وردبینی بۆ ناوی خوازیارانی حەج دەستی پێکردووە

حەمزە جەواهیری - بەپێی دەستور و یاسا و بڕیارەكانی دادگای فیدڕاڵی پێویستە نەوتی هەرێم بۆ هاوڵاتیانی عێراق بێت. - ڕادەستنەكردنی نەوتی هەرێم بە حكومەتی فیدڕاڵی پێشێلكردنی مافەكانی هاوڵاتیانی عێراقە . - حكومەتی فیدڕاڵی دەسەڵاتی ئەوەی هەیە كە دەستبەسەر بیرە نەوتییەكانی هەرێمی كوردستاندا بگرێت.   حەمزە جەواهیری راوێژكار لە دادگای فیدڕاڵی عێراق و شارەزا لە بواری نەوت رایگەیاند بەپێی دەستور و یاسا و بڕیارەكانی دادگای فیدڕاڵی پێویستە نەوتی هەرێم بۆ هاوڵاتیانی عێراق بێت. حەمزە جەواهیری ڕاوێژكاری پێشووی دادگای فیدڕاڵی عێراق تایبەت بە هاوڵاتی راگەیاند میكانیزمی راست و دروست و سەركەوتوو بۆ گێڵگە نەوتییەكانی هەرێمی كوردستان ئەوەیە كە بەهیچ جۆرێك لە جۆرەكان ناكرێت دەستور و یاسا عێراقیەكان و بڕیارەكانی دادگای فیدڕاڵی و بڕیاری دادگای پاریس پشتگوێ‌ بخرێت. وتيشى: ڕادەستنەكردنی نەوتی هەرێم بە حكومەتی فیدڕاڵی پێشێلكردنی دەستور و یاساكان و بڕیارەكانی دادگای فیدڕاڵی و دادگای فەڕەنسای نێودەوڵەتيه، ئەمەش بەواتای پێشێلكردنی مافەكانی هاوڵاتیانی عێراقە . رونیشیكردەوە رێكەوتن و نەرمی نواندن سەبارەت بە نەوتی هەرێمی كوردستان ، راست و دروست نیه و دەستوری و یاسای نین  و حكومەتی فیدڕاڵی دەسەڵاتی ئەوەی هەیە كە دەستبەسەر بیرە نەوتییەكانی هەرێمی كوردستاندا بگرێت لەڕێگای بە نیشتیمانكردنیەوە. ئاماژەشیكرد بەنیشتیمانیكردن مافێكی یاسایی جیهانی ناسراوە و پێویستە حكومەتی عێراق پەنای بۆ بەرێت  وئەمە هەلێكی مێژووییە و دەبێت حكومەتی فیدڕاڵی بیقۆزێتەوە بۆ بەنیشتیمانیكردنی نەوتی بیرە نەوتییەكانی هەرێمی كوردستان و كۆتایی بەم كێشەبە بهێنێت.

هاوڵاتی -تۆمەتبار بەهۆی کێشەی کۆمەڵایەتییەوە هاوسەرەکەيی و دوو منداڵی هاوسەرەکەی بەچەکی جۆری دەمانچە دەکوژێت. - دوای رووداوەکە لەبەغداد چەند ناسنامەیەکی ساختە دروستدەکات و خۆی لەهێزە ئەمنییەکانی عێراق حەشار دەدات و دواتر بەرەو هەرێمی کوردستان هەڵدێت. - لە یەکێک لەهۆتێلەکانی شاری سلێمانی خۆی حەشاردابوو، لەلایەن بەڕێوەبەرایەتی گشتی ئۆپراسیۆنەکانی ئاسایش دەستگیرکرا.   بەڕێوەبەرایەتی گشتی ئۆپراسیۆنەکانی ئاسایش رایگەیاند تۆمەتبارێكیان لە شاری سلێمانی دەستگیر كردووە كە لە بەغدا تاوانەكەی ئەنجامداوە و هەڵهاتوە بۆ سلێمانی. بەڕێوەبەرایەتیەكە ئەمڕۆ لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاند رۆژی ٢٠٢٣/١٢/٣١ لە ناوچەی دۆرەی شاری بەغداد تۆمەتبار (مروان طالب حسن) بەهۆی کێشەی کۆمەڵایەتییەوە هاوسەرەکەی بەناوی (بان عبداللە حسن) و دوو منداڵی هاوسەرەکەی بەناوەکانی (ایمان) و (یونس) بەچەکی جۆری (دەمانچە) دەکوژێت. رونیشیكردەوە تۆمەتبار دوای رووداوەکە لەبەغداد چەند ناسنامەیەکی ساختە دروستدەکات و خۆی لەهێزە ئەمنییەکانی عێراق حەشار دەدات و دواتر بەرەو هەرێمی کوردستان هەڵدێت، دوای بەدواداچوون و لێکۆڵینەوەکانی دەزگای ئاسایشی هەرێم لەسەر ڕەزامەندی دادوەری لێکۆڵینەوەی ئاسایش توانیان شوێنی خۆحەشاردانی تۆمەتبار دەستنیشان بکەن و بەچەند ناسنامەیەکی ساختەوە لە یەکێک لەهۆتێلەکانی شاری سلێمانی خۆی حەشاردابوو، لەلایەن بەڕێوەبەرایەتی گشتی ئۆپراسیۆنەکانی ئاسایش لە ٢٠٢٤/١١/١٠ دەستگیرکرا. وتيشى: لەئێستادا پەڕاوی لێکۆڵینەوە بۆ تۆمەتباری ڕووداوەکە کراوەتەوە لێکۆڵینەوەکان بەردەوامە.

