکە و لایەنە پەیوەندیدارەکان لەبارەی زیانە گیانی و ماددییەکانی بوومەلەرزەکان بڵاونەکراوەتەوە.
هاوڵاتى سەرۆككۆماری توركیا رایگەیاند:" دەبێت ئەو كەسانە بدزۆرێنەوە كە بەرپرسیارن لەسووتاندنی دارستانەكان و بەتوندی سزا بدرێن". رەجەب تەیب ئەردۆغان لەبارەی رووداوەكانی ئاگركەوتنەوە لە دارستانەكانی وڵاتەكەی لە شارۆچكەی مارماریس رایگەیاند: "بۆ كوژاندنەوەی ئاگرەكە، لە پاڵ فڕۆكەكان، ٨٠ ئۆتۆمبێلی ئاگركوژێنەوە، ٣٥ تانكەر، ٣١ ئۆتۆمبێلی كاركردن، ١٧٦ ئۆتۆمبێلی خزمەتگوزاری، ھەزار و ٤٠٠ كارمەند كار دەكەن". تەیب ئەردۆغان، لەبارەی زیانلێكەوتووانی ئاگرەكە رایگەیاند: سەرجەم پێداویستییەكانی وەك خۆراك، شوێنی مانەوە و پاككەرەوە ئامادەن و گشت رێككارەكان گیراونەتەبەر. ئەردۆغان، راشیگەیاند:" ئەركی سەرشانیانە ئەوانە دۆزنەوە كە دارستانەكانیان سووتاندووە و بە توندی سزایان بدەن". ئەردۆغان باسی لە قەرەبووكردنەوەی زیانەكان كرد و وتی: "توركیا بە زووترین كات ئاسەواری ئاگرەكان دەسڕێتەوە. رێگە نادەین ھیچ ھاووڵاتییەك بەشخوراو بێت. توانامان ھەیە گشت زیانەكان قەرەبوو بكەینەوە بەدەر لە زیانی گیانی". سەركۆماری توركیا وتیشی: "دووبارە دارستانەكان دروست دەكەینەوە و نەمامی زیاتر بۆھەر پارچەیەك خاكی سووتاو لە دارستانەكاندا دەڕوێنینەوە".
هاوڵاتى مەلا بەختیار رایگەیاند:" ناكرێ لەبەرامبەر هیچ دزو جەردەو گەندەڵییەك كۆڵبدەین، بەپێچەوانەوە دەبێ ململانێكە زۆرتر بكەینو بەبڕواو مەترسییەكی زۆرترەوە، هەڵوێست وەربگرین، رەخنە بگرین و لەتێكۆشان لەپێناو گۆڕانكاری كۆمەڵایەتی بەردەوامبین". ئێوارەی ئەمڕۆ 31ی تەمموزی 2021، مەلا بەختیار، سەرپەرشتیاری گشتی پلاتفۆڕمی دابڕان، لەچوارچێوەی ئامادەكارییەكان بۆ كۆنفرانسی شەشەمی دابڕان، لەگەڵ ژمارەیەك لە بازنەكانی هەولێر، مەخمور، بنەسڵاوە، سۆران، رواندوز، خەبات، شارباژێر، دەربەندیخانو كەلار كۆبووەوە بەو پێشەكییەی كە (دیموكراسی مەحاڵە بێتەدی، ئەگەر رۆشنگەری لەناو كۆمەڵ و ژیانی كۆمەڵایەتیدا، پەرەنەسەنێت)، كۆبوونەوەكەی دەستپێكرد. ئاماژەشی بۆ ئوەكرد، كە بنەمای دیموكراسی رۆشنگەرییەو ئەگەر مێژوو بخوێنینەوەو ئەزمونە دیموكراسییە سەركەوتووەكانی دونیاببینین هەروایە. سەرپەرشتیاری گشتی پلاتفۆڕمی دابڕان، رونیشیكردەوە، بەراورد بە ئۆرۆپا، وڵاتانی ئێمەو مانان بۆچی بە دواكەوتوییی ماوینەتەوە؟ بەڵام بۆچی ئەوان هەموو دەقیقەو سەعاتێك دەستكەوتێك، پێشكەوتن و گۆڕانكارییەكیان هەیە؟ بەڵام لەلای ئێمە بەپێچەوانەوە هەر قۆناغێك دێتە پێشەوە، نەك هەفتەو مانگێك، ساڵێك یان دوو ساڵێك جارێك، بیرێكی تازە دێتە پێشەوە، پەرچە كردارە كۆنەپارێزییەكەی زۆر زیاترە لەپشتیوانییەكەی! ئەمەش بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە پێشینەكەمان، پێشینەیەكی دواكەوتووە و نە قۆناغی رێنیسانس و نە چاكسازیی ئاینیمان دیوە، نە رۆشنگەری و نە شۆڕشی پیشەسازیمان