بەنیازبوون بڕێکی زۆر ماددەی هۆشبەر بهێننە ناو خاکی عێراقەوە تیمێکی تایبەتمەندیان پێکهێناوە بۆ چاودێری و ئاشکراکردنی ناسنامەی قاچاغچییەکان دەستیش بەسەر بڕی ٤٨ کیلۆگرام لە ماددەی هۆشبەر لە جۆری کریستاڵدا گیرا ئامادەکردنی هاوڵاتی: دەزگای هەواڵگریی عێراق باندێکی نێودەوڵەتیی ماددە هۆشبەرەکانی دەستگیر کرد و دەستیشی بەسەر بڕی ٤٨ کیلۆگرام کریستاڵدا گرت لە بەیاننامەیەکدا دەزگای هەواڵگریی عێراق ڕایگەیاند: مەفرەزەکانی دەزگای هەواڵگریی نیشتمانیی عێراق توانیویانە باندێکی نێودەڵەتی دەستگیر بکەن، کە بە نیازبوون بڕێکی زۆر ماددەی هۆشبەر بهێننە ناو خاکی عێراقەوە و بەشێکی لە عێراقدا دابەش بکەن و برێکیشی بۆ وڵاتانی دراوسێ بگوازنەوە. هەر لە بەیاننامەکەدا هاتووە بەپێی زانیاریی هەواڵگریی ورد، تیمێکی تایبەتمەندیان پێکهێناوە بۆ چاودێری و ئاشکراکردنی ناسنامەی قاچاغچییەکان و شێوەی جوڵە و ئەو ماددەیەی بەنیازن بیهێنن. دەزگای هەواڵگریی عێراق دەشڵێت: دوای بەدەستهێنانی ڕەزامەندیی کارپێکراو سەرجەم قاچاخچییەکانی باندەکە دەستگیرکرا و دەستیش بەسەر بڕی ٤٨ کیلۆگرام لە ماددەی هۆشبەر لە جۆری کریستاڵدا گیرا و تۆمەتبارانیش ڕادەستی لایەنە پەیوەندیدارەکان کران تا بە سزای خۆیان بگەن.
چارەنووسی سووریا دەبێت لەلایەن خەڵکی خۆیەوە دیاری بکرێت پێویستە دیالۆگێکی نیشتمانی بە بەشداری هەموو پێکهاتەکانی کۆمەڵگەی سووریا دەست پێبکات جەخت لە جێبەجێکردنی بڕیارنامەی ٢٢٥٤ی ئەنجوومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی دەکاتەوە ئامادەکردنی هاوڵاتی: وەزارەتی دەرەوەی ئێران لە ڕاگەیەندراوێکدا جەختی لەوە کردەوە کە چارەنووسی سووریا دەبێت لەلایەن خەڵکی خۆیەوە دیاری بکرێت، بەبێ هیچ دەستێوەردانێکی دەرەکی. وەزارەتەکە ڕایگەیاند کە چارەسەرکردنی کێشەکانی سووریا پێویستی بە کۆتاییهێنان بە ململانێ سەربازییەکان و ڕێگرتن لە کردەوە تیرۆریستییەکان هەیە، هەروەها پێویستە دیالۆگێکی نیشتمانی بە بەشداری هەموو پێکهاتەکانی کۆمەڵگەی سووریا دەست پێبکات. لە ڕاگەیەندراوەکەدا هاتووە کە ئێران پشتگیری لە پێکهێنانی حکومەتێکی بنکەفراوان دەکات کە نوێنەرایەتی هەموو گەلی سووریا بکات. هەروەها جەخت لە جێبەجێکردنی بڕیارنامەی ٢٢٥٤ی ئەنجوومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی دەکاتەوە کە ڕێگەچارەیەکی سیاسی بۆ دۆخی وڵاتەکە دەخاتەڕوو. لە کۆتاییدا، وەزارەتی دەرەوەی ئێران ڕایگەیاند کە پەیوەندییەکانی لەگەڵ سووریا لەسەر بنەمای بەرژەوەندیی هاوبەش و پابەندبوون بە یاسای نێودەوڵەتی بەردەوام دەبێت، هەروەها ئاماژەی بەوەش کرد، کە بە وردی چاودێری پێشهاتەکانی سووریا و ناوچەکە دەکات و بەپێی هەڵسوکەوتی لایەنە کاریگەرەکان، هەڵوێستی گونجاو دەگرێتەبەر.