ئيبراهيم سومەیدەعی - كوردستان مافی پێكهاتەیەكی گرنگ و سەرەكی گەلی عێراقە. -دەقی قسەكانی سودانی لەناو هەواڵەكەی هاوڵاتیدایە.     هاوڵاتی چاوپێكەوتنێكی تایبەتی و گرنگى لەگەڵ ئيبراهيم سومەیدەعی راوێژكارى محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عێراق ئەنجامدا سەبارەت بەچەند پرسێكی گرنگی  نێوان هەرێم و بەغدا.   دەقی چاوپێكەوتنەكە: هاوڵاتی/ ئایا سودانی لە سەردانەكەیدا بۆ هەرێم توانیوێتی كێشە كەڵكەبووەكانی نێوان هەرێم و بەغدا چارەسەر بكات؟   راوێژكارى سودانی:   كاكە مەرحەبا رێگام بدە بگەڕێمەوە بۆ نامەكەت بەڕاستی پرسیارەكانت رۆژنامەوانی و ورد و جوانن، دەستخۆشیت لێدەكەم... شەرەفمەندم كە پەیوەندیم هەبێت لەگەڵتان... دووبارە سڵاوم بۆ بەڕێزت و كارمەندانی رۆژنامەی هاوڵاتی و هەموو هاوڵاتیانی هەرێمی كوردستان بە تایبەتی خەڵكی سلێمانی... پرسیاری یەكەم ئایا بەڕێز سودانی توانیوێتی لە سەردانەكەیدا بۆ هەرێمی كوردستان كێشە كەڵەكەبووەكانی نێوان بەغدا و هەولێر چارەسەر بكات؟ لەم بارەیەوە دەڵێم كاركردن لەسەر چارەسەركردنی كێشەكانی نێوان بەغدا و هەولێر لە نێوان هەرێم و حكومەتی فیدڕاڵی ... یەكەم حكومەتی سودانی لەهەموو حكومەتەكانی دیكەی تر كراوەترە لەگەڵ حكومەتی هەرێمی كوردستان بەهەردوو بەشەكەی هەرێمەوە، بە سلێمانی و هەولێرەوە .... پەيوەندیەكان هاوسەنگ و دادپەروەرانەن لەسەرتای پێكهێنانی حكومەتی سودانیەوە و خودی سودانی خۆی هیچ كێشەیەك و قەیرانێكی نەبووە لەگەڵ هەرێم، ئەم حكومەتە نەچۆتە كێشە لەگەڵیاندا و هیچ كێشەیەكيشى دروست نەكردووە لەگەڵ هەرێم  و توانیوێتی هەرێم بگرێتە خۆی. حكومەتەكەی سودانی هەر زوو دەستیكرد بە كرانەوە و هەوڵیدا بۆ چارەسەركردنی ناكۆكیەكان و كێشە هەڵواسراوەكانی پاشماوەی چەند حكومەتێكی جۆراوجۆر، بەڵام هەندێك لەم كێشانە جێبەجێكارین، پەیوەستن بە هەردوو حكومەتەكەوە ئەمانەش توانرا بەپەلە چارەسەر بكرێن، بەڵام هەندێك لە كێشەكان، پەیوەندیان بە قوڵایی سیاسیەوە هەیە، لەدەرەوەی رۆڵی حكومەتەوەن. قوڵایی سیاسی بۆ ئەو ئیئتیلافەی كه حكومەتەكەی پێكهێناوە، هەندێكیشیان پەیوەندیان بە شیكردنەوەی دەستور و هەڵوێستە یاسایەكان بەرامبەر بە ناكۆكیەكانەوە هەیە... كۆی گشتی ئەم كێشانەش ئیشی لەسەر كراوە، بەڵام ئەوەی پەیوەندی بە ناكۆكی جێبەجێكاریەوە هەیە، ناكۆكیەكانی راستەوخۆی نێوان هەردوو دەسەڵاتدار، بەپەلە چارەسەركران .... بەڵام چارەسەركردنی كێشەكان بێگومان پێویستی بەكاتی زیاتر  و كردنەوەی زیاترە. سەردانی سودانی بۆ هەرێمی كوردستان تەواوكەری ئەو هەوڵانەیە و ئەگەر دیقەت بدەیت لەدوای 2003 یەكەم جارە بەغداد، یەكەم جارە سەرۆكی حكومەتێكی عێراقی نێوەندگیری بكات لەنێوان دوو حزبی گەورە و تێكڕای حزبە كوردستانیەكانی دیكەش، بەمەبەستی پێكهێنانی حكومەتی هەرێمی كوردستان، بەداخەوە دوای ئەوەی هەوڵ هەبوو  (لەبەر ئەوەی هەندێك لایەن هەبوو لە بەغدا رەنگە نیگەران بوبێتن یان هەوڵیان دابوبێت بۆ تێكشكاندنی هاوسەنگی بەرقەراربونی هەرێم و بەرافراوانتركردنی ناكۆكیەكانی نێوان هەردوو حزبەكە و حزبە سەرەكیەكانی هەرێمی كوردستان بەمەبەستی لاوازبونی هەرێم)... نەخێر ئەمڕۆ بەغداد هەرێمی كوردستان دەپارێزێت، چونكە ئەوە مافێكی دەستوری و نەتەوەیی خۆیانە، مافی پێكهاتەیەكی گرنگ و سەرەكی گەلی عێراقە، كه گەیشت بەو ئاستەی بتوانێت لەچوارچێوەیەكی ئیداری خۆيی رێكبخات.... خۆت دەزانیت ئێمەى نەتەوەی عەرەب لەسەرەتاوە وتاری نەتەوایەتیمان دژ بەیەك دەردەكرد و پێمان قبوڵ نەدەكرا، بەڵام دەرئەنجام ئێمە ئەمڕۆ هەر هەموومان وەك ئەزمونێكی ئیداريي تەماشای ئەزمونەكەی هەرێم دەكەین، كە بەشێكە لە دەوڵەتێكی فیدڕاڵی و دەستورەكەشی فیدڕاڵیە ... دەرئەنجام زۆربەی ئێمەی عەرەب بەخۆمیشەوە دیدگایەكی قوڵمان بۆ دروست بوو... ئێمە پێمان باشە یەكگرتوویی و فیدڕاڵی هەرێمی كوردستان بپارێزرێت و تێگەیشتن لەنێوان حزبەكانی هەرێم هەبێت بۆ سەرخستنی ئەم فیدڕاڵیە .... ئەم دیدگا بوێرە رەنگە لەلایەن نووسەر و رۆشنبیرەكانە دەربچێت، بەڵام لەلایەن خودی سەرۆك وەزیران و حكومەتەكەیەوە دەربچێت، ئەمە دەستپێشخەریەكی نمونەیی و مێژویی گەورەیە، كە سەرۆك حكومەت لە بەغداوە بڕوا بۆ هەرێم وەك هەوڵێك بۆ چاككردنەوەی درزەكان...هەوڵدان بۆ كۆكردنەوەی لایەنەكان و هەوڵدان بۆ پێكهێنانی حكومەت .. وەك وتم: پەیوەندیەكانی تایبەتی و ناوازەن لەگەڵ هەردوو حزبەكە و باوەڕپێكراوە لەلایەن سەركردەكانی هەردوو حزبەكەوە .   هاوڵاتی/ سەبارەت بە بابەتی نەوت و موچە، سودانی گەیشتووەتە چ ڕێكەوتنێك لەگەڵ بەرپرسانی هەرێم؟   راوێژكارى سودانی:  سەبارەت بە مووچە و نەوتی هەرێم تۆ خۆت دەزانیت بڕیارێك لە دادگای فیدڕاڵیەوە دەرچوە بۆ تەوتینى مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستان و بەو پێیەش بوونەتە بەشێك لەو فەرمانبەرانەی كە مووچە لە وەزارەتی دارایی عێراق وەردەگرن .. ئەم بیروڕایە دابەشبووە بەسەر دوو تیمدا...تیمێك پشتگیری لێدەكات و تیمێكیش دژایەتی دەكات...من پێت دەڵێم: حكومەتی عێراق بەهیچ جۆرێك هەرگیز لایانگرنەبووە لەم  بڕیارە. رەنگە هەندێك لە حزبە كوردیەكان و لایەنە كوردیەكان هەوڵی ئەوەیان دابێت حكومەت و خودی سودانی تۆمەتبار بكەن... بڕیارەكە سوپرایس بوو لەلایەن دادگای فیدڕاڵیەوە و حكومەت پابەند بوو بە بڕیارەكەوە، بەڵام من خودی خۆم، شەخسی خۆم، وەك كەسێكی سیاسی پێم وایە و هیوادارم دادگای فیدڕاڵی بە بڕیارەكەی خۆییدا بچێتەوە و باشگەزبێتەوە و مووچەكانی هەرێم بگەڕێتەوە بۆ هەرێم، ئەمەیان دەتوانیت لابەری زۆر پێویست نیە، بەڵام ئێمە وتمان: كاتێك دادگای فیدڕاڵی بڕیاریدا بە تەوتینكردنی مووچە، حكومەت بڕیارەكەی جێبەجێكرد بێگومان. بەڵام ئێمە لەبەردەم كێشەیەكی ترداین مامۆستای بەڕێزم، ئەوەش ئەوەیە: ئێمە رێژەیەكی دەستوریمان هەیە كە لە بودجەی هەرێمی كوردستان بڕیاری لێدراوە كە وەك بەڕێزتان دەزانن 12.67ه، دواجار كە مووچە لە بودجەی فیدڕاڵی بدەیت و هیچ پشكێكیشت وەرنەگرتووە لە هەناردەكردنی نەوت، ئەمە دەبێته هۆی كێشە دروستبوون، دەبێتە هۆی خەلەلێكی گەورە لە بودجەدا ... ئەمە پێویستی بە دیراسەكردن و توێژینەوە هەیە، منیش پێم وایە ئەمە یەكێكە لەو خاڵانەی كە بەردەوام دیراسەی بۆ دەكرێت ... ئێمە لەدوای سكاڵاكەی عێراقەوە كێشەیەكی ترمان هەیە كە لەسەردەمی حكومەتی بەڕێز مستەفا كازمی دەرچوو ئەگەر بیرت بێت لەلایەن دادگای فەڕەنساوه بۆ ڕاگرتنی هێڵی نەوتی كوردستان بۆ بەندەری جیهان و بڕیاریدا توركیا غەرامە بكات و هەناردەكردنی نەوتیشی ڕاگرت... ڕاگرتنی هەناردەكردنی نەوتی هەرێم لەلایەن توركیاوە، وای لەهەرێم كرد نەتوانێت شایستەكانی بخاتە سەر بودجە .. دانوستان هەیە، حكومەتی عێراق دەستوەردانی كردووە و هەوڵدەدات بۆ هەناردەكردنەوەی نەوت، چونكە تەنانەت ئەگەر هەرێمیش بیەوێت نەوت ڕادەستی سۆمۆ بكات، هیچ مەعقول نیە لەڕێگای بارهەڵگرەوە باریكەیت و بینێریت بۆ بەسرە، لەم حاڵەتەدا زەرەرێكی زۆر دەكەین... راستە یان نا؟. دواجار حكومەتی هەرێم و حكومەتی فیدڕاڵی كار دەكەن لەسەر دووبارە هەناردەكردنەوەی نەوت لەرێگای بەندەری جیهانەوە، وەك هەوڵدان بۆ پڕكردنەوەی ئەو لەدەستدانە گەورەیەی دروستبووە لە بودجە، بەهۆی راگرتنی هەناردەكردنی نەوتەوە. سایتێك هەیە لەهەرێمی كوردستان سەر بە كۆمەڵێك كۆمپانیاى نەوتن كە لە كوردستان كار دەكەن بە چركە ئەو زەرەرانە دەژمێرێت كە بەر هەرێم دەكەوێت، بە بۆچونی من ژمارەكە 24 ملیار دۆلاری تێپەڕاندووە... تۆ سەیركە، ئێمە لەو كاتەوەی هەناردەكردنی نەوت راگیراوە 24 ملیار دولارمان تێپەڕاند، ئەگەر ئەم ژمارەیە دابەش بكەین بەسەر سێ‌ و چوار لە ساڵێكدا، ژمارەیەكی گەورەیە لە بودجەدا ... ئەم بابەتە لەئێستادا كاری لەسەر دەكرێت ، من پێم وایە هەوڵدان بۆ پێكهێنانی حكومەتی هەرێم یارمەتیدەر دەبێت بۆ چارەسەركردنی ئەم كێشەیە...   هاوڵاتی/ پەیامی سودانی چیە بۆ هاونیشتیمانیانی هەرێم؟   راوێژكارى سودانی:  پەیامی بەڕێز سودانی بۆ هەرێمی كوردستان پەیامێكی روونە، كە چیتر بەغداد دژ بە هەرێم كار ناكات، یان وەك مەترسی سەیری هەرێم ناكات ... هەوڵی تەواوكردنێكی گەورە هەیە لەنێوان دەسەڵاتى فیدڕاڵی و دەسەڵاتى هەرێم، لەنێوان عەرەب و كورد و لەنێوان خودى گەلی عێراق وەك یەك دەوڵەت و یەك گەل... دواجار ئەو دەسەڵاتە ئیدارییەی هەرێمی كوردستان كە لە چوارچێوەی دەستوردایە، دەبێت بەرقراربێت و بچەسپێت و دەبێت بەغداد بە سنگێكی فراوانەوە كار لەنێوان برا كوردەكان بكات بۆ پێكهێنانی حكومەتی هەرێم، بۆ بەدەستهێنانی بەرقەرابونێكی گەورەتر، كە ببێتە مایەی خێر بۆ هەرێم و بۆ دەوڵەتی عێراق، بەرامبەر بە بەو ئاڵنگاریییانەی لەپاشە ڕۆژدا دێنە پێشەوە و خۆيان لە كایەكانی ئابوری و سیاسیدا دەبیننەوە. سڵاو و ڕێزم 

