سیروان حەمەرەشید

عەلمانییەت  واتا جییای دین لەدەوڵەت و کاروباری سیاسی.. یان  بریتییە لەلێککردنەوەو دابڕانی دەوڵەت لەئایین، یاخود رێگەپێدراو نییە دەوڵەت دەستوەربداتە کاروباری ئایینی، دەوڵەت لەبەرامبەر هەموو هاووڵاتییان و باوەڕی مەزهەبی و ئینتما جیاجیاکاندا بەیەکسانی لێیان دەڕوانێت و مامەڵەیان لەگەڵدا دەکات.

عەلمانییەت  زادەی  هەلومەرجی کۆمەڵایەتی و سیاسییە کە لەسەدەی حەڤدە و هەژدەدا سەریهەڵدا  ئەم زاراوەیە  لەلایەن (هۆلیۆیک)ەوە ساڵی (1851) داتاشراوە.

دیارەدەی سەرهەڵدانی عەلمانییەت لەخۆرئاوا

بەر ئەساسی ستەم و چەوساندنەوە و  لەقاڵبدانی بیرو عەقڵ و  سەپاندن و خورافیات و فرۆشتنی کارتی بەهەشت ( صكوک غفران) و بەمێگەلکردنی کۆمەڵگە بووە  بەجۆرێک  (دادگای پشکینن) ببووە جێگەی سزادان بەمل پەڕاندن و دەربەدەرکردنی فەیلەسوف و بیرمەند و زانایان، لەو سەردەمەدا شتێک نەما ئەتک و لاقە نەکرا بێت، دیارە کۆمەڵگە و نوخبەی فەیلەسوف و رۆشنبیرانی رۆژئاوا لەبەردەم دوو  بژاردەدا بوون .

یەکەم/ یان دەبوو بێدەنگ بوونایە و تەبەنی مانەوەی ئەو دۆخە پڕ لەستەمگەری وتاریکستانە بکەین.

دووەم/ یان دەبوو بوێرانە بێدەنگی بشکێنن و خەباتی   فیکری و  مەعریفی و کەلتوری سەر رێگا بخەن و  بەرپرسیاریەتی ئەو هەلومەرجە چەقبەستوو و سەرسەختە بگرنە ئەستۆ .

  دلێرانە بژاردەو ڕێگای دووەمیان  گرتەبەر،  سەرئەنجام رۆشنگەری و فەلسەفەو زانست  و مرۆگەری سەرکەوت و بەیەکجاری کۆتایی بەدەسەڵاتی لاهوتی و کڵێسا و پیاوانی دیینی هێناو  مۆدێرنە لەدایکبوو.

هەڵبەته ئەوەی کومەڵگەی خۆرئاوای لەدەستی تاریکی و ستەمگەری رزگارکرد عەقڵ و بوێری و ئازایەتی و ئیرادە  بوو،  لێرەدا گرنگە سەبارەت بەکۆمەڵگەی کوردی کەمێک لەسەر ئەو چەمکە رابوەستین و شەن و کەوی  عەلمانییەت بکەین و بزانین بۆ بەوە چەمکە نامۆیە؟ نایەوێت تێگەیشن و هۆشیاری و مەعریفەی گشتی هەبێت و  مامەڵەی لەگەڵدا بکات ، یان بۆ نەتونراوە  پایەو پڕنسپەکانی دیموکراسی و عەلمانییەت  لەژیانی سیاسییدا پەسەند بکات؟

 دیارە گرووپ و رەوت و هێزە ئیسلامییەکانی کوردستان  لەڕوانگەی ترادسیۆنی ئایینی و ئایدیۆلۆژیایەوە ئەو چەمکە دەشێوێنن و هەندێک جار  لایەنگرو دڵخوازەکانی دەخەنە خانەی کوفر و بێدینییەوەو بەدەنگێکی ترسناک  عەلمانیەت وەک کوفرە ئاژمێری دەکەن و دەڵێن ئەم فۆڕمە بەکۆمەڵگەی ئێمە ناتەبایەو پێچەوانەی بنەماکانی شەریعەت و ئیسلامە؟

بیرمەندی عەرەب محەمەد ئەرگۆن پێوایە «لەدوای یانزەی سیێپتەمبەرەوە ئەنگێزەی ئایینی و دەمارگیری هەموو جێگایەکی دونیای گرتووەتەوە و مرۆڤەکان جۆش دەدات و دوژمنایەتییەکان قوڵتر دەکاتەوە».