دیوە! بێگومان هەتا ئێستاش لەكوردستان شۆڕشی دیموكراسی لەكوردستان بونی نەبووەو ئەوەی هەبووە، شۆڕشی رزگاری بووە. مەلا بەختیار، جەختیشیكردەوە، هەتا ئێستاش، دەتوانم بڵێم لەشۆڕشی رزگاریداین و بەشێكی بچوكی بەشەكانی كوردستانمان رزگار كردووەو سێ بەشی هێشتا داگیركراون، ئەوەی لەكوردستانی باشوریش هەیە، بەداخێكی زۆرەوە هێشتا ژێرخانێكی ئابوری بەهێزمان نییە، هەتا بوترێت هێزی بەرهەمهێنانی نوێمان هەیە، هێشتا چینی ناوەڕاست یان بۆرژوای نیشتمانی دروست نەبووە، هەتا بزانین پەیوەندییە نوێیەكانی بەرهەمهێنانیش لەوڵاتی ئێمە وەكو ئەلتەرناتیڤ چۆن دروستبووە. واتا هێشتا نەژێرخانی ئابوری، نەژێرخانی هێزی بەرهەمهێنانی نوێیە، نە پەیوەندییەكانی بەرهەمهێنانمان، پەیوەندییەكی بەرهەمهێنانی چینی نوێیە، یان پەیوەندی هێزی چینی سەرمایەداری نیشتمانییە، تا بزانرێت چەند ئەو پەیوەندیی و هێزانە لەخزمەتی هێزەكانی بەرهەمهێنانماندایە. وتیشی: ئەگەر نەتوانین ژێرخانمان، ژێرخانی سەردەمی نوێ بێتو باشتر بێ لەژێرخانی سەردەمی داگیركراوی و پەیوەندییەكی بەرهەمهێنانی نوێ بێ بۆ ئەوەی خزمەتی بەرهەمهێنانی نوێ دروستبكات، ناتوانین بڵێین بەتەواوەتی توانیومانە دیموكراسی یان پەیوەندی كۆمەڵایەتی، یان چینایەتی، یان سیستەمی كۆمەڵایەتیمان وا گۆڕاوە، كە ناوی بنێین ئەمە بەتەواوی دیموكراسییە. بەڵكو ئەمە هەوڵ و سەرەتایەكە بۆ دیموكراسی. لەبەشێكی تری كۆبوونەوەكەدا، سەرپەرشتیاری پلاتفۆڕمی دابڕان، ئاماژەی بۆ ئەوەكرد: لەم سی ساڵەدا بەداخێكی زۆرەوە، لەبەرئەوەی ژێرخانمان لاوازبووە، پەیوەندیی و هێزی بەرهەمهێنانیشمان لاوازە، هەر بۆیە دیموكراسییەكەشمان زۆر زۆر لاوازە. ئەگەرچی نمونە هەیە لەدنیادا، كە بە سی ساڵ سەركەوتنی زۆر گەورە بەدەستهاتووەو ئەمەش وادەكات بتوانین ئەزمونی كوردستان، بە ئەزمونە سەركەوتووەكانی تر بەراورد بكەین، وەكو سەنگافورە كە بە سی ساڵ، ئێستا یەكێكە لە وڵاتە پێشكەوتووەكانی دونیاو سەرەڕای ئەوەی نەوتو غازیشی نییە، بەڵام پاسپۆرتەكەی، یەكەمین پاسپۆرتی دونیایە. جەختیشیكردەوە: ئەم بەراوردكارییە، ئەركێكی قورس دەخاتە سەرشانی هەموومان، چونكە ئەم بەشە ئازادكراوەی كوردستانی گەورە، سەرەڕای هەڵەو كەموكوڕییەكان ئومێدی هەموو كوردێكە، بۆیە ناكرێ لەبەرامبەر هیچ دزو جەردەو گەندەڵییەك كۆڵبدەین، بەپێچەوانەوە دەبێ ململانێكە زۆرتر بكەینو بەبڕواو مەترسییەكی زۆرترەوە، هەڵوێست وەربگرین، رەخنە بگرین و لەتێكۆشان لەپێناو گۆڕانكاری كۆمەڵایەتی بەردەوامبین. لەكۆتایی وتەكانیشدا، ئاماژەی بۆ ئەوەكرد، كە قۆناغەكە دوای ئەزمونی س ساڵ لەحوكمڕانی پێویستی بەوەیە كە بەڕاستی تێبگەین، كە دابڕان و فێمێنیزمی رۆشنگەری، ئەركێكی دوانەیە لەپێناو ئەوەی بنەمایەك بۆ دیموكراسی و گۆڕانكاری كۆمەڵایەتی دابنێینو ئەمەش لێپرسراوێتی تاك بەتاكی كۆمەڵی ئێمەیە، كە خەباتكاری ئەم رێگەیەبین، خەباتكاریش تا نەگاتە ئامانجەكانی كۆڵنادات.