ئيبراهيم سومەیدەعی - كوردستان مافی پێكهاتەیەكی گرنگ و سەرەكی گەلی عێراقە. -دەقی قسەكانی سودانی لەناو هەواڵەكەی هاوڵاتیدایە.     هاوڵاتی چاوپێكەوتنێكی تایبەتی و گرنگى لەگەڵ ئيبراهيم سومەیدەعی راوێژكارى محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عێراق ئەنجامدا سەبارەت بەچەند پرسێكی گرنگی  نێوان هەرێم و بەغدا.   دەقی چاوپێكەوتنەكە: هاوڵاتی/ ئایا سودانی لە سەردانەكەیدا بۆ هەرێم توانیوێتی كێشە كەڵكەبووەكانی نێوان هەرێم و بەغدا چارەسەر بكات؟   راوێژكارى سودانی:   كاكە مەرحەبا رێگام بدە بگەڕێمەوە بۆ نامەكەت بەڕاستی پرسیارەكانت رۆژنامەوانی و ورد و جوانن، دەستخۆشیت لێدەكەم... شەرەفمەندم كە پەیوەندیم هەبێت لەگەڵتان... دووبارە سڵاوم بۆ بەڕێزت و كارمەندانی رۆژنامەی هاوڵاتی و هەموو هاوڵاتیانی هەرێمی كوردستان بە تایبەتی خەڵكی سلێمانی... پرسیاری یەكەم ئایا بەڕێز سودانی توانیوێتی لە سەردانەكەیدا بۆ هەرێمی كوردستان كێشە كەڵەكەبووەكانی نێوان بەغدا و هەولێر چارەسەر بكات؟ لەم بارەیەوە دەڵێم كاركردن لەسەر چارەسەركردنی كێشەكانی نێوان بەغدا و هەولێر لە نێوان هەرێم و حكومەتی فیدڕاڵی ... یەكەم حكومەتی سودانی لەهەموو حكومەتەكانی دیكەی تر كراوەترە لەگەڵ حكومەتی هەرێمی كوردستان بەهەردوو بەشەكەی هەرێمەوە، بە سلێمانی و هەولێرەوە .... پەيوەندیەكان هاوسەنگ و دادپەروەرانەن لەسەرتای پێكهێنانی حكومەتی سودانیەوە و خودی سودانی خۆی هیچ كێشەیەك و قەیرانێكی نەبووە لەگەڵ هەرێم، ئەم حكومەتە نەچۆتە كێشە لەگەڵیاندا و هیچ كێشەیەكيشى دروست نەكردووە لەگەڵ هەرێم  و توانیوێتی هەرێم بگرێتە خۆی. حكومەتەكەی سودانی هەر زوو دەستیكرد بە كرانەوە و هەوڵیدا بۆ چارەسەركردنی ناكۆكیەكان و كێشە هەڵواسراوەكانی پاشماوەی چەند حكومەتێكی جۆراوجۆر، بەڵام هەندێك لەم كێشانە جێبەجێكارین، پەیوەستن بە هەردوو حكومەتەكەوە ئەمانەش توانرا بەپەلە چارەسەر بكرێن، بەڵام هەندێك لە كێشەكان، پەیوەندیان بە قوڵایی سیاسیەوە هەیە، لەدەرەوەی رۆڵی حكومەتەوەن. قوڵایی سیاسی بۆ ئەو ئیئتیلافەی كه حكومەتەكەی پێكهێناوە، هەندێكیشیان پەیوەندیان بە شیكردنەوەی دەستور و هەڵوێستە یاسایەكان بەرامبەر بە ناكۆكیەكانەوە هەیە... كۆی گشتی ئەم كێشانەش ئیشی لەسەر كراوە، بەڵام ئەوەی پەیوەندی بە ناكۆكی جێبەجێكاریەوە هەیە، ناكۆكیەكانی راستەوخۆی نێوان هەردوو دەسەڵاتدار، بەپەلە چارەسەركران .... بەڵام چارەسەركردنی كێشەكان بێگومان پێویستی بەكاتی زیاتر  و كردنەوەی زیاترە. سەردانی سودانی بۆ هەرێمی كوردستان تەواوكەری ئەو هەوڵانەیە و ئەگەر دیقەت بدەیت لەدوای 2003 یەكەم جارە بەغداد، یەكەم جارە سەرۆكی حكومەتێكی عێراقی نێوەندگیری بكات لەنێوان دوو حزبی گەورە و تێكڕای حزبە كوردستانیەكانی دیكەش، بەمەبەستی پێكهێنانی حكومەتی هەرێمی كوردستان، بەداخەوە دوای ئەوەی هەوڵ هەبوو  (لەبەر ئەوەی هەندێك لایەن هەبوو لە بەغدا رەنگە نیگەران بوبێتن یان هەوڵیان دابوبێت بۆ تێكشكاندنی هاوسەنگی بەرقەراربونی هەرێم و بەرافراوانتركردنی ناكۆكیەكانی نێوان هەردوو حزبەكە و حزبە سەرەكیەكانی هەرێمی كوردستان بەمەبەستی لاوازبونی هەرێم)... نەخێر ئەمڕۆ بەغداد هەرێمی كوردستان دەپارێزێت، چونكە ئەوە مافێكی دەستوری و نەتەوەیی خۆیانە، مافی پێكهاتەیەكی گرنگ و سەرەكی گەلی عێراقە، كه گەیشت بەو ئاستەی بتوانێت لەچوارچێوەیەكی ئیداری خۆيی رێكبخات.... خۆت دەزانیت ئێمەى نەتەوەی عەرەب لەسەرەتاوە وتاری نەتەوایەتیمان دژ بەیەك دەردەكرد و پێمان قبوڵ نەدەكرا، بەڵام دەرئەنجام ئێمە ئەمڕۆ هەر هەموومان وەك ئەزمونێكی ئیداريي تەماشای ئەزمونەكەی هەرێم دەكەین، كە بەشێكە لە دەوڵەتێكی فیدڕاڵی و دەستورەكەشی فیدڕاڵیە ... دەرئەنجام زۆربەی ئێمەی عەرەب بەخۆمیشەوە دیدگایەكی قوڵمان بۆ دروست بوو... ئێمە پێمان باشە یەكگرتوویی و فیدڕاڵی هەرێمی كوردستان بپارێزرێت و تێگەیشتن لەنێوان حزبەكانی هەرێم هەبێت بۆ سەرخستنی ئەم فیدڕاڵیە .... ئەم دیدگا بوێرە رەنگە لەلایەن نووسەر و رۆشنبیرەكانە دەربچێت، بەڵام لەلایەن خودی سەرۆك وەزیران و حكومەتەكەیەوە دەربچێت، ئەمە دەستپێشخەریەكی نمونەیی و مێژویی گەورەیە، كە سەرۆك حكومەت لە بەغداوە بڕوا بۆ هەرێم وەك هەوڵێك بۆ چاككردنەوەی درزەكان...هەوڵدان بۆ كۆكردنەوەی لایەنەكان و هەوڵدان بۆ پێكهێنانی حكومەت .. وەك وتم: پەیوەندیەكانی تایبەتی و ناوازەن لەگەڵ هەردوو حزبەكە و باوەڕپێكراوە لەلایەن سەركردەكانی هەردوو حزبەكەوە .   هاوڵاتی/ سەبارەت بە بابەتی نەوت و موچە، سودانی گەیشتووەتە چ ڕێكەوتنێك لەگەڵ بەرپرسانی هەرێم؟   راوێژكارى سودانی:  سەبارەت بە مووچە و نەوتی هەرێم تۆ خۆت دەزانیت بڕیارێك لە دادگای فیدڕاڵیەوە دەرچوە بۆ تەوتینى مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستان و بەو پێیەش بوونەتە بەشێك لەو فەرمانبەرانەی كە مووچە لە وەزارەتی دارایی عێراق وەردەگرن .. ئەم بیروڕایە دابەشبووە بەسەر دوو تیمدا...تیمێك پشتگیری لێدەكات و تیمێكیش دژایەتی دەكات...من پێت دەڵێم: حكومەتی عێراق بەهیچ جۆرێك هەرگیز لایانگرنەبووە لەم  بڕیارە. رەنگە هەندێك لە حزبە كوردیەكان و لایەنە كوردیەكان هەوڵی ئەوەیان دابێت حكومەت و خودی سودانی تۆمەتبار بكەن... بڕیارەكە سوپرایس بوو لەلایەن دادگای فیدڕاڵیەوە و حكومەت پابەند بوو بە بڕیارەكەوە، بەڵام من خودی خۆم، شەخسی خۆم، وەك كەسێكی سیاسی پێم وایە و هیوادارم دادگای فیدڕاڵی بە بڕیارەكەی خۆییدا بچێتەوە و باشگەزبێتەوە و مووچەكانی هەرێم بگەڕێتەوە بۆ هەرێم، ئەمەیان دەتوانیت لابەری زۆر پێویست نیە، بەڵام ئێمە وتمان: كاتێك دادگای فیدڕاڵی بڕیاریدا بە تەوتینكردنی مووچە، حكومەت بڕیارەكەی جێبەجێكرد بێگومان. بەڵام ئێمە لەبەردەم كێشەیەكی ترداین مامۆستای بەڕێزم، ئەوەش ئەوەیە: ئێمە رێژەیەكی دەستوریمان هەیە كە لە بودجەی هەرێمی كوردستان بڕیاری لێدراوە كە وەك بەڕێزتان دەزانن 12.67ه، دواجار كە مووچە لە بودجەی فیدڕاڵی بدەیت و هیچ پشكێكیشت وەرنەگرتووە لە هەناردەكردنی نەوت، ئەمە دەبێته هۆی كێشە دروستبوون، دەبێتە هۆی خەلەلێكی گەورە لە بودجەدا ... ئەمە پێویستی بە دیراسەكردن و توێژینەوە هەیە، منیش پێم وایە ئەمە یەكێكە لەو خاڵانەی كە بەردەوام دیراسەی بۆ دەكرێت ... ئێمە لەدوای سكاڵاكەی عێراقەوە كێشەیەكی ترمان هەیە كە لەسەردەمی حكومەتی بەڕێز مستەفا كازمی دەرچوو ئەگەر بیرت بێت لەلایەن دادگای فەڕەنساوه بۆ ڕاگرتنی هێڵی نەوتی كوردستان بۆ بەندەری جیهان و بڕیاریدا توركیا غەرامە بكات و هەناردەكردنی نەوتیشی ڕاگرت... ڕاگرتنی هەناردەكردنی نەوتی هەرێم لەلایەن توركیاوە، وای لەهەرێم كرد نەتوانێت شایستەكانی بخاتە سەر بودجە .. دانوستان هەیە، حكومەتی عێراق دەستوەردانی كردووە و هەوڵدەدات بۆ هەناردەكردنەوەی نەوت، چونكە تەنانەت ئەگەر هەرێمیش بیەوێت نەوت ڕادەستی سۆمۆ بكات، هیچ مەعقول نیە لەڕێگای بارهەڵگرەوە باریكەیت و بینێریت بۆ بەسرە، لەم حاڵەتەدا زەرەرێكی زۆر دەكەین... راستە یان نا؟. دواجار حكومەتی هەرێم و حكومەتی فیدڕاڵی كار دەكەن لەسەر دووبارە هەناردەكردنەوەی نەوت لەرێگای بەندەری جیهانەوە، وەك هەوڵدان بۆ پڕكردنەوەی ئەو لەدەستدانە گەورەیەی دروستبووە لە بودجە، بەهۆی راگرتنی هەناردەكردنی نەوتەوە. سایتێك هەیە لەهەرێمی كوردستان سەر بە كۆمەڵێك كۆمپانیاى نەوتن كە لە كوردستان كار دەكەن بە چركە ئەو زەرەرانە دەژمێرێت كە بەر هەرێم دەكەوێت، بە بۆچونی من ژمارەكە 24 ملیار دۆلاری تێپەڕاندووە... تۆ سەیركە، ئێمە لەو كاتەوەی هەناردەكردنی نەوت راگیراوە 24 ملیار دولارمان تێپەڕاند، ئەگەر ئەم ژمارەیە دابەش بكەین بەسەر سێ‌ و چوار لە ساڵێكدا، ژمارەیەكی گەورەیە لە بودجەدا ... ئەم بابەتە لەئێستادا كاری لەسەر دەكرێت ، من پێم وایە هەوڵدان بۆ پێكهێنانی حكومەتی هەرێم یارمەتیدەر دەبێت بۆ چارەسەركردنی ئەم كێشەیە...   هاوڵاتی/ پەیامی سودانی چیە بۆ هاونیشتیمانیانی هەرێم؟   راوێژكارى سودانی:  پەیامی بەڕێز سودانی بۆ هەرێمی كوردستان پەیامێكی روونە، كە چیتر بەغداد دژ بە هەرێم كار ناكات، یان وەك مەترسی سەیری هەرێم ناكات ... هەوڵی تەواوكردنێكی گەورە هەیە لەنێوان دەسەڵاتى فیدڕاڵی و دەسەڵاتى هەرێم، لەنێوان عەرەب و كورد و لەنێوان خودى گەلی عێراق وەك یەك دەوڵەت و یەك گەل... دواجار ئەو دەسەڵاتە ئیدارییەی هەرێمی كوردستان كە لە چوارچێوەی دەستوردایە، دەبێت بەرقراربێت و بچەسپێت و دەبێت بەغداد بە سنگێكی فراوانەوە كار لەنێوان برا كوردەكان بكات بۆ پێكهێنانی حكومەتی هەرێم، بۆ بەدەستهێنانی بەرقەرابونێكی گەورەتر، كە ببێتە مایەی خێر بۆ هەرێم و بۆ دەوڵەتی عێراق، بەرامبەر بە بەو ئاڵنگاریییانەی لەپاشە ڕۆژدا دێنە پێشەوە و خۆيان لە كایەكانی ئابوری و سیاسیدا دەبیننەوە. سڵاو و ڕێزم 

