هاوڵاتی سەرۆك كۆماری عێراق سەرخۆشی ئاڕاستەی عەلی خامنەیی، رابەری شۆڕشی ئیسلامی ئێران و گەلەكەی دەكات و دەڵێت "گەلی عێراق هەمیشە پشتیوانی گەلی ئێران دەبێت بە تایبەتیش لەم كات ناخۆشەدا". ئەمڕۆ دووشەممە 20ی ئایاری 2024، د. لەتیف رەشید، سەرۆك كۆماری عێراق بەبۆنەی گیانلەدەستدانی سەرۆک کۆماری ئێران و ئەندامانی شاندی یاوەری رایگەیاند، "بە دڵێك كە باوەڕیان بە ویست و چارەنووسی خودا هەیە، هەواڵی كۆچی دوایی ئازاربەخشی جەنابی ئایەتوڵڵا سەید ئیبراهیم ڕەئیسی، سەرۆك كۆماری ئێران و ژمارەیەك لە بەرپرسانی لە رووداوی كەوتنەخوارەوەی فڕۆكەكەیاندا بیست". ئەوەشی وتوە، "بەم بۆنە خەمناكەوە سەرەخۆشی و هاوخەمی دڵسۆزانەمان ئاراستەی رێبەری باڵای كۆماری ئیسلامی ئایەتوڵڵا عەلی خامنەیی گەورە و رێبەری كۆماری ئیسلامی ئێران و گەلی ئێران دەكەین و دووپاتی دەكەینەوە كە عێراق لەم هەلومەرجە سەختەدا لە تەنیشت گەلی ئێرانەوە وەستاوە". دوێنێ یەکشەممە 19ی ئایاری 2024، هەلیکۆپتەرە تایبەتەکەی ئیبراهیم رەئیسی، سەرۆک کۆماری ئێران لە پارێزگای ئازربیجانی رۆژهەڵات کەوتەخوارەوە و تێکشکا دوای نزیکەی 20 کاتژمێر گەڕان توانرا هەلیکۆپتەرەکە بدۆزرێتەو، بەڵام بەهۆی رووداوەکەوە سەرۆک کۆماری ئێران و ئەندامانی شاندی یاوەری گیانیان لەدەستدا.
هاوڵاتی سەرۆکی هەرێمی کوردستان سەرەخۆشی لە کۆماری ئیسلامی ئێران دەکات و ئاماژە بەوەدەکات، مردنی سەرۆک کۆماری ئێران خه‌مێكى به ئازار و زيانێكى گه‌وره‌يه بۆ كۆمارى ئيسلامى و گه‌ل و دۆستانى. ئەمڕۆ دووشەممە، 20ی ئایاری 2024، نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان پەیامێکی لەبارەی گیانلەدەستدانی سەرۆک کۆماری ئێران، وەزیری دەرەوە و حەوت کەسی دیکە بڵاوکردەوە و رایگەیاند، "هه‌واڵى به ئازارى گيانله‌ده‌ستدانى خوالێخۆشبوو ئيبراهيم ڕه‌ئيسى، سه‌رۆكى كۆمارى ئيسلاميى ئێران و خوالێخۆشبوو حسێن ئه‌مير عه‌بدوڵڵاهيان وه‌زيرى ده‌ره‌وه و ژماره‌يه‌ك له ياوه‌رانيان له رووداوى تێكشكانى هێليكۆپته‌ره‌كه‌ياندا، له ناخه‌وه دڵته‌نگ و خه‌مبارى كردين". ئاماژەی بەوەکردووە، "له‌م كاته سه‌خت و دژواره‌دا له دڵه‌وه هاوخه‌مى و هاوسۆزيى قووڵمان له‌گه‌ڵ ڕابه‌رى كۆمارى ئيسلامى سه‌يد عه‌لى خامه‌نه‌يى و سه‌ركردايه‌تى و حكوومه‌ت و گه‌لى ئێرانى دۆست و دراوسێ و خانه‌واده به‌ڕێزه‌كانياندا ده‌رده‌بڕين. له خواى مه‌زن داواكارين گيانى خوالێخۆشبووان به به‌زه‌يى و ميهره‌بانيى خۆى شاد بكات و ئارامى و دڵنه‌وايى به هه‌مووان ببه‌خشێت". دەشڵێت، "مردنی سەرۆک کۆماری ئێران خه‌مێكى به ئازار و زيانێكى گه‌وره‌يه بۆ كۆمارى ئيسلامى و گه‌لى موسڵمانى ئێران و دۆستانى، به‌ڵام دڵنياين گه‌لى جوامێرى ئێران و كۆمارى ئيسلامى ئه‌م كۆسته‌ش تێده‌په‌ڕێنن. خواى مه‌زن يارمه‌تيده‌ر و پارێزه‌رى هه‌مووان بێت و يادى خوالێخۆشبووان به خێر". دوێنێ یەکشەممە 19ی ئایاری 2024، هەلیکۆپتەرە تایبەتەکەی ئیبراهیم رەئیسی، سەرۆک کۆماری ئێران لە پارێزگای ئازربیجانی رۆژهەڵات کەوتەخوارەوە و تێکشکا دوای نزیکەی 20 کاتژمێر گەڕان توانرا هەلیکۆپتەرەکە بدۆزرێتەو، بەڵام بەهۆی رووداوەکەوە سەرۆک کۆماری ئێران و ئەندامانی شاندی یاوەری گیانیان لەدەستدا.