هاوڵاتی - بەشار ئەسەد سەرۆکی سوریا دەستبەرداری هەڵوێستەکانی بوە و داوای گواستنەوەی ئاشتیانەی دەسەڵاتی كردوە. - ڕوسیا لە پەیوەندیدایە لەگەڵ هەمو گروپە ئۆپۆزسیۆنەکانی سوریا. - داوای ڕێزگرتن لە بیروڕای هەموو مەزهەبە نەتەوەیی و ئایینییەکانی کۆمەڵگەی سوریا دەكەین. وەزارەتی دەرەوەی ڕوسیا ڕایگەیاند، هیچ مەترسییەکی جددی بۆ سەر ئاسایشی بنکە سەربازییەکانی لە سوریا نییە. وەزارەتی دەرەوەی ڕوسیا، ئەمڕۆ یەكشەممە لە ڕاگەیەندراوێكدا بڵاویكردەوە، بەشار ئەسەد سەرۆکی سوریا دەستبەرداری هەڵوێستەکانی بوە و داوای گواستنەوەی ئاشتیانەی دەسەڵاتی كردوە، ئەوەش دوای دانوستان لەگەڵ ژمارەیەک لایەنی شەڕی چەکداری سوریا. ئاماژەی بەوەشكرد، مۆسكۆ بە نیگەرانییەکی زۆرەوە بەدواداچون بۆ ڕوداوە دڵتەزێنەکانی سوریا دەكات و ڕوسیا بەشداری لەو دانوستانانەدا نەکردوە. وەزارەتی دەرەوەی ڕوسیا لە ڕاگەیەندراوەكەیدا، بانگەوازی لە هەموو لایەنە پەیوەندیدارەکان کرد کە خۆیان لە بەکارهێنانی توندوتیژی بەدور بگرن و هەموو کێشەکانی حوکمڕانی لە سوریا بە ڕێگەی سیاسی چارەسەر بکەن، هەروەها دەڵێت: ڕوسیا لە پەیوەندیدایە لەگەڵ هەمو گروپە ئۆپۆزسیۆنەکانی سوریا. ئەوەشی خستەڕو، داوای ڕێزگرتن لە بیروڕای هەموو مەزهەبە نەتەوەیی و ئایینییەکانی کۆمەڵگەی سوریا دەكەین و پشتیوانی لە هەوڵەکان بە ئامانجی پڕۆسەیەکی سیاسی گشتگیر لەسەر بنەمای بڕیارنامەی ژمارە 2254ی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتوەکان دەكەن کە بە کۆی دەنگ پەسەندکرا. ئاماژەی بەوەشکردووە، هیوادارین ئەم ڕەوتە لەلایەن نەتەوە یەکگرتوەکان و هەمو لایەنە پەیوەندیدارەکانەوە لەبەرچاو بگیرێت و هەموو ڕێوشوێنێکی پێویست دەگرنەبەر بۆ دڵنیابون لە سەلامەتی هاوڵاتیانی ڕوسیا لە سوریا. بەگوێرەی ڕاگەیەندراوەكە، بنکە سەربازییەکانی ڕوسیا لە سوریا لە ئامادەباشی تەواودان و لە ئێستادا بەر هیچ هەڕەشەیەکی ئەمنی جددی نەکەوتون.
هاوڵاتی - ڕێوشوێنی پێویست دەگرێنەبەر بۆ ڕێگریکردن لە سەرهەڵدانەوەی داعش لەو وڵاتە. - هێزەكانی ئەمریکا لە ڕۆژهەڵاتی سوریا دەمێنێتەوە. دانیال شاپیرۆ جێگری یاریدەدەری وەزیری بەرگری ئەمریکا بۆ کاروباری ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست ڕایگەیاند، هێزەکانی ئەمریکا لە ڕۆژهەڵاتی سوریا دەمێننەوە و ڕێوشوێنی پێویست دەگرێنەبەر بۆ ڕێگریکردن لە سەرهەڵدانەوەی داعش لەو وڵاتە. دانیال شاپیرۆ ئەمڕۆ یەكشەممە لە کۆنفرانسی دیالۆگی ئاسایشی مەنامە لە پایتەختی بەحرەین ڕایگەیاند ، واشنتن ڕێوشوێنی پێویست دەگرێتەبەر بۆ ڕێگریکردن لە سەرهەڵدانەوەی داعش لە سوریا. ئاماژەی بەوەشكرد، هێزەكانی ئەمریکا لە ڕۆژهەڵاتی سوریا دەمێنێتەوە، هەروەها ڕێوشوێنی پێویست دەگرێتەبەر بۆ ڕێگریکردن لە سەرهەڵدانەوەی ڕێکخراوە توندڕەوەكان. باسی لەوەشكرد، ئێمە درک بەوە دەکەین کە هەلومەرجی پشێوی و باردۆخە ئاڵۆزەكەی سوریا، ڕەنگە بوار بدات بە سەرهەڵدانەوەی داعش بۆ ئەنجامدانی چالاكی و پلاندانان بۆ ئۆپەراسیۆنە دەرەکییەکان. لێدوانی بەپرسە ئەمریكیەكە دوای چەند کاتژمێرێک بوو لە ڕاگەیاندنی ڕوخاندنی دەسەڵاتی بەشار ئەسەد سەرۆک کۆماری سوریا لەلایەن گروپە چەکدارەکانەوە، بۆیە داوای لە هەمو لایەنەکان کرد، خەڵکی مەدەنی و بەتایبەت کەمینەکان بپارێزن و پابەندی پێوەرە نێودەوڵەتییەکان بن.
هاوڵاتی - ئێمە دوای هیچ ئۆتۆمبێلێکی بێسەرەتا ناکەوین. - بەشێکی زۆری ئۆتۆمبێلە بێسەرەتاكان لای ئەو کەسانەیە کە لەگەڵ بەرپرسان کاردەکەن. - هاتووچۆکردنی ئۆتۆمبێلی بێسەرەتا لەناو شاردا قەدەغەیە. خالید ماوەتی بەڕێوەبەری ئاسایشی سلێمانی رایگەیاند، بەپێی ئەو بڕیارەی بەدەستیانگەیشتووە رێگەنادەن هیچ ئۆتۆمبێلێکی بێسەرەتا بەناوشاردا هاتووچۆ بکات. خالید ماوەتی، ڕايگەیاند: ئێمە دوای هیچ ئۆتۆمبێلێکی بێسەرەتا ناکەوین، بەڵام بەپێی ئەو بڕیارەی بەدەستمانگەیشتووە هاتووچۆکردنی ئۆتۆمبێلی بێسەرەتا لەناو شاردا قەدەغەیە و رێگە بە هاتووچۆکردنیان نادەین. ئاماژەی بەوەشدا: بافڵ تاڵەبانی پێیوتووین ئەگەر ئۆتۆمبێلەکەی خۆشم بێسەرەتا بوو ئەوە دەستیبەسەردابگرن، بۆیە تائێستا بڕیارەکە بەمجۆرەیە و ئێمەش جێبەجێی دەکەین. ئاماژەی بۆئەوەشکرد: بەشێکی زۆری ئۆتۆمبێلە بێسەرەتاكان لای ئەو کەسانەیە کە لەگەڵ بەرپرسان کاردەکەن بۆیە تەنها لای خەڵکی هەژار و ئاسایی نییە، بەپێی بڕیارەکەش سەرەتا غەرامە دەکرێن و دواتر گرێبەست لەگەڵ خاوەنەکانیان دەکرێت تا ببرێنە دەرەوەی شار. ماوەی چەند رۆژێکە لەلایەن بەڕێوەبەرایەتی هاتوچۆی سلێمانی و هەولێرەوە بڕیاری قەدەغەکردنی هاتوچۆی ئۆتۆمبێلە بێسەرەتاکان لەناوشاردا دراوەو داوا لە خاوەنەکانیان کراوە بیانبەنە دەرەوەی شارەکان، بەپێچەوانەوە دەستیبەسەردا دەگیرێت.