لەکاتێکدا هەموومان باش دەزانین  ئیسلام  ئایینی فەرمیی هەرێمی کوردستانەو لەلایەن دەسەڵاتەوە گەورەترین پاڵپشتی  ماددی و مەعنەوی لێدەکرێت، باشترین شێوە دەرفەت و زەمینەیان بۆ رەخسێنراوە و  بەشی زۆری  یاساکانی هەرێم  سەرچاوەکەی شەریعەتی ئیسلامە و لەگەڵ ئەوشەدا چەندین حزبی  ئیسلامی و مزگەوت و پەرستگا و ناوەند و رێکخراوی خێرخوازی و پەروەردەیی و  میدیایی و سۆشیال میدیاو ئەرشاداتی ئیسلامی جۆراجۆر ئامادەگییان هەیە و  لەو نێوەندەدا  خەریکی بانگەشەن  بانگخوازی خۆیانن، تاڕادەیەک بەشێک لەمەلا و بانگخواز و ئایدیۆلۆژسیتە ئیسلامییەکان ئەو مافە بەخۆیان دەدەن میدیا و تۆڕی کۆمەڵایەتی و مینبەرەکان بکەنەوە و بێ سانسۆرکردن مایکەکانیان هێرشکردنە سەر  ئازادییە شەخسی و گشتییەکانی کۆمەڵگە و  تەهشیرو سوکایەتی بەبەهاکان و  هونەرو ئەدەب و رەخنەگر و غەیری دیینی بکەن بۆ کەسیش نییە لەگوڵ کاڵتریان پێ بڵێت، بەڵام بەپێچەوانەوە ئەگەر نووسەر  یان رەخنەگرێک قسە و رەخنەی  لەسەر وتار و نووسین و تێکستە ئایینەکان هەبێت، بێ چەندوچوون خۆیان سەغڵەت و تەنگەتاو دەکەن  دوور لەپێودانگی ئەخلاقی  بنەماکانی جیهانی مافەکانی مرۆڤ فتوای  تەکفیرو حەڵاڵکردنی خوێنیان دەدەن؟؟؟!!! تەنانەت  نووسەری عەرەبی حەمید زناز» ئەو ئیسلامییانەی لەژێر سایەی عەلمانییەتی خۆرئاودا ماف و ئازادییەکانی بۆ دەستەبەرکراوە هێشتا رازی نین و خەریکی هاوپەیمانیەتی بەستنن لەگەڵ نەیارەکانیدا( فێندەمیێنتالیستە مەسیحیەکان و جولەکە و راستڕەوو چەپڕوە توندەڕەوەکان)  بەمەبەستی هەڵتەنکاندنی سیستمی عەلمانییەت و تارومارکردنی بەیەکجاری پاشان سەپاندنی شەریعەتی ئیسلامی».

دیارە دەسەڵاتی کوردیش لەژێر گوشاری  رەوتە ئیسلامییەکان و  بەبیانوی رێزگرتن لەموقەدەساتی کۆمەڵگە ، ئەو کتێب و بڵاوکراونەی بەدیدێکی رەخنەگرانە لەسەر ئایین و فتواو وتاری بانگخوازن دەنووسرێن سانسۆر دەکرێن، سانسۆریش بەشێکە لەتیرۆری فیکری و وشه ، (بلیان کاتز) بەڕێوەبەری جێبەجێکاری فیدراسیۆنی نیشتیمانی لەدژی سانسۆر دەڵێت»  سانسۆر پاسی نەفامی دەکات و دەیپارێزێت»  ئەوە مانای ئەوەیە سانسۆرچییەکان لەڕووناکی و نووسەران دەترسن...