هاوڵاتی دوای ئەوەی هەواڵی گیانلەدەستدانی سەرۆک کۆماری ئێران و شاندی یاوەری پشتڕاستکرایەوە بەرپرسانی ئێران کاتی هەڵبژاردن بۆ سەرۆکی کۆماری نوێ دیاریدەکەن. ئەمڕۆ دووشەممە 20ی ئایاری 2024، محەممەد ساڵح جەوکار، بەرپرسی کۆمیسیۆنی کارباری ناوخۆی وڵات و ئەنجومەنەکانی دوای بڵاوبوونەوەی هەواڵی گیانلەدەستدانی ئیبراهیم رەئیسی، سەرۆک کۆماری ئێران، بە میدیاکانی راگەیاند، "پێویستە بەپێی یاسا لە ماوەی 50 رۆژدا هەڵبژاردن بکرێت بۆ دیاریکردنی سەرۆک کۆماری نوێ و جێگرەوەی رەئیسی دیاری بکرێت". بەپێی یاسای کۆماری ئیسلامی لە ئەگەری مردن یان نەخۆش کەوتنی سەرۆک کۆمار کە نەتوانێت وڵات بەڕێوە ببات، جێگری یەکەمی سەرۆک کۆمار دوای پەسەندکردنی لەلایەن رێبەرەوە بۆ ماوەی کاتی و 50 رۆژ کارەکانی سەرۆک کۆمار رایی دەکات تاوەکو هەڵبژاردن ئەنجام دەدرێت، لە ئێستادا محەمەد موخەبێر، جێگری یەکەمی سەرۆک کۆمارە و بۆ ماوەی 50 رۆژ کارەکانی سەرۆک کۆمار رایی دەکات. دوێنێ یەکشەممە 19ی ئایاری 2024، هەلیکۆپتەرە تایبەتەکەی ئیبراهیم رەئیسی، سەرۆک کۆماری ئێران لە پارێزگای ئازربیجانی رۆژهەڵات کەوتەخوارەوە و تێکشکا دوای نزیکەی 20 کاتژمێر گەڕان توانرا هەلیکۆپتەرەکە بدۆزرێتەو، بەڵام بەهۆی رووداوەکەوە سەرۆک کۆماری ئێران و ئەندامانی شاندی یاوەری گیانیان لەدەستدا.
هاوڵاتی بەرەبەیانی ئەمڕۆ دووشەممە 20ی ئایاری 2024ی دوای نزیکەی 20 کاتژمێر گەڕان بەدوای هەلیکۆپتەرەکەی سەرۆک کۆماری ئیران میدیا فەرمییەکانی ئێران بە فەرمی رایانگەیاند، "ئیبراهیم رەئیسی، سەرۆک کۆماری ئێران و هاوڕێکانی لە رووداوی کەوتنە خوارەوەی فڕۆکەکەدا گیانیان لەدەستداوە". بەپێی ئەو زانیارییانەی میدیا فەرمییەکانی ئێران بڵاویانکردووەتەوە، جگە لە ئیبراهیم رەئیسی، سەرۆک کۆماری ئێران چەند کەسی دیکە لە ناو هەلیکۆپتەرەکەدا بوون کە سەرجەمیان گیانیان لەدەستداوە. ئەوانەی لە هە؛لیکۆپتەرەکەدا بوون، ئیبراهیم رەئیسی، محەممەد عەلی ئال هاشم، پێشنوێژی نوێژی هەینی لە تەورێز و نوێنەری خامنەیی لە پارێزگای ئازەربایجانی رۆژهەڵات، حسێن ئەمیر عەبدوڵڵاهیان، وەزیری دەرەوەی ئێران، مالک رەحمەتی، پارێزگاری ئازەربایجانی رۆژهەڵات و مەهدی مووسەوی ، سەرداری سوپا، دوو شۆفێری هەلیکۆپتەرەکە کە سەرجەمیان گیانیان لەدەستداوە.
