هاوڵاتی هونه‌رمه‌ند دیارى قه‌ره‌داغى، له‌م چاوپێکه‌وتنه‌ى هاوڵاتی دا باس له‌وه‌کات که چه‌ند به‌رهه‌مێکى ئاماده‌یه بۆ بڵاوکردنه‌وه‌و ته‌نها کارى کلیپ کردنیان ماوه. له‌باره‌ى ئه‌و دابڕانه‌ى له کارى هونه‌رى که ماوه‌یه‌کى زۆره به‌رهه‌مى نوێى نییه، هێما بۆ ئه‌وه ده‌کات که خۆى ئه‌و ماوه‌یه هیچ به دوور نازانێت. سه‌باره‌ت به ده‌رکه‌وتنى ژماره‌یه‌ک هونه‌رمه‌ندى لاو و نوێ وتیشى « هه‌میشه دنیا وایه نه‌وه‌یه‌کى تازه به گوڕو تینێکى تره‌وه دێنه پێشه‌وه، سه‌رکه‌وتن بۆ هه‌موو ئه‌وانه ده‌خوازم که له‌م تاریکستانه‌دا له رێگاى هونه‌ره‌وه جوانیى ده‌به‌خشنه‌وه و روناکمان ده‌که‌ن. هاوڵاتی: ماوه‌یه‌کى زۆره دابڕاوى له کارى هونه‌رى، هۆکاره‌که‌ى چییه؟ دیارى قه‌ره‌داخى: له راستیدا من ئه‌م ماوه‌یه به زۆر نازانم، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا پارساڵ میوزیک ڤیدیویه‌کم به ناوى (یادى و جوانی) بڵاو کرده‌وه، هه‌روه‌ها له‌سه‌ره‌تاى 2018 ئڤێنتێکى جوانى گۆرانى و میوزیکمان له‌گه‌له‌رى ئارام ساز کرد که هێنده‌ى چه‌ندین کۆنسێرتى نێو هۆڵه‌کان به جوانتر و هونه‌ریترم زانی. هاوڵاتی: ئایا کاتى ئه‌وه نه‌هاتووه به‌رهه‌مى نوێ پێشکه‌ش به هاوڵاتیان بکه‌یت؟ دیارى قه‌ره‌داخى: هه‌ر کاتێک به‌رهه‌مێکى جوان و شایسته دروستبوو ئیتر کاتى ئه‌وه‌یه بڵاو بکرێته‌وه سه‌ربارى ئاسته‌نگه ژیانییه‌کان که هه‌مومان ده‌زانین چییه و چۆنه، به‌ڵام بیریشت نه‌چێ کارى هونه‌ریى له‌م دۆخه‌دا چه‌ند به‌رانبه‌ر له پێشوو گرانتر و زه‌حمه‌تتر بووه. له ئێستاشدا چه‌ند به‌رهه‌مێکى گۆرانیم ئاماده‌یه بۆ بڵاو کردنه‌وه که له ئاینده‌یه‌کى نزیکدا کلیپیان بۆ ده‌کرێ. هاوڵاتی: گۆرانیبێژه به ئه‌زمونه‌کان بێده‌نگن و تازه پێگه‌شتوانیش به‌رده‌وام به‌رهه‌مى نوێیان هه‌یه؟ دیارى قه‌ره‌داخى: به‌ڵێ راستییه که‌هونه‌رمه‌نده‌کان به گشتى که‌متر چالاکترن له جاران و تێده‌گه‌ن بێ به‌هاکردنى هونه‌ر و کوشتنى رۆحى داهێنان و جوانیى له چوارده‌وریاندا به‌رده‌وامه. هه‌میشه دنیاش وایه نه‌وه‌یه‌کى تازه به گوڕو تینێکى تره‌وه دێنه پێشه‌وه، ئه‌ڵبه‌ته جێگاى ده‌ستخۆشى و هاوکاتیش هاوکاریکردنیانه، هیواى به‌رده‌وامیى و سه‌رکه‌وتن بۆ هه‌موو ئه‌وانه ده‌خوازم که له‌م تاریکستانه‌دا له رێگاى هونه‌ره‌وه جوانیى ده‌به‌خشنه‌وه و روناکمان ده‌که‌ن. هاوڵاتی: چۆن هه‌ڵسه‌نگاندن بۆ به‌رهه‌مى تازه پێگه‌شتوه‌کان ده‌که‌یت؟ دیارى قه‌ره‌داخى: منیش وه‌ک ئه‌وان هونه‌رمه‌ندم و به کارى خۆم نازانم ئه‌م هه‌ڵسه‌نگاندنه، به‌ڵام وه‌ک هه‌ر گوێگرێکى ئاسایى گوێیان لێده‌گرم و پێشوازییان لێده‌که‌م یان فه‌رامۆشى ده‌که‌م گه‌ر به دڵم نه‌بوو. هاوڵاتی: گوێگرى کورد تینوه به به‌رهه‌مى ره‌سه‌ن هه‌ست ناکه‌یت ئه‌و بۆشاییه هه‌یه هۆکارى ئه‌مه چیه؟ دیارى قه‌ره‌داخى: هاوکاتیش نه‌وه‌یه‌ک له گوێگر له ئێستادا هه‌ن که شه‌یداى به‌رهه‌مى نوێ و سه‌رده‌مین.. ناکرێ له گه‌ڵ هاتنى جیلێکى تازه ئیتر بکه‌وینه به‌رهه‌ڵستى و توێکارى کردن و بێ بایه‌خ کردنیان.. من ده‌زانم ئیشى خراپ زۆره، به‌ڵام هاوکاتیش کارى باش کراوه، ناشکرێ هه‌موو ئاسته‌کان وه‌ک یه‌ک قبوڵ بکه‌ین و ره‌ت بکه‌ینه‌وه ، به راستى ئه‌مه غه‌دره ، وه‌ک چۆن له نێو جیلى ئێمه‌و پێشتریشدا یه‌ک دنیا ده‌نگى ناساز و به‌رهه‌مى کرچ وکاڵ هه‌بوو، بۆیه کۆن و تازه‌یى سه‌رده‌م پێمان ناڵى چ به‌رهه‌مێک ره‌سه‌نه، که‌له کاتێکدا چه‌مکى ره‌سه‌ن هه‌ڵگرى هه‌موو ژانره‌کانى جوانییه بۆیه هه‌موو زه‌مه‌نێک جوانیى گره‌و ده‌باته‌وه.
زەیتون ڕەسوڵ بە فەرمانی حکومەتی عێراق ٤٦ مەرزی لاوەکی لە سنووری پارێزگاکانی هەولێرو سلێمانی دادەخرێن و دەیان هەزار کەس بەوهۆیەوە بێکاردەبن کە سێ هەزار کەسیان دەکەونە سنووری ئیدارەی راپەرینەوەو پێنج هەزار کەسیشیان دەکەونە سنووری پێنجوێنەوە. بڕیاری داخستنی ئەو مەرزانە دوای ریفراندۆم و روداوەکانی ١٦ ئۆکتۆبەرەوە دراون و لە چەند مانگی رابردووشدا جێبەجێکراون بەبێ ئەوەی بە شێوەیەکی فەرمی باس بکرێن، بەپێی چەند نوسراوێکی فەرمی کە دەست هاوڵاتی کەوتووە، حکومەتی عێراق لە رێگەی هیزەکانی پاسەوانی سنوورەوە دایخستوون و ٢٥ مەرزو رێچکەیان دەکەوێتە سنوری سلێمانیەوە. ٢١ مەرزو رێچکەی دیکەشیان دەکەوێتە سنووری پاریزگای هەولێرەوە. ساماڵ عەبدولڕەحمان، بەڕێوەبەری گشتیی گومرگی هەرێمی کوردستان بە هاوڵاتی راگەیاند «بەپێی ئەو لیستەی کە دراوە بە پاسەوانی سنوور، ناوی ٤٦ شوێن داراوە کە دابخرێن، بەڵام هەموویان مەرز نین بەشێکی زۆریان ڕێچکەن بەشیکیشیان مەرز بوون و ئێستا داخراون». «بەهۆی داخستنی ئەو مەرزانەوە تەنها لە سنووری پێنجوێن پێنج هەزار کەس بێکاربوون» زانا عەبدولروحمان قایمقامی پێنجوێن بە هاوڵاتی وت «بەهۆی داخستنی ئەو مەرزانەوە، تەنها لە سنووری پێنجوێن پێنج هەزار کەس بێکاربوون». هەروەها جەوهەر ڕەسوڵ بەڕێوەبەری گومرگی ڕاپەڕین بە هاوڵاتی وت «داخستنی ئەو مەرزانە لە لایەنی ئابووری و ئەمنی سیاسی زەرەرێکی زۆر لێداوین زیاتر لە سێ هەزار کاسبکار لەو مەرزانە بێکار بوون، داهاتی بەڕێوەبەرایەتییەکەمان لەسەدا۵٠ کەمیکردوە». لە سنووری پشدەر دوو مەرزی لاوەکی هەن، ئەوانیش مەرزی قندۆڵ و زەڵێن، هەزاران کەس لەم دوو مەرزە دوای داخستنیان بێکاربوون و هێشتا بارخانەکان پڕن لەو کاڵایانەی کە پێش داخستنیان کاسبکاران ئامادەیان کردبوو بۆ ئەوەی هەناردەی ئێرانی بکەن. چالاک مستەفا، کە خاوەنی بارخانەیەکی مەرزی قندۆڵە بە هاوڵاتی وت «لەسەرەتای شوباتی ئەمساڵەوە مەرزی لاوەکی قندۆڵ داخراوە، تەنانەت بەڕێگای قاچاخیدا کۆڵبەرەکان ڕێگایان پێنادرێت بارەکانیان ئاودیوی سنوری ئێران بکەن، ساڵانە ئێران بە هۆکاری جۆرا و جۆر ئەو مەرزە لاوەکییانە دادەخات و لە هەوڵی ئەوەدایە بەیەکجاری ئەو مەرزانە دابخات و کاری کۆلبەری پەک بخات» . چالاک وتیشی «بەداخستنی ئەو مەرزە چەندین کۆمپانیا زەرەر مەند بوون هەروەها بەشێکی زۆری ئۆتۆمبیلە بارهەڵگرەکانیش بێکار بوون». ئەمە لە کاتێکدایە بەشێکی زۆری ئەو گوندنشینانە بژێوی ژیانیان لەسەر ئەو مەرزەیە. پێنج بارخانەی تایبەت بە کۆڵ و بار لە قندۆڵ هەن، هەر بارخانەیەکیش 16 کەس کاریان تێدا دەکات و ئێستاش 120 تەن کەلوپەلی کەڵەکەبووی لێ ماوەتەوە. سەردار عەلی، 22 ساڵ، گوندنشینیکی قندۆڵە و دەرچووی زانکۆیە تا پێش داخستنی مەرزەکە، تەنها ڕێگایەک بۆ پەیداکردنی بژیوی ژیانی حەماڵی کردن بوو لەو مەرزە. سەردار بە هاوڵاتی وت «سەڕەڕای سەختی کارەکەمان و دەستکەوتنی داهاتێکی کەم، کە رۆژانە ته‌نها بڕی 15 هەزار دیناری حەماڵی بوو دەمانتوانی دریژە بە ژیانبدەین و بژێویمان دەستخەین بەڵام داخستنی مەرزەکە هەموو هیواکانمانی لەگەڵ خۆی بردوو تاکە رێگایەک لە ئێستادا بیر لیبکەینەوە ڕیگایی هات و نەهاتی هەندەرانە». مەرزی قندۆڵ بەدووری 41 کم دەکەوێتە باشووری رۆژهەڵاتی قەڵادزێ، رۆژانە چەندین کەل و پەلی جۆراوجۆری تیدا ڕەوانەی ئێران دەکرێت، وەکو جوانکارى و پاککەرەوە و پۆشاک و دایبى منداڵان وپێداویستیەکانى ناوماڵ و کەلوپەلى ئافرەتان و پیاوانە و جل و بەرگ و شوشەوات و شتى ناوماڵ و تیڤاڵ. زۆربەی ئەو بارانە بە وڵاخ باردەکرێن بۆ ئێران، بەو پێیەی مەرزەکان فەرمی نین و ئێرانیش نایەوێت هەندێک کاڵا بەشیوەی فەرمی هەناردەی وڵاتەکەی بکات. سەرەتا کاسبکارەکان کاڵاکانیان دەبەنە مەرزەکە دواتر لە بارخانەکان دایدەنێن و بۆ هەر شەوێک مانەوە بڕێک پارە دەدەن سەرەتا کاسبکارەکان کاڵاکانیان دەبەنە مەرزەکە، دواتر لە بارخانەکان دایدەنێن و بۆ هەر شەوێک مانەوە بڕێک پارە دەدەن بەپێی زۆرو کەمی بارەکەیان، پاشان لەگەڵ کۆڵبەر یان خاوەن وڵاخەکان رێکدەکەون و بارەکان دەبەنە ئێران و رادەستی کڕیارەکانی دەکەن. بەڵام لەو کاتەوەی کە مەرزەکە داخراوە لە سەرەتای بەهاری ئەمساڵەوە، ئەو بارانەی لە بارخانەکان کەوتوون، خاوەن بارخانەکان پارەیان لێ وەرناگرن، بەڵام زۆرێک لە بارەکان زیانیان پێ گەیشتووە بەهۆی ئەوەی لە بارانی زۆری بەهاردا ئاوچۆتە ناو هەندێک لە بارەکانەوە. ئەو وڵاخانەی لەو مەرزەدا بەکار دەهێنرێن بۆ بارکردن، بریتین لە ئەسپ و گوێدرێژ، هەندێک لەو وڵاخانە هی هەردولان. بارەکان بە وڵاخەکان دەگوێزرێنەوە بە بەرچاوی پاسداری ئێران، ئیرانیش لەباری هەر بارێکی وڵاخ پارەی خۆی وەردەگرێت. جەوهەر ڕەسوڵ بەرێوبەری گومرگی ڕاپەڕین بە هاوڵاتی وت «بەبڕیاری ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق سەرجەم مەرزە لاوەکییەکانی هەرێمی کوردستان داخران، بەڵام ئەو بڕیارە تەنها لەسنووری پارێزگای سلێمانی کەوتە بواری جێبەجێکردنەوە. لەلایەن پاسەوانی سنورەوە مەرزەکانی ئێمەش کەوتنە ژێر ئەو بڕیارەوە و بەداخراوی مانەوە هەموو هەوڵەکانمان بۆ کردنەوەیان دووبارە بێئەنجام بووە». بەڕێوبەری گومرگی ڕاپەڕین سەبارەت بە نوسراوەکان دەڵێت «ئەونوسراوانە ئاماژەیان بەوە کردبوو کە پاسەوانی سنوری هەڵسێت بە رێگریکردن لە بە قاچاخبردنی کاڵا نەوەک داخستنی مەرزەکان، بەڵام لەکاتی ناردنی بۆ وەزارەتی ناوخۆ بوو بە داخستن ئەگەرچی ئەساسی بڕیارەکە داخستن نەبووە». ئەمەش لەکاتێکدایە ئەو بڕیارە بۆتە هۆی زیادبوونی قاچاخی لەو سنوورانەداو ژمارەی کۆڵ و باری قاچاخ دوای ئەو بریاری داخستنی مەرزە نافەرمیەکان زیادیان کردوە. عەمید فەخرەدین عەبدوڵا فەرماندەى لیواى سێى پاسەوانى سنوورى سلێمانى ئاماژە بەوەدەکات کە دوای روداوەکانی ١٦ی ئۆکتۆبەر ئەو مەرزانە کەوتوونە دەست حکومەتی عێراق و هێزەکانی پاسەوانی سنوریش کە سەر بە حکومەی فیدراڵین بە فەرمانی ئەوان دایانخستوون. عەمید فەخرەدین بە هاوڵاتی وت «بەشێوەیەکی گشتی بەپێی سیاسەتی نێودەوڵەتی شتێک بەناوی مەرزی نافەرمی، لە سلێمانی مەرزی پەروێزخان و باشماخ هەیە، چەند مەرزێکیتر هەبوو کە نافەرمی بوو دوای ئەوەی سنوور کە وتەوە دەستی مەرکەز، عێراق سوور بوو لەسەر داخستنی ئەو مەرزانە و لیژنەیەکیان نارد بۆ ئە مەبەستە». بەرپرسانی ئیدارەی راپەرین لە چەند مانگی رابردودا هەوڵیکی زۆریان داوە بۆ کردنەوەی مەرزەکان بەو پێیەی ژیانی هەزاران خێزانیان لەسەرە، بەڵام هەوڵەکان بێئاکام بوون. بەکر بایز، قائیمقامی قەزای قەڵادزێ بە هاوڵاتی وت «ئێمە وەکو بەڕێوەبەرایەتیمان لە ئیداری ڕاپەرین لەگەڵ پارێزگاری سلێمانی و پاسەوانی سنور و هەموو بەرێوبەرایەتیەکانی سنورەکە هەوڵی زۆرمان داوە بۆ ئەوەی لە ڕیگای وەزارەتی ناوخۆی کوردستان و بەغداوە بۆ کردنەوەی ئەو مەرزانە بەڵام تا ئێستا هیچ دەرئەنجامێکی ئەرێنی نەبووە، هەرچەندە ئێستا دەنگۆیەک هەیە کە لەتەنیشت ئەو مەرزە لاوەکیانە که‌ناڵێک بۆ کۆڵبەری بکرێتەوە بۆ ئەمەش چاوەرێی ڕەزامەندی ئێران دەکەین». داخستنی مەرزەکان لە لایەک زیانی بە کاسبکاران گەیاندوە، لە لایەک داهاتی گومرگی سنوورەکەی کەمترکردووەتەوە. ساماڵ عەبدولڕەحمان، بەڕێوەبەری گشتیی گومرگی هەرێمی کوردستان، بە هاوڵاتی وت «هەموو ئەو بارانەی سنوورەکان گومرگ کراون، بەشێکی زۆری هاوردە بووە، چونکە ئێمە هەناردەمان کەمە». وتیشی «لەدوای رووداوەکانی ئەو دوایەوە عێراق دەیەوێ چەند مەرزێک دیاری بکات کە لە ژێر کۆنتڕۆڵی خۆیدابێ، بەڵام سروشتی تۆبۆگرافی کوردستان وادەخوازێ کە ئەو مەرزانە هەبن». بە تەنها دانیشتوانی هەرێمی کوردستان زەرەرمەندی داخستنی ئەو مەرزانە نەبوون، بەڵکو کوردانی رۆژهەڵاتیش کە لەو ناوچەیەدا کاریان کردەوە دوچاری زیان بوون. یەکێک لەو کاسبکارانەی کە زەرەرمەند بووە لە داخستنی مەرزەکان عەلی محەمەدە کە بە نائومێدیەوە ڕێگای مەهابادی گرتەوەبەر بۆ لای خێزانەکەی کە چوار ساڵ لەمە پێش بەجێی هێشتبوون. عەلی تەمەنی ٦٠ ساڵەو داوایکرد ناوەکەی بە خوازراو بنوسریت نەوەکو لە لایەن کۆماری ئیسلامی ئێرانەوە لێپرسینەوەی لەگەڵ بکریت لەسەر قسەکانی، بە هاوڵاتی وت «ناچاربووم روو لەم مەرزانە بکەم بۆ کاسبی کردن بۆئەوەی بژێوی ژیانی خیزانەکەم دابین بکەم و خەرجی چارەسەرکردنی هاوسەرەکەم پەیدا بکەم کە توشی شێرپەنجە بووە، چوارساڵ لێیان دورکەوتمەوەو شەو و رۆژم خستە سەر یەک، بەڵام ئێستا کە مەرزەکان داخراون، گەڕاومەتەوە لای خێزانەکەم و بێکار دانیشتووم».