هاوڵاتی - ئێمە دوای هیچ ئۆتۆمبێلێکی بێسەرەتا ناکەوین. - بەشێکی زۆری ئۆتۆمبێلە بێسەرەتاكان لای ئەو کەسانەیە کە لەگەڵ بەرپرسان کاردەکەن. - هاتووچۆکردنی ئۆتۆمبێلی بێسەرەتا لەناو شاردا قەدەغەیە. خالید ماوەتی بەڕێوەبەری ئاسایشی سلێمانی رایگەیاند، بەپێی ئەو بڕیارەی بەدەستیانگەیشتووە رێگەنادەن هیچ ئۆتۆمبێلێکی بێسەرەتا بەناوشاردا هاتووچۆ بکات. خالید ماوەتی، ڕايگەیاند: ئێمە دوای هیچ ئۆتۆمبێلێکی بێسەرەتا ناکەوین، بەڵام بەپێی ئەو بڕیارەی بەدەستمانگەیشتووە هاتووچۆکردنی ئۆتۆمبێلی بێسەرەتا لەناو شاردا قەدەغەیە و رێگە بە هاتووچۆکردنیان نادەین. ئاماژەی بەوەشدا: بافڵ تاڵەبانی پێیوتووین ئەگەر ئۆتۆمبێلەکەی خۆشم بێسەرەتا بوو ئەوە دەستیبەسەردابگرن، بۆیە تائێستا بڕیارەکە بەمجۆرەیە و ئێمەش جێبەجێی دەکەین. ئاماژەی بۆئەوەشکرد: بەشێکی زۆری ئۆتۆمبێلە بێسەرەتاكان لای ئەو کەسانەیە کە لەگەڵ بەرپرسان کاردەکەن بۆیە تەنها لای خەڵکی هەژار و ئاسایی نییە، بەپێی بڕیارەکەش سەرەتا غەرامە دەکرێن و دواتر گرێبەست لەگەڵ خاوەنەکانیان دەکرێت تا ببرێنە دەرەوەی شار. ماوەی چەند رۆژێکە لەلایەن بەڕێوەبەرایەتی هاتوچۆی سلێمانی و هەولێرەوە بڕیاری قەدەغەکردنی هاتوچۆی ئۆتۆمبێلە بێسەرەتاکان لەناوشاردا دراوەو داوا لە خاوەنەکانیان کراوە بیانبەنە دەرەوەی شارەکان، بەپێچەوانەوە دەستیبەسەردا دەگیرێت.
هاوڵاتی - داوا لە پەرلەمانتاران دەکات کاتژمیر 11ی پێشنیوەڕۆی سێشەممەی داهاتوو لە پەرلەمان ئامادە بن. - تا ئێستا کارنامەی دانیشتنەکە ڕانەگەیەندراوە. محەمەد سلێمان سەرۆکی یەکەم دانیشتنی پەرلەمانی کوردستان داوا لە پەرلەمانتاران دەکات ڕۆژی سێشەممە لە پەرلەمان ئامادە بن. ئەمڕۆ یەکشەممە، محەمەد سلێمان، ڕایگەیاند، داوا لە پەرلەمانتاران دەکات کاتژمیر 11ی پێشنیوەڕۆی سێشەممەی داهاتوو لە پەرلەمان ئامادە بن. تا ئێستا کارنامەی دانیشتنەکە ڕانەگەیەندراوە. ڕۆژی دووشەممەی ڕابردوو یەکەم دانیشتنی خوولی نوێی پەرلەمانی کوردستان بەڕێوەچوو و تێیدا پەرلەمانتاران سویندی یاسایین خوارد. دوای ته‌واوبوونی ڕێوڕه‌سمی سوێندخواردنه‌كه، سه‌رۆكی دانیشتنه‌كه ده‌رگای خۆپاڵاوتنى بۆ هه‌رسێ پۆسته‌كانی (سه‌رۆكی په‌رله‌مان، جێگرى سه‌رۆكى په‌رله‌مان، سكرتێری په‌رله‌مان) كرده‌وه و له‌لایه‌ن فراكسیۆنه‌كانی پارتی دیموكراتی كوردستان و یه‌كێتیی نیشتیمانیی كوردستان و جوڵانه‌وه‌ى نه‌وه‌ی نوێ، ژماره‌یه‌ك كاندید بۆ ئه‌م پۆستانه پێشکەش كران. بۆ پۆستی سه‌رۆكی په‌رله‌مان هه‌ریه‌ك له هه‌ڵگورد نه‌جیب عوسمان، ڤالا فه‌رید ئیبراهیم، شاڵاو كۆسره‌ت ڕه‌سول عه‌لی، میران محه‌مه‌د عه‌باس، كورده‌وان جه‌مال محه‌مه‌د خۆیان کاندید كرد. بۆ پۆستی جێگری سه‌رۆكی په‌رله‌مان هه‌ریه‌ك له به‌هجه‌ت عه‌لی ئیبراهیم، مه‌رد عه‌لی ڕه‌سول، ئازاد محه‌مه‌دئه‌مین حه‌سه‌ن، ئومێد عه‌لی حه‌مه‌ساڵح، عه‌دنان حوسێن حه‌سه‌ن خۆیان کاندید كرد. بۆ پۆستی سكرتێری په‌رله‌مانیش هه‌ریه‌ك له هاڤین سه‌عید خزر، شیرین یونس