هاوڵاتی دوای ئەوەی ئێوارەی ئەمڕۆ یەکشەممە 19ی ئایاری 2024، هەلیکۆپتەرە تایبەتەکەی ئیبراهیم رەئیسی، سەرۆک کۆماری ئێران تووشی رووداو بوو لەڕێگەی ئازەرباینجانی رۆژهەڵات تاوەکو ئێستا نەتوانراوە تیمە فریاگوزارییەکان بگەن بە شوێنی رووداوەکە بەهۆی خراپی کەشوهەواوە. بەپێی ئەو زانیارییانەی کە هەیە تاوەکو ئێستا هیچ میدیاییەکی ئێرانی سەلامەتی سەرۆک کۆماری ئێرانی رانەگەیاندووە و بەهۆی ئەوەی تیمەکان نەیانتوانییوە بگەنە شوێنی رووداوەکەوە. لە دوای رووداوەکە عەلی خامنەیی، رێبەری باڵای کۆماری ئیسلامی ئێران لە پەیامێکدا رایگەیاند، "دڵنیابن کە هیچ کێشەیەک لە کاروباری وڵاتدا روونادات، ئەو رێنماییانەی کە پێویستن کردوومانن و بەرپرسان بەجدی سەرقاڵی کارەکانیانن". ئاماژەی بەوەشکرد "پشت بە خودا سەرۆک کۆمار دەگەڕێتەوە باوەشی گەلەکەی". میدیای فەرمی ئێران بڵاویکردووەتەوە، "ناوچەکە زۆر تاریکە و بارانیش دەبارێت ئەمەش ڕەوشەکەی قورس کردووە، بەڵام تیمەکانی فریاگوزاریی گەیشتوونەتە ناوچەکە".
هاوڵاتی بەپێی زانیارییەکانی مانگی سووری ئێران 40 تیمی فریاگوزاری و هەشت ئۆتۆمبێلی ئەمبوڵانس نێردراونەتە شوێنی رووداوەکە بۆ گەڕان و پشکنینی ناوچەکە، هەروەها باس لەوەکراوە بە هۆی خراپی کەشوهەواوە ناتوانرێت هەلیکۆپتەری فریاگوزاری بگەیەنرێتە ناوچەکە. سەرچاوەیەکی نزیک لە نووسینگەی خامنەیی بە ماڵپەڕی "ئێران وایر"ی راگەیاندووە "رەئیسی مردووەو دەیانەوێت ئامادەباشی بکەن بەوەی چۆن هەواڵەکەی" رابگەیەنن". میدیاکانی ئێران ئاماژەیان بەوەداوە، "تا نیو کاتژمێری دیکە تیمەکانی فریاگوزاری و گروپەکانی شاخەوانیی دەگەن شوێنی رووداوەکە و بە تەواوی نزیکبوونەتەوە، هاوکات ئاماژەیان بەوەشکردووە شەپۆلێکی بەهێزی سەرما ڕووی لەو ناوچەیە کردووەو رێگرە لەبەرەو پێشچوونی تیمەکان و لە کاتژمێرەکانی داهاتوو شەپۆلەکە بەهێزتر دەبێت". هەروەها محەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق بە وەزارەتی ناوخۆ و خاچی سووری عێراقی راگەیاندووە، "تواناکانتان بخەنەگەڕ بۆ هاوکاری کۆماری ئیسلامی ئێران لە گەڕان بەدوای فرۆکەکەی سەرۆککۆمار ئیبراهیم رەئیسی". هەریەک لە ئیبراهیم رەئیسی، سەرۆک کۆماری ئێران، حوجەتولئیسلام ئالهاشم، پێش نوێژی تەورێز، حسێن ئەمیر عەبدوڵڵاهیان، وەزیری دەرەوەی ئێران، مال رەحمەتی، پارێزگاری ئازەربایجارنی رۆژهەڵات، فڕۆکەوانەکە و یاریدەدەری فڕۆکەوانەکە و بەرپرسی بەشی پاسەوانەکانی سەرۆک کۆمار و چەند کەسی دیکە لەناو ئەو فڕۆکەیە بوون کە دوانیوەڕۆی ئەمڕۆ یەکشەممە 19ی ئایاری 2024 تووشی رووداوەکە بووە.