سه‌روه‌ر خه‌لیل هه‌رچه‌نده له‌دوای 16ی ئۆکتۆبه‌ره‌وه چه‌ندین هێزی جیاوازی سه‌ر به‌حکومه‌تی عێراق له‌شاری که‌رکوک جێگیر بوون، به‌ڵام رێگر نه‌بوون له‌ته‌شه‌نه‌سه‌ندنی رووداوه تاوانکارییه‌کان و رۆژانه چه‌ندین رووداوی جۆراوجۆر تۆمار ده‌کرێن. ئازاد جه‌باری سه‌رۆکی لیژنه‌ی ئه‌منی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای که‌رکوک، باس له‌وه ده‌کات که له‌م ماوانه‌ی دواییدا رووداوه‌کانی کوشتن وبڕینی ماڵان به‌به‌راوورد به‌پێشووتر زیادیکردووه، هۆکاره‌که‌شی بۆ که‌م ئه‌زموونی ئه‌و هێزه ئه‌منییانه ده‌گه‌ڕێته‌وه که له‌سنووره‌که‌ن. ئازاد جه‌باری وتی «پێشتر که هێزه کوردییه‌کان له‌م سنووره بوون به‌ر له‌که‌وتنه‌وه‌ی رووداوه‌کان رێگه‌یان پێده‌گرت و رێوشوێنیان ده‌گرته به‌ر، به‌ڵام هێزه‌کانی ئێستا دوای که‌وتنه‌وه‌ی رووداوه‌کان، رێوشوێن ده‌گرنه به‌ر». ئه‌و که پێشتر ئاگاداری ورد و درشتی زانیارییه ئه‌منییه‌کان بوو، بەڵام لە دوای رووداوەکانی ١٦ی ئۆکتۆبەرەوە له‌کۆبوونه‌وه‌کاندا به‌شداری پێناکرێت و دەڵێت «ئیداره‌ی عه‌ره‌بی شاره‌که« رێگره له‌به‌شداریکردنی، هه‌ر بۆیه وه‌ک خۆی باسی ده‌کات وه‌ک جاران داتاو ورده‌کاریی لا نییه. ئازادجه‌باری، ده‌شڵێت «پێشتر ئێمه داتای وردمان له‌به‌رده‌ستدا بوو، به‌ڵام ئێستا ئێمه به‌هۆی کوردبوونمان و له‌به‌ر بێده‌نگ نه‌بوونمان له‌ئاست ئه‌و پێشێڵکارییانه‌ی ئه‌نجامده‌درێن، رێگه‌مان ناده‌ن بچینه هیچ کۆبوونه‌وه‌یه‌کی لیژنه‌ی ئه‌منییه‌وه«. ئه‌گه‌رچی له‌ساڵی 2014ه‌وه که هێزه‌کانی پێشمه‌رگه له‌سنووره‌که بوون، جۆرێک له‌ئارامی له‌شاری که‌رکوکدا به‌دیده‌کراو رووداوه‌کانی کوشتن و بڕینی ماڵان به‌ڕێژه‌یه‌کی که‌م به‌دیده‌کران، به‌ڵام دوای نه‌مانی پێشمه‌رگه‌و کشانه‌وه‌ی هه‌ردوو ئاسایشی یه‌کێتی و پارتی له‌که‌رکوک رووداوه‌کان ته‌شه‌نه‌یان سه‌ندووه. غه‌فور ساڵح کارگێڕی مه‌ڵبه‌ندی که‌رکوکی یه‌کێتییه، ئه‌و پێیوایه که نه‌یاره‌کانی کورد له‌که‌رکوک ده‌یانه‌وێت کێشه بۆ کورد دروستبکه‌ن، ده‌ڵێت «هه‌ر خروقاتێکی ئه‌منی هه‌بووبێت ئێمه هه‌وڵمانداوه له‌ڕێی یاساوه به‌دوداچوونی بۆ بکه‌ین و به‌ڵگه‌کان بخه‌ینه به‌رده‌م دادگا، به‌ڵام به‌داخه‌وه دادگاش به‌سیاسی کراوه«. ده‌شڵێت «من چه‌ندین ماڵ ده‌ناسم له‌سه‌ری شه‌ودا مه‌فره‌زه‌ی هاوبه‌ش بۆ دزی چوونه‌ته سه‌ر ماڵه‌که‌ی، به‌ڵام خاوه‌ن ماڵه‌که کورد بووه‌و ده‌ستی کردووه‌ته‌وه و برینداری کردوون، به‌ڵام تائێستا بابه‌ته‌کان به‌هه‌ڵواسراوی ماونه‌ته‌وه«. جه‌خت له‌وه‌ش ده‌کاته‌وه که ئه‌وان هه‌موو ئه‌و رووداوه ئه‌منییانه‌یان تۆمارکردووه که له‌دوای 16ی ئۆکتۆبه‌ره‌وه روویانداوه. له‌ماوه‌ی چه‌ند مانگی رابردووشدا به‌ده‌یان رووداوی کوشتن و سه‌دان رووداوی بڕینی ماڵان و دزینی ئۆتۆمبێلی هاوڵاتیان تۆمارکراون و بکه‌ری روداوه‌کانیش ده‌ستگیرنه‌کراون، ئه‌مه له‌کاتێکدایه جیا له‌هێزه‌کانی پۆلیسی ناوخۆ، هێزه‌کانی پۆلیسی فیدراڵی، دژه‌تیرۆری عێراقی، هێزی سوات، حه‌شدی عه‌شایه‌ری و حه‌شدی شه‌عبی له‌شاره‌که‌دا بوونیان هه‌یه. جیا له‌هه‌ڵکوتانه سه‌ر ماڵان و دزینی ده‌یان ماڵی هاوڵاتیانی کورد، له‌ماوه‌ی رابردوودا چه‌ندین رووداوی کوشتنی هاوڵاتیانی کورد تۆمارکراون، که گرنگترینیان کوشتنی مێردمنداڵێکی کورد و بریندارکردنی باوکی بوو له‌ئاهه‌نگی لایه‌نگرانی ی.ن.ک لەکاتی گێڕانی ئاهەنگی حیزبه‌که‌ی له‌دوای ئاشکراکردنی ئەنجامی هه‌ڵبژاردنەکانی 12ی ئایاری ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق. هه‌روه‌ها له‌شه‌وی 14ی حوزه‌یران ئافره‌تێکی کورد به‌ناوی حه‌لاوه نه‌سره‌دین به‌هۆی ته‌قه‌ی هێزه‌کانی دژه تیرۆری عێراقییه‌وه کوژراو دوو هاووڵاتی تریش له‌هه‌مان رووداوی ته‌قه‌کردندا کوژران، ئه‌مه جیا له‌چه‌ندین رووداوی تر که تائێستا بکه‌ره‌کانیان ده‌ستگیرنه‌کراون. یوسف عوسمان، که‌شاره‌زایه‌کی ئه‌منییه پێیوایه سه‌ره‌ڕای بوونی هێز له‌شاری که‌رکوکدا، به‌ڵام له‌دوای 16ی ئۆکتۆبه‌ره‌وه له‌بۆشاییه‌کی ئه‌منیداین. یوسف عوسمان وتی «ئه‌و هێزه‌ی ئێستا له‌م شاره‌یه خه‌ڵکی ناوچه‌که نییه‌و خه‌ڵکی خوارووی عێراقن و شاره‌زایی ته‌واویان له‌سه‌ر کلتور و دانیشتووانی ئه‌م ناوچه‌یه نییه، بۆیه ئه‌و که‌سانه‌ی ده‌یانه‌وێت ته‌سفییه‌ی ناکۆکییه شه‌خسییه‌کانیان بکه‌ن، یاخود ئه‌و که‌سانه‌ی که دزن و پێشتر ده‌ستیان گیرابوو یاخود به‌هۆی شاره‌زایی هێزه ئه‌منییه‌کانه‌وه نه‌یانده‌توانی تاوانه‌کانیان ئه‌نجامبده‌ن، سوود له‌م بۆشاییه ده‌بینن، هه‌ر بۆیه له‌دوای 16ی ئۆکتۆبه‌ره‌وه ئه‌و حاڵه‌تانه زیادیان کرووه«. به‌پێویستیشی ده‌زانێت بۆ که‌مکردنه‌وه‌و نه‌هێشتنی ئه‌و رووداوه تاوانکارییانه هێزێکی هاوبه‌ش له‌نێوان هێزه ئه‌منیی و سه‌ربازییه‌کانی حکومه‌تی هه‌رێم و حکومه‌تی به‌غدا پێکبهێنرێت که ئه‌رکی پاراستنی شاری که‌رکوک له‌خۆ بگرێت. به‌ڵام ئازاد جەباری سه‌رۆکی لیژنه‌ی ئه‌منی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا پێیوایه به‌هاتنه‌وه‌ی هێزه ئه‌منییه کوردییه‌کان بارودۆخی ئه‌منی که‌رکوک باشتر ده‌بێت، دەڵێت «چونکه هیزە کوردیەکان ئه‌زموونیان زۆره، به‌ڵام تورکمان و عه‌ره‌به شۆڤینییه‌کان رووبه‌ڕووی هاتنه‌وه‌ی هێزه‌کانی ئاسایش و پێشمه‌رگه ده‌بنه‌وه‌و رێگه به‌وه ناده‌ن، هه‌رچه‌نده پێشتریش ره‌زامه‌ندی ده‌ربڕدرابوو له‌سه‌ر گه‌ڕانه‌وه‌ی پێشمه‌رگه به‌ڵام ئه‌وان رێگر بوون و هاتنه‌وه‌ی ئه‌و هێزانه به‌نه‌مانی خۆیان ده‌زانن».
هاوڵاتی کڕیاران و خاوه‌نی پێشانگاکانى ئۆتۆمبێل، ساڵانی رابردوو به‌تامه‌زرۆییه‌وه چاوه‌ڕوانى کاروانى ئه‌و بارهه‌ڵگرانه‌یان ده‌کرد که له‌سنوره‌کانه‌وه سه‌دان ئۆتۆمبێلى ده‌ستى دووى وڵاتانی ئه‌مریکاو ئه‌وروپایان ده‌گواسته‌وه بۆ کوردستان، به‌ڵام ئێستا بارودۆخه‌که جیاوازتره‌و به‌هۆی بڕیارێکی وه‌زاره‌تی دارایى حکومه‌ته‌وه که‌متر ئه‌و ئۆتۆمبێلانه ده‌هێنرێنه کوردستان به به‌راورد به‌ساڵانی پێشتر. له‌پاڵ ئۆتۆمبێلی نوێ و کیلۆمه‌تر سفردا، ده‌یان پێشانگای ئۆتۆمبێل، ساڵانه هه‌زاران ئۆتۆمبێلى ده‌ستی دوو له وڵاتى ئه‌مه‌ریکاو ئه‌وروپاوه له‌رێگای ئیماراته‌وه هاورده‌ى هه‌رێمى کوردستان ده‌که‌ن و ده‌یفرۆشن، پێشتر ئه‌و ئۆتۆمبێلانه ده‌هێنرانه کوردستان و دواتر پشکنینیان بۆ ده‌کرا، به‌ڵام له‌سه‌ره‌تای مانگی پێنجی ئه‌مساڵه‌وه به‌بڕیارێکی وه‌زاره‌تی دارایى حکومه‌تی هه‌رێم، ده‌بێت ئه‌و ئوتومبێلانه له‌سه‌ر مه‌رزه نێوده‌وڵه‌تیه‌کان پشکنینیان بۆ بکرێت، ئه‌گه‌ر ده‌رچوو ئه‌وکات بهێنرێته ناوخۆی کوردستان. محه‌مه‌د عه‌زیز، ته‌مه‌ن 55 ساڵ خاوه‌نی پێشانگایه‌کی ئۆتۆمبێله‌و ماوه‌ی 10 ساڵه سه‌رقاڵی کڕین و فرۆشتن ئه‌و ئۆتۆمبێلانه‌یه که ده‌ستی دوون و له‌ده‌ره‌وه هاورده ده‌کرێت، ئه‌و له‌باره‌ی جۆرو کوالێتیه‌کانیه‌وه به هاوڵاتی وت «ئه‌وانه ئێمه هاورده‌یان ده‌که‌ین، سوکه ده‌عمێکی کردوه یان پارچه‌یه دووانی بۆیاخه‌و له‌وڵاتانی ئه‌وروپاو ئه‌مریکا به‌کاری ناهێنن، به‌ڵام بۆ هه‌رێمی کوردستان کێشه‌ی نیه‌و خواستی له‌سه‌ره‌و نرخه‌که‌شی به‌راورد به ئۆتۆمبێله کیلۆمه‌تر سفره‌کان نرخیان هه‌رزانتره«. به‌وته‌ی محه‌مه‌د عه‌زیز، پێشتر مانگانه هەزارو 500 بۆ دوو هەزاری هاورده‌کردوه، به‌ڵام ئێستا رێژه‌که‌ی که‌متربۆته‌وه بۆ نیوه به‌هۆی به‌رده‌وامی قه‌یرانی دارایى و ئه‌و رێکاره نوێیانه‌ی که گیراونه‌ته‌به‌ر بۆ هاورده‌کردنی، ئه‌و نایشارێته‌وه پێشتر ده‌یان ئۆتۆمبێلی کوالێتی خراپ هاورده‌کراوه به‌هۆی ئهوهی پشکنینی بۆ نه‌کراوه. ده‌روازه‌ی نێوده‌وڵه‌تی باشماخ له‌سنوری پارێزگای سلێمانی، یه‌کێکه له‌وخاڵه سنوریانه‌ی که بازرگانه‌کان ئۆمبێلی ده‌ستی دووى لێوه هاورده‌ده‌که‌ن، به‌پێی ئامارێکی ئه‌و ده‌روازه‌یه له‌ماوه‌ی شه‌ش مانگی ئه‌مساڵدا،٣٥ هەزارو 600 ئۆتۆمبێلی ده‌ستی دوو هاورده کراوه. شاخه‌وان ئه‌نوه‌ر، به‌رێوه‌به‌ری گومرگی باشماخ، به هاوڵاتی وت «له‌سه‌ره‌تا مانگی پێنجه‌وه ئێمه کار به‌بڕیارێکی وه‌زاره‌تی دارایى ده‌که‌ین و ئوتومبێلی ده‌ستی دوو له‌مه‌رزه‌کان پشکنینی بۆ ده‌که‌ین له‌رێگه‌ی لیژنه‌یه‌کی هاتوچۆو کوالێتی کۆنترۆڵ و گومرگه‌وه، ئه‌گه‌ر له‌مه‌رجه‌کان ده‌رچوو ئه‌وکات رێگه پێدانی بۆ ده‌که‌ین». له‌به‌رانبه‌ر پشکنینی هه‌ر ئۆتۆمبێلێکیشدا، بری 100 هه‌زار دینار وه‌رده‌گیرێت، سه‌باره‌ت به‌جۆری مه‌رج و پشکنینه‌کانیش، به‌رپرسه‌که‌ی گومرگی باشماخ ده‌ڵێت «ده‌بێت سه‌یاره‌که وه‌رگه‌راو و بڕاوه نه‌بێت و ئێرباگی نه‌ته‌قیبێت و ئه‌ی بی ئێسه‌که‌ی کاربکات له‌گه‌ڵ هه‌ندێک مه‌رجی دیکه«. هه‌رچه‌نده ته‌نها دوومانگه کار به‌و سیسته‌مه نوێیه ده‌کرێت، به‌ڵام 97 ئۆتۆمبێل له پشکنینه‌کانی مه‌رزی باشماخ ده‌رنه‌چوون و گه‌رێندراونه‌ته‌وه بۆ وڵاتی سه‌رچاوه‌که‌یان. بۆ وه‌رگرتنی رای به‌رپرسانی هاتوچۆ، سه‌باره‌ت به‌و بڕیاره نوێیه، هاوڵاتی په‌یوه‌ندیکرد به وته‌بێژی به‌رێوه‌به‌رایه‌تی پۆلیسی هاتوچۆی سلێمانیه‌وه، به‌ڵام ناوبراو ئاماده‌نه‌بوو هیچ لێدوانی له‌سه‌ربدات. به‌ڵام رائید فازڵ حاجی، وته‌بێژى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى پۆلیسى هاتووچۆى هه‌ولێر سه‌باره‌ت به‌کاریگه‌رییه‌کانی ئه‌و بریاره نوێیه وتی «ئێمه زۆر ئاگاداری ورده‌کاریه‌کانی ئه‌و بڕیاره‌نین، چونکه ئه‌وه په‌یوه‌سته به‌گومرگ و مه‌رزه‌کانه‌وه، ئێمه وه‌ک هاتوچۆ پشت به‌و پشکنینانه‌ش نابه‌ستین که له‌مه‌رزه‌کان ده‌کرێت بۆ ئه‌و ئۆتۆمبێلانه‌ی هاورده‌ده‌کرێن». ناوبراو وتیشی «هه‌ر ئۆتۆمبێلێکی کیلۆمه‌تر سفربێت، چه‌ند مه‌رجێکی هاوتوچۆ ده‌یگرێته‌وه که سه‌یرکردنی ژماره‌ی شانسی و بۆیاخ و هه‌ندێک شتی سه‌ره‌تایین، ئه‌وانه‌شی که ده‌ستی دوون و هاورده ده‌کرێت، جگه له‌مه‌رجه‌کانی هاتوچۆ ده‌بێت پشکنینی هه‌زه‌یان بۆ بکرێت بزانین براوه نیه‌و گێرو ئێرباگ و ئه‌ی بی ئێس و تایه‌و لایت و ئه‌وانه‌یان ته‌واوه ئه‌وکات تابلۆیان پێده‌ده‌ین». به‌رپرسه‌که‌ی هاتوچۆ ئه‌وه‌شی خسته‌روو که تا یه‌کی حه‌وتی ئه‌مساڵ رێگه به‌هاورده‌کردنی ئۆتۆمبێلی مۆدیل 2016و 2017و 2018 ده‌ده‌ن، به‌ڵام له‌دوی یه‌کی حه‌وته‌وه ده‌بێت هه‌ر ئۆتۆمبێلێکی هاورده‌کراو مۆدیله‌که‌ی له‌سه‌روی ساڵی 2017 بێت، ئه‌وکات تابلۆی ده‌درێتێ. به‌پێی ئاماره‌کانی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیى هاتووچۆى هه‌رێمى کوردستان، له ساڵى 2016دا 47 هه‌زار و 700 ئۆتۆمبێل هاورده‌ى هه‌رێمى کوردستان کراون، ساڵى 2017ش، 79 هه‌زار ئۆتۆمبێل هاورده‌کراوه. له پێشانگاکانى ئۆتۆمبێل ده‌یان جۆرى ئۆتۆمبێل هه‌ن که به‌شێکیان چه‌ند پارچه‌یه‌کى بۆیاخ کراوه، یاخود کێشه‌ى ته‌کنیکییان هه‌ن، به‌ڵام نرخه‌کان به به‌راورد به ئۆتۆمبێلى کیلۆمه‌تر سفر، نزیکه‌ى دوو تاوه‌کو 10 هه‌زار دۆلار هه‌رزانترن. خاوه‌نی پێشانگاکان و ئه‌وانه‌ی کاری کڕین و فرۆشتن ده‌که‌ن ده‌ڵێن به‌هۆى به‌رده‌وامی قه‌یران و دواکه‌وتنی موچه‌وه زۆربه‌ی کات دووکانه‌کانیان به‌چۆلى ده‌بینرێن، محه‌مه‌د عه‌زیزی خاوه‌ن پێشانگا وتی «به‌راورد به ساڵانی رابردوو مانگانه له‌سه‌دا 50ى کڕیارم له ده‌ستداوه، هه‌ندێک له‌وکۆمپانیایانه‌ی هاورده‌کردنى ئۆتۆمبێلیش به‌هۆی زۆرى کرێى و نه‌بوونی بازاڕه‌وه ناچاربوون پێشانگاکانیان دابخه‌ن». به‌شێوه‌یه‌کی گشتی له‌سه‌ر شه‌قامه‌کان و ده‌ره‌وه‌ی پێشانگاکان کڕین و فرۆشتن به ئۆتۆمبێلى کۆرى و یابانیه‌وه زۆرتر ده‌کرێت ، چونکه یه‌ده‌گى زۆر و هه‌رزانه.