هاوڵاتى هەپەگە ڕایگەیاند:" لە ناوچەی خۆزاتی دەرسیم ئۆتۆمبێلێکی زرێپۆشی سوپای تورکی داگیرکەر کرایە ئامانج و هێرشی فڕۆکەکانی تورکی داگیرکەریش بۆ سەر هەرێمەکانی گەریلا بەردەوامە". ئەمڕۆ شهممه 31ی تهمموزی 2021، ناوەندی ڕاگەیاندن و چاپەمەنی هێزەکانی پارستنی گەل (هەپەگە) ڕایگەیاندراوێکی بڵاوکردەوە تێیدا هاتووە:“ ٣ی تەمووز کاتژمێر ١٦:٤٠٠ ئۆتۆمبێلێکی سوپای داگیرکەری تورک، لە ناوچەی خۆزاتی دەرسیم بەرەو بارەگای ئاموتکا دەچوو و لەلایەن هێزەکانمانەوە کرایە ئامانج لە دەروازەی بارەگاکە لە نزیکەوە لە بارەگاکەدرا، لە چالاکییەکەدا بەپێی زانیارییەکان لانیکەم داگیرکەریک سزادراوە، لە هەمان ناوچە پێنج کامێرای چاودێریی لەلایەن هێزەکانمانەوە لەناوبران، بەهۆی هێرشی هەلیکۆپتەرەکان و بەکارهێنانی چەکی قۆرس لە دەرەکۆی ئاگرکەوتەوە.” ئاماژەی بەوەشکراوە، کە لە هەرێمی حەفتانین و لە چوارچێوەی هەنگاوی شۆڕشگێریی جەنگی خابوردا، لە ٣٠ی تەمووز کاتژمێر ١٧:٣٠ داگیرکەران لە گردی کۆخێی مەلا یەحیای دەڤەری کەشانێ، لەلایەن هێزەکانمانەوە کرانە ئامانج، لە چالاکییەکەدا داگیرکەرێک سزادرا. هەروەها ٢٨ی تەمووز کاتژمێر ٢٣:٣٠ لە ئەشکەوتی بریندارانی هەرێمی زاپ، ٣١ی تەمووز کاتژمێر لەنێوان ٠٩:٠٠ و ٠٠٩:٢٠٠ لە دەڤەری کوروژەهرۆ و ساجا فڕۆکەکانی دەوڵەتی داگیرکەری تورک هێرشیان ئەنجامدا. دەشڵێت: ٢٩ی تەمموز لەنێوان کاتژمێرەکانی ٢٣:٣٠ و ٠:٣٠ لە هێڵی قەشوری هەریمی مەتینا، جموجووڵی هەلیکۆپتەرەکانی سوپای تورکی داگیرکەر دەستیپێکرد، هەرلە ٣٠ی تەمووز کاتژمێر لەنێوان ١٦:٠٠ و ١٧:٠٠، دەوروبەری شاروچکەی چەمانکێی شاری دهۆک و دەوروبەری گوندی مەیروکێ و دەڤەری دەشتی کافیا، لەلایەن فڕۆکەکانی دەوڵەتی تورکی داگیرکەرەوە بۆردومانکران. لە ڕاگەیاندراوەکەدا ئەوەش هاتووە:" ٢٩ی تەمموز کاتژمێر ١٧:٠٠ تونێلەکانی شەڕ، لە دەڤەری گرێ سوری هەرێمی ئاڤاشین بۆردومانکران، ٣٠ی تەمووز کاتژمێر لەنێوان ٢٣:٤٠ و ٠٢:٤٠ لەسەر ئاسمانی گردی سور، گردی سلێمان و گردی سپی جموجووڵی هەلیکۆپتەرەکانی سوپای تورکی داگیرکەر دەستیپێکرد. هەر لە ٢٩ی تەمووز کاتژمێر ٢١:٣٠ فڕۆکەکانی شەڕ ئاڤی لۆلان، گردی ئەشکەوت و گردی شەهیدانی خواکورکیان بۆردومان کرد". هەپەگە ڕاشگەیاند:" لە ٣٠ی تەمووز کاتژمێر ١٧:٠٠، لە بارەگای سنورییەوە دەڤەری سیدای زاپەوە، بە ئۆپوس تۆپباران کرا. هەر هەمان ڕۆژی ٣٠ی تەمووز لەنێوان کاتژمێرەکانی ٠٩:٠٠ – ٠٩:٠٠ دەڤەری چەمچۆ و سیدا لەلایەن فڕۆکەکانی دەوڵەتی تورکی داگیرکەرەوە وە بۆردومانکران".
هاوڵاتى لەماوەی نیو کاتژمێردا 9 بومەلەرزە لە سێگۆشەی قەسری شیرین و کەلار و خانەقین و ڕوویداوە و گوڕی زۆرینەشیان بە 3.6 پلە بەپێوەری ڕێختەر بووە. بەڕێوەبەرایەتی گشتی کەشناسی و بومەلەرزەزانی گەرمیان ئاماژەی بەوەکردووە، بومەلەرزەکان بە گوڕی 3.5 و 3.6 و 3.6 لە سێگۆشەی نێوان کەلار خانەقین قەسری شیرین روویدانداوە. کەشناسی دەشڵێت:" ئەو بوومەلەرزانە نیشانەی ئەوەیە کە ناجێگێری لە پلێتەکانی نێوان ئەم سێگۆشەیە هەیە و ئەگەر هەیە بومەلەرزەی تری بە پلەی نەزانراو بەدوادا بێت"
.jpg)
هاوڵاتى وەزارەتی تەندروستی بڵاویكردەوە، لە 24 كاتژمێری ڕابردوودا هەزار و 695 توشبوی نوێ بە كۆرۆنا تۆماركراون و هەزار و 230 توشبو چاكبونەتەوە و 16 توشبویش گیانیان لەدەستداوە.