زۆر روونە عەلمانییەت لەکوردستاندا  وەک تیۆرو فەرهەنگ ئێجگار لاوازو بێهێزە  تائەم ساتەوەختە رەوت و ناوەندو دامەزراوەیەکی سیاسی و مەدەنی و فەرهەنگی  جددی شک نابەین لێبڕاوانە کار بۆ ناساندن و  بەکەلتورکردنی  بکات و بەجۆرێک هەموو ئەوانەی خۆیان بەسیکۆلار و مەدەنیخواز دادەنێن و لەبەرامبەر دوژمنانی عەلمانیەت   هێزە پەڕگیر و فێندەمێنتالیزم و ئیسلامییەکان    زۆر  خەمساردو بێ باکن.

هەر چەندە لێرەو لەوێ  گوێبیستی  ئەوە دەبین گرووپگەل و ناوەندی جیاجیا  کار بۆ مۆدێلی دیموکراسی و سیکۆلارلیزم دەکەن، بەڵام رۆڵی ئەم گرووپانە لەچوارچێوەی نوخبە و سنورێکی بچووک و  لۆکاڵی تێپەڕ ناکات،   هەر ئەمەش بووە کەنەیانتوانیوە قەڵەمبازی گەورە بدەن بەجۆرێک تادێت ئاسۆی گەیشتن بەسیستمێکی لەوچەشنه تووشی رەشبینیمان دەکات.

چونکە ئەو رەوت و نوخبەیەی  بانگەشە بۆ   مەدەینەت و بەعەلمانبیوونی سیاسەت و سیستەم دەکەن پاسیڤ و کەم جۆڵەن،  هەروەها تائەمڕۆکە هێزو ئەحزابی دیموکراسی و مۆدێرنی کاراو ئازا لەدایک نەبووە ، ئەو هێزانەشی لە پانتایی و رووبەڕی سیاسی هەرێمدا  ئامادەییان هەیە زۆر تەقلیدی و خێڵەکی و بارگاوین بە نۆڕمی خێڵ و ئایینگەرایی و کەم و زۆر لەگەڵ دونیا دیموکراسی وعەلمانییەتدا نایەنەوە..

ینگومان  بەشی هەرە زۆری قەیران و کێشەکانی حوکمداری هەرێم پەیوەسته بە نەبوونی دامەزراندنی حکومەتێکی دیموکراسی  و مەدەنیی و سیکۆلارەوە.

تا فەرهەنگ و چەمکی (دیموکراسی، مەدەنییەت، عەلمانییەت) بەژیانی سیاسی و پڕۆسەی حوکمداری  کوردستان  ئاوێتە نەکرێن ، بێگومان ئەگەری مەترسی  سەرهەڵدانی حزب و رەوتی توندئاژۆو فێندەمێنتالیزمی ئیسلامی و دژە عەلمانییەت زیاتر دەبێت و خێراتر بەجەستەی کۆمەڵگەدا  تەشەنە دەکات و دواجار ناتوانرێت حکومەتی هاووڵاتیبوون و مۆدێرین سەرپێ بخرێت و هێندەی تر عەقڵیەتی خێڵ و ئایینی  جەستەی سیاسی وڵات دادەڕزێنێت  و  کێشەو قەیرانی سیاسی و کۆمەڵایەتی و ئابوورییەکانی هەرێم  درێژەییان دەبێت.

بێگومان بۆ دامەزراندنی سیستەم و دەوڵەتی عەلمانی  پێویستی بەبوێری  و سەرکێشی عەقڵی  و بڕیاردانی ئازایانە هەیە،  نەک بەدروشم و تیۆری و کردەی ناواقعی و  گوتاری  بێ ناوەڕۆک و فەنتازیاگەری..

٭بۆ نووسینی ئەم وتارە سوودم لەو دوو پەرتوکە بینیوە.

1-عەلمانییەت( دەزگای ئایدیا)

2- ئیسلام و ئیسلامی سیاسی (شوان ئەحمەد)