عه‌بدوڵا، شلێر غه‌فوور ساڵح، سه‌وسه‌ن كاكه مه‌م محه‌مه‌د، ڕامی نورى عۆدیش، نه‌جده‌ت نورى محه‌مه‌د خۆیان کاندید كرد. به‌ر له ئه‌نجامدانى ڕێككاره یاساییه‌كانی پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردن بۆ ده‌سته‌ی سه‌رۆكایه‌تی، به‌هۆی ئاماده‌نه‌بوونی ڕێژه‌ی یاسایی ئه‌ندامانی په‌رله‌مانی له‌ناو هۆڵى دانیشتن، سه‌رۆكی دانیشتنه‌كه بڕیاریدا پشوویه‌ک وەربگیرێت تاوه‌كو ڕێژه‌ی یاسایی ئاماده‌بووان دروست ده‌بێت. دوای وه‌رگرتنی پشووه‌كه، دانیشتنه‌كه ده‌ستیپێكرده‌وه، به‌ڵام به‌هۆی ئاماده‌نه‌بوونی ڕێژه‌ی یاسایی ئه‌ندامانى په‌رله‌مان دانیشتنه‌كه بۆ كاتێكی نادیار هه‌ڵگیرا.
هاوڵاتی - داوا لە پەرلەمانتاران دەکات کاتژمیر 11ی پێشنیوەڕۆی سێشەممەی داهاتوو لە پەرلەمان ئامادە بن. - تا ئێستا کارنامەی دانیشتنەکە ڕانەگەیەندراوە. محەمەد سلێمان سەرۆکی یەکەم دانیشتنی پەرلەمانی کوردستان داوا لە پەرلەمانتاران دەکات ڕۆژی سێشەممە لە پەرلەمان ئامادە بن. ئەمڕۆ یەکشەممە، محەمەد سلێمان، ڕایگەیاند، داوا لە پەرلەمانتاران دەکات کاتژمیر 11ی پێشنیوەڕۆی سێشەممەی داهاتوو لە پەرلەمان ئامادە بن. تا ئێستا کارنامەی دانیشتنەکە ڕانەگەیەندراوە. ڕۆژی دووشەممەی ڕابردوو یەکەم دانیشتنی خوولی نوێی پەرلەمانی کوردستان بەڕێوەچوو و تێیدا پەرلەمانتاران سویندی یاسایین خوارد. دوای ته‌واوبوونی ڕێوڕه‌سمی سوێندخواردنه‌كه، سه‌رۆكی دانیشتنه‌كه ده‌رگای خۆپاڵاوتنى بۆ هه‌رسێ پۆسته‌كانی (سه‌رۆكی په‌رله‌مان، جێگرى سه‌رۆكى په‌رله‌مان، سكرتێری په‌رله‌مان) كرده‌وه و له‌لایه‌ن فراكسیۆنه‌كانی پارتی دیموكراتی كوردستان و یه‌كێتیی نیشتیمانیی كوردستان و جوڵانه‌وه‌ى نه‌وه‌ی نوێ، ژماره‌یه‌ك كاندید بۆ ئه‌م پۆستانه پێشکەش كران. بۆ پۆستی سه‌رۆكی په‌رله‌مان هه‌ریه‌ك له هه‌ڵگورد نه‌جیب عوسمان، ڤالا فه‌رید ئیبراهیم، شاڵاو كۆسره‌ت ڕه‌سول عه‌لی، میران محه‌مه‌د عه‌باس، كورده‌وان جه‌مال محه‌مه‌د خۆیان کاندید كرد. بۆ پۆستی جێگری سه‌رۆكی په‌رله‌مان هه‌ریه‌ك له به‌هجه‌ت عه‌لی ئیبراهیم، مه‌رد عه‌لی ڕه‌سول، ئازاد محه‌مه‌دئه‌مین حه‌سه‌ن، ئومێد عه‌لی حه‌مه‌ساڵح، عه‌دنان حوسێن حه‌سه‌ن خۆیان کاندید كرد. بۆ پۆستی سكرتێری په‌رله‌مانیش هه‌ریه‌ك له هاڤین سه‌عید خزر، شیرین یونس عه‌بدوڵا، شلێر غه‌فوور ساڵح، سه‌وسه‌ن كاكه مه‌م محه‌مه‌د، ڕامی نورى عۆدیش، نه‌جده‌ت نورى محه‌مه‌د خۆیان کاندید كرد. به‌ر له ئه‌نجامدانى ڕێككاره یاساییه‌كانی پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردن بۆ ده‌سته‌ی سه‌رۆكایه‌تی، به‌هۆی ئاماده‌نه‌بوونی ڕێژه‌ی یاسایی ئه‌ندامانی په‌رله‌مانی له‌ناو هۆڵى دانیشتن، سه‌رۆكی دانیشتنه‌كه بڕیاریدا پشوویه‌ک وەربگیرێت تاوه‌كو ڕێژه‌ی یاسایی ئاماده‌بووان دروست ده‌بێت. دوای وه‌رگرتنی پشووه‌كه، دانیشتنه‌كه ده‌ستیپێكرده‌وه، به‌ڵام به‌هۆی ئاماده‌نه‌بوونی ڕێژه‌ی یاسایی ئه‌ندامانى په‌رله‌مان دانیشتنه‌كه بۆ كاتێكی نادیار هه‌ڵگیرا.