هاوڵاتى رێکخراوی تەندروستی جیهانی هۆشداری لەبارەی گۆڕاوی دەلتا دا و دهڵێت:" دوو هێندەی گۆڕاوەکانی پێش خۆی خێراتر دەگوازرێتەوە". تێدرۆس ئەدهانۆم، بەڕێوەبەری گشتی تەندروستی جیهانی رایگەیاند: "هەفتەی رابردوو بە نزیکەی چوار ملیۆن تووشبوو لەلایەن رێکخراوی تەندروستی جیهانییەوە تۆمارکران. چاوەڕاون دەکەین لە دوو هەفتەی داهاتوودا تووشبوون بە کۆرۆنا 200 ملیۆن کەس تێپەڕێنێت." بە وتەی ئەدهانۆم: "لە پێنج ناوچەی ژێر چاودێریی رێکخراوی تەندروستی جیهانی، لە ماوەی چوار هەفتەی رابردوودا تووشبوون بە کۆرۆنا بەرێژەی 80٪ زیادیکردووە یان بەنزیکەیی دووهێندەی لێهاتووە. لە هەمانکاتدا لە ئەفریقا مردن بە رێژەی ٪80 زیادیکردووە. بەشی زۆری ئەو زیادبوونە بەهۆی گۆڕاوە خێرا گوازراوەکەی دەلتایە". مردن بە کۆرۆنا چوار ملیۆن و 225 هەزار کەسی تێپەڕاندووە، رێکخراوی تەندروستی جیهانی دەڵێت:" 18 مانگە بە خەڵک دەڵێن خۆتان بپارێزن، چەند مانگێکیشە دەڵێن ڤاکسین وەربگرن". رێکخراوی تەندروستی جیهانی ئاماژە بەوە دەکات، جگە لە ڤاکسین، خەڵکی جیهان هیچ رێگەیەکی دیکەی دەربازبوونی لەم ڤایرۆسە لەبەردەستدا نییە.
هاوڵاتى هەپەگە رایگەیاند:" لەسەر چارەنووسی ئەو گەریلایانە تاکوو ئێستا لە لایەن پەدەکەوە هیچ زانیارییەک ڕانەگەیندراوە و چاوەڕێی وڵامی فەرمیین لە لایەن پەدەکەوە". ئەمڕۆ شهممه 31ی تهمموزی 2021، ناوەندی چاپەمەنی و ڕاگەیاندنی هەپەگە بە بڵاوکردنەوەی ڕاگەیندراوێک لەسەر چارەنووسی پۆلێک لە گەریلاکانیان لە خەلیفان پەیامێکی بڵاو کردەوە. هەپەگە ڕایگەیاندووە کە پێشتر بۆ ڕای گشتی و گەلەکەمان ڕامانگەیاندبوو کە لە ڕۆژی ٢٦ی تەمووزەوە پێوەندیمان لەگەڵ پۆلێک لە هەڤاڵانمان لە گوندی بێخمەی سەر بە دەڤەری خەلیفان لە باشووری کوردستان بچراوە، بەو بۆنەشەوە چاوەڕۆانی ڕاگەیندراوی پەدەکەین لەوبارەیەوە. لە سەر ئەو پۆلە گەریلایە هەپەگە ئاشکرای کردووە کە ئەو پۆلە گەریلایە لە سێ گەریلا بە ناوەکانی فەرماندە سەروەر سەرحەد، فەرماندەی ئەیالەتی خواکورک ، وەرگەش چراڤ و دژوار بەرخۆدان پێکدەهاتن کە فەرماندە سەروەر یەک لە فەرماندە بە ئەزموونەکان بووە لە بەرخۆدانییەکانی باکووری کوردستاندا و بڕیار بوو بۆ بەجێهێنانی ئەرکێک لە خەلیفانەوە بڕۆنە هەرێمی بادینان کە لە ئەنجامی هێرشێکدا لە گوندی بێخمەی خەلیفان لە لایەن هێزەکانی پەدەکەوە، پێوەندیمان بەو سێ هەڤاڵەمانەوە نەماوە. لە کۆتاییشدا هەپەگە دووپاتی ئاماژەی بەوە کردووە کە لەسەر چارەنووسی ئەو گەریلایانە تاکوو ئێستا لە لایەن پەدەکەوە هیچ زانیارییەک ڕانەگەیندراوە و ئەوان چاوەڕێی وڵامی فەرمیین لە لایەن پەدەکەوە.
.jpg)
هاوڵاتى سەرۆکی هاوپەیمانی کوردستان رایگەیاند:" دەمانەوێت ئارامی و سەقامگیری بگێڕینەوە". ئەمڕۆ شهممه 31ی تهمموزی 2021، قوباد تاڵەبانی، سەرۆکی هاوپەیمانی کوردستان لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند: " کۆبوونەوەکەمان دووەمین کۆبوونەوەی ئاسایی هاوپەیمانی کوردستان بوو، باسی چۆنێتی میکانیزمی هاوپەیمانێتییەکەمان کرد، کارەکانمان بەسەر لیژنە هاوبەشەکاندا دابەشکرد و دەمانەوێت ئارامی و سەقامگیری بگێڕینەوە.'' شاندێکی پێنج کەسی یەکێتی بە سەرپەشتیی قوباد تاڵەبانی دوای تێپەربوونی دوو رۆژ لە دیاریکردنی وەک سەرۆکی لیستی هاوپەیمانیی کوردستان سەردانی بارەگای سەرەکیی بزووتنەوەی گۆرانیان کرد. سەرۆکی هاوپەیمانی کوردستان باسیلەوەشکرد، "بانگەشەی هەڵبژاردن دەستیپێکردووە و هەموو هەوڵێکمان بۆ سەرخستنی هاوپەیمانێتییەکە دەخەینەگەڕ، تا بەیەکەوە بەبەهێزی بەرگری لە مافی خەڵکی کوردستان لە بەغداد بکەین.'' ئاماژەی بەوەشکرد، "سوپاسی خۆم گەیاندە هەموو لایەک کە ئەم ئەرکەیان بە من سپارد.'' جەختیلەوەشکردەوە "لە ئایندەیەکی نزیکدا کۆبوونەوەی زیاترمان دەبێت و دەتوانین گفتوگۆی زیاتربکەین.'' لە رۆژی 20-06-2021 لە رێوڕەسمێکدا لە سلێمانی یەکێتی و گۆران رێککەوتنی پێکهێنانی لیستی هاوپەیمانیی کوردستانیان بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختەی عێراق واژووکرد.