ئيبراهيم سومەیدەعی - كوردستان مافی پێكهاتەیەكی گرنگ و سەرەكی گەلی عێراقە. -دەقی قسەكانی سودانی لەناو هەواڵەكەی هاوڵاتیدایە.     هاوڵاتی چاوپێكەوتنێكی تایبەتی و گرنگى لەگەڵ ئيبراهيم سومەیدەعی راوێژكارى محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عێراق ئەنجامدا سەبارەت بەچەند پرسێكی گرنگی  نێوان هەرێم و بەغدا.   دەقی چاوپێكەوتنەكە: هاوڵاتی/ ئایا سودانی لە سەردانەكەیدا بۆ هەرێم توانیوێتی كێشە كەڵكەبووەكانی نێوان هەرێم و بەغدا چارەسەر بكات؟   راوێژكارى سودانی:   كاكە مەرحەبا رێگام بدە بگەڕێمەوە بۆ نامەكەت بەڕاستی پرسیارەكانت رۆژنامەوانی و ورد و جوانن، دەستخۆشیت لێدەكەم... شەرەفمەندم كە پەیوەندیم هەبێت لەگەڵتان... دووبارە سڵاوم بۆ بەڕێزت و كارمەندانی رۆژنامەی هاوڵاتی و هەموو هاوڵاتیانی هەرێمی كوردستان بە تایبەتی خەڵكی سلێمانی... پرسیاری یەكەم ئایا بەڕێز سودانی توانیوێتی لە سەردانەكەیدا بۆ هەرێمی كوردستان كێشە كەڵەكەبووەكانی نێوان بەغدا و هەولێر چارەسەر بكات؟ لەم بارەیەوە دەڵێم كاركردن لەسەر چارەسەركردنی كێشەكانی نێوان بەغدا و هەولێر لە نێوان هەرێم و حكومەتی فیدڕاڵی ... یەكەم حكومەتی سودانی لەهەموو حكومەتەكانی دیكەی تر كراوەترە لەگەڵ حكومەتی هەرێمی كوردستان بەهەردوو بەشەكەی هەرێمەوە، بە سلێمانی و هەولێرەوە .... پەيوەندیەكان هاوسەنگ و دادپەروەرانەن لەسەرتای پێكهێنانی حكومەتی سودانیەوە و خودی سودانی خۆی هیچ كێشەیەك و قەیرانێكی نەبووە لەگەڵ هەرێم، ئەم حكومەتە نەچۆتە كێشە لەگەڵیاندا و هیچ كێشەیەكيشى دروست نەكردووە لەگەڵ هەرێم  و توانیوێتی هەرێم بگرێتە خۆی. حكومەتەكەی سودانی هەر زوو دەستیكرد بە كرانەوە و هەوڵیدا بۆ چارەسەركردنی ناكۆكیەكان و كێشە هەڵواسراوەكانی پاشماوەی چەند حكومەتێكی جۆراوجۆر، بەڵام هەندێك لەم كێشانە جێبەجێكارین، پەیوەستن بە هەردوو حكومەتەكەوە ئەمانەش توانرا بەپەلە چارەسەر بكرێن، بەڵام هەندێك لە كێشەكان، پەیوەندیان بە قوڵایی سیاسیەوە هەیە، لەدەرەوەی رۆڵی حكومەتەوەن. قوڵایی سیاسی بۆ ئەو ئیئتیلافەی كه حكومەتەكەی پێكهێناوە، هەندێكیشیان پەیوەندیان بە شیكردنەوەی دەستور و هەڵوێستە یاسایەكان بەرامبەر بە ناكۆكیەكانەوە هەیە... كۆی گشتی ئەم كێشانەش ئیشی لەسەر كراوە، بەڵام ئەوەی پەیوەندی بە ناكۆكی جێبەجێكاریەوە هەیە، ناكۆكیەكانی راستەوخۆی نێوان هەردوو دەسەڵاتدار، بەپەلە چارەسەركران .... بەڵام چارەسەركردنی كێشەكان بێگومان پێویستی بەكاتی زیاتر  و كردنەوەی زیاترە. سەردانی سودانی بۆ هەرێمی كوردستان تەواوكەری ئەو هەوڵانەیە و ئەگەر دیقەت بدەیت لەدوای 2003 یەكەم جارە بەغداد، یەكەم جارە سەرۆكی حكومەتێكی عێراقی نێوەندگیری بكات لەنێوان دوو حزبی گەورە و تێكڕای حزبە كوردستانیەكانی دیكەش، بەمەبەستی پێكهێنانی حكومەتی هەرێمی كوردستان، بەداخەوە دوای ئەوەی هەوڵ هەبوو  (لەبەر ئەوەی هەندێك لایەن هەبوو لە بەغدا رەنگە نیگەران بوبێتن یان هەوڵیان دابوبێت بۆ تێكشكاندنی هاوسەنگی بەرقەراربونی هەرێم و بەرافراوانتركردنی ناكۆكیەكانی نێوان هەردوو حزبەكە و حزبە سەرەكیەكانی هەرێمی كوردستان بەمەبەستی لاوازبونی هەرێم)... نەخێر ئەمڕۆ بەغداد هەرێمی كوردستان دەپارێزێت، چونكە ئەوە مافێكی دەستوری و نەتەوەیی خۆیانە، مافی پێكهاتەیەكی گرنگ و سەرەكی گەلی عێراقە، كه گەیشت بەو ئاستەی بتوانێت لەچوارچێوەیەكی ئیداری خۆيی رێكبخات.... خۆت دەزانیت ئێمەى نەتەوەی عەرەب لەسەرەتاوە وتاری نەتەوایەتیمان دژ بەیەك دەردەكرد و پێمان قبوڵ نەدەكرا، بەڵام دەرئەنجام ئێمە ئەمڕۆ هەر هەموومان وەك ئەزمونێكی ئیداريي تەماشای ئەزمونەكەی هەرێم دەكەین، كە بەشێكە لە دەوڵەتێكی فیدڕاڵی و دەستورەكەشی فیدڕاڵیە ... دەرئەنجام زۆربەی ئێمەی عەرەب بەخۆمیشەوە دیدگایەكی قوڵمان بۆ دروست بوو... ئێمە پێمان باشە یەكگرتوویی و فیدڕاڵی هەرێمی كوردستان بپارێزرێت و تێگەیشتن لەنێوان حزبەكانی هەرێم هەبێت بۆ سەرخستنی ئەم فیدڕاڵیە .... ئەم دیدگا بوێرە رەنگە لەلایەن نووسەر و رۆشنبیرەكانە دەربچێت، بەڵام لەلایەن خودی سەرۆك وەزیران و حكومەتەكەیەوە دەربچێت، ئەمە دەستپێشخەریەكی نمونەیی و مێژویی گەورەیە، كە سەرۆك حكومەت لە بەغداوە بڕوا بۆ هەرێم وەك هەوڵێك بۆ چاككردنەوەی درزەكان...هەوڵدان بۆ كۆكردنەوەی لایەنەكان و هەوڵدان بۆ پێكهێنانی حكومەت .. وەك وتم: پەیوەندیەكانی تایبەتی و ناوازەن لەگەڵ هەردوو حزبەكە و باوەڕپێكراوە لەلایەن سەركردەكانی هەردوو حزبەكەوە .   هاوڵاتی/ سەبارەت بە بابەتی نەوت و موچە، سودانی گەیشتووەتە چ ڕێكەوتنێك لەگەڵ بەرپرسانی هەرێم؟   راوێژكارى سودانی:  سەبارەت بە مووچە و نەوتی هەرێم تۆ خۆت دەزانیت بڕیارێك لە دادگای فیدڕاڵیەوە دەرچوە بۆ تەوتینى مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستان و بەو پێیەش بوونەتە بەشێك لەو فەرمانبەرانەی كە مووچە لە وەزارەتی دارایی عێراق وەردەگرن .. ئەم بیروڕایە دابەشبووە بەسەر دوو تیمدا...تیمێك پشتگیری لێدەكات و تیمێكیش دژایەتی دەكات...من پێت دەڵێم: حكومەتی عێراق بەهیچ جۆرێك هەرگیز لایانگرنەبووە لەم  بڕیارە. رەنگە هەندێك لە حزبە كوردیەكان و لایەنە كوردیەكان هەوڵی ئەوەیان دابێت حكومەت و خودی سودانی تۆمەتبار بكەن... بڕیارەكە سوپرایس بوو لەلایەن دادگای فیدڕاڵیەوە و حكومەت پابەند بوو بە بڕیارەكەوە، بەڵام من خودی خۆم، شەخسی خۆم، وەك كەسێكی سیاسی پێم وایە و هیوادارم دادگای فیدڕاڵی بە بڕیارەكەی خۆییدا بچێتەوە و باشگەزبێتەوە و مووچەكانی هەرێم بگەڕێتەوە بۆ هەرێم، ئەمەیان دەتوانیت لابەری زۆر پێویست نیە، بەڵام ئێمە وتمان: كاتێك دادگای فیدڕاڵی بڕیاریدا بە تەوتینكردنی مووچە، حكومەت بڕیارەكەی جێبەجێكرد بێگومان. بەڵام ئێمە لەبەردەم كێشەیەكی ترداین مامۆستای بەڕێزم، ئەوەش ئەوەیە: ئێمە رێژەیەكی دەستوریمان هەیە كە لە بودجەی هەرێمی كوردستان بڕیاری لێدراوە كە وەك بەڕێزتان دەزانن 12.67ه، دواجار كە مووچە لە بودجەی فیدڕاڵی بدەیت و هیچ پشكێكیشت وەرنەگرتووە لە هەناردەكردنی نەوت، ئەمە دەبێته هۆی كێشە دروستبوون، دەبێتە هۆی خەلەلێكی گەورە لە بودجەدا ... ئەمە پێویستی بە دیراسەكردن و توێژینەوە هەیە، منیش پێم وایە ئەمە یەكێكە لەو خاڵانەی كە بەردەوام دیراسەی بۆ دەكرێت ... ئێمە لەدوای سكاڵاكەی عێراقەوە كێشەیەكی ترمان هەیە كە لەسەردەمی حكومەتی بەڕێز مستەفا كازمی دەرچوو ئەگەر بیرت بێت لەلایەن دادگای فەڕەنساوه بۆ ڕاگرتنی هێڵی نەوتی كوردستان بۆ بەندەری جیهان و بڕیاریدا توركیا غەرامە بكات و هەناردەكردنی نەوتیشی ڕاگرت... ڕاگرتنی هەناردەكردنی نەوتی هەرێم لەلایەن توركیاوە، وای لەهەرێم كرد نەتوانێت شایستەكانی بخاتە سەر بودجە .. دانوستان هەیە، حكومەتی عێراق دەستوەردانی كردووە و هەوڵدەدات بۆ هەناردەكردنەوەی نەوت، چونكە تەنانەت ئەگەر هەرێمیش بیەوێت نەوت ڕادەستی سۆمۆ بكات، هیچ مەعقول نیە لەڕێگای بارهەڵگرەوە باریكەیت و بینێریت بۆ بەسرە، لەم حاڵەتەدا زەرەرێكی زۆر دەكەین... راستە یان نا؟. دواجار حكومەتی هەرێم و حكومەتی فیدڕاڵی كار دەكەن لەسەر دووبارە هەناردەكردنەوەی نەوت لەرێگای بەندەری جیهانەوە، وەك هەوڵدان بۆ پڕكردنەوەی ئەو لەدەستدانە گەورەیەی دروستبووە لە بودجە، بەهۆی راگرتنی هەناردەكردنی نەوتەوە. سایتێك هەیە لەهەرێمی كوردستان سەر بە كۆمەڵێك كۆمپانیاى نەوتن كە لە كوردستان كار دەكەن بە چركە ئەو زەرەرانە دەژمێرێت كە بەر هەرێم دەكەوێت، بە بۆچونی من ژمارەكە 24 ملیار دۆلاری تێپەڕاندووە... تۆ سەیركە، ئێمە لەو كاتەوەی هەناردەكردنی نەوت راگیراوە 24 ملیار دولارمان تێپەڕاند، ئەگەر ئەم ژمارەیە دابەش بكەین بەسەر سێ‌ و چوار لە ساڵێكدا، ژمارەیەكی گەورەیە لە بودجەدا ... ئەم بابەتە لەئێستادا كاری لەسەر دەكرێت ، من پێم وایە هەوڵدان بۆ پێكهێنانی حكومەتی هەرێم یارمەتیدەر دەبێت بۆ چارەسەركردنی ئەم كێشەیە...   هاوڵاتی/ پەیامی سودانی چیە بۆ هاونیشتیمانیانی هەرێم؟   راوێژكارى سودانی:  پەیامی بەڕێز سودانی بۆ هەرێمی كوردستان پەیامێكی روونە، كە چیتر بەغداد دژ بە هەرێم كار ناكات، یان وەك مەترسی سەیری هەرێم ناكات ... هەوڵی تەواوكردنێكی گەورە هەیە لەنێوان دەسەڵاتى فیدڕاڵی و دەسەڵاتى هەرێم، لەنێوان عەرەب و كورد و لەنێوان خودى گەلی عێراق وەك یەك دەوڵەت و یەك گەل... دواجار ئەو دەسەڵاتە ئیدارییەی هەرێمی كوردستان كە لە چوارچێوەی دەستوردایە، دەبێت بەرقراربێت و بچەسپێت و دەبێت بەغداد بە سنگێكی فراوانەوە كار لەنێوان برا كوردەكان بكات بۆ پێكهێنانی حكومەتی هەرێم، بۆ بەدەستهێنانی بەرقەرابونێكی گەورەتر، كە ببێتە مایەی خێر بۆ هەرێم و بۆ دەوڵەتی عێراق، بەرامبەر بە بەو ئاڵنگاریییانەی لەپاشە ڕۆژدا دێنە پێشەوە و خۆيان لە كایەكانی ئابوری و سیاسیدا دەبیننەوە. سڵاو و ڕێزم 