هاوڵاتى، برادۆست گه‌نجێکى ته‌مه‌ن سى ساڵى سیده‌کان، له تایه‌ى کۆنى ئه‌و ئۆتۆمبێلانه‌ى فڕێ ده‌درێت به‌شێوه‌یه‌کى سه‌رنجڕاکێش کورسى لێ درووست ده‌کات، وه‌ک خۆشى ئاماژه‌ى بۆ ده‌کات له داهاتوودا کاره‌که‌ى فراوان ده‌کات و قه‌نه‌فه‌ش درووست ده‌کات. سیاکۆ عبد حمد له‌دایکبووی ساڵى (1988)ه‌و دانیشتووی گه‌ره‌کی فه‌رمانبه‌ران له شاره‌دێی سیده‌کانه، ئه‌و له دوکانێکى رۆنگۆڕى و په‌نچه‌رچێتى دا کارده‌کات و ماوه‌ى شه‌ش مانگه له‌و تایه زیادانه‌ى که خه‌ڵکى فڕێى ده‌دات کورسى لێدرووست ده‌کات و به‌نیازه له داهاتوودا بره‌و به کاره‌که‌ى بدات و بیانفرۆشێت. دیاکۆ عبد سه‌باره‌ت به چۆنێتى بیرکردنه‌وه له درووستکردنى کورسسی له تایه‌ى ئۆتۆمبێل به هاوڵاتى وت "من خۆم ماوه‌ی 15 ساڵه دوکانی روونگۆڕیم هه‌یه و بیرمکرده‌وه چۆن سوود له تایانه وه‌ربگرم که وا خه‌ڵک ئیشیان پێ نابیت فرێی ده‌ده‌ن، دوای هه‌وڵێکی زۆرو به‌رده‌وام، توانیم له‌و تایانه ئه‌م کورسییانه لێ دروست بکه‌م" وتیشى "سه‌ره‌تایی کارکردنم بۆ شه‌ش مانگ پێش ئێستا ده‌گه‌ڕێته‌وه، یه‌که‌مجاربه‌شێوه‌یه‌کى ساده ده‌ستم پێکرد، دواتر کاره‌که‌م فراوان کرد و توانیم شتێکی جوانتر و باشتر دروست بکه‌م" دیاکۆ بۆ فێربوونى ئه‌و شێوازه‌ى کورسى له تایه‌ى ئۆتۆمبێل ، وه‌ک خۆى ئاماژه‌ى بۆ ده‌کات له رێگه‌ى فه‌یسبووکه‌وه فێربووه وتى "من زیاتر متابه‌عه‌ی تۆڕی کۆمه‌ڵایه‌تی فه‌یسبووکم ده‌کرد و سه‌یرى ئه‌و ڤیدیۆیانه‌م ده‌کرد که فێرکاریی بوو باسى له درووستکردنى کورسى له تایه ده‌کرد و برایه‌کیشم یارمه‌تیکم ده‌دات". درووستکردى کورسى له تایه‌ى ئۆتۆمبێل ئه‌گه‌رچى شێوه‌یه‌کى سه‌رنجڕاکیشى هه‌یه و داهێنانێکه له جۆرى درووستکردنى کورسى، هه‌روه‌ها به‌به‌کارهێنانه‌وه‌ى دووباره له‌وکاره‌دا ژینگه‌ش له پیسبوون ده‌پارێزرێت به‌وه‌ى ئه‌و تایه‌یه فڕێ نادرێت ئه‌و وتى " ئه‌م جۆره کورسسیانه زوو خراب نابیت و ساڵی یه‌ک جار بۆیاغى ژه‌نگی پێویسته بۆ جوانکردنی ره‌نگی کورسییه‌که، ئه‌و تایه‌ی که فڕێ ده‌درێت تۆ بتوانی شتێکی تری لێ دروستبکه‌یت، هه‌م ژینگه‌که پیس نابیت هه‌م به‌شتێکی که‌له‌پوری جوانیش ده‌بیندرێت" ئێستا دیکۆ بیر له‌وه‌ده‌کاته‌وه چیدیکه کورسى هه‌ر بۆ جوانى یان ئاره‌زووى خۆى درووست نه‌کات، به‌ڵکو خواستى له‌سه‌ره‌و ده‌یه‌وێت بۆ فرۆشتن و خستنه بازاڕه‌کانه‌وه درووستى بکات، ئه‌و له‌و باره‌یه‌وه رایگه‌یاند "به سه‌دان که‌س ئێستا داوام لێده‌که‌ن ئه‌و کورسییانه‌یان بۆ درووست بکه‌م، ئێستا خه‌ریکم هه‌ندێک کورسی نوێ بۆ فرۆشتن بیانخه‌مه بازاڕ و له‌و رێگه‌یه‌وه داهات و قازانجێک بۆ خۆم په‌یدا بکه‌م".
مه‌عرووف مه‌جید چه‌ندین ئه‌فسه‌ر و کارمه‌ندى پۆلیسى دارستان له‌کاتى ئاگر کوژاندنه‌وه‌دا، جه‌سته‌یان سوتاوه، یاخود ژه‌هراوى بوون، ئه‌وه‌ش به‌هۆى نه‌بونى پێداویستى تایبه‌ت به خۆپاراستن له‌و ئاگرانه‌ى که ساڵانه له دارستان و پاوانه‌کان ده‌که‌ونه‌وه که زۆربه‌یان به‌هۆى جگه‌ره‌و تۆپبارانه‌وه‌ن. ساڵانه له‌کاتی هاتنی وه‌رزی هاوین و وشکبونی پوش و پاوانه‌کان، به‌شێکی زۆری رووبه‌ری ئه‌و ناوچانه ده‌سوتێنرێن که زۆرترین هاتوچۆی هاوڵاتیان و گه‌شتیارانی به‌سه‌ره‌وه‌یه. به‌پێی ئامارێکی وه‌زاره‌تى کشتوکاڵ و سه‌رچاوه‌کانى ئاویش، ته‌نها له ماوه‌ی ساڵانی (2010-2017) له هه‌رێمی کوردستاندا، له‌کۆی 18 ملیۆن دۆنم، زیاد له یه‌ک ملیۆن دۆنم پوش و پاوان و دارستان سوتێنراون. ئه‌وه‌ش ده‌کاته نزیکه‌ى شه‌ش له سه‌دی کۆى دارستان و پاوانه‌کان. هۆکارى ئاگرکه‌وتنه‌وه له هه‌رێمى کوردستان، به‌زۆرى به‌هۆى جگه‌ره‌و تۆپبارانکردنى ناوچه سنورییه‌کان له لایه‌ن تورکیاو ئێران و پاشماوه‌ى ئاگرى هاوڵاتیانه‌وه‌یه، چالاکوانانى ژینگه‌ش مه‌ترسى پاشماوه‌کانى ئاگر، به مه‌ترسییه‌کى کوشنده بۆ مرڤ ناوده‌به‌ن. به وته‌ى به‌رپرسانى حکومى ئاگر که‌وتنه‌وه له‌ناوچه شاخاوی و ده‌شتاییه‌کان، یه‌کێکه له گه‌وره‌ترین مه‌ترسییه‌کان له‌سه‌ر ژینگه‌ى هه‌رێمى کوردستان و که‌مى بوودجه‌و نه‌بوونى پاره‌ش هۆکارى سه‌ره‌کین، بۆ ئه‌وه‌ى بتوانن به‌ته‌واوى رێگرى له که‌وتنه‌وه‌ى ئاگربکه‌نه‌وه‌و ده‌یانه‌وێت به هۆشیارکردنه‌وه‌ى خه‌ڵکى رێگرى له‌و دیارده‌یه بکه‌ن. حوسێن حه‌مه که‌ریم ، به‌ڕێوه‌به‌ری به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گشتی باخداری و دارستان و پاوان، له وه‌زاره‌تی کشتوکاڵ به هاوڵاتى راگه‌یاند "ئاگرکه‌وتنه‌وه له‌ناو دارستانه‌کان و پاوانه‌کان، یه‌کێکن له‌گه‌وره‌ترین هه‌ڕه‌شه‌و مه‌ترسییه‌کان له‌ته‌واوی جیهانداو به‌هه‌مان شێوه له‌کوردستانیشدا، که ساڵانه رووبه‌ڕووى مه‌ترسى سوتانى پوش و پاوان و دارستانه‌کان ده‌بێته‌وه" ئه‌وه‌شى وت "به‌هۆى قه‌یرانی داراییه‌وه ناتوانین وه‌کو ساڵانی پێشوو کاره‌کانمان ئه‌نجامبده‌ین، ئهوهی که ئه‌نجامی ده‌ده‌ین له رێگه‌ی پارێزگاکان و یه‌که ئیدارییه‌کانه‌وه‌یه‌و داوای هاوکاری له ڕێکخراوه‌کانی تایبه‌ت به ژینگه ده‌که‌ین بۆ هاوکاری و هه‌ماهه‌نگی و به‌رزکردنه‌وه‌ی ئاستی هوشیاری هاوڵاتیان" حوسێن حه‌مه که‌ریم، جه‌ختیله‌وه‌کرده‌وه "باشترین چاره‌سه‌ر بۆ ڕێگرتن له ئاگرکه‌وتنه‌وه، به‌رزکردنه‌وه‌ی ئاستی هۆشیاری هاوڵاتیان و هاوبه‌شیکردنیانه له‌کوژاندنه‌وه‌ی ئاگره‌کان له‌کاتی ئاگر که‌وتنه‌وه‌دا" به وته‌ى شاره‌زایانى بوارى ژینگه، که‌وتنه‌وه‌ى ئاگر زه‌ره‌ر و زیانى دوور مه‌وداى هه‌یه و کاریگه‌رى له‌سه‌ر باشیى خاکه‌که‌و که‌مبوونه‌وه‌ى ئاو له‌وناوچانه‌ى ئاگره‌که‌ى لێده‌که‌وێته‌وه هه‌یه‌و زه‌ره‌و زیانه‌کانى له‌داهاتوودا ده‌رده‌که‌وێت. لوقمان شیروانى به‌رپرسی راگه‌یاندنی ده‌سته‌ی پاراستن و چاککردنی ژینگه سه‌باره‌ت به مه‌ترسییه‌کانى ئاگر که‌وتنه‌وه له‌سه‌ر ژینگه به هاوڵاتى وت "زیانه‌کانى ئاگر که‌وتنه‌وه، له رووى کیمیایه‌وه زیانى هه‌مه‌جۆرى هه‌یه، زه‌وى پێکهاته‌کانى خۆى له ده‌ست ئه‌دات و زینده‌وه‌ره‌کان به هۆى له ناوچوونیان له کاتى ئاگرکه‌وتنه‌وه شیکردنه‌وه‌ى زه‌وى روونادات". وتیشى "له رووى فیزیایه‌وه، ده‌بێته هۆى تێکدانى خاک و سوودى لێ وه‌رناگیرێت بۆ ئه‌وه‌ى به‌رهه‌مى باشی هه‌بێت، چونکه له‌کاتى سوتانى ناوچه‌که‌یه‌ک ئه‌گه‌ر دارى هه‌بوو، هۆکارێکه بۆ درزبوونى زه‌وى و تیشکى خۆر راسته‌وخۆ به‌ر زه‌وى ده‌که‌وێت، له‌م کاته کاریگه‌رى له‌سه‌ر گه‌رمبوونى ئاوى ژێر زه‌وى هه‌یه و ده‌بێته هۆى به‌هه‌ڵمچوون و که‌مبوونه‌وه‌ى ئاوى ژێر زه‌وى" له هه‌رێمى کوردستاندا ژماره‌یه‌ک رێکخراو و چالاکه‌وانى ژینگه له کوردستاندا بوونیان هه‌یه‌و ساڵانه له رێگه‌ى کۆڕ و سیمینار و بڵاوکردنه‌وه‌ى ئاگاداریی و راگه‌یاندنه‌کانه‌وه، خه‌ڵکى له مه‌ترسییه‌کانى خراپبوونى ژینگه و رێنمایی تایبه‌ت به ژینگه بڵاوده‌که‌نه‌وه‌و کار بۆ به‌رزکردنه‌وه ئاستى هۆشیارى هاوڵاتیان ده‌که‌ن. سامان مامڵێسى، کارگێڕی رێکخراوی ئاینده بۆ پاراستنی ژینگه به هاوڵاتى وت "هه‌ڵمه‌تێکی 16 هه‌زار پرۆشه‌رمان ده‌ستپێکردووه که تایبه‌ته به هۆشیاری و ناساندنی سزاکانی تایبه‌ت به‌و که‌سانه‌ی سه‌رپێچی ده‌که‌ن و ده‌بنه هۆکاری ئاگر که‌وتنه‌وه " وتیشى"پێشتریش به نوسراوێک داوامان له وه‌زاره‌تی ئه‌وقاف کرد وتارێکی تایبه‌ت به‌و بواره رێکبخات، خۆشبه‌ختانه له مانگی ره‌مه‌زاندا له زۆرێک له مزگه‌وته‌کانی هه‌رێم، باسی مه‌ترسییه‌کان و زیانه‌کانی ئاگر که‌وتنه‌وه کرا " به‌هۆى نه‌بوونى پێداویستى تایبه‌ت بۆ خۆپاراستن له ئاگر و دوکه‌ڵ له کاتى که‌وتنه‌وه‌ى ئاگردا، چه‌ندین کارمه‌ند و ئه‌فسه‌رى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى پۆلیسى دارستان و ژینگه‌ى هه‌رێم برینداربوونه‌و گیانیان سوتاوه یاخود ژه‌هراوى بوونه. هێمن که‌مه‌رخان، به‌رپرسى ڕاگه‌یاندنى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى پۆلیسى دارستان و ژینگه‌ى پارێزگاى سلێمانى به هاوڵاتى وت "له کاتى ئاگر که‌وتنه‌وه‌دا، هیچ پێداویستیه‌کى تایبه‌ت به خۆپاراستن و کوژاندنه‌وه‌ى ئاگرمان پێ نیه، تا له کاتى ئاگرکه‌وتنه‌وه‌دا خۆمانى پێ بپارێزین و تووشى رووداوى ناخۆش نه‌بین" جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه" تائێستا چه‌ندین ئه‌فسه‌ر و کارمه‌ندى پۆلیسى دارستان له‌کاتى ئاگر کوژاندنه‌وه‌دا، به‌هۆى نه‌بونى پێداویستى تایبه‌ت به‌خۆپاراستن له ئاگر، به‌شێک له‌جه‌سته‌یان سوتاوه یاخود ژه‌هراوى بوون و ته‌ندروستییان تێکچووه".