هاوڵاتی ئەو فڕۆكەیەیەی كە سەرۆك كۆماری ئێران دەگوازێتەوە لەڕێگەی بەرەو ئازەرباینجانی شەرقی تووشی رووداو بووە. ئەمڕۆ یەکشەممە 19ی ئایاری 2024، ئاژانسی هەواڵی تەسنیمی ئێرانی رایگەیاند، "ئەو فڕۆكەیەیەی كە ئیبراهیم رەئیسی، سەرۆك كۆماری ئێران دەگوازێتەوە لەڕێگەی بەرەو ئازەرباینجانی رۆژهەڵات تووشی رووداو بووە". لەم کاروانەدا سێ هێلیکۆپتەر هەبوون، دوو هێلیکۆپتەر کە هەندێک وەزیر و بەرپرسیان هەڵگرتبوو، بە سەلامەتی گەیشتنە شوێنی مەبەست. لە دوای ئەوەی بەشێک لە هاوەڵانی سەرۆک کۆماری ئێران پەیوەندییان بە سەنتەری فریاکەوتنەوە کردووە، هێزەکانی فریاگوزاری مانگی سوور و هێزەکانی یاریدەدەری سەربازی و جێبەجێکردنی یاسا ئۆپەراسیۆنێکی بەرفراوانیان بۆ دۆزینەوەی هەلیکۆپتەرەکە دەستپێکردووە. بەپێی ئەو زانیارییانەی کە میدیاکانی ئێران بڵاویانکردووەتەوە، رووداوەکە بەهۆی خراپی دۆخی کەشوهەواوە بووەوە، هەروەها بەپێی ئەو زانیارییانەی کە هەیە سەرۆک کۆمار و تیمەکەی تەندروستییان باشە.
هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ بەرپرسانی تونس دەڵێن، لانیکەم 23 کۆچبەر دوای ئەوەی بە دەریای ناوەڕاستدا بۆ گەیشتنە ئەوروپا پەڕیونەتەوە، بێسەرووشوێنبوون. گەڕان بەدوایاندا دەستیپێکردووە. رۆژی شەممە 18-5-2024، دەزگای پاسەوانیی نیشتمانیی تونس رایگەیاند، ئاگادارکراونەتەوە کە ژمارەیەک بەلەمی نەناسراو لە کەناراوەکانیانەوە چوونەتە ناو دەریاوە. دوای گەشتنیان بە شوێنەکە 5 گومانلێکراویان دەستگیرکردووە کە گوایە قاچاخچی بوون. بە گوێرەی گوتەی بەرپرسان، خێزانی ئەو کەسانەی دیار نەماون ئاگاداریانکردوونەتەوە؛ ئەوەش دوای ئەوەی پەیوەندییان لەگەڵ ئەوانەدا نەماوە کە سواری بەلەمەکان بوون. تونس و لیبیا کە دوو وڵاتی دراوسێی باکووری ئەفریقان، رێگەیەکی سەرەکیی ئەو کۆچبەرانەن کە دەیانەوێت بە بەلەمی بچووک بپەڕنەوە بۆ ئەوروپا. جگە لەو خەڵکانەی لە وڵاتەکانی دیکەی ئەفریقاوە بۆ گەیشتن بە ئەوروپا خۆیان دەگەیێننە تونس، خەڵکی تونسیش هەوڵ بۆ گەیشتن بە ئەوروپا لە رێگەی کەناراوەکانی خۆیانەوە دەدەن، ئەوەش بۆ گەیشتن بە ژیانێکی شایستەتر. سندووقی دراوی نێودەوڵەتی دەڵێت، لە 2023دا رێژەی بێکاری لە تونس لانیکەم 16٪ بووە. تەنیا لە 2023دا نزیکەی 17 هەزار کەس بە بەلەم لە تونسەوە خۆیان گەیاندووەتە ئیتاڵیا. هەروەها لە 11 مانگی ئەو ساڵەدا پاسەوانی کەناراوەکانی تونس رێگەیان لە 70 هەزار کەس گرتووە رێگەی ئاوی بۆ گەیشتن بە ئەوروپا بەکاربێنن؛ لەو ژمارەیە 77.5٪یان لە وڵاتەکانی دیکەی ئەفریقاوە چوونەتە تونس.
هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ لە یەک کاتدا لە ئێران حەوت کەس لەسێدارەدران کە دووانیان ژن بوون و یەکێکیشیان جوو. رێکخراوەکانی مافی مرۆڤ دەڵێن، ئێران دەستی بە سەرکوتکاری زیاتر کردووە. رۆژی شەممە 18-5-2024، رێکخراوی مافی مرۆڤی ئێران کە بنکەی سەرەکی لە نەرویجە رایگەیاند، حەوت هاووڵاتی ئێرانی بە تۆمەتی جۆراوجۆر بەیەکەوە لە سێدارەدراون. یەکێک لەوانە، ژنێکی تەمەن 53 ساڵ بوو کە دایکی دوو منداڵە؛ لە بەندینخانەی ئورمیە لەسێدارەدراوە. لەگەڵ ئەویشدا 5 پیاوی دیکە لەسێدارەدراون کە تۆمەتی جیا جیای پەیوەست بە مادەی هۆشبەریان دراوەتە پاڵ. لە شاری نیشاپوور لە رۆژئاوای ئێران ژنێکی تەمەن 27 ساڵ بە تۆمەتی کوشتنی هاوژینەکەی کە ئامۆزاشیێتی، لەسێدارەدراوە. رێکخراوەکە دەڵێت، لە سەرەتای ئەمساڵەوە تا ئێستا 233 کەس لە ئێران لەسێدارەدراون و 50 لەوانە تەنیا لە مانگی ئایاردا بوون. لە دوای جەژنی رەمەزانیشەوە 115 کەس لەسێدارەدراون کە شەشیان ژن بوون. رێکخراوەکانی مافی مرۆڤ دەڵێن، لەسێدارەدانی ژنان لە ئێران لە هەموو وڵاتانی جیهان زیاترە. ئەوانەش کە لە سێدارەدەدرێن بە تۆمەتی کوشتنی هاوژینەکانیان، زۆرینەیان قوربانی هاوسەرگیری زۆرەملێن. مەحموود ئەمیری، سەرۆکی رێکخراوی مافی مرۆڤی ئێران بە میدیای فەرەنسی گوتووە، "بێدەنگی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی جێگەی قبوڵکردن نییە"، چونکە "ئەو لەسێدارەدانانە ئەو گرووپ و کۆمەڵانە دەگرێتەوە کە بە کەمینە سەیردەکرێن و دادگاییکردنەکانیان دادپەروەرانە نەکراوە".
هاوڵاتی بڕیارە ئەمڕۆ ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق کۆبێتەوە و بڕیار لەسەر سێ تەوەری گرنگ بدات. ئەمڕۆ شەممە 18ی ئایاری 2024، ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بۆ دەنگدان لەسەر چەند پرۆژە یاسایەک کۆدەبێتەوە و یەکێک لە تەوەرەکان هەڵبژاردنی سەرۆکی نوێی ئەنجومەنی نوێنەرانە کە پشکی لایەنە سوننەکانە. بەپێی کارنامەی کۆبوونەوەکە بێت تەوەرێکی دیکە بڕیاردان دەبێت لەسەر درێژکردنەوەی تەمەنی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق، هەروەها تەوەرێکی دیکە کۆبوونەوەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دەنگدانە لەسەر ئەوەی رۆژی جەژنی غەدیر بکرێتە پشووی فەرمی لە عێراق.