هاوڵاتی - ڕاپەڕینی گەلی سوریای دراوسێ دڵی سەرجەم موسوڵمانان و خەباتگێڕانی جیهانيان خۆشکرد. - گرنگی تەنها بە سوریا بدەن و خۆتێوەنەگلان لە کێشەی گەلانیتر. عرفان علی عبدالعزیز ڕابەری گشتی بزووتنەوەی ئیسلامی لە کوردستان/عیراق ڕایگەیاند ڕاپەڕینی گەلی سوریای دراوسێ دڵی سەرجەم موسوڵمانان و خەباتگێڕانی جیهانيان خۆشکرد. دەقی بەیاننامەكە: بسم اللە الرحمن الرحیم وَيَوْمَئِذٍ يَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ بِنَصْرِ اللَّهِ الحمد للە الذی انجز وعدە و نصر عبدە و هزم الاحزاب وحدە. بەیانی سەرکەوتنتان باش برای بەڕێزم فەرماندە احمد الشرع فەرماندەی ڕاپەڕینی گەلی سوریای دراوسێ و خۆشەویست و هاوڕێیانتان لە ژوری ئۆپەراسیۆنەکان، پێش خەڵکی سوریای شۆڕشگێڕ، دڵی سەرجەم موسوڵمانان و خەباتگێڕانی جیهانتان خۆشکرد بەو ڕاپەڕینە مەزنە، خوای گەورەو میهرەبان پشتیوانتان بێت و ماوەی ڕاگوزەری بە باشیی تێپەڕێنن، ئەوەی کە گرنگە جیهان ئێستا چاوی لەسەر ئێوەی ئازیزە چۆن ئەو قۆناغە تێدەپەڕێنن.. ١- سیستەمێکی مەدەنی لە سوریادا دابمەزرێنن، کە ببێتە سەرچاوەیەکی باش بۆ حوکمرانییەكی ڕەشید کە تەواوی هاوڵاتیانی سوریا لێی بەهرەمەندبن و ببێتە شانازی بۆ سەدان ملیۆن مسوڵمان. ٢- تێگەیشتن لەو پەیوەندییە ئاڵۆزە نێودەوڵەتیانە و بە هۆشیاری مامەڵەکردن لەگەڵ رووداوەكان كە دوور بێت لە عاتیفە. ٣- گرنگی تەنها بە سوریا بدەن و خۆتێوەنەگلان لە کێشەی گەلانیتر، چونكە هەر گەلەو تایبەتمەندی خۆی هەیە. 4.تێپەڕاندنی ئەو فیقهە سیاسییە كۆنەی كە لەگەڵ ئەم واقیعەی مسوڵمانان ناگونجێت و بەرهەمهێنانی فیقهی سیاسی نوێ بۆ ئەم واقیعە. وسلام علیکم براتان عرفان علی عبدالعزیز ڕابەری گشتی بزووتنەوەی ئیسلامی لە کوردستان/عیراق
هاوڵاتی -ئەمڕۆ یەکشەممە ئاسمان نیمچە هەور دەبێت لە دوای نیوەڕۆ دەگۆڕێت بۆ هەورى تەواو - لە دوانيوەڕۆی ئەمڕۆوە بەفرو بارانبارین دەستپێدەکات. بەڕێوەبەرایەتی گشتی کەشناسی هەرێمى كوردستان پێشبینیكرد ، لە دوانيوەڕۆی ئەمڕۆوە بەفرو بارانبارین دەستپێدەکات و ئیدارەی ڕاپەڕین و شارۆچکەی کۆیە و دوکان زۆرترین بڕی بارانی لێدەبارێت. بەپێی ڕاگەیەندراوی بەڕێوەبەرایەتی گشتی کەشناسی هەرێم، ئەمڕۆ یەکشەممە ئاسمان نیمچە هەور دەبێت لە دوای نیوەڕۆ دەگۆڕێت بۆ هەورى تەواو، لە ئەنجامى کاریگەرى نزمە پاڵەپەستۆى دەریای سوور ڕوو لە ناوچە جیا جیاکانی هەرێم دەکات لە کاتەکانى ئێوارەدا. باسی لەوەشکردووە: کاریگەرى ئەم ناسەقامگیریە لە سەر سنوورى پارێزگای سلێمانى و بەشێک لە پارێزگاى هەولێر و کەرکوک و بەشێک لە ئیدارەى گەرمیان دەبێت. ئەوەشی وتووە: شێوازی دابارین نمە باران و بارانى مام ناوەند هەندێ کات هەورە تریشقە دەبێت سەبارەت بە بەفر بارین ناوچە سنوورییەکان و بەشێک لە لووتکەى شاخە بەرزەکان دەبێت، لە ماوەى کاریگەری ئەم شەپۆلە ئەم شوێنانە باران بارینى زیاتر دەبێت (ئیدارەى ڕاپەرین و سنوورى شارۆچکەى کۆیە و دوکان) لە درەنگانى شەودا کاریگەرى ئەم شەپۆلە لاواز دەبێت. کەشناسی ئاماژەی بەوەشداوە: پلەکانی گەرما کەمێک نزم دەبیتەوە بەراورد بە تۆمارەکانی دوێنێ. لە بارەی کەشوهەوای سبەینێ دووشەممە، کەشناسی هەرێم دەڵێت: “ئاسمان نیمچە هەور دەبێت، ئەگەرى نمە بارانێکى کەم لەسەر بەشێک لە ناوچە شاخاوییەکان لەدوای نیوەڕۆ ئاسمان بۆ ساماڵ و پەڵەهەور دەبێت. پلەکانی گەرما کەمێک بەرز دەبێتەوە لە تۆمارەکانی ئەمڕۆ وەک لە خوارەوە ئاماژەیان پێدراوە”. بەرزترین پلەکانی گەرمای پێشبینیکراو بە پلەی سیلیزی هەولێر : 18 سلێمانی : 15 دهۆک : 19 زاخۆ : 19 هەڵەبجە : 16 کەرکوک : 19 سۆران : 14 حاجی ئۆمەران : 7 گەرمیان : 21