.jpg)
ئارا ئیبراهیم ئه‌ندامێکى لیژنه‌ى یاسایى فراکسۆنى گۆڕان له‌په‌رله‌مانى کوردستان له‌لێدوانێکدا بۆ سایتى هاوڵاتى ئاماژه به‌وه ده‌دات که یاساکه هیچ کێشه‌یه‌کى نییه‌و ئه‌و دادوه‌ره‌ى له سلێمانى نرخى موڵکانه‌کان دیارى ده‌کات زۆر له‌سه‌ر دوکانداره‌کانى زیاد کردووه بۆیه ده‌ڵێت:" هه‌موارى یاساکه ده‌که‌ین که له‌قازانجى چینى کرێچییه‌کاندا بێت. سه‌رله‌به‌یانى ئه‌مڕۆ پێنج شه‌ممه، به‌شێک له کاسپکارانى ناو بازارى سلێمانى، وه‌ک ناره‌زایه‌تیه‌ک بۆ زیادکردنى نرخى کرێ و سه‌رقفڵانه‌ى دوکانه‌کانیان چونه به‌رده‌م مه‌کۆى سه‌ره‌کى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان(گردى زه‌رگه‌ته) و دوایان کرد نرخى کرێکانیان وه‌ک پێشترى لێبکرێته‌وه‌و که‌مبکرێته‌وه، چونکه له‌تواناى ئه‌واندا نییه ئه‌و نرخه زۆره‌ى کرێ بده‌ن بۆ ئه‌و دواکانانه‌ى کارى تێدا ده‌که‌ن. به‌هار مه‌حمود، ئه‌ندامى لیژنه‌ى یاسایى له په‌رله‌مانى کوردستان له‌لێدوانێکدا به سایتى هاوڵاتى وت"ئه‌م یاسایه کێشه له جێبه‌جێکردنه‌که‌یدا هه‌یه، له‌هه‌ولێر و دهۆک هیچ کێشه‌یه‌کى نییه‌و جێبه‌جێ ده‌کرێت، به‌ڵام به‌سلێمانى ئه‌و حاکمه‌ى نرخه‌کان دیارى ده‌کات ته‌خمینى عه‌قاره‌کان زۆر ده‌کات و زیادى کردووه". ناوبراو ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد، ژورى حکومه‌ت و په‌رله‌مان له‌گه‌ڵ کاسپکارانى نارازى کۆبۆته‌وه‌و کۆتایى پێهاتووه‌و بڕیاره رۆژى شه‌ممه کاتژمێر 11 پێشنیوه‌ڕۆ له‌گه‌ڵ نوێنه‌ره‌کانیاندا کۆببینه‌وه. به‌هار وتیشى" راپۆرتمان ئاماده کردووه‌و هه‌موارى یاساکه ده‌که‌ینه‌وه و پرۆژه‌یه‌کمان ئاماده‌کردووه زیاتر له‌مه‌سله‌حه‌تى کرێچیه‌کاندا بێت به‌شێوه‌یه‌ک که باڵانسیش رابگرێت له‌نێوان خاوه‌ن دوکان و کرێچییه‌کاندا هه‌ر کاتێک کۆبونه‌وه‌ى په‌رله‌مان کرا که ره‌نگه یه‌کشه‌مه بکرێت ده‌یخه‌ینه ده‌نگدانه‌وه تا ده‌نگى له‌سه‌ر بدرێت". ئه‌ندامه‌که‌ى لیژنه‌ى یاسایى گۆڕان ئه‌وه‌شى رونکرده‌وه به‌شێک له کرێ و سه‌رقفڵانه‌کان هى ساڵى شه‌سته‌کانه" خاوه‌ن دوکانه‌کان ده‌یانویست کرێچیه‌کان ده‌ربکه‌ن، ئێمه پێمانوتون که ده‌بێت تا چوار ساڵ بۆیان نوێ بکرێته‌وه، ده‌بێت ئه‌مه‌ش به‌رێکه‌وتنى نێوان کرێچیى و خاوه‌ن دوکانه‌کان بێت، چونکه به‌شێک له سه‌رقفڵانه‌کان هى ساڵى شه‌سته‌کانه". په‌رله‌مانى کوردستان له‌ماوه‌ى رابردوودا، یاساى موڵکانه‌و کرێى ده‌رکردو نرخى سه‌رجه‌م دوکانه‌کان و قوفڵانه‌ى له‌سه‌ر کرێچى دوکانه‌کان زیاد کرد، ئه‌مه‌ش ناره‌زایه‌تى کرێچیه‌کانى لێکه‌وتۆته‌وه‌و پێیانوایه له قازانجى خاوه‌ن دوکانه‌کان ئه‌و یاسایه ده‌رکراوه‌و زوڵمیان لێ کراوه. ئه‌ندامێکى لیژنه‌ى شاره‌وانى و گشتوگوزار له‌په‌رله‌مانى کوردستان ده‌ڵێت پڕۆژه‌یه‌کیان ئاماده‌کردووه له‌گه‌ڵ ئه‌و دادوه‌ره‌ى سلێمانى تا کێشه‌که چاره‌سه‌ر ببێت. عومه‌ر عینایه‌ت، ئه‌ندامى فراکسۆنى گۆڕان له‌لیژنه‌ى شاره‌وانى له‌لێدوانێکدا به سایتى هاوڵاتى وت" له‌گه‌ڵ ئه‌و دادوه‌ره‌ى ته‌خمینى کرێى دوکانه‌کان ده‌کات پڕۆژه‌یه‌مان ئاماده کردووه بۆ ئه‌وه‌ى چاره‌سه‌رى ئه‌و کێشه‌یه بکرێت و باڵانس له‌نرخ و کرێى سه‌رقفڵانه‌کاندا هه‌بێت". ناوبراو جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه که فراکسۆنى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان له‌ئێستادا 22 ئه‌ندامى ماوه له په‌رله‌مانى کوردستان و ناتوانن به‌ته‌نها تێپه‌رێنن، به‌ڵام وتى" هه‌وڵى جدى بۆ ده‌ده‌ین". وته‌ى ئه‌م ئه‌ندامانه‌ى په‌رله‌مان له‌کاتێکدایه که سه‌رله‌به‌یانى ئه‌مڕۆ به‌شێک له کرێچى دوکانه‌کانى ناو بازاڕى سلێمانى چونه به‌رده‌م مه‌کۆى سه‌ره‌کى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان (گردى زه‌رگه‌ته) داوایان کرد کێشه‌کانیان بۆ چاره‌سه‌ر بکرێت. هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌کر، پارێزگارى سلێمانى له‌لێدوانێکیدا بۆ سایتى هاوڵاتى، ئه‌وه‌ى رونکرده‌وه ئه‌و کێشه‌یه په‌یوه‌ندى به پارێزگاى سلێمانییه‌وه نییه‌و په‌رله‌مانى کوردستان به یاسا ئه‌و کاره‌یان کردووه بێ ئه‌وه‌ى پرس به ئێمه و شاره‌وانى و بازار بکه‌ن و له‌گه‌ڵیدا نه‌بووین".
سه‌روه‌ر خه‌لیل. ئارا ئیبراهیم وته‌بێژى هاوپه‌یمانى فه‌تح و سائیرون ده‌ڵێت، گفتوگۆ له‌گه‌ڵ لایه‌نه‌کانى ده‌ره‌وه‌ى یه‌کێتى و پارتیش ده‌که‌ن بۆ پێکهێنانى حکومه‌تى نوێی عێراق، چوار لایه‌نه ناڕازییه‌که‌ى هه‌رێمیش چاوه‌ڕوانى یه‌کلایی بوونه‌وه‌ى ئه‌نجامى هه‌ڵبژاردنن تا پێکه‌وه بڕیارێکى هاوبه‌ش بده‌ن. له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى هه‌ژمارکردنه‌وه‌ى به‌شێک له سندوقه‌کانى ده‌نگدان به‌ده‌ست به‌رده‌وامه و تائێستا ته‌نها له هه‌ردوو پارێزگاى که‌رکوک و سلێمانى ته‌واوبووه، قه‌واره براوه‌کانى هه‌ڵبژاردنى 12ى ئایار گفتوگۆکانیان ده‌ستپێکردووه بۆ پێکهێنانى گه‌وره‌ترین فراکسیۆن بۆ پێکهێنانى حکومه‌تى نوێی عێراق. ئه‌حمه‌د ئه‌سه‌دی، وته‌بێژی هاوپه‌یمانی فه‌تح له‌لێدوانێکدا بۆ هاوڵاتى ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد، له‌دوای راگه‌یاندنی ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنه‌کانی 12ی ئایاره‌وه هه‌وڵه‌کانیان بۆ پێکهێنانی گه‌وره‌ترین کوتله‌ی په‌رله‌مانی ده‌ستپێکردووه‌و سه‌ردانه‌که‌شیان بۆ هه‌ولێر ته‌واوکه‌ری ئه‌و سه‌ردانه‌یه که پێشتر پارتی و یه‌کێتی بۆ به‌غدا ئه‌نجامیاندابوو، "هه‌رچه‌نده تائێستا هیچ بڕیارێک له‌سه‌ر گه‌وره‌ترین قه‌واره‌ى په‌رله‌مانى نه‌دراوه" وتیشى "ئێمه له هه‌ولێر له‌گه‌ڵ یه‌کێتى و پارتى گفتوگۆمان کردووه و له‌داهاتووشدا له‌گه‌ڵ لایه‌نه‌کانى ده‌ره‌وه‌ى یه‌کێتى و پارتیش کۆده‌بینه‌وه، هه‌موو هێزێک به‌پێی قورسایی خۆی نوێنه‌رایه‌تی خه‌ڵک ده‌کات، ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر یه‌ک کورسیشی به‌ده‌ستهێنابێت". له‌دواى هه‌ڵبژاردنى 12ى ئایاره‌وه تا ئێستا چه‌ندین هاوپه‌یمانى له‌نێوان لایه‌نه براوه‌کاندا پێکهێنراوه، به‌ڵام تا ئێستا هیچ کامیان سه‌رکه‌وتوو نه‌بوون بۆ دروستکردنى گه‌وره‌ترین کوتله‌ى په‌رله‌مانى و پێکهێنانى حکومه‌ت. محه‌مه‌د جاسم سه‌رکرده له هاوپه‌یمانی سائیرون که موقته‌دا سه‌در سه‌رکردایه‌تى ده‌کات به هاوڵاتى وت "به‌حوکمی ئهوهی پارتی و یه‌کێتی زۆرترین کورسییان هه‌یه له‌ناو هێزه کوردستانییه‌کان، بۆیه بایه‌خی لایه‌نه‌کان له‌سه‌ر ئه‌و دوو حزبه‌یه" وتیشى "سائیرون په‌یوه‌ندی و لێکتێگه‌یشتنی باشی هه‌یه له‌گه‌ڵ لایه‌نه‌کانی ده‌ره‌وه‌ى یه‌کێتى و پارتى و مه‌یلیان به‌لاى هاوپه‌یمانى سائیروندا هه‌یه". چوار لایه‌نه‌که: پێکه‌وه بڕیار ده‌ده‌ین چوار لایه‌نه ناڕازییه‌که‌ى هه‌رێمى کوردستان که پێکهاتوون له (گۆڕان، هاوپه‌یمانى، کۆمه‌ڵ، یه‌کگرتوو) که ئه‌نجامى هه‌ڵبژاردنه‌که‌یان ره‌تکردووه‌ته‌وه ده‌ڵێن، تا ئه‌نجامه‌کانى هه‌ڵبژاردن پاش هه‌ژمارکردنه‌وه جارێکى تر رانه‌گه‌یه‌ندرێت بڕیار له‌سه‌ر به‌شداریکردن یاخود بایکۆتى پڕۆسه‌ى سیاسى ناده‌ن. رێبوار که‌ریم مه‌حمود وته‌بێژى هاوپه‌یمانى بۆ دیموکراسى و دادپه‌روه‌رى، به هاوڵاتى وت "تا ده‌نگه‌کان یه‌کلانه‌بێته‌وه گفتوگۆ ناکه‌ین له‌سه‌ر پێکهێنانى حکومه‌تى عێراق، گفتوگۆ له‌سه‌ر ئه‌نجامه‌کانى هه‌ڵبژاردن ده‌کرێت، ئێمه ئه‌نجامه‌کانمان پێ قبوڵ نییه". جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه که وه‌ک چوار لایه‌نه‌که به‌و ئاراسته‌یه ده‌ڕۆن که بڕیارى هاوبه‌ش بده‌ن «به‌چوون و به مانه‌وه له ده‌ره‌وه‌ى حکومه‌تى عێراق کارى هاوبه‌ش ده‌که‌ین». ئه‌و چوار لایه‌نه ناڕازییه له ئێستادا له چاودێریکردنى پڕۆسه‌ى هه‌ژمارکردنه‌وه‌ى ده‌نگه‌کان به‌ده‌ست کشاونه‌ته‌وه و پڕۆسه‌که به «ناشه‌فاف» ناوده‌به‌ن. عه‌بدوره‌زاق شه‌ریف، ئه‌ندامى جڤاتى نیشتیمانى گۆڕان به هاوڵاتى وت "ئه‌گه‌ر گۆڕانکارى له ده‌رئه‌نجامى هه‌ڵبژاردنه‌کان نه‌کرێت و نه‌بێته هۆى ئه‌وه‌ى حه‌قى ده‌نگده‌ر بگه‌ڕێته‌وه، وه‌کو بزوتنه‌وه‌ى گۆران که ره‌ئى زۆرینه‌ى گۆڕانه به‌شدارى ناکه‌ین له پرۆسه‌ى سیاسى عێراق و ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌راندا". وتیشى "هه‌تا ئیعتراف به ئه‌نجامه‌کان نه‌که‌ین ئێمه به‌شدارى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق ناکه‌ین و تا ئێستاش ئێمه ئیعترافمان نه‌کردووه". عه‌بدولڕه‌زاق شه‌ریف باسى له‌وه‌شکرد، گفتوگۆیان له‌گه‌ڵ لایه‌نه عێراقییه‌کاندا نه‌کردووه "گفتوگۆکردن له‌سه‌ر ئه‌نجامه‌کان ده‌بێت، زۆرینه‌ى گۆڕانیش له‌گه‌ڵ به‌شدارى کردندا نییه" لاى خۆشیه‌وه، قاسم گه‌ڵاڵى به‌رپرسى ده‌زگاى هه‌ڵبژاردنى یه‌کگرتوو، بۆ هاوڵاتى رونکرده‌وه که پڕۆسه‌ى هه‌ژمارکردنه‌وه‌ى ده‌نگه‌کان بۆ درێژه‌پێدانى ئه‌و ساخته‌کارییانه بوو که له هه‌ڵبژاردنه‌کاندا ئه‌نجام دراوه‌و ئه‌وان له‌گه‌ڵیدا نین تا گفتوگۆ له‌سه‌ر پێکهێنانى حکومه‌تى عێراق بکه‌ن. وتیشى "چوار لایه‌نه‌که پێکه‌وه بڕیار ده‌ده‌ن ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر بچینه به‌غداش وه‌ک یه‌ک فراکسیۆن ده‌چین، به‌ڵام جارێ هیچ شتێک روون نییه". "بۆ پێکهێنانی کابینه‌ی نوێی حکومه‌ت دوو ره‌وت ململانێ ده‌که‌ن" محه‌مه‌د جاسم سه‌رکرده‌که‌ى هاوپه‌یمانى سائیرون باسى له‌وه‌کرد، بۆ پێکهێنانی کابینه‌ی نوێی حکومه‌ت دوو ره‌وت ململانێی یه‌کتر ده‌که‌ن. رونیشیکرده‌وه، ره‌وتی یه‌که‌م ئه‌و لایه‌نانه‌ن که پشت ده‌به‌ستن به‌‌دابه‌شکاریی تائیفی، خێڵگه‌ریی و نه‌ته‌وه‌گه‌ریی، ره‌وتی دووه‌میش ده‌یه‌وێت پرسی دابه‌شکاریی تائیفی و نه‌ته‌وه‌یی وه‌لاوه بنێن و له‌سه‌ر به‌رنامه‌ی حکومی رێککه‌وتن بکه‌ن.. سه‌رکرده‌که‌ى هاوپه‌یمانى سائیرون جه‌ختیشیکرده‌وه، ئێستا ململانێکه له‌نێوان ئه‌و دوو ره‌وته تونده "ئه‌گه‌ر ره‌وتی یه‌که‌م که ده‌وڵه‌تی قانون و فه‌تح و هاوپەیمانەکانیانە نوێنه‌رایه‌تی ده‌که‌ن سه‌ربکه‌وێت، ئه‌وه فاتیحا له‌سه‌ر عێراق ده‌خوێنرێت، به گه‌ل و خاک و حکومه‌ته‌وه، به‌ڵام ئه‌گه‌ر ره‌وتی دووه‌م که سائیرون و وه‌ته‌نییه‌و حیکمه و نه‌سر نوێنه‌رایه‌تی ده‌که‌ن سه‌رکه‌وت، ئه‌وه هه‌نگاوێکه له‌سه‌ر رێگه‌ی راست."