ئیناس كەریم دامەزراوەی نەقاهەی عێراقی:   - رێژەی بازرگانیكردن بە ماددە هۆشبەرەكان و ئالوودەبوان لە هەرێمی كوردستان زۆر زیادی كردووە. - لەماوەی ساڵێكدا نزیكەی 300 ئالوودەبو لە هەرێمەوە هاتون بۆ نەخۆشخانەكانی بەغدا بۆ لام چارەسەر وەربگرن. - لە هەرێم هەڵمەتی هۆشیاریان نیە سەبارەت بە ماددە هۆشبەرەكان.       دامەزراوەی نەقاهەی عێراقی بۆ چارەسەركردنی ئالوودەبوانی ماددە هۆشبەرەكان رایگەیاند رێژەی بازرگانیكردن بە ماددە هۆشبەرەكان و ئالوودەبوان لە هەرێمی كوردستان زۆر زیادی كردووە. ئیناس كەریم سەرۆكی دامەزراوەكە تایبەت بە هاوڵاتی راگەیاند رێژەی بڵاوبونەوە و بازرگانیكردن و ئالوودەبون بە ماددە هۆشبەرەكان لە هەرێمی كوردستان زۆر بەرزبۆتەوە. ئاشكراشیكرد بەو هۆیەوە بەڕێوەبەرایەتی بنبڕكردنی ماددە هۆشبەرەكانی عێراق بە هەماهەنگی لەگەڵ ئاسایش و هێزە ئەمنیەكانی كوردستان شاڵاوێكی دەستگیركردنیان لە هەرێم دەستپێكرد و ژمارەیەكی زۆریان دەستگیركرد لەو كەسانەی لە ماددە هۆشبەرەكانەوە تێوەگلاون. وتيشى: لەماوەی ساڵێكدا نزیكەی 300 ئالوودەبو لە هەرێمەوە هاتون بۆ نەخۆشخانەكانی بەغدا بۆ لام چارەسەر وەربگرن، چونكە نەخۆشخانەی تایبەت بە چارەسەری ئالوودەبوان لە هەرێمی كوردستان بونی نیە. رونیشیكردەوە من لە هەوڵدام  بەهاوكاری لەگەل یەكێك لە دەزگا حكومیەكانی هەرێم، ئیش لەسەر كردنەوەی نەخۆشخانەیەك دەكەین كە دەبێته یەكەم نەخۆشخانە لە هەرێم تایبەت بە چارەسەركردنی ئالوودەبوان . باسی لەوەشكرد لە هەرێم هەڵمەتی هۆشیاریان نیە سەبارەت بە ماددە هۆشبەرەكان، من هەرگیز هەڵمەتی لەمجۆرەم نەبینیوە لە كەرنەڤاڵ و قوتابخانە و زانكۆكاندا و زۆر گرنگ و پێویستە هەرێمی كوردستان گرنگی بە بابەتی هۆشیاری بدات سەبارەت بە ماددە هۆشبەرەكان و ئەمەش پێویستی بە هەوڵ و ماندوبون و پاڵپشتی هەموانە.