- هەڤاڵ مورڤەت گوڵسێڤار کە بە ژیان ناسراوە، لە ٣٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٣ لە هەرێمەکانی پاراستنی مەدیا شەهید بووە. - هەندێک دەزگای ڕاگەیاندن و کەناڵی ناوخۆیی هەرێمیش ئەو هەواڵەی میتی تورکیایان بڵاو کردووەتەوە و پاساوی ناڕاستیان بۆ هێناوەتەوە. ئامادەکردنی هاوڵاتی: دەزگای میتی تورکیا هەواڵێکی چەواشەکارانە بڵاو دەکاتەوە گوایە ئەمڕۆ فەرماندەیەکی پژاکی تیرۆر کردووە، لە کاتێکدا ئەو فەرماندەیە ساڵی ڕابردووە شەهید بووە و هەندێک دەزگای ڕاگەیاندن و کەناڵی ناوخۆیی هەرێمیش ئەو هەواڵەی میتی تورکیایان بڵاو کردووەتەوە و پاساوی ناڕاستیان بۆ هێناوەتەوە. هەڤاڵ مورڤەت گوڵسێڤار کە بە ژیان ناسراوە، لە ٣٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٣ لە هەرێمەکانی پاراستنی مەدیا شەهید بووە، بەڵام لە هەواڵێکی ناڕاست و چەواشەکاریدا، میدیای فەرمیی تورکیا لە زاری دەزگای هەواڵگریی میتەوە ئەمڕۆ هەواڵی تیرۆرکردنی بڵاو کردووەتەوە گوایە ئەو فەرماندەیەیان لە شارۆچکەی پێنجوێنی پارێزگای سلێمانی شەهید کردووە.
هاوڵاتی - نەك تەنها لە رۆژئاوای كوردستان بەڵكو لەهەر چوار پارچەی كوردستان بۆ گەلی كورد بەگشتی دەرفەتێكی زێڕین لە بەردەستماندایە. - نەخشەی ناوچەكە دەگۆڕێت و شەڕی جیهانی سێیەم دەستپێدەكات و گەلی كورد هەوڵی ئەوەی داوە سەرپەرشتی گۆڕانكاریەكان بكات. - بەپێویستیشی دەزانین شاندێكی هەرێم سەردانی رۆژئاوای كوردستان بكات زۆر گرنگە بۆ ئێمە. دكتۆر چاڤیدان كەمال نوێنەری پەیەدە لە باشووری كوردستان ڕایگەیاند لەگەڵ پێشهات و ڕووداوەكانی سوریا ئێمە بەرەو سەركەوتن ئەڕۆین. دكتۆر چاڤیدان كەمال لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا لە شاری سلێمانی ڕایگەیاند لەگەڵ كۆچكردن و جینۆسایدی كورد و پیلانگێڕیەكانی دەوڵەتی توركیا دژ بە كوردبە، باوەڕمان بە هێز و ئیرادەی خۆمان هەیە و بەرەو سەركەوتن ئەڕۆین. وتيشى: نەك تەنها لە رۆژئاوای كوردستان بەڵكو لەهەر چوار پارچەی كوردستان بۆ گەلی كورد بەگشتی دەرفەتێكی زێڕین لە بەردەستماندایە لەم قۆناغە كە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەگشتی بە گۆڕانكاریەكی زۆر گەورەدا دەڕوات. رونیشیكردەوە: نەخشەی ناوچەكە دەگۆڕێت و شەڕی جیهانی سێیەم دەستپێدەكات، گەلی كورد هەوڵی ئەوەی داوە سەرپەرشتی گۆڕانكاریەكان بكات بە هێزی ناوخۆیی خۆی، بە ئیرادەی خۆی، بە بیروباوەڕی خۆی. دەسپێكی سەركەوتنەكانیش لەم دەساڵەی ڕابردوودا لە رۆژئاوای كوردستان بوو ، هێزی سوریا دیموكرات بە تەواوەتی لە ئامادەباشیدان بۆ پاراستنی رۆژئاواى كوردستان و پێشڕەویان كردووە. باشی لەوەشكرد پلانێكی گەورەی دەوڵەتی توركیا هەیە لە دژی گەلی كورد، دەوڵەتی توركیا دەیەوێت بەهەموو شێوەیەك دەرفەتێك بدۆزێتەوە بۆ جینۆسایدكردنی كورد و دۆزی گەلی كورد بەرەو نادیار و تاریكایی بەرێت، دۆخی ئێمە لە شەهبا و ناوچەكانی ئەشرەفییە و شێخ مەقسود لە حەلب توشی مەترسیەكی گەورە بووین، هەمیشە پلانی دەوڵەتی توركیا ئەوە بوو خۆسەری باكور رۆژهەڵاتی سوریا سەرنەكەوێت و