ئارا ئیبراهیم. سلێمانى ئه‌ندامێکى دامه‌زرێنه‌رى هاوپه‌یمانى بۆ دیموکراسى و دادپه‌روه‌ریى رایگه‌یاند هه‌ریه‌که له بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان و کۆمه‌ڵى ئیسلامى، یه‌کلیستیان بۆ په‌رله‌مانى کوردستان ره‌تکرده‌وه. ئارام قادر: ئه‌ندامى دامه‌زرێنه‌رى هاوپه‌یمانى بۆ دیموکراسى و دادپه‌روه‌ریی، له چاوپێکه‌وتنێکیدا له‌گه‌ڵ رۆژنامه‌ى هاوڵاتى که ئه‌مڕۆ چوارشه‌ممه بڵاوکراوه‌ته‌وه وتى " ئێمه وه‌ک هاوپه‌یمانى جه‌ختمان له یه‌ک لیستى کرده‌وه‌و به باشترین بژارده‌مان زانیوه، به‌ڵام هه‌ریه‌که له بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان و کۆمه‌ڵى ئیسلامى له‌گه‌ڵ یه‌کلیستى نه‌بوون و پاساوى خۆیان هێناوه‌ته‌وه" وتیشى "بایکۆتى پرۆسه‌ى هه‌ژمارکردنه‌وه‌ى ده‌نگه‌کانیان کردووه، چونکه له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دا بوون سه‌رجه‌م سندوقه‌کان هه‌ژمار بکرێته‌وه، له‌کاتێکدا زیاتر له 500 سندوق سکاڵاى له‌سه‌ر بووه، به‌ڵام ته‌نها 186 یان هه‌ژمار ده‌کرێنه‌وه" جه‌ختیله‌وه‌شکرده‌وه "ئه‌وه‌ى که ده‌یزانین له هه‌ژمارکردنه‌وه‌ى ده‌نگه‌کان گۆڕانکارییه‌کى ئه‌و تۆ روونادات، چونکه ئه‌م هه‌ژمارکردنه‌وه‌ى ده‌نگانه پێچه‌وانه‌ى بڕیارى په‌رله‌مانى عێراق و دادگاى فیدڕاڵیه" هاوڵاتى: بۆچى چوار لایه‌نه‌که نه‌یانتوانى ببنه یه‌ک لیست بۆ هه‌ڵبژاردنه‌کانى په‌رله‌مانى کوردستان؟ ئارام قادر: ئێمه وه‌کو هاوپه‌یمانى له سۆنگه‌ى ئه‌و دیدگایه‌ى هاوپه‌یمانى له‌سه‌ر بنیادنراوه، له‌چوارچێوه‌ى ئه‌و بیروبۆچونه‌ى هاوپه‌یمانى دروستبوو وه‌کو قه‌واره‌یه‌کى هه‌ڵبژاردن، ئێمه جه‌ختمان له‌سه‌ر ئه‌وه ده‌کرده‌وه که هاوپه‌یمانى بنکه فراوان پێکبێت له‌هه‌رێمى کوردستاندا و چه‌ترێکى سیاسى درووست بێت، بۆ ئه‌و لایه‌نه چاکه‌خوازانه‌ى که له هه‌رێمى کوردستان، خوازیارن پڕۆسه‌ى بندیانانه‌وه به ئه‌نجام بگه‌یه‌نن و گۆڕانکارى ریشه‌یى دروست بێت. یه‌کێک له‌و قۆناغانه‌ى که هه‌وڵى جیدیماندا پاش ئه‌وه‌ى ئه‌وه‌ى ساخته‌کارى و ته‌زویرێکى زۆر له ده‌نگه‌کانى هاوڵاتیان کرا و ئیراده‌ى هاوڵاتیانى کوردستان زه‌وتکرا، له‌چوارچێوه‌ى ئه‌و پڕۆسه‌یه‌ى که بۆ هه‌ڵبژاردنى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق ئه‌نجامدراوه، ئێمه جه‌ختمان له‌سه‌رئه‌وه کرده‌وه که پێویسته ئه‌م هێزانه له‌یه‌ک لیستدا کۆببنه‌وه و ئێستاش قه‌ناعه‌تمان وایه که باشترین بژارده بۆ ئه‌و لایه‌نانه، بریتى بوو له یه‌ک لیستى. هاوڵاتى:هۆکارى ئه‌وه‌ى نه‌بوون به یه‌ک لیست بۆ هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مانى کوردستان، تا چه‌ند په‌یوه‌ندى به ئێوه وه هه‌بووه وه‌ک هاوپه‌یمانى؟ ئارام قادر: له‌راستیدا ئه‌و لایه‌نانه‌ى تر هه‌ریه‌که‌و پاساوى خۆى هێنایه‌وه که ناتوانن له‌م سات و وه‌خته‌دا ئه‌م پڕۆسه‌یه به‌ئه‌نجام بگه‌یه‌نن، ئێمه رێز له بڕیارى ئه‌و حیزبانه ده‌گرین. هاوڵاتى: باس له‌وه ده‌کرێت ئێوه وه‌ک هاوپه‌یمانى و یه‌کگرتوو که ئێستا له‌گه‌ڵ بزوتنه‌وه هاوپه‌یمانى کردووه له‌گه‌ڵ یه‌ک لیستى بوون، به‌ڵام گۆڕان و کۆمه‌ڵ ره‌تیانکردۆته‌وه؟ ئارام قادر: به‌ڵێ ته‌بعه‌ن هه‌ر لایه‌نه پاساوى خۆى هێناوه‌ته‌وه، دیدو بۆچونى خۆى ده‌ربڕیوه، ئێمه ئێستاش قه‌ناعه‌تمان وایه که یه‌ک لیستى باشترین بژارده‌یه بۆ هه‌رێمى کوردستان، بۆ گۆڕانکارى و یه‌ک فراکسیۆنیش له‌به‌غدا باشترین بژارده‌یه بۆ داهاتوو، به‌ڵام ئێمه رێز له ئیراده و بڕیارى ئه‌و حیزبانه ده‌گرین، مه‌رج نییه له‌ئێستا یه‌ک لیست بین، به‌ڵام له‌قۆناغه‌کانى داهاتوودا له پرۆژه‌یه‌کدا پێکه‌وه بین. ئێمه وه‌ک هاوپه‌یمانى جه‌ختمان له یه‌ک لیستى کرده‌وه‌و به باشترین بژارده‌مان زانیوه، ئه‌وه پاساوى ئه‌و لایه‌نانه‌یه به باشتریان زانیوه به‌جیا به‌شدارى هه‌ڵبژاردنه‌کانى په‌رله‌مانى کوردستان بکه‌ن. هاوڵاتى:ئایا ده‌بنه یه‌ک فراکسیۆن له داهاتوودا؟ ئارام قادر: ده‌توانرێت پاش هه‌ڵبژاردن ببینه یه‌ک فراکسیۆن له په‌رله‌مانى کوردستاندا، یه‌کێکه له بژارده‌کان و ئه‌گه‌رێکى کراوه‌یه له‌به‌رده‌ماندا. هاوڵاتى: ئایا هه‌ژمارکردنه‌وه‌ى ده‌نگه‌کان له‌چوار چێوه‌ى یاساکاندا بووه، ئه‌گه‌ر گۆڕانکارى روونه‌دات بایکۆتى پرۆسه‌ى سیاسى ده‌که‌ن؟ ئارام قادر: ئه‌وه‌ى که ده‌یزانین وپێشبینى بۆده‌که‌ین گۆڕانکارییه‌کى ئه‌و تۆ روونادات، چونکه ئه‌م هه‌ژمارکردنه‌وه‌ى ده‌نگانه پێچه‌وانه‌ى بڕیارى په‌رله‌مانى عێراق و دادگاى فیدڕاڵیه. ئێمه جه‌ختمان له‌سه‌رئه‌وه کرده‌وه هه‌ژمارکردنه‌وه‌ى ده‌نگه‌کان بۆ هه‌موو سندوقه‌کانى ده‌نگدانبێت، به‌شێوه‌یه‌کى شه‌فافانه بێت به‌چاودێرى نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کان بێت و قه‌واره سیاسییه‌کان بێت، ئه‌و هه‌ژمارکردنه‌وه‌یه بۆچه‌ند سندوقێکى که‌م پێچه‌وانه‌ى هه‌موو رێساو یاساکانى خۆشیانه. ئه‌وه‌ى که سکاڵاى لایه‌نه‌کانى له‌سه‌ره زیاتره له 500 سندوق، به‌ڵام ئه‌وه‌ى هه‌ژمار ده‌کرێته‌وه 186 سندوق هه‌ژمار ده‌کرێنه‌وه. ئێمه‌وه‌کو هاوپه‌یمانى بایکۆت یه‌کێکه له‌و بژاردانه‌ى که لایه‌نه سیاسییه‌کان بیرى لێ ده‌که‌نه‌وه و به‌ڵام تا ئێستا له‌چوارچێوه‌ى قسه‌کرندایه. هاوڵاتى: ئه‌گه‌ر یه‌کێتى له‌سلێمانى چه‌ند هه‌زار ده‌نگێک که‌م بکات و ببێته هۆى له‌ده‌ستدانى کورسیه‌ک ئه‌و کورسییه بۆ چ لایه‌نێک ده‌بێت؟ ئارام قادر: زۆرترین ده‌نگ که بۆکورسییه‌ک ماوه‌ته‌وه بۆ کۆمه‌ڵى ئیسلامییه، ئه‌گه‌رببێته دووکورسى ئه‌وه بۆپارتى دیموکراتى کوردستانه‌و سێیه‌م بۆ هاوپه‌یمانییه. هاوڵاتى : ئایا پێکه‌وه وه‌ک چوار لایه‌نه‌که بڕیار ده‌ده‌ن بچنه به‌غدا یاخود به‌جیا؟ ئارام قادر: به‌دڵنیاییه‌وه تائێستاش له‌گفتوگۆداین پێکه‌وه هه‌م بۆپه‌رله‌مانى کوردستان هه‌م بۆ ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق، ده‌مانه‌وێت پێکه‌وه بڕیاربده‌ین به‌س تا نه‌گه‌ینه ئه‌نجام و هه‌ژمارکردنه‌وه‌کان ته‌واو نه‌بێت، نازانین. ئایا ئه‌و کاته هه‌رلایه‌نه بۆخۆى بڕیار ده‌دات یان پێکه‌وه بڕیار ده‌ده‌ین. هاوڵاتى:پارتى و یه‌کێتى داوا ده‌که‌ن پێکه‌وه گفتوگۆ له‌گه‌ڵتان بکرێت پێکه‌وه وه‌ک کورد بچنه به‌غدا؟ ئارام قادر: یه‌ک هه‌ڵوێستى له به‌غدا به‌نده به بارودۆخى سیاسى و چاکسازى له‌هه‌رێمى کوردستاندا، په‌یوه‌سته به‌و پێداچونه‌وه‌و ساخته‌کارییانه‌ى ده‌ست تێوه‌ردان که له‌هه‌ڵبژاردنى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراقدا کراوه، ئێمه خوازیارین ئه‌و یه‌ک ده‌نگى و یه‌ک هه‌ڵوێستییه به‌ئه‌نجام بگیرێت، به‌ڵام ئه‌وه به شێوه‌یه‌کى کرده‌یى به ئه‌نجام ده‌گه‌یه‌نرێت که له‌کوردستان بتوانین سیستمى دیموکراسى و ئاڵوگۆڕى ده‌سه‌ڵاته‌کان بکرێت، به‌ڵام له‌کاتێکدا له چه‌ندین شوێندا قۆرغکارى حیزبى و ده‌ست تێوه‌ردان له‌هه‌موو جومگه‌کاندا له‌هه‌رێمى کوردستاندا ده‌کرێت و به‌رجه‌سته بووه، ئه‌وه له‌مپه‌رێکى گه‌وره‌یه که یه‌ک ده‌نگى له به‌غدا دروست نه‌بێت. هاوڵاتى: شێخ جه‌عفه‌ر له چاوپێکه‌وتنێکى رۆژنامه‌ى هاوڵاتى ده‌ڵێت: ده‌رگا کراوه‌یه بۆ به‌رهه‌م ساڵه‌ح، ئایا ده‌چێته‌وه ناو یه‌کێتى یاخود نا؟ ئارام قادر: ئه‌وه جگه له قسه‌و پروپاگه‌نده هیچ شتێکى تر نییه. پێش ئه‌وه‌ى کاک دکتۆر به‌رهه‌م به‌یاننامه‌ى راگه‌یاندنى هاوپه‌یمانى بڵاوبکاته‌وه، ئه‌و وتى وتییانه زۆر بوو. له‌کاتى هه‌ڵمه‌تى هه‌ڵبژاردنه‌کانیشدا هه‌ر پڕوپاگه‌نده ده‌کرا، ئێستاش هه‌مان پروپاگه‌نده بڵاوده‌کرێته‌وه، ئه‌و بابه‌ته بۆ ئاوه‌ژووکردنى راستییه‌کانه له سه‌ر مه‌یدانى سیاسى هه‌رێمى کوردستان. هاوڵاتى: هیچ په‌یوه‌ندیه‌ک له‌نێوان هاوپه‌یمانى و یه‌کێتى هه‌یه له‌ئێستادا؟ ئارام قادر: ئێمه گفتوگۆ له‌گه‌ڵ هیچ لایه‌نێکى سیاسى ره‌تناکه‌ینه‌وه، خوازیارین له‌گه‌ڵ لایه‌نه سیاسییه‌کان له‌سه‌ر پرسى چاکسازى و گۆڕانکارى و بارودۆخى خه‌ڵکى هه‌رێمى کوردستان به‌ره‌و خۆشگوزه‌رانى ببه‌ین، به‌دڵنیاییه‌وه ئێمه گفتوگۆ و لێکتێگه‌شتن یه‌کێکه له رێگا یاساییه‌کانى ئێمه. هاوڵاتى:ده‌وترێت ترستان هه‌یه بۆ په‌رله‌مانى کوردستان ساخته‌کارى بکرێت؟ ئارام قادر: ترس هه‌یه بۆ ئه‌وه‌ى ساخته‌کارى له‌هه‌ڵبژاردنه‌کانى په‌رله‌مانى کوردستاندا بکرێت، ئه‌م شه‌ش لایه‌نه نوسراومان ئاراسته‌ى کۆمسیۆن کردووه که تۆمارى ده‌نگه‌ده‌ران پاک بکرێته‌وه له‌ده‌نگى مردوو و دووباره، بۆ ئه‌وه‌ى ده‌نگدانى تایبه‌ت و گشتى بکرێته یه‌ک پاکێج. کۆمه‌ڵێک رێنمایى هه‌یه که که‌لێنى درووستکردووه، بۆ ئه‌وه‌ى ساخته‌کارى دروست بکرێت چاکسازى بکرێت له رێنماییه‌کانى ده‌نگدان و ئه‌گه‌ر بێت و ئه‌و داواکاریانه جێبه‌جێ نه‌کرێت ترسمان هه‌یه و هه‌ڵبژاردن ساخته‌کارى ده‌کرێت. هاوڵاتى: ئایا لایه‌نه عێراقییه‌کان بۆ گفتوگۆکردن له‌سه‌ر پێکهێنانى حکومه‌تى عێراق، په‌یوه‌ندییان پێوه کردوون؟ ئارام قادر: به‌رهه‌م ساڵه‌ح نه‌ک بۆ حکومه‌تى عێراق بۆ پرسه دبلۆماسییه‌کان و بۆ پرسه سیاسییه‌کانى ناوچه‌که و رۆژهه‌ڵاتى ناوه‌ڕاست کۆبونه‌وه‌ى له‌گه‌ڵدا ده‌که‌ن و سوود له راو بۆچونه‌کانى وه‌رده‌گرن، چونکه به دڵناییه‌وه به‌رهه‌م ساڵه‌ح که‌سایه‌تییه‌یه که توانیویه‌تى په‌یوه‌ندى دبلۆماسى و باش دروست بکات له‌گه‌ڵ که‌سایه‌تییه سیاسییه‌کان.