هاوڵاتی نێچیرڤان بارزانی:   -سلێمانی ناوێکی دیار و کاریگەرە و مایەی شانازیی گەلی کوردستان. - يادى 240 ساڵه‌ى بنياتنانى سلێمانى، پایته‌ختی ڕۆشنبيرى به‌ گه‌رمى له‌ ته‌واوى خه‌ڵكى ئازيزى شار، پيرۆز ده‌كه‌م. - هيواى به‌رده‌واميى گه‌شه‌ و ئاوه‌دانى، پێشكه‌وتنى زياتر و ئارامى و سه‌قامگيرى بۆ سلێمانى و هه‌موو شار و ناوچه‌كانى كوردستان ده‌خوازم.     نێچیرڤان بارزانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان رایگەیاند له‌ مێژووى كولتوورى و سياسيى گه‌لى كوردستاندا، سلێمانی ناوێکی دیار و کاریگەرە و مایەی شانازیی گەلی کوردستان بووە. سەرۆکی هەرێمی کوردستان لە ساڵیادی 240 ساڵەی بنیادنانی شاری سلێمانی لە پەیامێكدا رایگەیاند، يادى 240 ساڵه‌ى بنياتنانى سلێمانى، پایته‌ختی ڕۆشنبيرى، شاری ئه‌ده‌ب و هونه‌ر، شارى هه‌ڵمه‌ت و قوربانى، به‌ گه‌رمى له‌ ته‌واوى خه‌ڵكى ئازيزى شار، پيرۆز ده‌كه‌م و هيواى سه‌ركه‌وتنيان بۆ ده‌خوازم. دووپاتیشیكردەوە له‌ مێژووى كولتوورى و سياسيى گه‌لى كوردستاندا، سلێمانى ناوێكى ديار و كاريگه‌ره‌ و هه‌ميشه‌ جێى ڕێز و پێزانين و مايه‌ى شانازيى گه‌لى كوردستان بووه‌. وتيشى: هيواى به‌رده‌واميى گه‌شه‌ و ئاوه‌دانى، پێشكه‌وتنى زياتر و ئارامى و سه‌قامگيرى بۆ سلێمانى و هه‌موو شار و ناوچه‌كانى كوردستان ده‌خوازم.