گەلی كورد مافی خۆی بەدەست نەهێنێت، هەمیشە لەهەوڵی ئەوەدابوو جینوسایدی گەلی كورد بكات و نەهێڵێ كورد نزیكی دەریای ناوڕاست بێت، توركیا بەردەوام پلانی دژ بە كورد داڕشتووە دوا پلانی لەڕێگەی دەستەی تەحریر شام بوو، لەگەل سوپای سوریای نیشتیمانی كە كۆمەڵێك گرووپی چەتە و بەكرێگیراوی توركیان ،بۆ هێرشكردنە سەر گەلی كورد . وتيشى: لەم گۆڕانكاریە گەورەیەدا هێرشكرایە سەر شەهبا و ئەشرەفیە و شێخ مەقسود، هێزی ئێمە هەوڵیاندا ڕێڕەوێك بكەنەوە چونكە ناوچەكانی شەهبا دابڕاوە لە ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست كە خۆسەری ئێمە لەوێ زیاتر بەهێزترە بۆ ئەوەی گەلی خۆمان بپارێزین یان ڕێگری لەوە بكەین رووبەڕووی جینۆساید نەبنەوە لە سوریا ، بەهەمان شێوە ڕێگەمان كردەوە لە نێوان شەهبا و ئەشرەفیە و شێخ مەقسود، پلانێكی گەورەی توركیا هەیە بۆ ئەوەی گەلی كورد لە رۆژئاوای ڕووباری فوڕات بمێنێت. ئاماژەشیكرد وەك ئامار لە ناوچەی شەهبا نزیكەی 200 هەزار گەلی كورد لەوێبون پلانێك هەبوو جینۆساید بكرێن هەروەها لەناوچەكانی ئەشرەفیە و شێخ مەقسودیش نزیكەی 250 هەزار بۆ 300 هەزار كوردی لێيه ،كۆمەڵێك كاروانی گەلی ئێمە لە شەهباوە ڕوویان كردە ناوچە ئارامەكانی خۆمان كۆمەڵێك ماون ئێمە لە هەوڵداین ئەوانیش بگوازینەوە. سەبارەت به ناوچەكانی ئەشرەفیە و شێخ مەقسودیش ئێمە ئێستا لە گفتوگۆداین لەگەڵ ئەو هێزانە كە بەتەواوەتی حەلەبیان داگیركردووە لەگەل هاوپەیمانی نێودەوڵەتی لەگەڵ روسیا لەگەل هەمویان لە گفتوگۆداین ، بەڵام پیمان باش نییە ئەوانیش حەز ناكەن ناوچەكانی خۆیان بەجێبهێڵن ئەمە گۆڕانكاریەكی دیمو گرافی ڕوودەدات و پلانی دەوڵەتی توركیاش جێبەجێدەكرێت و كورد بە تەواوەتی لە ڕوژئاوای ڕوباری فورات نامێنێت ،ئەمە خاڵێكی زۆر گرنگە ئێمە بتوانین بیانپارێزین لەسەر خاكی خۆیان لەگەڵ هێزە نێودەوڵەتیەكان گفتوگۆ بكرێت كە ئەم گەلە پارێزراوبێت. دووپاتیكردەوە وەك ئیدارەی خۆمان لە رۆژئاوای كوردستان ئێمە هەمیشە ئامادەین بۆ گفتوگۆكردن لەگەڵ هەموو لایەنە سیاسیەكان بۆ ئەوەی سوریایەكی ناوەندی دابمەزرێنین ، عێراقیش دوور نییە لەم پلانانە وەكو چۆن حەلەب بە ویلایەتێكی توركی دەبینن موسڵیش بە ویلایەتێكی توركی دەبینێت دەرفەتێكی بۆ بڕەخسێت نە هەرێمی كوردستان ئەهێڵێت نە رۆژئاوای كوردستان . داوا دەكەین لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی ناوچەیەكی دژە فڕین دابمەزرێت بۆ رۆژئاوای كوردستان بەگشتی، بەردەوامین لەناردنی هاوكاریەكان بەڵام قورسە ئەم كارە چونكە تاكە دەرگایەك هەیە لەنێوان باشوری كوردستان و رۆژئاوای كوردستان دەرگای سێمالكایە ،پێویستە شاندێك دروستكەین و لەگەڵ پارتی و پەرلەمانی كوردستان و سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان قسە بكەین تاكو ئەم دەرگایە بكریتەوه و فشار دروست بكرێت بۆ گەیاندنی هاوكاریەكان بۆ رۆژئاوای كوردستان، داواش لەهەموو ئەو هێزانە دەكەین كە لە سوریان بەئەركی مێژوویی خۆیان هەستن و گەلی كورد بپارێزن، بەپێویستیشی دەزانین شاندێكی هەرێم سەردانی رۆژئاوای كوردستان بكات زۆر گرنگە بۆ ئێمە رۆڵێكی زۆری دەبێت و فشارێكیش دروست دەبێت بۆ ئەوەی دەرگای سێمالكا بكرێتەوە، دەرفەتێكی زێڕینە لەسەركەوتن نزیكین بەڵام دەرگای برادەرانی ئێمە بەڕوماندا داخراوە ئەبێت هەوڵبدەین بیكەینەوە دەرفەتەكە زیاتر دەبێت.