سه‌روه‌ر خه‌لیل. که‌رکوک وته‌بێژى حکومه‌تى عێراق، رایگه‌یاند کۆتایى مانگ بڕى 317 ملیار دیناره‌که بۆ هه‌رێمى کوردستان ده‌نێرین، پێشخستن و دواخستن بۆ چه‌ند رۆژێک په‌یوه‌ندی به‌هه‌بوونی پاره‌ی نه‌ختینه‌وه هه‌یه. سه‌عد حه‌دیسى، وته‌بێژى حکومه‌تى عێراق له‌م چاوپێکه‌وتنێکى تایبه‌ت به هاوڵاتى که ئه‌مڕۆ چوارشه‌ممه له رۆژنامه‌ى هاوڵاتى بڵاو کراوه‌ته‌وه رایگه‌یاند "حکومه‌تی ئیتیحادی پابه‌نده به‌ناردنی ئه‌و بڕه پاره‌یه‌ی که له‌گه‌ڵ هه‌رێمی کوردستان رێککه‌وتنی له‌سه‌ر کراوه که 317ملیار 540 ملیۆن دیناری عێراقییه مانگانه، ئه‌مه‌ش له مانگی ئاداره‌وه به‌شێوه‌یه‌کی رێکوپێک رووده‌دات و حکومه‌تیش به‌رده‌وامه‌و پابه‌نده پێوه‌ی" وتیشى " پاره‌که‌ش له‌دوایین رۆژه‌کانی مانگ ده‌نێردرێت، له وه‌زاره‌ته ئیتیحادییه‌کانیش به‌هه‌مانشێوه‌یه، مووچه له‌کۆتا رۆژه‌کانی مانگ خه‌رجده‌کرێت و پێشخستن و دواخستن بۆ چه‌ند رۆژێک په‌یوه‌ندی به‌هه‌بوونی پاره‌ی نه‌ختینه‌وه هه‌یه، به‌ڵام به‌گشتی پاره‌که له‌نێو مانگه‌که‌دا ده‌درێت، " وته‌بێژى حکومه‌تى عێراق جخیله‌وه‌شکرده‌وه" مووچه‌ی فه‌رمانبه‌ران هه‌رێم ده‌بێت به‌ته‌واوه‌تی بدرێت هاوشێوه‌ی فه‌رمانبه‌رانی حکومه‌تی ئیتیحادی به‌پێی یاسای خزمه‌تی وه‌زیفی له داهاتی ئه‌و نه‌وته‌ی له‌کێڵگه نه‌وتییه‌کانی هه‌رێم ده‌فرۆشرێت به‌بێ پاشه‌که‌وت". درێژه‌ى چاوپێکه‌وتنه‌که.... هاوڵاتى: تائێستا حکومه‌تی هه‌رێم موچه‌ی چه‌ند وه‌زاره‌ته‌کانى په‌روه‌رده‌و ناوخۆ و خوێندنى باڵاى نه‌داوه‌و چاوه‌ڕوانی 317 ملیار دیناره‌که‌ی به‌غدایه، عێراق که‌ى ئه‌و پاره‌یه ده‌نێرێت بۆ هه‌رێم؟ سه‌عد حه‌دیسی: حکومه‌تی ئیتیحادی پابه‌نده به‌ناردنی ئه‌و بڕه پاره‌یه‌ی که له‌گه‌ڵ هه‌رێمی کوردستان رێککه‌وتنی له‌سه‌ر کراوه که 317ملیار 540 ملیۆن دیناری عێراقییه مانگانه، ئه‌مه‌ش له مانگی ئاداره‌وه به‌شێوه‌یه‌کی رێکوپێک رووده‌دات و حکومه‌تیش به‌رده‌وامه‌و پابه‌نده پێوه‌ی، پێشخستن و دواخستن بۆ چه‌ند رۆژێک په‌یوه‌ندی به‌هه‌بوونی پاره‌ی نه‌ختینه‌وه هه‌یه، ئه‌وه‌ش له وه‌زاره‌ته ئیتیحادییه‌کانیش روو ده‌دات، به‌ڵام به‌گشتی پاره‌که له‌نێو مانگه‌که‌دا ده‌درێت، پاره‌که‌ش له‌دوایین رۆژه‌کانی مانگ ده‌نێردرێت. له وه‌زاره‌ته ئیتیحادییه‌کانیش به‌هه‌مانشێوه‌یه مووچه له‌کۆتا رۆژه‌کانی مانگ خه‌رجده‌کرێت. بۆیه حکومه‌تی ئیتیحادی ئه‌و پاره‌یه‌ی نه‌بڕیوه‌و به‌شێوه‌یه‌کی مانگانه‌و رێکوپێک ده‌نێردرێت، رێککه‌وتنه‌که‌ش وایه که به‌شه‌که‌ی تری مووچه‌ی فه‌رمانبه‌رانی هه‌رێم له‌داهاتی هه‌رێم بدرێت و ئه‌و داهاته نه‌نێردرێته‌وه بۆ به‌غدا، به‌ڵام ئێمه له‌سه‌ره‌تای مانگداین، له‌کۆتا رۆژه‌کانی مانگ پاره‌ی ئه‌م مانگه ده‌نێردرێت، وه‌ک چۆن پاره‌ی مانگی پێشترمان نارد، به‌هه‌مانشێوه بۆ مانگه‌کانی داهاتووش. هاوڵاتى: حکومه‌تى هه‌رێم موچه هه‌ر به سیستمى پاشه‌که‌وت دابه‌ش ده‌کات، داواتان کردووه موچه‌ى ته‌واو بداته فه‌رمانبه‌ران؟ سه‌عد حه‌دیسى: ده‌بێت مووچه‌ی فه‌رمانبه‌ران هه‌رێم به‌ته‌واوه‌تی بدرێت هاوشێوه‌ی فه‌رمانبه‌رانی حکومه‌تی ئیتیحادی به‌پێی یاسای خزمه‌تی وه‌زیفی له داهاتی ئه‌و نه‌وته‌ی له‌کێڵگه نه‌وتییه‌کانی هه‌رێم ده‌فرۆشرێت بێ پاشه‌که‌وت و که‌مکردنه‌وه‌و لێبڕین. هاوڵاتی: ئێستا نرخی نه‌وت به‌ره‌و به‌رزبوونه‌وه ده‌چێت، تاچه‌ند ئه‌گه‌ری زیادکردنی ئه‌و بڕه پاره‌یه هه‌یه؟ ئایا تا کۆتایی ساڵ هه‌مان بڕه پاره بۆ هه‌رێم خه‌رجده‌کرێت؟ سه‌عد حه‌دیسی: کاتێک حکومه‌تی ئیتیحادی مووچه‌ی فه‌رمانبه‌رانی هه‌رێمی هه‌ژمارکرد، به‌وپێیه ئه‌ژماری کرد که ده‌چنه ژێر باری یاسای خزمه‌تی وه‌زیفیی ئیتیحادیی و په‌یژه‌ی پله وه‌زیفییه‌کان و ئه‌و مووچانه‌ی ئه‌و پله وه‌زیفییانه دیاری ده‌که‌ن، وه‌ک چۆن له‌لایه‌ن حکومه‌تی ئیتیحادییه‌وه کاری پێده‌کرێت. به‌و پێیه‌ی یاساکه یه‌ک یاسایه‌و له‌سه‌ر هه‌موو فه‌رمانبه‌ران په‌یڕه‌و ده‌کرێت، بۆیه رێککه‌وتنه‌که وایه که ئه‌و پاره‌یه‌ی حکومه‌تی ئیتیحادی ده‌ینێرێت، له‌گه‌ڵ داهاتی نه‌وتیی هه‌رێم ته‌واوی مووچه‌ی فه‌رمانبه‌رانی هه‌رێم دابین ده‌کات، به‌ته‌واوی به‌بێ لێبڕین و که‌مکردنه‌و بێ پاشه‌که‌وت. هاوڵاتی: یه‌کێک له‌و خاڵانه‌ی که باسی لێوه‌ده‌کرێت، رێککه‌وتنه له‌سه‌ر بڕی 38 ملیار دینار که پێویسته له‌ده‌ره‌وه‌ی ئه‌و 317 ملیار دیناره وه‌ک بودجه بۆ که‌سوکاری شه‌هیدان و ئه‌نفالکراوان ته‌رخان بکرێت، ئه‌و بودجه‌یه بۆ تا ئێستا خه‌رج نه‌کراوه؟ سه‌عد حه‌دیسی: له‌ڕاستیدا من زانیاریم نییه له‌سه‌ر ورده‌کاری ئهوهی بڕی پاره‌کان بۆ کوێ و بۆ چ وه‌زاره‌تێک ده‌نێردرێت، ئه‌مه بابه‌تێکی ئیجرائییه‌و ده‌چێته خانه‌ی کاری لیژنه تایبه‌ته‌کانه‌وه، مه‌بده‌ئێکی سیاسیی گشتی، هه‌یه که ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی ئیتیحادی دانی پێداناوه‌و له‌مانگی ئاداری ئه‌مساڵه‌وه کاری پێکردووه و پابه‌نده به‌کارکردن پێیه‌وه، به‌ڵام پرسی ئهوهی ئه‌م بڕه بۆ کوێ و بۆ کام وه‌زاره‌ت ده‌چێت، ئه‌وه پرسێکه که ئاگاداری ورده‌کارییه‌کانی نیم. هاوڵاتی: ده‌توانم ئه‌وه له‌وه‌ڵامه‌که‌ت بخوێنمه‌وه که ئه‌و 38 ملیار دیناره به‌شێکه له‌و 317 ملیاره‌ی که پێشتر باست کرد، ته‌نانه‌ت باسى بڕى 38 ملیار و 500 ملیۆن دینار ده‌کرێت بۆ هێزه‌کانى پێشمه‌رگه له‌بودجه‌ى هێزه وشکانییه‌کانى عێراق؟ سه‌عد حه‌دیسی: وه‌ک باسمکرد، رێککه‌وتنه‌که له‌سه‌ر ئه‌وه کراوه که حکومه‌تی ئیتیحادی بڕی 317ملیار و540 ملیۆن دینار بۆ حکومه‌تی هه‌رێم بنێردرێت، ئه‌وه کاری ئه‌و لیژنه تایبه‌تمه‌ندانه‌یه که پێکهێنرابوون و من هیچ زانیارییه‌کم له‌سه‌ری نییه.
ئارا ئیبراهیم که‌مێک پێش ئێستا هه‌ریه‌ک له هاوپه‌یمانى، گۆڕان، یه‌کگرتوو و کۆمه‌ڵ بایکۆتى پڕۆسه‌ى جیاکردنه‌وه‌ى ده‌ستى ده‌نگه‌کانى سلێمانیان کرد، وته‌بێژى هاوپه‌یمانى ده‌ڵێت:" چاودێره‌کانى ئه‌و چوار لایه‌نه مه‌گه‌ر به دوربین سه‌یرى جیاکردنه‌وه‌و هه‌ژمارکردنه‌وه‌ى ده‌نگه‌کان بکه‌ن". ئه‌مه‌ش له‌کاتێکدایه به‌یانى ئه‌مڕۆ دووشه‌ممه 9ى ته‌مووز، پرۆسه‌ى جیاکردنه‌وه‌ى ده‌ستى ده‌نگه‌کان بۆ نزیکه‌ى 200 سندوق له ساحه‌ى ئاشتى له گه‌ڕه‌کى رزگارى شارى سلێمانى ده‌ستیپێکرد. قاسم گه‌ڵاڵى، به‌رپرسى ده‌زگاى هه‌ڵبژاردنى یه‌کگرتوو له‌لێدوانێکدا به سایتى هاوڵاتى"ئێمه له‌گه‌ڵ ژماردنه‌وه‌ى هه‌موو سندوقه‌کانى ده‌نگدان بوون که سه‌رجه‌میان هه‌ژمار بکرێنه‌وه، وه‌ک ئه‌وه نه‌کرا ده‌بوو سه‌رجه‌م ئه‌و سندوقانه‌ى تانه و سکاڵاى له‌سه‌ر هه‌ژماربکرێته‌وه، به‌ڵام ئه‌وه‌ش نه‌کراوه بۆیه بایکۆتمان کردووه". هاوکات، رێبوار که‌ریم، وته‌بێژى هاوپه‌یمانى بۆ دیموکراسى و دادپه‌روه‌رى له‌لێدوانێکدا هۆکاره‌کانى بایکۆتى پڕۆسه‌که‌ى ئاشکرا کرد که یه‌کێکیان ئه‌وه‌یه پێچه‌وانه‌ى برٍِیارى کۆمسیۆن پڕۆسه‌که ده‌ستى پێکردووه. رێبوار که‌ریم وتی"به‌پێچه‌وانه‌ى بریاره‌که‌ى په‌رله‌مانى عێراق‌و بڕیارى کۆمسیۆنى تازه پڕۆسه‌که ده‌ستى پێکردووه که ده‌بێت سه‌رجه‌م ئه‌و سندوقانه‌ى سکاڵا و تانه‌ى له‌سه‌ره هه‌ژمار بکرێته‌وه، به‌ڵام ئه‌وان ته‌نها ژماره‌یه‌کى که‌م هه‌ژمار ده‌که‌نه‌وه که ئێمه له‌گه‌ڵیدا نین". ئه‌مڕۆ دووشه‌ممه له کۆى 3200 سندوق ته‌نها جیاکردنه‌وه‌ى ده‌ستى بۆ نزیکى 230 سندوق ئه‌نجام ده‌درێت، له‌و ژماره‌یه‌ش 188 سندوقى ده‌نگدانى گشتییه، جگه له‌و سندوقانه له‌نێوان 35 سندوق تا 40 سندوقى ئه‌و جۆره سندوقانه‌یه که به " نازحین " ناسراون. رێگه نادرێت رۆژنامه‌نووسان و میدیاکاران که‌لوپه‌لى رۆژنامه‌وانى وه‌ک کامێراو کاغه‌ز و قه‌ڵه‌م به‌رنه ساحه‌که‌وه‌و ته‌نیا رێگه به خۆیان ده‌ده‌ن بچنه ژوره‌وه که ئه‌مه‌ش نیگه‌رانى میدیاکارانى لێکه‌وتوه‌ته‌وه. کۆمسیۆن ژماره‌یه‌ک کارمه‌ندى کوردى کۆمسیۆنى پارێزگاى که‌رکوک که 32 کارمه‌ندن هێنراون بۆ به‌شداریکردن له جیاکردنه‌وه‌ى ده‌نگه‌کان، له‌گه‌ڵ ژماره‌یه‌ک کارمه‌ندى کۆمسیۆنى سلێمانى و 30 کارمه‌ندى دادگاى سلێمانیش به‌شدارى جیاکردنه‌وه‌که ده‌که‌ن. ناوبراو هۆکارى دووه‌مى بۆ ئه‌وه گه‌رانده‌وه که رێگه‌یان نه‌داوه چاودێرى لایه‌نه‌کان له نزیکه‌وه ئاگادارى پڕۆسه‌که بکه‌ن"چاودێره‌کانمان مه‌گه‌ر به دوربین سه‌یرى جیاکردنه‌وه‌و هه‌ژمارکردنه‌وه‌ى ده‌نگه‌کان بکه‌ن، ئه‌م عه‌مه‌لییه ئێمه له‌گه‌ڵیدا نین".
هاوڵاتى ئه‌ندامێکى کۆمه‌ڵه‌ى گه‌ردونناسى ته‌کساس درێژترین مانگ گیران له‌م سه‌ده‌یه ڕووده‌دات و هه‌ساره‌ى مه‌ریخ زۆر نزیک ده‌بێته‌وه له گۆى زه‌وى و بۆ چه‌ند ڕۆژێک ده‌بێته چواره‌م دره‌وشاوه‌ترین ته‌نى ئاسمان له دواى خۆر، مانگ، ڤینۆس، ئه‌وه‌ش ئاشکرا ده‌کات که له کوردستان نیمچه مانگ گیران یه‌کسه‌ر له دواى کاتژمێر نۆى شه‌و ده‌ستپێده‌کات، دوایى ده‌بێته مانگ گیرانى ته‌واو. لوقمان حه‌وێز، ئه‌ندامى کۆمه‌ڵه‌ى گه‌ردونناسى ته‌کساس له هه‌ژمارى تایبه‌تى خۆى له فه‌یسبووک، ڕایگه‌یاند:"دوو دیارده‌ى گه‌ردوونى سه‌رنجڕاکێش ڕووده‌ده‌ن، که له کۆتایى ئه‌م مانگه ڕووده‌ده‌ن، ئه‌وانیش یه‌کێکیان بریتیه له ڕوودانى درێژترین مانگ گیران له‌م سه‌ده‌یه، ئه‌وى تریش نزیک بوونه‌وه‌ى هه‌ساره‌ى مه‌ریخه له گۆى زه‌وى به شێوه‌یه‌ک دره‌وشانه‌وه‌که‌ى به‌شێوه‌یه‌کى زۆر به‌رچاو زیاد ده‌کات". هه‌روه‌ها ئه‌وه‌شى ئاشکرا کردووه که "مانگ گیرانه‌که، له ئێواره‌ى ڕۆژى هه‌ینى 27 ى ته‌مموزى ئه‌مساڵ 2018 ده‌ست پێده‌کات، له کوردستان نیمچه مانگ گیران یه‌کسه‌ر له دواى کاتژمێر نۆى شه‌و ده‌ستپێده‌کات، دوایى ده‌بێته مانگ گیرانى ته‌واو، تێکڕاى ماوه‌ى مانگ گیرانه‌که پتر له چوار کاتژمێر ده‌خایه‌نێت، له‌و چوار کاتژمێره یه‌ک کاتژمێر و 43 خوله‌ک مانگ به‌ته‌واوى ده‌گیرێت، ئه‌مه‌ش به درێژترین مانگ گیرانى ئه‌م سه‌ده‌یه داده‌نرێت”. دیارده‌ى مانگ گیران دیارده‌یه‌کى سروشتیه و هیچ کاریگه‌ریه‌کى خراپى له‌سه‌ر ژیان یان گۆى زه‌وى نیه، ئه‌مه‌ش ڕووده‌دات کاتێک گۆى زه‌وى ده‌که‌وێته سه‌ر یه‌ک هێڵ له نێوان خۆر و مانگ، له‌و کاته‌دا زه‌وى به‌رى تیشکى خۆر ده‌گرێت و سێبه‌رى زه‌وى ده‌که‌وێته سه‌ر مانگ، به‌مه‌ش مانگ نیمچه تاریک هه‌ڵده‌گه‌ڕێت، ڕه‌نگه‌که‌ى سوور باوێکى زۆر تاریک ده‌رده‌که‌وێت، له‌و کاته‌دا مانگ گیرانى ته‌واو ڕووده‌دات. لوقمان حه‌وێز،ئه‌وهێماى بۆ ئه‌وه‌ش، دیارده‌ى دووه‌م نزیکبوونه‌وه‌ى هه‌ساره‌ى مه‌ریخه له گۆى زه‌وى به ڕاده‌یه‌ک دره‌وشانه‌وه‌ى له ئاسمان له دره‌وشانه‌وه‌ى هه‌ساره‌ى جوپیته‌ر (موشته‌ری) زیاتر ده‌بێت، "هه‌ساره‌ى مه‌ریخ له‌کاتى سوڕانه‌وه‌ى به‌ده‌ورى خۆر له‌سه‌ر خولگه‌که‌ى له دوورترین خاڵیدا دووریه‌که‌ى له گۆى زه‌وى ده‌گاته نزیکه‌ى 401 ملیۆن کیلۆمه‌تر، له نزیکترین خاڵیشیدا دووریه‌که‌ى ده‌گاته 54.6 ملیۆن کیلۆمه‌تر". هاوکات، ئه‌و ئه‌ندامه‌ى کۆمه‌ڵه‌ى گه‌ردونناسى ته‌کساس مه‌ریخ له نێوان 27 ى ته‌مموز تاوه‌کو 31 ى ته‌مموزى ئه‌م مانگه دووریه‌که‌ى ده‌بێته 57.6 ملیۆن کیلۆمه‌تر، ئه‌مه‌ش واى لێده‌کات دره‌وشانه‌وه‌ى به‌ڕاده‌یه‌کى زۆر به‌رچاو زیاد بکات، له ڕاستیدا دووریه‌که‌ى له به‌روارى 28 ى ئابى ساڵى 2003 له گۆى زه‌وى گه‌یشته نزیکه‌ى 55.7 ملیۆن کیلۆمه‌تر، ئه‌مه‌ش نزیکترین خاڵ بووه له گۆى زه‌وى له ماوه‌ى 60 هه‌زار ساڵى ڕابردوودا.