هاوڵاتی رۆژی هەینی 17ی ئایاری 2024، بڵاوکراوەی ئاکسیۆس لە زاری دوو سەرچاوەی ئاگادارەوە باسی لەوەکردووە، برێت مەک گۆرک، راوێژکاری باڵای ئەمریکا بۆ کاروباری رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئابراهام پیلی، نوێنەری کاتی ئەمریکا بۆ کاروباری ئێران، هەفتەی داهاتوو بەشێوەی ناڕاستەوخۆ لەگەڵ بەرپرسانی کۆماری ئیسلامی دەربارەی چۆنییەتی بەرگرتن بە پەرەسەندنی ناکۆکییەکان لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست گفتوگۆ دەکەن. بەپێی ئەم راپۆرتە، مەک گۆرک و پیلی، سێشەممە گەیشتوونەتە عوممان و لەگەڵ نێوانیگرە عوممانییەکان کۆبوونەتەوە، بەڵام دیار نییە کامە بەرپرس لە لایەن کۆماری ئیسلامییەوە لەم گفتوگۆیانەدا بەشداری دەکات. سەرچاوە ئاگادارەکان بە ئاکسیۆسیان راگەیاندووە، مەبەست لەم گفتوگۆیانە روونکردنەوەیە دەربارەی هێرشەکانی کۆماری ئیسلامی و هێزەکانی سەر بە کۆماری ئیسلامی لە ناوچەکە و هەروەها نیگەرانییەکانی ئەمریکا دەربارەی بەرنامەی ناوەکی ئێران گفتوگۆی لێدەکرێت. لە چەند هەفتەی رابردوودا و دوای ئەوەی ژمارەیەک لە بەرپرسانی کۆماری ئیسلامی باسیان لەوە کرد ئێران توانای بەرهەمهێنانی چەکی ئەتۆمی هەیە، نیگەرانییەکان دەربارەی بەرنامە ناوەکییەکانی ئێران زیاتر بووە. ئەمە دووەم گەڕی گفتووگۆکانی نێوان ئێران و ئەمریکایە لە سەرەتای ساڵی 2024ەوە، بەپێی راپۆرتی فایننشیاڵ تایمز، یەکەم گەڕی گفتوگۆکان سەرەتای مانگی ئازار لە عوممان بەڕێوەچوو.
هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ ئەمڕۆ زیاتر لە 150 بارهەڵگر هاریکاریی مرۆیی لە رێگەی بەندەرەکەی ئەمریکاوە کە لە کەناراوەکانی غەززە دروستیکرد، گەیشتە غەززە. ئەمڕۆ هەینی 17-5-2024، بۆ جاری یەکەم ئەو بەندەرەی سەرەتای ئەم مانگە ئەمریکا دروستیکرد، دەستی بەکار کرد و لە لە رێیەوە 150 بارهەڵگر خۆراک و پێداویستی دیکە گەیشتنە دەست خەڵکی غەززە. گەیشتنی ئەو پێداویستیانە لەکاتێکدایە، دۆخی نزیکەی 3 ملیۆن فەڵەستینی لەوپەڕی خراپیدایە و دووچاری برسێتی بوونەتەوە، ئەمە بە گوێرەی نەتەوەیەکگرتووەکان. دوای ئەوەی ئیسرائیل هێرشی زەمینی و ئاسمانی بۆ سەر باشووری شاری رەفەح کە هاوسنووری میسرە دەستپێکرد، دوو دەروازەی سنووری سەرەکی کە لە رێگەیەوە خۆراک و پێداویستی دەگەیشتە دەست غەززەییەکان داخران. هەربۆیە دۆخی خەڵک رووی لەوپەڕی خراپی کردووە و نەتەوەیەکگرتووەکان دەڵێت، خۆراک، کەلوپەلی پێویست و دەرمان وەک پێویست ناگاتە دەست خەڵکەکە. هەرچەندە ئەوە بەندەرە کاتییەی ئەمریکا هیوایەکی بۆ خەڵکی غەززە گەڕاندووەتەوە، بەرپرسانی ئەو وڵاتە دەڵێن بەندەرەکە ناتوانێت گواستنەوەی تەواوی ئەو هاریکارییانەی بۆ خەڵکی غەززە پێویستن بەڕێبکات. چونکە لە پێشووتردا رۆژانە لانیکەم 500 بارهەڵگر خۆراک و هاریکاری دەگەیشتنە خەڵکی غەزە.
هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ پۆلیسی ئێران بڵاویکردەوە، بە تۆمەتی بڵاوکردنەوەی شەیتانپەرستی لانیکەم 261 کەسیان لە تاران دەستگیرکردووە. بە گوێرەی راگەیێنراوەکە 3 کەس لەوانە هاوڵاتی ئەوروپین. رۆژی هەینی 17-5-2024، میدیای نیشتمانیی ئێران رایگەیاند، "ناوەندی زانیاریی پۆلیس دیاریکردن، تێکشکاندن و دواتر دەستگیرکردنی ژمارەیەک ئەندامی تۆڕێکی شەیتانپەرستیان راگەیاندووە". راگەیێنراوەکە دەڵێت، پۆلیسی ئێران 251 ئەندامی تۆڕێکی شەیتانپەرستیان دەستگیرکردووە و 146 پیاو و 115یان ژن بوون. پۆلیس دەڵێت، ئەوانەی دەستگیرکراون "لە دۆخێکی ناجۆر و قێزەوندابوون و نیشانەی شەیتانپەرستی لەسەر جلوبەرگ، سەر، دەموچاو و قژیان هەبووە". ئەوەش باسکراوە لە ئۆپەراسیۆنەکەدا کە شەوی پێنجشەممە لە شاری شەهریاری رۆژئاوای تارانی پایتەختی ئێران کراوە، سێ هاووڵاتی ئەوروپاییش دەستگیرکراون. پۆلیس دەڵێت، نیشانە و کەرەستەی پەیوەست بە شەیتانپەرستییەوە، خواردنەوەی کحولی و مادەی هۆشبەر و 73 ئۆتۆمبێلیش دەستیان بەسەردا گیراوە. ئەم جۆرە ئۆپەراسیۆنانەی پۆلیس وەک "شەیتانپەرستی" ناویان دەهێنێت، ئەو کۆبوونەوە و ئاهەنگانەی وەک کۆنسێرت دەگرێتەوە لە ئێران کە خواردنەوەی کحولییان تێدایە. یەکێکی دیکە لەو شتانەی لە ئێران لەلایەن حکومەتە شیعەکەی ئێرانەوە بە شەیتانپەرستی دەناسرێت، ئامێری مۆسیقای رۆک و کارەباییە.
دەیان پارێزەر: تاران بەرتیلی بە ئەفریقای باشوور داوە بۆ ئەوەی سکاڵا لە سەر ئیسرائیل تۆمار بکات ژمارەیەک پارێزەر کە 160 پارێزەرن لە نامەیەکدا بۆ وەزیری دەرەوە، وەزارەتی داد و ئەنجومەنی نوێنەرانی باڵای کۆنگرەی ئەمەریکا، نووسیویانە کۆماری ئیسلامی ئێرانیان بەرتیلی داوە بە حزبی دەسەڵاتداری ئەفریقای باشوور، بۆ ئەوەی لە دادگای لاها، ئیسرائیل بە جینۆساید تۆمەتبار بکات. ئەم 160 پارێزەرە خوازیاری ئەوە بوون لێکۆڵینەوە بکرێت لە گەندەڵی ماڵی ئەم حزبە. بەپێی راپۆرتێك کە لە میدیاکان بڵاوکراوەتەوە، ١٦٠ پارێزەر بە رێبەری ناوەندی یاسایی ئیسرائیل شۆرات هادین (ShuratHaDin) داوایان لە بەرپرسانی سیاسی و دادوەری ئەمەریکا کردووە بۆ ئەوەی لێکۆڵێنەوە بکەن دەربارەی رێبەرانی ئەفریقای باشوور و ئەندامانی حزبی کۆنگرەی نەتەوەیی لەو وڵاتە کە دەسەڵاتیان بە دەستە و زۆرینەی کورسییەکانی پەرلەمانی ئەفریقای باشوور سەر بەم حزبەن. ئەم پارێزەرانە داوایان کردووە بە پێی یاسایی ماگنێتسکی (Magnitsky Act) لێکۆڵینەوە لە گەندەڵی بەربڵاو و بەتایبەت بەرتیل بکرێت لەمبارەوە. ماگنیتسکی یاسایە کە ساڵی 2012 پەسەندکراوەو بە پێی ئەم یاساییە، دەوڵەتی ئەمەریکا بۆی هەیە گەمارۆ بخاتە