هاوڵاتى شارهزایهکى کاروبارى تورکیا دهڵێت:" ئاگرهکهى تورکیا بهتهنها سهرى درهختهکان ناخوات، بهڵکو پێشبینى دهکرێت شهڕێکى خوێناوى نێوخۆیى له نێوان تورکه ڕهگهزپهرهستهکان و نهتهوهکانى دیکهى تورکیا بهتایبهت کورد و ههوادارانى ههدهپه بڵێسه بسهنێت". رێبین ئهحمهد رهشید، شارهزا لهکاروبارى تورکیا له وتارێکى پوختدا دهربارهى ئاگرهکهى دارستانهکانى تورکیا پێیوایه سلێمان سۆیلو وهزیرى ناوخۆى تورکیا دهیهوێت سووتاندنى دارستانهکان بخاته ئهستۆى ههدهپه و ڕێکخراوى میلیشیایى ساداتى سهر بهکۆشک به هاوکارى بیرۆى گهنجانى ئاکپارتى و مهههپه بیناو ناوهندهکانى ههدهپه بسوتێندرێن و ئاژاوه بهرپا بکهن و دواتر ههدهپه بدهنه مهحکهمهى دهستورى. دهقى وتارێکى پوختى رێبین ئهحمهد رهشید: ئاگرهکهى تورکیا بهتهنها سهرى درهختهکان ناخوات! دابهدواى لهکۆنترۆڵ دهرچوونی ئاگرى دارستانهکانى تورکیاو بڵاوبوونهوهى ئامارهکانى مێترۆپۆل وئاڤرسیا سهبارهت به ههڵبژاردنى پێشوهخت بهوهى ئاردۆغان ناتوانێت پارێزگارى له پۆزسیۆنى پارتهکهى بکات لهم ههڵبژاردنهدا، میدیاى سێبهر و ئاکپارتى به ناڕاستهوخۆ ههدهپه له سوتاندنى دارستانهکان تۆمهتبار دهکهن. ئهم ئێوارهیه له قۆنیا خێزانێکى شهش نهفهرى کورد که ژنى سکپڕو و مناڵیان تێدا بووه ههر شهشیان لهلایهن کهسانى نادیارهوه دهکوژرێن و پاشان خانووهکهیان گڕى تێبهردهدرێت و دهکرێته قهره بارووت، بهڵام بکهرانى ڕووداوهکه تا ئێستا دیار نین. پێشتر له ۱۲ى تهمموزدا ههر له قۆنیاهێرش دهکرێته سهر ئهم بنهماڵهیهو ۱۱ کهسیان لێ بریندار دهکرێت و پێیان دهوترێت ئێوه تورک نین و دهبێ ئهم شاره بهجێبهێڵن. پێشبینى دهکرێت شهڕێکى خوێناوى نێوخۆیى له نێوان تورکه ڕهگهزپهرهستهکان و نهتهوهکانى دیکهى تورکیا بهتایبهت کورد و ههوادارانى ههدهپه بڵێسه بسهنێت. ئهندازیارى ههڵگیرساندنى بڵێسهى ئهم ئاگره نێوخۆییه سولهیمان سۆیڵووى وهزیرى ناوخۆیه. بۆ لهبیر بردنهوهى فهشهلى حکومهت له کۆنترۆڵنهکردنى ئاگرهکهى دارستانهکانى تورکیاو پهردهپۆشکردنى دانپێدانانه مهترسیدارهکانى سهدات پهکهر دژى سۆیڵو، ئهردۆغان دهستى بۆ ئهم چهکه مهترسیدارهى شهڕى تورک و کورد بردووه و سهرهتاکهى له قۆنیاوه دهستیپێکرد. پێدهچێت ڕێکخراوى میلیشیایى ساداتى سهر بهکۆشک به هاوکارى بیرۆى گهنجانى ئاکپارتى و مهههپه بیناو ناوهندهکانى ههدهپه بسوتێندرێن و ئاژاوه بهرپا بکرێت و حکومهتیش لهبهرامبهردا بارى نائاسیى وهک ئهوهى دواى کودهتاکهى تهمووزى ڕابردوو ڕاگهیهندرا ڕابگهیهنێت و بهیهکجارى ههدهپه بداته مهحکهمهى دهستوورى و به تۆمهتى ئاژاوه و تێکدانى ئاسایشى کۆمهڵایهتى دایبخات و ئیتر کهس سوتاندنى دارستانهکانى بیر نهمێنێت.