هاوڵاتی - تێكڕای لایەنەكانی هەرێمی كوردستان لەگەڵ محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عێراق كۆبونەوە و ستایشیان كرد. - سەرۆكی بەرەی گەل رەتیكردەوە لەگەڵ محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیران عێراق كۆببێتەوە. - بە هۆی هەندێک هەڵوێستی پێشووتری سەرۆک وەزیرانەوە بە داوای لێبوردنەوە ئەو دیدارەی ڕەتکردۆتەوە.     ئەمڕۆ سەرۆك وەزیرانی عێراق محەمەد شەیاع سودانی سەردانی هەرێمی كوردستانی كرد و لەگەڵ هەموو لایەنەكان كۆبووەوە، تەنها بەرەی گەل نەبێت بە سەرۆكایەتی لاهور شێخ جەنگی ئامادە نەبوو لەگەڵ سودانی كۆببێتەوە. بەپێی بەیاننامەكانی نووسینگەكەی سودانی لە كۆبوونەوەی لەگەڵ لایەنەكانتاوتوێى دۆسیە هاوبەشەکانی نێوان حکومەتی فیدراڵی و هەرێم کردوه، لەسەرووی هەموویانەوە هەوڵەکان بۆ دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنی نەوت لەهەرێمەوە و گرنگی ڕێکخستنی، بە شێوەیەک کە خواستی هاوڵاتیان لە سەرتاسەری وڵاتدا بەدەستبهێنێت، لەگەڵ گرنگی جێبەجێکردنی بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی سەبارەت بە مووچەی فەرمانبەرانی حکومی لە هەرێم. سودانی ئاماژەی بە گرنگی پاراستنی سەقامگیری سیاسی کردوه لە هەرێم و جەختی کردەوە لەسەر پێویستی پێکهێنانی حکومەتی نوێ لە هەرێم و ئاماژەیان بە ئامادەکارییەکان کرد بۆ ئەنجامدانی سەرژمێری دانیشتوان و پێویستی چڕکردنەوەی هەوڵەکان بۆ دڵنیابوون لە تەواوکردنی بەشێوەکی سەرکەوتوو. رونیشیكردەوە سودانی لە چاوپێكەوتنەكانی جەختی کردەوە لە پاڵپشتیکردنی وتووێژەکانی نێوان هێزە سیاسییەکانی هەرێم بۆ پێکهێنانی حکومەتی نوێ و هەماهەنگی هەوڵەکان، بەمەبەستی پاڵپشتیکردنی حکومەتی فیدراڵی لە جێبەجێکردنی بەرنامەکەیدا، و هاوکاری کردن لەگەڵ حکومەتی هەرێم لە بوار و کەرتە جیاجیاکانی گەشەپێداندا و جەختی کردەوە لەسەر گرنگی بەردەوامبوونی هاوکاری نێوان حکوومەتی فیدراڵی و حکوومەتی هەرێم سودانی ئاماژەی بەوەدا کە سەردانەکەی بۆ هەرێمی کوردستانی عێراق لەچوارچێوەی پەیوەندی و هەماهەنگی لەگەڵ سەرجەم هێز و ڕەوتە سیاسییەکان دێت و جەختیکردەوە لەسەر پەرۆشی حکومەت بۆ پەیوەندی لەگەڵ هێزە سیاسییەکانی دیکە و کارکردن بۆ چارەسەرکردنی دۆسیەکان و قبووڵنەکردنی ئەوەی عێراقییەکان لە هەرشوێنێک هەن زەرەرمەند بن؛ بە هۆی هەندێ لە کێشە چارەسەرنەکراوەکان، هەروەها جەختی کردەوە لەسەر ئەوەی کەهەڵبژاردنەکانی هەرێم وێستگەیەکی گرنگە لەپرۆسەی سیاسی و چەسپاندنی پرەنسیپی دێموکراسی و ئاڵوگۆڕی ئاشتیانەی دەسەڵاتدا، ئەمەش پابەندبوونی خەڵکی هەرێم بەهەڵبژاردنەکان دووپاتدەکاتەوە، و ئاماژەی بەوەشکرد کە حکومەتی فیدراڵی لەگەڵ سەرجەم هێزە سیاسییەکان و سەرۆکی هەرێم هەوڵی داوە، بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنەکان و ئامادەکردنی هەموو مەرجەکان بۆ سەرکەوتنی. سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران جەختی کردەوە لەسەر پێویستی خێراکردنی لێکتێگەیشتنەکان و دەستپێکردنی پێکهێنانی حکومەت و دەستبەکاربوونی پەرلەمانی هەرێم، چونکە هاووڵاتیان زۆر پێویستیان بە بینینی بەرنامەکانی هەڵبژاردنە، بۆ ئەوەی ڕەنگدانەوەی بێت لەسەر دۆخی بژێوی و خزمەتگوزاری، هەروەها جەختی کردەوە لەسەر ئەوەی، کە بوونی پەرلەمان و حکومەتی هەرێم یارمەتیدەر دەبێت بۆ پتەوکردنی سەقامگیریی سیاسی لەحکومەتی فیدراڵ و هەرێم، چونکە لێکتێگەیشتن و سەقامگیری لەهەرێم، هێزێکە بۆ سەرجەم پێکهاتەکانی کۆمەڵگای عێراق. لە لای خۆیانەوە سەرۆكی حكومەت و هەرێم و سەركردەی حزبەكان و نوێنەرانی هێزه سیاسییەکان و پێکهاتەکان، سوپاس و پێزانینی خۆیان ئاڕاستەی سودانی كردووە و رۆڵیان بەرز نرخاندووە. ئەوەی جێگای سەرنجە تەنها لاهور شێخ جەنگی سەرۆكی بەرەی گەل رەتیكردووەتەوە لەگەڵ محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عێراق كۆببێتەوە و لەمبارەیەوە نووسنگەی سەرۆكی بەرەی گەل لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاندووە: "لە میانی سەردانی محمد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق بۆ هەرێمی کوردستان، لە لایەن نوسینگەی بەڕێزیانەوە پەیوەندی کراوە بە نوسینگەکەمانەوە و، داوا کراوە وەک هەموو لایەنەکانی دیکە دیدارێک لە نێوان سەرۆک وەزیران و لاهور شيخ جەنگی ساز بکرێت، بەڵام بەڕێز لاهور شێخ جەنگی بە هۆی هەندێک هەڵوێستی پێشووتری سەرۆک وەزیرانەوە بە داوای لێبوردنەوە، ئەو دیدارەی ڕەت کردۆتەوە".   سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیرانى عێراق محەمەد شیاع سودانی، کۆتایی بە سەردانەکەی بۆ هەرێمی کوردستان هێنا کە شارەکانی هەولێر و سلێمانی لەخۆگرت، و گەڕايەوە بۆ بەغداد و سەردانەکە ئەمانەی خوارەوەی لەخۆگرت:   -ئەنجامدانی دیدارێک لەگەڵ سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان مەسرور بارزانی.   -ئەنجامدانی دیدارێک لەگەڵ سەرۆکی هەرێمی کوردستان نێچیرڤان بارزانی.   -ئەنجامدانی دیدارێک لەگەڵ سەرۆکی پارتی دیموکراتی کوردستان مەسعوود بارزانی.   -ئەنجامدانی دیدارێک لەگەڵ سەرۆکی کۆمەڵی دادگەریی کوردستان عەلی باپیر.   - ئەنجامدانی دیدارێک لەگەڵ نوێنەرانی هێز و پێکهاتە براوەکان لەهەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی هەرێمی کوردستانی عێراق.   -دانانی تاجە گوڵینەیەک لەسەر گڵکۆی سەرۆک کۆماری پێشووتر جەلال تاڵەبانی لە شاری سلێمانی.   -ئەنجامدانی دیدارێک لەگەڵ سەرۆکی یەکێتی نیشتمانی کوردستان بافڵ تاڵەبانی.   -ئەنجامدانی دیدارێک لەگەڵ سەرۆکی جوڵانەوەی نەوەی نوێ شاسوار عەبدولواحید.   -ئەنجامدانی دیدارێک لەگەڵ ئەمینداری گشتی حیزبی یەکگرتووی ئیسلامی کوردستان سەلاحەدین بەهائەدین.   - ئەنجامدانی دیدارێک لەگەڵ سەرۆکی ڕەوتی هەڵوێستی نیشتمانی عەلی حەمە ساڵح.  

نوسینگەی ڕۆژنامەوانیی لاهور شێخ جەنگی:   - لە لایەن نوسینگەی سودانیەوە پەیوەندی کراوە بە نوسینگەى سەرۆكی بەرەی گەل و داوا کراوە وەک هەموو لایەنەکانی دیکە دیدارێک لە نێوان سەرۆک وەزیران و لاهور شيخ جەنگی ساز بکرێت. - سەرۆكی بەرەی گەل رەتیكردووەتەوە لەگەڵ محمد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عێراق كۆببێتەوە.   نوسینگەی ڕۆژنامەوانیی سەرۆكی بەرەی گەل لاهور شێخ جەنگی رایگەیاند سەرۆكی بەرەی گەل رەتیكردووەتەوە لەگەڵ محمد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق كۆببێتەوە. نوسینگەكە لە بەیاننامەیەكدا بڵاویكردەوە، "لە میانی سەردانی محمد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق بۆ هەرێمی کوردستان، لە لایەن نوسینگەی بەڕێزیانەوە پەیوەندی کراوە بە نوسینگەکەمانەوە و داوا کراوە وەک هەموو لایەنەکانی دیکە دیدارێک لە نێوان سەرۆک وەزیران و لاهور شيخ جەنگی ساز بکرێت، بەڵام بەڕێز لاهور شێخ جەنگی بە هۆی هەندێک هەڵوێستی پێشووتری سەرۆک وەزیرانەوە بە داوای لێبوردنەوە، ئەو دیدارەی ڕەت کردۆتەوە".