سەر ئەو وڵات و لایەنە بیانیانەی کە پێشێلکاری مافی مرۆڤن یان لە گەندەڵی مادییەوە گلاون و هەروەها دەست بەسەر داراییەکانیاندا بگرێت. لە نامەی ئەم 160 پارێزەرەدا ئەوە هاتووە کە بەرپرسانی باڵای حیزبی کۆنگرەی نەتەوەیی ئەفریقای باشوور بۆ ئەوەی بتوانین قەرزەکانی حیزبەکەیان بدەنەوە بەرتیلیان لە کۆماری ئیسلامی وەرگرتووە بۆ ئەوەی لە دادگای نێونەتەوەیی لاها، ئیسرائیل بە جینۆساید لە غەززە تۆمەتبار بکەن. ئەمڕۆ هەینی 17ی ئایاری 2024، دانیشتنی دادگای لاها لەسەر سکاڵای ئەفریقای باشوور دژی ئیسرائیل بەڕێوەچوو و ئەفریقای باشوور لە بەردەم 15 دادوەری نێونەتەوەیی، لەوانە دادوەرێکی باڵای ئیسرائیلی، داوای کردووە بەر بە " جینۆساید" و " تاوانی جەنگی" بگیردرێت لە غەزە لە لایەن ئیسرائیلەوە. لە بەرامبەردا پارێزەرەکانی ئیسرائیل بەرگریان لە سوپای ئیسرائیل کرد و سکاڵای ئەفریقای باشووریان بە نادروست ناوبرد.
هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ ئەمڕۆ لوتکەی کۆمکاری عەرەب لە بەحرەین دەکرێت و سەرکردەی وڵاتانی عەرەبی گفتووگۆ بۆ دۆزینەوەی رێگەچارەیەک بۆ بەرقەرارکردنی ئاشتی لە غەززە دەکەن. ئەمڕۆ پێنجشەممە 16-5-2024، فڕۆکەی سەرکردەی 22 وڵاتی عەرەبی لە مەنامەی پایتەختی بەحرەین نیشتنەوە؛ لوتکەی کۆمکاری عەرەبی بەڕێوەدەبەن کە گوایە بۆ دۆزینەوەی چارەسەرێک بۆ دۆخی ئێستای غەززە بەڕێوەدەچێت. ئەمە یەکەم کۆبوونەوەی بەرپرسانی عەرەبییە لە دوای دواین لوتکەی کۆمکارەکە لە تشرینی دووەمی ساڵی 2023 لە ریاز. لەو کۆبوونەوەیەدا وڵاتانی عەرەبی سەرکۆنەی هێرشەکانی ئیسرائیلیان بۆ سەر غەززە کرد و بە "بەربەریانە" ناویان برد، بەڵام نەیانتوانی بڕیار لەسەر گرتنەبەری هەنگاوی سیاسی و ئابووری دژ بە ئیسرائیل دەربکەن. وادیارە ئەم جارە ئەو ئاڕاستەیە دەگۆڕێت و توندتر دەبێت بەرامبەر ئیسرائیل، بەتایبەت لەم کاتەدا کە زۆرینەی وڵاتانی جیهان داوای چارەسەری دوو دەوڵەت بۆ فەڵەستین دەکەن. ئەوە حەوت مانگ زیاترە شەڕی نێوان ئیسرائیل و چەکدارانی حەماس دەستیپێکردووە؛ لە دوای پەلامارەکەی 7ی تشرینی یەکەمی حەماس بۆ سەر ئیسرائیل، تەلئەڤیڤ دەستی بە ئۆپەراسیۆنەکەی بۆ "لەناوبردنی یەکجاریی حەماس" کرد، بەڵام تاوەکو ئێستا ئامانجەکەی بەدەستنەهێناوە. بەهۆی شەڕەکەوە تاوەکو ئێستا 35 هەزار و 233 هاووڵاتی فەڵەستینی کوژراون و زیاتر لە 2 ملیۆن و 500 هەزار کەسیش ئاوارەبوون. جگە لە شەڕی ئیسرائیل و حەماس، بڕیارە سەرکردەکانی عەرەب گفتووگۆی شەڕ لە لیبیا، سوودان، یەمەن و سووریا بکەن. ئەمەش بە بەشداریی بەشار ئەسەد، سەرۆکی سووریا کە پار دوای بومەلەرزەکەی 12ی شوبات گەڕایەوە ناو کۆمکارەکە.