ئەنوار خەفاجی - تائێستاش كەشی سیاسی لە عێراقدا زۆر جار بووەتە هۆی پەراوێزخستنی ئافرەتان. - پێویستە هەمووان كار لەسەر لابردنی ئەو بەربەستانە بكەن كە رێی لێگرتون تاكو بچنە شوێنی شایستەی خۆیان وەك سەركردە و خاوەن بڕیار. - بەڵام جێبەجێكردنی ئەم بنەمایانە ڕووبەڕووی ئاڵنگاری گەورە دەبنەوە و لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقیش زۆر جار بڕیارەكان لەدەست پیاوەكاندان. مافناسی عێراقی ئەنوار داود خەفاجی ڕایگەیاند كەشی سیاسی لە عێراق تاكو ئێستاش ڕێگرە لەوەی ئافرەتان ڕۆڵی خۆیان بەباشی بگێڕن. ئەنوار خەفاجی تایبەت بە هاوڵاتی ڕاگەیاند هەرچەندە دەستوری عێراقی لە ساڵی 2005 مافی ئافرەتانی زامنكردووە و پاڵپشتی لە بەشداریكردنی سیاسی و كۆمەڵایەتی كردووە، بەڵام جێبەجێكردنی ئەم بنەمایانە ڕووبەڕووی ئاڵنگاری گەورە دەبنەوە و لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقیش زۆر جار بڕیارەكان لەدەست پیاوەكاندان. وتیشی: تائێستاش كەشی سیاسی لە عێراقدا زۆر جار بووەتە هۆی پەراوێزخستنی ئافرەتان و هەلی تەواویان نادەنێ بۆ خستنڕووی تواناكانیان. بەپێویستیشی زانی چاو بە یاساكاندا بخشێنرێتەوە بۆ زامنكردنی پتەوكردنی مافی ئافرەتان و یەكسانكردنیان لەگەڵ پیاوان و پێویستە هەمووان كار لەسەر لابردنی ئەو بەربەستانە بكەن كە رێی لێگرتون تاكو بچنە شوێنی شایستەی خۆیان وەك سەركردە و خاوەن بڕیار.
هاوڵاتی - ڕۆژنامەی نیۆرک تایمز لە زاری چەندبەرپرسێکی ئیقلیمی و ئێرانی بڵاویکردۆتەوە. - ئێران چەندین چەکداری سوپای پازداران و کارمەندانی باڵیۆزخانەکەی لەگەڵ خێزانەکانیان لە سوریا کشاندۆتەوە. ڕۆژنامەی نیۆرک تایمز لە زاری چەندبەرپرسێکی ئیقلیمی و ئێرانی بڵاویکردۆتەوە ئێران فەرماندە سەربازی و فەرمانبەرانی بۆ هەر یەک لە عێراق و لوبنان کشاندۆتەوە لە نێویاندا گەورە فەرماندەکانی سوپای قودس کە پێشتر هاوکاری سوپای سوریایان کردووە. ئەو رۆژنامەیە دەشڵێت هەر لە چوارچێوەی کشانەوەی هێزەکانی لە سوریا، ئێران چەندین چەکداری سوپای پازداران و کارمەندانی باڵیۆزخانەکەی لەگەڵ خێزانەکانیان لە سوریا کشاندۆتەوە. وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا، ئەمڕۆ شەممە لە ڕاگەیەندراوێكدا بڵاویكردەوە، وەزارەتەكە داوا لە هاوڵاتیانی ئەمریکی دەکات، دەستبەجێ سوریا بەجێبهێڵن لەکاتێکدا بژاردەی گەشتە بازرگانییەکان لە دیمەشق بەردەستن .
هاوڵاتی - ئەو هاوڵاتیانەی کە مانەوە هەڵدەبژێرن یان ناتوانن بچنە دەرەوە، پێویستە پلانی فریاگوزاری ئامادەبکەن. - هەریەكە لە وڵاتانی ڕوسیا و ئوردنيش داوایان لە هاوڵاتیەكانیان كرد بەپەلە سوریا بەجێبهێڵن. وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا ئەمڕۆ شەممە داوای لە هاوڵاتیانی وڵاتەكەی لە سوریا دەكات دەستبەجێ و لەڕێگەی گەشتە بازرگانیەكانی دیمەشقەوە ئەو وڵاتە بە جێبهێڵن. وەزارەتەكە لە ڕاگەیەندراوێكدا بڵاویكردەوە، وەزارەتەكە داوا لە هاوڵاتیانی ئەمریکی دەکات، دەستبەجێ سوریا بەجێبهێڵن لەکاتێکدا بژاردەی گەشتە بازرگانییەکان لە دیمەشق بەردەستن . ئاماژەی بەوەشكرد، "ئەو هاوڵاتیانەی کە مانەوە هەڵدەبژێرن یان ناتوانن بچنە دەرەوە، پێویستە پلانی فریاگوزاری ئامادەبکەن بۆ ڕوبەڕوبونەوەی بارودۆخە سەختەکان و ئامادەبن بۆ مانەوەی درێژخایەن لە شوێنی خۆیاندا ئەگەر پێویست بکات". بەگوێرەی ڕاگەیەندراوەكەی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا، پەرەسەندنی پێكدادانی سەربازی لە سوریا ئەگەری هەیە تەواوی ئەو وڵاتە بگرێتەوە و ئەوەش وایكردوە باردۆخی ئەمنی ناسەقامگیر و پێشبینی نەكراوبێت. دوێنێ هەریەكە لە وڵاتانی ڕوسیا و ئوردن داوایان لە هاوڵاتیەكانیان كرد بەپەلە و لە ڕێگەی گەشتە بازرگانیەكانەوە كە لە دیمەشقەوە بەردەستە، سوریا بەجێبهێڵن، هەروەها باڵیۆزخانەی عێراق لە دیمەشق داوای لە هاوڵاتیانی عێراقی خوازیاری گەڕانەوە بۆ وڵاتکرد، پەیوەندی بە باڵیۆزخانەوە بکەن بە مەبەستی تۆمارکردنی ناوەکانیان.
.jpg)