ئارا ئیبراهیم به‌رپرسى راگه‌یاندن و په‌یوه‌ندییه‌کانى کۆمسیۆنى هه‌ڵبژاردنه‌کان و راپرسى هه‌رێمى کوردستان له‌لێدوانێکدا بۆ سایتى هاوڵاتى، ئاشکراى کرد که هه‌فته‌ى ئاینده تۆمارى ده‌نگده‌ران بڵاوده‌که‌نه‌وه‌و په‌رله‌مان و لایه‌نه سیاسییه‌کان هه‌ر تێبینییه‌کیان له‌سه‌رى هه‌بێت چاره‌سه‌رى ده‌که‌ن. شۆڕش حه‌سه‌ن، به‌رپرسى راگه‌یاندن و په‌یوه‌ندییه‌کانى کۆمسیۆنى سه‌ربه‌خۆى هه‌ڵبژاردنه‌کان و راپرسى هه‌رێمى کوردستان له‌لێدوانێکدا بۆ سایتى هاوڵاتى ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد، ماوه‌ى شه‌ش مانگه تۆمارى ده‌نگده‌ران ئیشى له‌سه‌ر ده‌کرێت، بۆ ده‌رهێنانى ناوى مردووان و ناوى دووباره‌و چاککردنى ناوى لێکچوو، دیارى کردنى ناوى هه‌موو ئه‌وانه‌ى ده‌که‌ونه سنورى ماده‌ى 140 که مافیان نییه به‌پێى یاسا بۆ په‌رله‌مانى کوردستان ده‌نگبده‌ن. هه‌روه‌ها وتیشى" له‌هه‌فته‌ی داهاتوو تۆماره‌که ته‌واو ده‌بێت و بڵاویده‌که‌ینه‌وه بۆ ده‌زگاکانى راگه‌یاندن، په‌رله‌مان و لایه‌نه سیاسییه‌کانیش هه‌ر ره‌خنه‌و تێبینییه‌کیان هه‌بێت با پێمان بڵێن تا چاره‌سه‌رى بکه‌ین". شۆشڕش حه‌سه‌ن، باسى له‌وه‌شکرد، که تۆمارى ده‌نگده‌رانیان بڵاوکرده‌وه، ئه‌وه‌ش ئاشکرا ده‌که‌ن که پێشتر له تۆماره‌که‌دا چه‌ند ناوى مردوو یا دووباره‌و ناوى لێکچوو له‌تۆماره‌که‌دا هه‌بووه. تۆمارى ده‌نگده‌رانى هه‌رێمى کوردستان لاى لایه‌نه‌کانى ده‌ره‌وه‌ى یه‌کێتى و پارتى جێى ره‌خنه‌و تێبینى بووه به‌وه‌ى که تۆمارێکى ناخاوێنه‌و پڕه له‌ناوى مردوو دووباره و پێیانوابووه لایه‌نه‌کانى ده‌سه‌ڵات بۆ به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانى خۆیان له‌کاتى هه‌ڵبژاردنه‌کاندا به‌کاریده‌هێنن. بۆ هه‌ڵبژاردنه‌کانى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق، نزیکه‌ى سێ ملیۆن و 342 هه‌زار که‌س مافى ده‌نگدانیان هه‌بووه له‌پارێزگاکانى سلێمانى و هه‌ولێر و دهۆکدا. شۆرش حه‌سه‌ن، پێیوابوو له‌به‌رئه‌وه‌ى تۆمارى ده‌نگده‌ران "تۆمارێکى هه‌ستیاره"، خۆیان له‌هه‌رێمى کوردستان(ته‌بع)ى ده‌که‌ن و نایبه‌نه ده‌ره‌وه‌ى هه‌رێمى کوردستان. ده‌رباره‌ى ئه‌وه‌ى پاش بڵاوبونه‌وه‌ى تۆماره‌که، ماوه‌ى چه‌ند دانراوه بۆ سه‌رنج و تێبینى په‌رله‌مان و لایه‌نه سیاسییه‌کان، به‌رپرسى راگه‌یاندن و په‌یوه‌ندییه‌کانى کۆمسیۆنى سه‌ربه‌خۆى هه‌ڵبژاردنه‌کان و راپرسى هه‌رێمى کوردستان وتى"ماوه‌ى مانگێک دانراوه بۆ نوێکردنه‌وه‌ى تۆمارى ده‌نگده‌ران، له‌و مانگه‌دا چ تێبینییه‌ک هه‌بێت هه‌وڵى چاره‌سه‌رکردنى ده‌ده‌ین". هاوکات، شۆرش حه‌سه‌ن ئه‌وه‌شى ئاشکرا کرد که رۆژى شه‌ممه 7/7/2018 لیستى کاندیدانى قه‌واره‌و هاوپه‌یمانێتییه‌کان تا 25/7 وه‌رده‌گرن بۆ هه‌ڵبژاردنه‌کانى په‌رله‌مانى کوردستان. بڕیاره 30ى ئه‌یلول هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مانى کوردستان ئه‌نجام بدرێت، دوێنێش نێچیرڤان بارزانى، سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێم له‌کۆنگره‌یه‌کى رۆژنامه‌وانیدا جه‌ختى له‌وه‌کرده‌وه که هه‌ڵبژاردنه‌کان له‌کاتى خۆیدا به‌ڕێوه ده‌چێت، وتى" سوورین له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى هه‌ڵبژاردنه‌کان له‌کاتى خۆیدا ئه‌نجام بدرێت".
سازدانی: بنار هیدایەت شێخ جه‌عفه‌ر شێخ مسته‌فا، ئه‌ندامی مه‌کته‌بی سیاسی یه‌کێتى نیشتیمانى کوردستان رایده‌گه‌یه‌نێت ده‌رگایان کراوه‌یه بۆ گفتوگۆ و وتوێژ، له‌گه‌ڵ به‌رهه‌م ساڵح سه‌رکرده‌ى دیاری پێشوو حزبه‌که چ به گه‌ڕانه‌وه‌ى بێت بۆ ناو یه‌کێتى یان به‌ستنى هاوپه‌یمانێتى بێت له‌گه‌ڵ یه‌کێتى. شێخ جه‌عفه‌ر شێخ مسته‌فا که هاوکات به‌رپرسی هێزه‌کانى 70ی سه‌ر به یه‌کێتى نیشتیمانى کوردستانه، له‌م چاوپێکه‌وتنه‌یدا له‌گه‌ڵ رۆژنامه‌ى هاوڵاتی، تیشکده‌خاته سه‌ر چه‌ند پرسێکى سیاسی و سه‌ربازی هه‌رێمى کوردستان، له‌گه‌ڵ دۆخی ناوخۆی حزبه‌که‌ی. هاوڵاتی: له ئێستادا جۆرێک له تیرۆر و رفاندن و تۆقاندنی کوردانی ناوچه دابڕێنراوه‌کان و خانه‌قین له ئارادایه، ئه‌مه له‌م کاته‌دا بۆچی ده‌گه‌ڕێته‌وه؟ شێخ جه‌عفه‌ر: تیرۆر و رفاندن و کوشتن له‌و ناوچانه و له‌عێراق به‌تایبه‌تی ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ سه‌رهه‌ڵدانی گروپه تیرۆریستییه‌کان له‌دوای رووخانی رژێمی سه‌دام حسێنه‌وه، ئه‌و کوشتن و رفاندنه زیاتر بوو، به‌تایبه‌تیش دوای هاتنی داعش و داگیرکردنی ناوچه‌یه‌کی زۆر له‌و ناوچانه‌ى سوننه نشینن توانی جێی پێی خۆی به‌هێزبکات، به دڵنیاییه‌وه ئه‌و رووداوانه زیادیکردووه له‌کاتێکدا بۆشاییه‌کی ئه‌منی زۆر دروستبووه، هێزه عێراقییه‌کان وه‌کو پێویست نه‌یانتوانییوه ئه‌و بۆشاییه نه‌هێڵن، دوای ئه‌وه‌ى هێزه‌کانی پێشمه‌رگه له‌دوای رووداوه‌کانی 16 ی ئۆکتۆبه‌ر کشانه‌وه دواوه له‌و ناوچانه بۆشاییه ئه‌منییه‌که زیاتربوو، پێشتر هێزه‌کانی پێشمه‌رگه توانیبویان هێڵێکی به‌رگری به‌هێز درووستبکه‌ن و هاوڵاتیانی ئه‌و ناوچانه‌ش هاوکارییان بوون، به‌ڵام له‌دوای کشانه‌وه‌ى پێشمه‌رگه هێزه‌کانی عێراق نه‌یانتوانی وه‌کوو پێویست ئه‌و بۆشاییه ئه‌منییه پڕبکه‌نه‌وه و پارێزگاری له‌سه‌ر و ماڵی هاوڵاتیان بکه‌ن، هه‌روه‌ها گروپه‌کانی حه‌شدی شه‌عبی له‌و ناوچانه بوونیان هه‌یه و ئه‌وانیش چه‌ندین جۆرن، هه‌ندێکیان بێ سه‌رو به‌رن و کاری نه‌شیاویان کردووه، ته‌نها داعش نیه خه‌ڵک ده‌کوژێت و خه‌ڵک ده‌فڕێنێت، به‌ڵکو ئه‌گه‌ر به‌راوردێک بکه‌ین هه‌ندێک له‌و گروپانه‌ى حه‌شد کاره‌کانیان له‌رووی کوشتن و بڕینی هاوڵاتیان له‌داعش خراپتره، ئه‌و کێشانه‌ى باست کرد ده‌یگه‌ڕێنینه‌وه بۆ ئه‌وه‌ى پێشمه‌رگه کشاونه‌ته‌وه و سوپای عێراق خاوه‌نی مه‌رکه‌زی بڕیار نیه و حه‌شدی شه‌عبی له‌و شوێنانه بوونیان هه‌یه. هاوڵاتی: پێتان وانیه داعش جۆره به‌هێزبوونه‌وه‌یه‌کی به‌خۆیه‌وه بینیوه له‌و ناوچانه، یاخوود پلانێک دژی کورد له‌ئارادایه؟ شێخ جه‌عفه‌ر: ئێمه پێمان وانیه داعش بێهێز بووبێت، به‌ڵکو هێزی خۆی ماوه له‌و ناوچانه، له‌و هێرشانه‌ى عێراق کردی بۆ ئازادکردنه‌وه‌ى ئه‌و ناوچانه داعش هیچ لێدانێکی به‌رنه‌که‌وت به‌ڵکو پاشه‌کشه‌ى کرد و خۆیان شارده‌وه و دواتر خۆیان ده‌رخسته‌وه و ئێستا له‌و ناوچانه به‌به‌راورد به پێشتر زۆر به‌هێزترن له‌رووی ژماره و چه‌ک و ته‌قه‌مه‌نی و چالاکی تیرۆریستییه‌وه، چالاکی داعش له ناوچه کوردنشینه‌کان زیاتره و به‌گشتی چالاکییان هه‌یه و ده‌یانه‌وێت کورد بکوژن و بیانفڕێنن، ئه‌مه‌ش بۆ ئه‌وه ده‌گه‌ڕێته‌وه له‌و ناوچانه هیچ هێزێکی لێ نیه تا به‌رگریی له‌ناوچه نشینییه‌کان بکات. هاوڵاتی: ئه‌گه‌ر هه‌یه شه‌ڕی کورد و داعش ده‌ستپێبکاته‌وه؟ شێخ جه‌عفه‌ر: شه‌ڕی کورد له‌گه‌ڵ داعش و تیرۆر ته‌واو نه‌بووه، داعش و تیرۆر له‌هه‌ر شوێنێک بێت ئێمه وه‌کوو هێزی پێشمه‌رگه‌ى کوردستان به‌ئه‌رکی سه‌رشانی خۆمانی ده‌زانین شه‌ڕی ئه‌وانه بکه‌ین، چونکه داعش دوژمنی سه‌ره‌کی ئازادی و دیموکراسی و مرۆڤایه‌تییه، بۆیه شه‌ڕکردنی ئێمه له‌گه‌ڵ تیرۆر و داعش تا بوونیان هه‌بێت به‌رده‌وام ده‌بێت. هاوڵاتی: که‌واته داعش مه‌ترسی له‌سه‌ر هه‌رێمی کوردستان ماوه؟ شێخ جه‌عفه‌ر: داعش مه‌ترسی له‌سه‌ر هه‌موو شوێنێک هه‌یه، به‌ڵام له‌هه‌ندێک شوێن که‌متر و له‌هه‌ندێک شوێن زیاتر، به‌تایبه‌تی هه‌رێمی کوردستان هێزی پێشمه‌رگه و پۆلیس و ئاسایشی به‌هێزی هه‌یه، هه‌روه‌ها هاوڵاتیانی کوردستان هاوکاری ته‌واوی هێزه ئه‌منییه‌کانن بۆیه داعش مه‌ترسی له‌سه‌ر هه‌رێم که‌متره. هاوڵاتی ماوه‌یه‌که دیارده‌ى کوشتن به‌چه‌ک زیادیکردووه، به‌ڕێوه‌به‌ری پۆلیسی هه‌ولێر به‌‌هاوڵاتی راگه‌یاند زۆربوونی چه‌ک بۆ دروستکردنی ئه‌و هێزه خۆبه‌خشانه ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ شه‌ڕی داعش دروستبوون، ئه‌و هێزانه له‌ژێر چاودێری ئێوه‌دان، ئایا کۆنترۆڵکردنیان ئاسانه؟ شێخ جه‌عفه‌ر: ئه‌و تۆمه‌تانه بدرێته پاڵ هێزی خۆبه‌خش شتێکی باش نیه، به‌ڕاستی هێزه خۆبه‌خشه‌کان هێز و پشتیوانییه‌کی گه‌وره بوون بۆ هێزه‌کانی پێشمه‌رگه و له‌شه‌ڕی دژی تیرۆر شه‌هید و برینداریان هه‌یه، بڵاوه‌کردنی چه‌ک له‌کوردستان به‌درێژایی کات ورده ورده زیادیکردووه، له دوای رووخانی عێراق ئه‌و چه‌کانه‌ى له جبه‌خانه‌کانی سوپای عێراقدا بوون ده‌ست پێشمه‌رگه و ده‌ستێکی ئه‌مین نه‌که‌وت زیاتر له‌سه‌دا نه‌وه‌دی ده‌ست خه‌ڵکی دیکه که‌وتووه به‌کورد و عه‌ره‌ب و تورکمان و ته‌واوی دانیشتوانی عێراقه‌وه، ئه‌م دیارده‌یه‌ش هه‌یه زۆربه‌ى دیارده‌ی کوشتنه‌کان کۆمه‌ڵایه‌تییه نه‌ک دیارده‌یه‌کی تیرۆریستی و سیاسیی، له‌به‌ر ئه‌وه به‌ش به‌حاڵی خۆم به‌وه‌ی ده‌زانم ده‌سه‌ڵاتداران له‌هه‌موو لایه‌ک به‌عێراق و ده‌وروبه‌ره‌وه نه‌یانتوانیوه کۆنترۆڵی نه‌مانی دیارده‌ى چه‌ک بکه‌ن که له‌ناو خه‌ڵکدایه، بۆیه هیچ په‌یوه‌ندییه‌کی به‌هێزه‌کانی خۆبه‌خشه‌وه نیه. هاوڵاتی: که‌واته چۆن کۆنترۆڵی دیارده‌ى نه‌مانی چه‌ک ده‌کرێت؟ شێخ جه‌عفه‌ر: به دڵنیاییه‌وه ئێستا حکوومه‌تی هه‌رێم له‌رێی پۆلیس و ئاسایشه‌وه و پێشمه‌رگه‌ش هاوکارییان ده‌بێت، له‌زۆربه‌ى شار و شارۆچکه‌کان ئه‌و چه‌کانه‌ى بێ مۆڵه‌تن ده‌ستگیر ده‌کرێت، هه‌روه‌ها ئه‌و که‌سانه‌ى تاوانیان کردووه له‌لایه‌ن هێزه‌کانی ناوخۆوه ده‌ستگیرده‌کرێن، ده‌توانرێت ورده وه‌رده ده‌ست به‌سه‌ر بارودۆخه بگیرێت ناڵێین له‌سه‌دا سه‌د به‌ڵام چاره‌سه‌ری ده‌کرێت. هاوڵاتی: له‌ئێستادا دواین هه‌وڵه‌کان بۆ یه‌کخستنه‌وه‌ى هێزه‌کانی پێشمه‌رگه گه‌یشت به‌کوێ؟ شێخ جه‌عفه‌ر: ئه‌وه په‌یوه‌ندی به وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌وه هه‌یه، تیمی هاوپه‌یمانان له‌وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه به‌رنامه‌ى خۆیان هه‌یه بۆ چاکسازی له‌ناو هێزه‌کانی پێشمه‌رگه و ئێمه‌ش هاوکار و یارمه‌تیده‌ریان ده‌بین له‌گه‌ڵ هه‌نگاوه‌کانی ئه‌وان یه‌ک له‌دوای یه‌ک بۆ یه‌کخستنه‌وه‌ى هێزی پێشمه‌رگه ئێستا له ناو وه‌زاره‌ت ده‌ست به‌کاربوون. هاوڵاتی: به‌پێی پێشبنییه‌کان ئه‌و یه‌کخستنه‌وه‌یه چه‌ند کاتی ده‌وێت؟ شێخ جه‌عفه‌ر: نازانم کاته‌که‌ى چه‌نده، تیمه‌کانی هاوپه‌یمانان سه‌رقاڵن به‌گه‌رمی و به‌وردی به‌جدی له‌گه‌ڵ لیژنه‌کانی ناو وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه خه‌ریکی ئه‌و بابه‌ته‌ن. هاوڵاتی: هاوکارییه‌کانی ئه‌مه‌ریکا بۆ پێشمه‌رگه له‌چ ئاستێکدایه و ئێستا به چ مه‌رجێک هاوکاری پێشمه‌رگه ده‌کات. شێخ جه‌عفه‌ر: ئه‌مه‌ریکا هیچ مه‌رجێکی نیه بۆ هاوکاریکردنی هێزی پێشمه‌رگه، بۆ له‌مه‌ودا هاوکارییه‌کانی بۆ هێزی پێشمه‌رگه باشتر ده‌بێت و به‌رده‌وام ده‌بێت، به‌تایبه‌ت هه‌تا وه‌کوو داعش و تیرۆر مابێت به‌رده‌وام ده‌بن له‌هاوکاری پێشمه‌رگه. هاوڵاتی: پێشتر هه‌وڵێک هه‌بوو بۆ ئه‌وه‌ى پێشمه‌رگه بخرێنه سه‌ر سیسته‌می وه‌زاره‌تی به‌رگری عێراق، ئه‌و هه‌وڵه چی به‌سه‌رهات؟ شێخ جه‌عفه‌ر: هێزی پێشمه‌رگه ده‌بێت به‌شێک بێت له‌سیسته‌می به‌رگری و نیشتیمانی عێراق، به‌ڵام دیاره عێراق وه‌کو پێویست ئه‌و کاره‌یان جێبه‌جێنه‌کردووه. هاوڵاتی: له چاوپێکه‌وتنێکی پێشتری رۆژنامه‌ى هاوڵاتی جه‌بار یاوه‌ر ده‌ڵێت چوار ساڵه ئاگاداری بوودجه‌ى هێزه‌کانی حه‌فتا و هه‌شتا نین، ئێوه هیچ ئاگادارییه‌کتان هه‌یه؟ شێخ جه‌عفه‌ر: من نازانم مه‌به‌ستی چی بووه، بوودجه‌ى یه‌که‌ى حه‌فتا و هه‌شتا له‌وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌وه ده‌چێته په‌رله‌مان و له په‌رله‌مان ته‌سدیق ده‌کرێت، هه‌روه‌ک چۆن هه‌ردوو هێزه‌که مل که‌چن به‌بریاره‌کانه‌وه، ئه‌و میزانیانه‌ى دانراوه دیاره بۆچی سه‌رفده‌کرێت و هه‌موو میزانیانه‌کان دیاره، میزانییه‌ى هه‌ردوو یه‌که‌که له وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌وه ساڵانه ده‌چێته په‌رله‌مان و وه‌زاره‌تی دارایی ئه‌و میزانییه ته‌سه‌روفاتی پێوه‌ده‌کات. هاوڵاتی: ماوه‌یه‌که میدیای یه‌کێتی بایه‌خدانێکی زۆر به ئێوه ده‌دات، ئایا ئه‌مه بۆ په‌راوێزخستنی هه‌ندێک سه‌رکرده‌ى سه‌ربازی ناو حزبه‌که‌ت نیه؟ شێخ جه‌عفه‌ر: من ئه‌ندامی یه‌کێتی نیشتیمانی کوردستانم، دوێنێ و ئه‌مرۆ و به‌یانیش هه‌ر ئه‌ندامی ئه‌م حزبه ده‌بم، من پێم وانیه شتێکی شازی به‌و جۆره روویدابێت ئه‌و جیاوازییه به‌روونی ببینرێت. هاوڵاتی: دۆخی ئێستای یه‌کێتی له‌چاو چه‌ند مانگی رابردوو و ساڵی رابردوو چۆنه؟ شێخ جه‌عفه‌ر: دۆخی ئێستای یه‌کێتی زۆر زۆر باشه و هه‌نگاوی باش نراوه، ئه‌گه‌ر به‌راورد بکه‌ن دۆخی پێشتری یه‌کێتی له‌پێش هه‌ڵبژاردنه‌کان دۆخێکی خراپ بوو، ناحه‌زان چاوه‌ڕێی شتێکی خراپیان لێ ده‌کرد، له‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌شدا هه‌نگاوه‌کان بۆ رێکخستنه‌وه‌ى ناو ماڵی یه‌کێتی ده‌ستی پێکرد، له‌داهاتوو باشتر ده‌بێت و له‌سه‌ر گۆڕه‌پانه سیاسییه‌که هه‌نگاوه‌کان بۆ یه‌کگرتوویی ناوخۆی یه‌کێتی ده‌ستپێده‌کات. هاوڵاتی: هۆکاری ئه‌و باشییه‌ى یه‌کێتی که تۆ باسی ده‌که‌یت بۆچی ده‌گه‌ڕێته‌وه؟ شێخ جه‌عفه‌ر: یه‌کێتی له‌بناغه‌وه به‌هێزه، رێکخستنێکی پته‌وی هه‌یه، کادیری نه‌وعی هه‌یه، پێگه‌یه‌کی جه‌ماوه‌ری به‌هێزی هه‌یه، ده‌یان هه‌زار پێشمه‌رگه‌ى له‌سه‌نگه‌ری به‌رگریدایه، ده‌یان هه‌زار شه‌هید و که‌مئه‌ندامی هه‌یه، یه‌کێتی ئومێدی ئهوهی هە‌یه وڵات به‌ره‌و سه‌ربه‌خۆیی ببات، له‌به‌ر ئه‌وه هه‌ندێک گرفت هه‌بوو له‌ئاستی سه‌رکردایه‌تی و ئه‌و گرفتانه‌ش چاره‌سه‌رکراون. هاوڵاتی: بۆ هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی کوردستان یه‌کێتی چۆن به‌شداری ده‌کات و خۆی ئاماده‌کردووه؟ شێخ جه‌عفه‌ر: ئێمه پێمان وایه ئه‌و مێژووه‌ى یه‌کێتی هه‌یه‌تی له‌سه‌ر گۆڕه‌پانه‌که له‌رووی به‌رگرییه‌وه و له‌رووی خه‌باته‌وه ئه‌و مێژووه هیچ حزبێکی دیکه‌ى کوردستان نیه‌تی، بۆ ده‌بێت ئومێدمان نه‌بێت و هاوڵاتیان ده‌نگ به‌یه‌کێتی نه‌ده‌ن؟ ئه‌گه‌ر هیچ حساب نه‌کرێت، چوار ساڵه یه‌کێتی کوردستان ده‌پارێزێت له‌شه‌ڕی داعش، رێگه‌مان نه‌دا بچوکترین کاره‌سات به‌سه‌ر ناوچه دابڕێنراوه‌کان بێت، ئه‌گه‌ر یه‌کێتی نه‌بوایه کوردستانیش وه‌کو موسڵ و دیاله و تکریت کاول و وێران ده‌بوو، ئه‌گه‌ر هاوڵاتیان ئه‌و حسابه بۆ یه‌کێتی بکه‌ن ده‌نگمان پێده‌ده‌ن. هاوڵاتی: دروستکردنی هه‌ندێک هێزی تازه به‌ر له‌هه‌ڵبژاردنه‌کانی په‌رله‌مانی عێراق هیچ کاریگه‌ری له‌سه‌ر یه‌کێتی هه‌بوو؟ شێخ جه‌عفه‌ر: هه‌ر حزبێکی تازه له‌سه‌ر گۆڕه‌پانه‌که دروست بێت به‌شی خۆی خه‌ڵکی هه‌یه و خه‌ڵکی لێ کۆده‌بێته‌وه. ئه‌م میلله‌ته هه‌مووی نابێت به‌یه‌کێتی و پارتی و شیوعی و ئیسلامی، بۆیه هه‌ر گروپێک دروستبێت به‌شی خۆی خه‌ڵکی له‌گه‌ڵ ده‌بێت و کاریگه‌ری خۆی ده‌بێت. هاوڵاتی: هیچ هه‌وڵێک هه‌یه بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ى به‌رهه‌م ساڵح بۆ ناو ریزه‌کانی یه‌کێتی؟ شێخ جه‌عفه‌ر: مه‌سه‌له‌ى کاک به‌رهه‌م ئێمه پێمان ناخۆش بوو که ئه‌و کاره‌ى کرد، ئێستاش ده‌رگای یه‌کێتی کراوه‌یه بۆ گفتوگۆ و وتوێژ، چ بۆ هاوپه‌یمانێتی بێت چ بۆ گه‌ڕانه‌وه بێت ئه‌وه که‌وتۆته سه‌ر خۆی، هیچ هه‌وڵێکی یه‌کێتیشم نه‌بیستووه بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ى. هاوڵاتی: کۆنگره‌ى یه‌کێتی رۆژ به‌رۆژ دواده‌خرێت، هۆکاری نه‌به‌ستنی کۆنگره چییه؟ شێخ جه‌عفه‌ر: ئه‌وه په‌یوه‌ندی به‌حزبه‌که‌وه هه‌یه، یه‌کێتی خۆی بڕیار ده‌دات که‌ى کۆنگره ده‌به‌ستێت، یاخود ئه‌و پرسانه‌ى له‌ناو کوردستان هه‌یه له‌بار نیه بۆ ئه‌و پرسه، ئه‌وه ئیشی یه‌کێتی خۆیه‌تی، ئیشی خه‌ڵک نیه ته‌داخول بکات له‌کاروباری حزبه‌کان که‌ی کۆنگره ده‌به‌ستێت و که‌ى کۆنگره نابه‌ستێت. هاوڵاتی له‌کۆنگره سکرتێر داده‌نرێت یاخود هاوسه‌رۆکی بۆ یه‌کێتی؟ شێخ جه‌عفه‌ر: ئه‌وه کۆنگره بڕیاری له‌سه‌ر ده‌دات، ناتوانم وه‌کوو شه‌خسێک بڕیاری له‌سه‌ر بده‌م، ئه‌ندامانی کۆنگره له‌سه‌ر ئه‌و پرسه بڕیاری له‌سه‌ر ده‌ده‌ن.
ئارا ئیبراهیم بەپێی سیستمی نوێی پێوەری ئاو لە پارێزگای سلێمانی، له‌به‌رانبه‌ر به‌کارهێنانى پێنج به‌رمیل ئاو 50 دینار له هاوڵاتیان وه‌رده‌گیرێت، هه‌ر ماڵێکیش له‌ماوه‌ى دوو مانگدا نه‌یبه‌ستێت ئه‌وا هه‌موو مانگێکدا سه‌د هه‌زار دینار غەرامە دەکرێت. ئه‌ژمارکردنى پاره‌که له‌ڕێى پێوه‌ره‌که‌وه دیاریدەکرێت لەبەرامبەر بەکارهێنانی هەر هەزار مەترێک سێجا، دوو هه‌زار دینار لە هاوڵاتی وەردەگیرێت. سه‌ربه‌ست عوسمان، به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى ئاوى سلێمانى به هاوڵاتی وت «هه‌ر ماڵێک له‌ماوه‌ى دوو مانگدا نه‌یبه‌ستێت ئه‌وا هه‌موو مانگێک 100 هه‌زار دینارى بۆ ده‌چێته‌وه«. وه‌زاره‌تى شاره‌وانى حکومه‌تى هه‌رێم به‌فه‌رمى گرێبه‌ستى له‌گه‌ڵ سێ کۆمپانیادا کردووه بۆ ئه‌نجامدانى پێوه‌رى ئاو، له‌شارى سلێمانى گرێبه‌ست له‌گه‌ڵ کۆمپانیاى گرنگ و له ئیداره‌ى راپه‌رین و گه‌رمیان و هه‌ڵه‌بجه کۆمپانیاى ئۆرانۆس و له پارێزگاى هه‌ولێرو دهۆک له‌گه‌ڵ کۆمپانیایه‌کى لوبنانى به‌ناوى خه‌تیب عه‌له‌نى. کۆمپانیاى گرنگ که ئه‌رکى جێبه‌جێکردنى به سیستمکردنى کۆکردنه‌وه‌ى کرێى ئاوى له‌ئه‌ستۆیه له پارێزگاى سلێمانى گرێبه‌ستیان له‌گه‌ڵ وه‌زاره‌تى شاره‌وانى بۆ ماوه‌ى حه‌وت ساڵ ئەنجامداوە. شکار ڕه‌زا، راوێژکار له کۆمپانیاى گرنگ به هاوڵاتی وت «له‌مه‌ودوا به‌شى داهاتى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى ئاوى سلێمانى و به‌شى داهاتى ده‌وروبه‌رى سلێمانى لاى کۆمپانیاکه‌یان ده‌بێت و ئه‌وان مانگانه داهاتى ئاو ده‌ده‌نه‌وه به حکومه‌تى هه‌رێم». پێشتر بەڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌کانى ئاو به‌پێى رووبه‌رى خانوو پاره‌یان وه‌رده‌گرت و به‌جۆرێک بۆ هه‌ر خانوه‌یه‌کى 100 مه‌ترى 10 هه‌زار و 200 مه‌ترى مانگانه 20 هه‌زار دیناریان وه‌رده‌گرت، به‌ڵام پاش به‌ستنى پێوه‌رى ئاو به‌پێى مه‌تر سێجا پاره وه‌رده‌گیرێت که بۆ هه‌ر هه‌زار مه‌تر سێجایه‌ک که پێنج به‌رمیل ده‌کات 50 دینار وه‌رده‌گیرێت. له‌ئێستادا له سلێمانى 165 هاوبه‌شى پێوه‌رى ئاو هه‌یه‌و 130 هه‌زاریان پێوه‌ریان بۆ به‌ستراوه. شکار ره‌زا وتیشى» ده‌بێت له‌سه‌دا 95ى پسوڵه‌ى ئاو راده‌ستى حکومه‌ت بکه‌ین و له‌سه‌دا 75 پاره راده‌ستى حکومه‌ت بکه‌ینه‌وه، بۆ هه‌ر هاوبه‌شێک وه‌ک کۆمپانیا بڕى هه‌زارو 600 دینار له‌داهاتى ئاو بۆ کۆمپانیاکه‌یان ده‌بێت و ئه‌وى ترى بۆ حکومه‌ت ده‌گه‌رێته‌وه، چونکه نزیکه‌ى 200 کارمه‌ندى به‌رێوه‌به‌رایه‌تى ئاو ئێمه موچه‌یان پێده‌ده‌ین به‌هه‌موو ئیمتیازاته‌کانه‌وه«. کۆمپانیاى جینۆن (JUNON) که ده‌یان هه‌زار پێوه‌رى ئاوى ماڵانى له‌ده‌ره‌وه هێناوه‌ته کوردستانه‌وه له جۆرى (ئیتاڵى، تورکى، ئه‌ڵمانى) بۆ هه‌ر یه‌که‌یان نرخێکى جیاواز له‌هاوڵاتیان وه‌رده‌گیرێت. وشیار عه‌لى، به‌ڕێوه‌به‌رى راگه‌یه‌ندنى کۆمپانیاى جۆنون له‌لێدوانێکدا بۆ هاوڵاتی، ئه‌وه‌ى خسته‌ڕوو ئه‌و سێ جۆره پێوه‌رى ئاوه که به سه‌عاتى ئاو لاى هاوڵاتیان ناسراوه جۆرى ئیتاڵى به 46 هه‌زارو تورکى به 41 و ئه‌ڵمانى به 40 هه‌زار دیناره. وتیشى «هه‌ر ماڵێک پێوه‌ره‌که‌ى بۆ دابنرێت سێ بۆ چوار هه‌زار دینار حه‌قى به‌ستنه‌که‌یى و ئه‌و مه‌وادانه‌ى به‌کاریده‌هێنن لێى وه‌رده‌گیرێت که ده‌کاته 50 هه‌زار دینارێک». نمونه‌ى ئه‌وه‌ى هێنایه‌وه ئه‌گه‌ر ماڵێک له‌ماوه‌ى مانگێکدا بڕى 12 هه‌زار دینار پاره‌ى ئاوى بۆ بێته‌وه، حکومه‌ت ته‌نها 10 هه‌زار دینار وه‌رده‌گرێت و مانگانه هاوڵاتیان بڕى دوو هه‌زار دینار وه‌رده‌گرنه‌وه تا پاره‌ى پێوه‌رى ئاوه‌که‌یان ته‌واو ده‌بێت که بیست مانگ زیاتر ده‌کات.
.jpg)