هاوڵاتی کۆنسەی بەڕێوەبەریی کۆنگرەی نەتەوەیی کوردستان (کەنەکە) رایگەیاند:" ئامانجی هێرشەکان ئاشکران، دەیانەوێت بەو شێوازە کوردان بترسێنن، لە خۆرێکخستن دوریان بخەنەوە و لەناویان ببەن".کەنەکە دەڵێت; "بانگەواز لە هەمو گەلی کوردستان دەکەین لە بەرامبەر ئەو دڕندایەتییەدا بێدەنگ نەبن، ئەمڕۆ شهممه 31ی تهمموزی 2021، کۆنسەی بەڕێوەبەریی کۆنگرەی نەتەوەیی کوردستان (کەنەکە) لە راگەیەندراوێکدا رایگەیاند: "ئێوارەی رۆژی 30ی تەموز، لە ناوچەی مەرام لە شاری کۆنیا، رەگەزپەرستانی تورک هێرشیان کردە سەر خانەوادەیەکی کورد، 7 کەسیان کۆمەڵکوژ کردو ئاگریان لە مالەکەیان بەردا، پێشتریش لە 12ی مانگی گولانی ئەمساڵدا گروپیكی 60 کەسیی رەگەزپەرست هێرشیان کردە سەر ئەم خێزانە، چەند کەسێکیان بریندار کرد و هەڕەشەی کوشتنیشیان لێکردن". کۆنسەی بەڕێوەبەریی کۆنگرەی نەتەوەیی کوردستان ئاماژەی بەوەشکردوە ئەوەی لە کۆنیا رویدا، هێرشێکی ئاسایی نییە، دڕندایەتی و کۆمەڵکوژییە، ماوەیەکە لە شارە گەورەکانی تورکیا (ئیزمیر، ئەنکەرە، کۆنیا، ئەفیون، ئاسکیشەهر، مەنیسا، ئەنتالیا و هەندێک شوێنی دیکە، هێرشی لەم چەشنە دەکرێتە سەر کوردان، هەتا ئێستا ژمارەیەک کەس کوژراون و ژمارەیەکی زیاتریش بریندارکراون، هێرشکارەکان خەڵکی ئاسایی نین و سەربەخۆ ئەو کارانە ناکەن. کەنەکە باسی لەوەشکردوە: "ئامانجی هێرشەکان ئاشکران، دەیانەوێت بەو شێوازە کوردان بترسێنن، لە خۆرێکخستن دوریان بخەنەوە و لەناویان ببەن، دەوڵەتی تورکیا لەو کارانەدا ئەزمونی زۆرە، لە کۆتایی سەدەی نۆزدەو سەرەتای سەدەی بیستەمدا، هەمان رەفتاریشی بەرامبەر ئەرمەنی و یۆنانییەکان کرد، بەهەمانشێوەش هێرشی کردە سەر ئەوان و دواتریش کۆمەڵکوژی کردن، پیلانی دەوڵەتی تورکیا بۆ گەلی کوردیش هەمان پیلانە". ئەوەشی خستوەتەڕو، "گەلی کورد لەژێر هەڕەشەی لەناوبردندایە، ئێمە لە ژێر هەڕەشەی جینۆسایداین، پێویستە ئەو راستییە بزانرێت و بەپێی ئەو راستیەش کاربکەین، نابێت هیچ کەسێک لە بەرامبەر ئەو هێرشانە پاشەکشە بکات، پێویستە بە شێوازێکی رێکخستنیی پەرە بە خۆپاراستنی جەوهەریی بدرێت، بەتایبەتیش ئەو کوردانەی لە شارە گەرەکانن، پێویستە باشتر خۆیان رێکبخەن و بە رێکخراویی خۆیان بپارێزن". کەنەکە دەڵێت، "بانگەواز لە هەمو گەلی کوردستان دەکەین لە بەرامبەر ئەو دڕندایەتییەدا بێدەنگ نەبن، خۆیان رێکبخەن، لە ناو بزوتنەوەی ئازادیدا جێگا بگرن، لە دژی هێرشکاران راوەستن و خاوەندارێتی لە قوربانیەکان بکەن، دوژمن هەرچیەکی لەدەست دێت با بیکات، خەبات و داخوازیی ئێمە رەوایەو بە دڵنیایی سەردەکەوین". هەروەها داوا لە رای گشتیی جیهان، هێزە دیموکراتخواز و مرۆڤدۆستەکان دەکەن، دڕندایەتی دەوڵەتی تورکیا ببینن و پشتگیریی لە تێکۆشانی ئازادیی گەلی کوردستان بکەن، "جارێکی تر هێرشی دڕندانەی نەژادپەرستە تورکەکان ریسوا و شەرمەزار دەکەین، سەرەخۆشی لە کەسوکاری قوربانییەکان و تەواوی گەلی کوردستان دەکەین". رۆژی ههینی 30ی تهممووزی 2021، خێزانێكی كورد كه له حهوت کەس پێكهاتبوون، له شاری كۆنیای توركیا، لهلایهن هاوڵاتی توركهوه هێرشیان كرایه سهر و كۆمهڵكوژكران.
