کامەران ئیبراهیم شێروانی

-  ئایا کەشتییگەلە تارماییەکان چین؟ 
-  کەشتییگەلە تارماییەکان چی دەکەن و بۆچی بە مەترسی بەرز هەژمار کراون؟
-  نوسراوەکە زەنگی ئاگادارکردنەوەیەکی ڕاستەقینەیە یان کارتی فشار؟

زانیاری وورد لەم ڕاپۆرتەدایە و لەگەڵمان بن:
لە ژێر ئاسمانی شینی کەنداودا، لەو شوێنەی خوێنبەری ئابووریی عێراق لێیەوە بۆ جیهان دەکرێتەوە، جەنگێکی نهێنی و تەکنەلۆژیی سەردەم بە بێدەنگی بەڕێوەدەچێت. ئەمجارە، بێدەنگییەکە لەلایەن خودی کۆمپانیای بەبازاڕکردنی نەوتی عێراق (سۆمۆ)ـەوە شکێندرا، ئەویش لە ڕێگەی نووسراوێکی فەرمیی " نهێنی و زۆر بەپەلە" کە ئاراستەی دەزگای ئاسایشی نیشتمانی کراوە. ئەم بەڵگەنامەیە، کە واژۆی بەڕێوەبەری گشتیی کۆمپانیاکەی لەسەرە، وەک بۆمبێک تەقییەوە و پەردەی لەسەر شانۆیەکی مەترسیداری تاڵانکاریی ڕێکخراو هەڵدایەوە. نووسراوەکە چیرۆکی "کەشتیگەلە تارماییەکان" دەگێڕێتەوە؛ کەشتیگەلێک کە بە فێڵی دیجیتاڵی و چاونەترسییەوە، سامانی نیشتمانیی عێراق لەبەرچاوی جیهان تاڵان دەکەن. بەڵام پرسیارە ستراتیژییەکە ئەوە نییە کە چی ڕوودەدات، بەڵکو ئەوەیە: بۆچی سۆمۆ لەم کاتەدا بڕیاریدا ئەم نهێنییە گەورەیە ئاشکرا بکات؟

بەپێی ناوەڕۆکی نووسراوەکە، سۆمۆ لە ڕێگەی پلاتفۆرمە جیهانییەکانی چاودێرییەوە جووڵەی ژمارەیەک کەشتیی گوماناویی لە بەندەرەکانی ئوم قەسر و خۆر زوبێر تۆمار کردووە. ئەم کەشتییانە بە دوو شێوازی پێشکەوتوو کاردەکەن کە لە بەڵگەنامەکەدا بە "مەترسیی بەرز" پۆلێن کراون. یەکەم، لە ڕێگەی "فێڵی دیجیتاڵی" سیستەمی ناسینەوەی خۆکاری کەشتییەکان دەخەڵەتێنن تا شوێنی ڕاستەقینەی خۆیان بشارنەوە. دووەم، لە ڕێگەی "مامەڵەی نهێنی و گواستنەوەی بار لە کەشتییەکەوە بۆ یەکێکی تر"، لە تاریکیدا و بە کوژاندنەوەی سیستەمەکانیان، نەوتە دزراوەکە دەگوازنەوە بۆ کەشتیی دیکە کە ناسنامەی یاسایی ساختەیان هەیە.

بەڵام ئاشکراکردنی ئەم زانیارییانە لەلایەن سۆمۆوە، کە بە دڵی کەرتی نەوتی عێراق دادەنرێت، تەنها ڕاپۆرتێکی تەکنیکی نییە. دەرکەوتنی ئەم بەڵگەنامەیە و ئاراستەکردنی بۆ باڵاترین دەزگای ئەمنی لە وڵاتدا، لەگەڵ ناردنی کۆپییەک بۆ دەزگای هەواڵگری، نووسینگەی ڕاوێژکاری ئاسایشی نیشتمانی، وەزارەتی بەرگری، و فەرماندەیی هێزی دەریایی، ئاماژەیە بۆ ئەوەی کە بابەتەکە لە دزییەکی ئاسایی گەورەترە. ئایا "پەرداخەکە پڕ بووە" و سۆمۆ وەک دامەزراوەیەک هەستی بە بێدەسەڵاتی کردووە لە بەرامبەر قەبارەی تاڵانییەکە و ئەو هێزانەی پشتیوانی دەکەن؟ یان ئایا ئەمە جووڵەیەکی حیساب بۆ کراوە لەناو ململانێی هێزەکاندا؟ گۆڕانکاری لە هاوکێشە سیاسییەکاندا لەوانەیە بووبێتە هۆی کردنەوەی ئەم دۆسیەیە وەک "کارتێکی فشار" دژی ئەو هێز و لایەنە سیاسییە ناوخۆییانەی کە گومان دەکرێت سوودمەند بن لەم تاڵانییە و پشتیوانی لۆجستی و ئەمنی بۆ دابین دەکەن.

ئەم کردارە نزیک لە مەحاڵە، کە بەبێ پشتیوانیی ناوخۆیی ئەنجام بدرێت. کلیلە ونبووەکەی ئەم تاوانە ڕەنگە لەسەر وشکانی و لەناو خودی دامەزراوەکانی عێراقدابێت. هەر لێرەدایە کە ڕستە یەکلاکەرەوەکەی ناو نووسراوەکەی سۆمۆ مانایەکی قووڵتر وەردەگرێت، کاتێک بە ڕوونی دەڵێت: "دەمانەوێت دووپاتی بکەینەوە کە هەموو ئەم کەشتییانە لەناو خشتە فەرمییەکانی بارکردندا نین کە لەلایەن کۆمپانیاکەمانەوە ئامادە کراون". ئەم ڕستەیە نەک هەر مۆری کۆتایی لەسەر تاوانەکە دادەنێت، بەڵکو ئاماژەیەکی ناڕاستەوخۆیە بۆ ئەوەی کە دەسەڵاتێک لە سەرووی سۆمۆوە ئەم کارە ڕێکدەخات.

زیانەکانی ئەم تاوانە، کە ساڵانە بە سەدان ملیۆن دۆلار دەخەمڵێنرێن، تەنها ژمارە نین، بەڵکو دزینی داهاتووی وڵاتێکن. سۆمۆ بەم نووسراوەیە ئەرکی خۆی جێبەجێ کردبێت یان یارییەکی سیاسیی نوێی دەستپێکردبێت، لە هەردوو حاڵەتدا حکومەتی عێراق و دەزگا ئەمنییەکانی لەبەردەم تاقیکردنەوەیەکی مێژووییدان. پرسیارە گەورەکە ئەوەیە: کێ لەپشت ئەم کەشتیگەلە تارماییانەوەیە؟ بێدەنگی و کاردانەوەی لاواز، گومانەکان زیاتر دەکات و مانای بەشداریکردن لە تاوانەکەدا یان ملکەچبوون بۆ ئەو هێزانە دەگەیەنێت کە لە پشتییەوەن. ئەم دۆسیەیە تاقیکردنەوەی ڕاستەقینەی ئیرادەی دەوڵەتە لە بەرامبەر هێزی سێبەرەکاندا؛ ئایا دەتوانێت ڕووبەڕووی ئەو ڕاستییە تاڵە ببێتەوە  کە دزەکانی سەدەی بیست و یەک، تەکنەلۆژیا و پشتیوانیی ناوخۆییان هەیە و لە دەریاکان بێباکانە کاردەکەن.