نوسینگەی ڕۆژنامەوانیی لاهور شێخ جەنگی:   - لە لایەن نوسینگەی سودانیەوە پەیوەندی کراوە بە نوسینگەى سەرۆكی بەرەی گەل و داوا کراوە وەک هەموو لایەنەکانی دیکە دیدارێک لە نێوان سەرۆک وەزیران و لاهور شيخ جەنگی ساز بکرێت. - سەرۆكی بەرەی گەل رەتیكردووەتەوە لەگەڵ محمد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عێراق كۆببێتەوە.   نوسینگەی ڕۆژنامەوانیی سەرۆكی بەرەی گەل لاهور شێخ جەنگی رایگەیاند سەرۆكی بەرەی گەل رەتیكردووەتەوە لەگەڵ محمد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق كۆببێتەوە. نوسینگەكە لە بەیاننامەیەكدا بڵاویكردەوە، "لە میانی سەردانی محمد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق بۆ هەرێمی کوردستان، لە لایەن نوسینگەی بەڕێزیانەوە پەیوەندی کراوە بە نوسینگەکەمانەوە و داوا کراوە وەک هەموو لایەنەکانی دیکە دیدارێک لە نێوان سەرۆک وەزیران و لاهور شيخ جەنگی ساز بکرێت، بەڵام بەڕێز لاهور شێخ جەنگی بە هۆی هەندێک هەڵوێستی پێشووتری سەرۆک وەزیرانەوە بە داوای لێبوردنەوە، ئەو دیدارەی ڕەت کردۆتەوە".

بەرەی گەل - سودانی پەیوەندی بە لاهور شێخ جەنگی سەرۆكی بەرەی گەلەوە كردووە. - سەرۆكی بەرەی گەل لاهور شێخ جەنگی رەتیكردووەتەوە لەگەڵ محمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عێراق كۆببێتەوە.   بەرەی گەل رایگەیاند ئامادەنبون لەگەڵ سەرۆك وەزیرانی عێراق محەمەد شەیاع سودانی كۆببنەوە. سەرچاوەیەك لە بەرەی گەل بە هاوڵاتی راگەیاند سودانی پەیوەندی پێوەكردوون كە لەگەڵی كۆببنەوە، بەڵام داواكەیان رەتكردووەتەوە. ئاشكراشیكرد سودانی پەیوەندی بە لاهور شێخ جەنگی سەرۆكی بەرەی گەلەوە كردووە تاكو ئامادەی كۆبوونەوەیەك بن لە هەولێر بەسەرپەرشتی سودانی، بەڵام لاهور شێخ جەنگی رەتیكردووەتەوە ئامادەی ئەو كۆبونەوەیە بن. ئەمڕۆ سەرۆك وەزیرانی عێراق محەمەد شەیاع سودانی بە سەردانێكی ڕەسمی گەیشتە هەرێمی كوردستان و لەگەڵ لایەنەكان كۆبوونەوە.

هاوڵاتی وەزیری نەوتی عێراق: - داهاتى نەوتى هەرێمى کوردستان دەخرێتە هەژمارێکى تایبەتەوە. - داهاتی نەوتی هەرێم دەبێتە بەشێک لە داهاتی حکومەتی فیدراڵی.   حەیان عەبدولغەنی وەزیری نەوتی عێراق رایگەیاند داهاتى نەوتى هەرێمى کوردستان دەخرێتە هەژمارێکى تایبەتەوە و دەبێتە بەشێک لە داهاتی فیدراڵی. وەزیری نەوتی عێراق لە لێدوانێكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند کۆمپانیاى سۆمۆ لایەنى رێگەپێدراوە بۆ وەرگرتنى نەوتى هەرێمى کوردستان و تێچووى بەرهەمهێنانى نەوتى هەرێم لە داهاتەکەی بەشێوەى پێشینە دەدرێت. غالب محەمەد ئەندامى خولی پێشووی پەرلەمانی عێراق دوێنێ‌ لە لێدوانێكدا بۆ هاوڵاتی ئاشكرا كرد لەئێستادا عێراق 16 دۆلاری داناوە بۆ تێچووی نەوتى هەرێمى کوردستان، ئەوەی تریشی دەبێت تەسلیمی تیمی سۆمۆ بكرێت و بچێتە خەزێنەی عێراقەوە. ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق لە كۆبوونەوە یەكیدا بڕیاردرا  بڕی ١٦ دۆلار بۆ تێچووی بەرهەمهێنان و گواستنەوەی هەر بەرمیلێک لە نەوتی هەرێمی كوردستان خەرجبكرێت .

هاوڵاتی وەزیری نەوتی عێراق: - داهاتى نەوتى هەرێمى کوردستان دەخرێتە هەژمارێکى تایبەتەوە. - داهاتی نەوتی هەرێم دەبێتە بەشێک لە داهاتی حکومەتی فیدراڵی.   حەیان عەبدولغەنی وەزیری نەوتی عێراق رایگەیاند داهاتى نەوتى هەرێمى کوردستان دەخرێتە هەژمارێکى تایبەتەوە و دەبێتە بەشێک لە داهاتی فیدراڵی. وەزیری نەوتی عێراق لە لێدوانێكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند کۆمپانیاى سۆمۆ لایەنى رێگەپێدراوە بۆ وەرگرتنى نەوتى هەرێمى کوردستان و تێچووى بەرهەمهێنانى نەوتى هەرێم لە داهاتەکەی بەشێوەى پێشینە دەدرێت. غالب محەمەد ئەندامى خولی پێشووی پەرلەمانی عێراق دوێنێ‌ لە لێدوانێكدا بۆ هاوڵاتی ئاشكرا كرد لەئێستادا عێراق 16 دۆلاری داناوە بۆ تێچووی نەوتى هەرێمى کوردستان، ئەوەی تریشی دەبێت تەسلیمی تیمی سۆمۆ بكرێت و بچێتە خەزێنەی عێراقەوە. ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق لە كۆبوونەوە یەكیدا بڕیاردرا  بڕی ١٦ دۆلار بۆ تێچووی بەرهەمهێنان و گواستنەوەی هەر بەرمیلێک لە نەوتی هەرێمی كوردستان خەرجبكرێت .

هاوڵاتی عەبدولستار مەجید ئەندامی ئەنجومەنی باڵای کۆمەڵی دادگەری لە دوای كۆبونەوەی سەرۆك وەزیرانی عێراق لەگەڵ سەرۆكی كۆمه‌ڵی دادگەری رایگەیاند:   - لە كۆبوونەوەی نێوان عه‌لی باپیر سه‌رۆكی كۆمه‌ڵی دادگه‌ری كوردستان و محه‌مه‌د شیاع سودانی سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق، باسمان لە ساختەكاری لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان كرد. - هەڵوێستی خۆمان بۆ سودانی دوپاتكردەوە، كە وەك كۆمەڵی دادگەری بەشداری په‌رله‌مانێكی پێشوه‌خته‌ دیزاینكراو ناكه‌ین. - داوامان لە سەرۆك وەزیرانی عێراق كردوە هەنگاوەكان بۆ تەوتینی موچەی فەرانبەران و موچەخۆرانی هەرێمی كوردستان خێراتر بكات.

سەرچاوەیەك لە بانقەكانی سلێمانی:   - بەبڕیارێكی حزبی پڕۆژەی هەژماری من لە سلێمانی و دەورووبەری راگیراوە. - رێگا بە تیمەكانی هەژماری من نادرێت بچنە ناو بانقەكانی سلێمانیەوە. - هەژماری من بڕیاری ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی كوردستانه و دەبێت ئیشی پێبكرێت.   لە بەدواداچونێكی مەیدانیدا، بەپێی ئەو زانیاریانەی دەست هاوڵاتی كەتوون، پرۆژەی هەژماری من بە بڕیارێكی حزبی لە پارێزگای سلێمانی راگیراوە. سەرچاوەیەك لە بانقەكانی سلێمانی بە پەیامنێری هاوڵاتی راگەیاند بە بڕیاری ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی كوردستان، وەزارەتی دارایی پڕۆژەی هەژماری من جێبەجێدەكات و دەبێت لەهەموو كوردستاندا بەشێوەیەكی رەسمی ئیشی پێبكرێت. ئاشكراشیكرد بەبڕیارێكی حزبی پڕۆژەی هەژماری من لەم زۆنە راگیراوە و ماوەی مانگێكە لەهیچ بانقێكی سنوری سلێمانی بە قەزاوو ناحیەكانیەوە كاری پێناكرێت. وتيشى: بە بڕیارێكی حزبی هەژماری من لە سلێمانی كاری پێناكرێت و تەنانەت رێگا بە تیمەكانیشی نادرێت بچنە ناو بانقەكانی سلێمانیەوە.