شاناز حەسەن لە سلێمانی توشبوون بە کۆرۆنا لەناو منداڵاندا زیادیکردووە و بەڕێوەبەری نەخۆشخانەی منداڵان دەڵێت :" باشیەکەی ئەوەیە منداڵان زووتر وەڵامدانەوەیان بۆ ڤایرۆسەکە هەیە و چاکدەبنەوە". پشدەر عەبدوڵڵا، بەڕێوەبەری نەخۆشخانەی منداڵان لە سلێمانی بە هاوڵاتی وت :" ڕاستە توشبوون زۆر زیادیکردووە و زۆربەشیان بە نیشانەی سکچون و ڕشانەوە توشدەبن، بەڵام ئەوەی جێگەی دڵخۆشییە منداڵان زوتر چاکدەبنەوەو و ڤایرۆسەکە تێدەپەڕێنن". بەڕێوەبەری نەخۆشخانەی منداڵان ئەوەشی ڕونکردەوە بەشێکی زۆری توشبوەکان هەر نیشانەیان نیە و هەندێکی کەمیان بە توندی توشدەبن و وە زۆر زوش چاکدەبنەوەو وتی" بەنمونە ئەگەر بە ڕێگەی لوتەکە پشکنینی کۆرۆنایان بۆبکەیت کە ماوەی دوو ڕۆژی دەوێت تا ئەنجامەکە دەردەچێت لەو دوو ڕۆژەدا منداڵەکە چاکدەبێتەوە و نەخۆشیەکە تێدەپەڕێنێت". لەبارەی ئامارەکانەوە جەختی لەوەکردەوە ئەو ئامارانەی بڵاودەکرێنەوە لە گەورەکانیشدا ئاماری تەواو راست نین" چونکە تەنیا پشکنینی لوتەکە تەواو دەقیقە ئەوەش کاتی زۆری پێدەچێت". دکتۆر پشدەر عەبدوڵا ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد بەگشتی لە سەدا ٢٠ی توشبوون منداڵانن بە نمونە کە لە سلێمانی هەزار کەس توشی کۆرۆنا ببن ٢٠٠ کەس لەوانە منداڵانن. بەڕێوەبەری نەخۆشخانەی منداڵان زیاتر رونیکردەوە و وتی: "منداڵان نیشانەیان کەمترە و حاڵەتی توندیان کەمترە و مردنیان هەر زۆر کەمە. توندەکانیش ئەوانن کە نەخۆشی دیکەیان هەیە منداڵمان هەیە نەخۆشی دڵی هەیە یان حاڵەتێکمان هەیە نەخۆشی گورچیلەی هەیە بۆیە بە قورسی دەیگرن". لەئێستادا لەناو منداڵاندا نەخۆشی سکچون و ڕشانەوە زۆر بڵاوە و وتیشی "ماوەی دوو مانگە ژمارەیەکی زۆر منداڵان توی سکچون و ڕشانەوە دەبن و سەرەنجی ئەوەمان داوە لەگەڵ کەمبونەوەی سکچون و ڕشانەوە حاڵەتی کۆرۆناش کەمدەکات، واتە دەتوانین بڵێین بەشێکی زۆری ئەوانەی سکچون و ڕشانەوە دەگرن هۆکارەکەی کۆرۆنایە" .
هاوڵاتى سهرۆكایهتی ههرێمی كوردستان رایگهیاند: " ئەوانەی بەرپرسیارن لە ئەو تاوانە بێ هۆیە دەبێت رووبەڕووی یاسا بکرێنەوە". سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستان له ههژماری خۆی له تۆڕی كۆمهڵایهتیی تویتهر نووسیویەتی "ئەوانەی بەرپرسیارن لە ئەو تاوانە بێهۆیە دەبێت رووبەڕووی یاسا بکرێنەوە." ئێوارەی هەینی، حەوت ئەندامی خێزانێکی کورد لە ناوچەی مەرامی شاری کۆنیا لە تورکیا بە دەستڕێژی گولـلە کوژران و ژن و منداڵیش لەنێو کوژراوەکاندا هەن. لە تویتەکەی سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستاندا هاتووە، "سەرکۆنەی هێرشی سەر خێزانێکی کورد لە تورکیا دەکەین، هاوخەمی کەسوکار و خۆشەویستانی قوربانییەکانین. ئەوانەی بەرپرسیارن لە ئەو تاوانە بێهۆیە دەبێت، رووبەڕووی یاسا بکرێنەوە." ئەو کەسانەی لە هێرشەکەدا کوژراون ئهمانهن: یاشار دەدەئۆغوڵڵاری، باڕش دەدەئۆغوڵڵاری، سەرپیل دەدەئۆغوڵڵاری، سێراپ دەدەئۆغوڵڵاری، ئیپەک دەدەئۆغوڵڵاری، مەتین دەدەئۆغوڵڵاری و سیبەل دەدەئۆغوڵڵاری. 12ی ئەم مانگەش گروپێکی "توندڕەو" هێرشیان کردە سەر هەمان خێزان و حەوت ئەندامی خێزانەکەیان بریندار کرد. ئەوکات بەشێک لەو گرووپە "توندڕەوە" دەستگیرکران و دواتر پێنج کەسیان ئازادکران. ئەو خێزانە کوردە 24 ساڵ بوو لەو ناوچەیەی کۆنیا دەژیان. ئەو ماڵەی ئەوکات هێرشیان کردبووە سەر خێزانە کوردەکە، دراوسێی خۆیان بوون.
هاوڵاتى ناوەندی ڕاگەیاندن و چاپەمەنیی هێزەكانی پاراستنی گەل ڕاگەیەندراوێكی لەسەر بۆردومانەكانی شەوی ڕابردوی فڕۆكە جەنگیەكانی توركیا بڵاوكردەوە. بەپێی ڕاگەیندراوەكە، لە كاتژمێر 11ی پێشنیوەڕۆی دوێنێوە بۆردومان دەستیپێكردووە تا دوای كاتژمێر 12ی شەو، بەبێ ئەوەی هیچ زیانێكی گیانی لێبكەوێتەوە. لەسەرەتای ڕاگەیەنراوەكەی ناوەندی ڕاگەیاندن و چاپەمەنیی هێزەكانی پاراستنی گەل (هەپەگە ) هاتووە:" توركیا گورزی قورسی لەلایەن گەریلاکانەوە بەردەکەوێت، بۆیە لە بەرامبەردا بە چڕی هەرێمەکانی پاراستنی مەدیا بۆردومان دەکا، لە هێرشی ئاسمانیدا هیچ زیانێک بەر هێزەکانی گەریلا نەکەوت، بەڵام زیان بەر ڕەز و باخی گوندنشینان کەوتووە و ئاگر کەوتوەتەوە". هەپەگە ڕونیكردوەتەوە، زانیاریی لەبارەی هێرشەکانەوە بەم شێوەیەیە: ٢٩ی تەممووز، لەنێوان کاتژمێر ١١:٤٠ – ١٧:٣٠٠ تونێلەکانی شەڕ لە گۆڕەپانی گردی سووری ئاڤاشین بۆردومان کران. ٢٩ی تەممووز، کاتژمێر لەنێوان ٢٣:٣٠ – ٠٠:٣٠ لە هەرێمی مەتینا هەلیکۆپتەرەکان لە هێڵی قەشوریان گەڕان. ٢٩ی تەممووز، کاتژمێر ٠٠:٠٠ گۆڕەپانی ساجاری زاپ بە فڕۆکەی شەڕكەر بۆردومان کرا. ٢٩ی تەممووز، کاتژمێر لەنێوان ٠١:١٥ – ٠١:٣٠ گۆڕەپانی دەشتی کافیای گارە لەلایەن فڕۆکەکانەوە بۆردومان کرا. ٢٩ی تەممووز، لەنێوان ٠١:٢٢ – ٠١:٢٥ هەرێمی بەرگارێی ئامێدی و گوندەکانی بلمەندی دینارتێی سەر بە ئاکرێ و گوزێ لەلایەن فڕۆکەکانەوە بۆردومان کران. ٢٩ی تەممووز، کاتژمێر لەنێوان ١٢:٣٠ – ١٣:٤٠ و ٢٢:٤٥ – ٠٠٠:٤٥ لە هەرێمی قەندیل، گردی زەرگەلێ، دۆڵی زەرگەلێ، گردی ساڤاش، دۆڵی شەهیدان، گردی هیوا، گەلی بالایان، گردی بالایان، دۆڵی بەدرانان، بێپالان، گوندی سورەدێ، گلگامێش، دێرەش و بەردەقاشۆ بە فڕۆکەی جەنگی بۆردومان کران. بەهۆی بۆردومانەوە زیانێکی زۆر بەر ماڵ و ڕەز و باخی هاوڵاتییان کەوت و ئاگر کەوتەوە و ئاگرەکە بەردەوامە.
هاوڵاتى تیمی CPT لە كوردستانی عێڕاق رایگەیاند:" هیوایخوازین هیچ دەستێوەردانێكی حزبی و سیاسی لە كەیسەكانی زیندانیانی بادینان نەكرێت". ڕێكخراوی نێودەوڵەتیی CPT لەسەر پرۆسەی دادگاییكردنی دوێنێی بەشێكی تر لە چالاكوانانی بادینان ڕاگەیەندراوێكی بڵاوكردەوە و ڕایگەیاند:" بەردەوام دەبن لە پشتیوانیكردنی زیندانیانی بادینان و چاودێریكردنی پرۆسەی دادگاییكردنەكانی داهاتوو". تیمی CPT لە كوردستانی عێڕاق كە بەشداربوون لە چاودێریكردنی پرۆسەی دادگاییكردنەكە دووپاتیانكردەوە و هیوایخواز كە هیچ دەستێوەردانێكی حزبی و سیاسی لە كەیسەكانی زیندانیان بادینان نەكرێت و دادوەرو دادگاكان سەربەخۆو ئازادبن لە بڕیاردانی دادپەروەرانە". دوێنێ، پرۆسەی دادگاییكردنی هەریەك لە بەدەل بەرواری و ئومێد بەروشكی لە شاری هەولێر بەڕێوەچوو دادوەر پاش وەرگرتەكان دانیشتنەكەی بۆ ڕۆژی ٣٠ی ئەیلول دواخست، ئەو دوو دەستگیركراوەی بادینان بە تۆمەتی تێكدانی ئاسایشی هەرێم دادگاییكران.
