تا ئێستا نزیکەی دوو ملیار بۆ هاووڵاتییانی چەمچەماڵ خەرجکراوە

سازدانی: شاناز حەسەن بڕیار رەشید كاندیدی ژمارە 32ی لیستی هاوپەیمانی كوردستان لەچاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ هاوڵاتى ئاماژە بەوە دەدات لەم هەڵبژاردنەدا هاوپەیمانی كوردستان دەبێتە یەكەم هێزی هەرێم و سێیەم هێز لەسەرتاسەری عێراق. هاوڵاتى: بەڕێزتان پێشتر لەمەكتەبی هەڵبژاردنەكانی یەكێتی بوون، تاچەند لیستی هاوپەیمانی كوردستان كانیدەكانی بەشێوەیەكی باش دابەشكردووە بەسەر بازنەكاندا؟ بڕیار رەشید: هیچ حزبێك نیە كە وەك یەكێتی دامەزراو بێت، چونكە لەسنوری جوگرافیای هەر بازنەیەكدا لانیكەم 10 بۆ 11 كۆمیتەی رێكخستنی هەبێت، یەكێتی خاوەنی ئامارێكی نوێیە كە سەرجەم ئەندام و لایەنگرو دەنگدەرەكانی یەكێتی لەخۆگرتووە، بۆیە دابەشكردنی كانیدەكان بەپێی ئەو ئامارە تازانە بەباشترین شێوە كراوە. هاوڵاتى: هاوپەیمانی كوردستانی لەهەندێك شوێن كاندیدی نیە وەك لەپارێزگاكانی دیالە؟ بڕیار رەشید: ئێمە دەمانەوێت لەهەر شوێنێك هەر كاندیدێك دابنێین، بەئەگەری لەسەدا 50 ئەگەری دەرچوونی هەبێت، بۆیە لەو ناوچانەدا تائێستا پێگەی كوردو دۆخی كورد ئەوەندە بەهێزنیە كەئێمە بتوانین و قوەتی ئەوەمان هەبێت كاندیدێك دەربچێنین، بەڵام بێگومان لەئێستاوە كاری بۆ دەكەین و لەداهاتوودا لەو ناوچانەش كاندیدمان دەبێت. هاوڵاتى: لەكاتی هەڵبژاردنەكاندا بەڵێنی زۆر بەخەڵك دەدرێت، بۆیە گلەیی خەڵكیش ئەوەیە كە لەدوای هەڵبژاردنەكان ئەم بەڵێنانە نابنە واقعی و كاریان بۆ ناكرێت، ئێوە تاچەند دڵنیایی دەدەنە دەنگدەری خۆتان؟ بڕیار ڕەشید:  ئێمە وەك لیستی هاوپەیمانی و لە رابردووشدا وەك یەكێتی بەڵێنی واقعیمان داوە، بۆیە ئەو بەڵێنانە واقعیبوون و زانیومانە لەئەرزی واقعدا دەتوانین جێبەجێی بكەین ئینجا بەڵێنمان داوەو كردوومانە، بۆیە ئەوەی كە ئێستاش كردوومانە بەبەڵێن سەد لەسەد بەنیەتی جێبەجێكردنەوە دەیكەین. بۆیە ئێمە كە دەنگی پێویست بەدەست بهێنین دەتوانین بەڵێنەكان بكەینە واقعی، بۆیە كە دەنگ نەهێنین ناتوانین هیچ بەڵێنیش جێبەجێبكەین، بۆیە ئەوە بەندە بەخواستی خەڵك خۆیەوە كە مەبەستیەتی ئەوەی ئێمە دەیڵێین جێبەجێ بكرێت دەنگمان پێبدەن. هاوڵاتى: قوباد تاڵەبانی وەك سەرۆكی لیستی هاوپەیمانی تاچەند كاریگەری هەیە؟ بڕیار رەشید: یەكەم گرنگی ئەوەیە كاك قوباد كوڕی جەنابی مام جەلالە و تاكو ئێستاش هیچ سەركردەیەكی سیاسی لەعێراقدا دروست نەبووەتەوە لەپێش جەنابی مام جەلال و لەدوای ئەویشەوە، كە بتوانێت هەموو لایەنەكان شیعەو سوننە رێكیان بخات. ئەو خۆشەویستی و رێزەی لەناو عێراقدا بۆ مام جەلال هەبووە بۆ هیچ سەركردەیەكی كورد نەبووە، بۆیە ئەویش دروستكراوی مام جەلالەو ئەو خۆشەویستی و رێزە دەچێتەوە بۆ ئەویش. قوباد تاڵەبانی ئەندامی سەركردایەتی و جێگری سەرۆكی حكومەتیشە، لێكتێگەیشتنێكی باشی هەیە بۆ كێشەكان و ئەقڵیەتی پێكەوە كاركردن و یەكڕیزی كە لەكۆتاییدا دەبێت بگەڕێینەوە بۆ بەغدا و كاركردنی پێشتر كردوویەتی وەك وەفدی سەردانیكار بۆ بەغدا رۆڵی هەیە، بۆیە زۆر گرنگی هەیەو رۆڵی بەرچاوی هەبووە. لەسەردانی بۆ بەغدا بینیمان كە گرنگیەكی زۆری هەیە بوونی قوباد تاڵەبانی وەك سەرۆكی لیستەكە. هاوڵاتى: بەڕێزتان وەك گەنجترین كانیدی لیستی هاوپەیمانی پلانتان چییە بۆ گەنجان بەتایبەت لەهەرێمی كوردستان زۆر گلەیی لەوە دەكرێت كاری بۆ نەكراوەو پەراوێزخراوە؟ بڕیار رەشید: پلانی ئێمە رەخساندنی دەرفەتی یەكسانە بۆ گەنجان، بەپێی بوارو بەپێی تواناو پسپۆڕییەكان بتوانین لەداهاتوودا كار بدۆزێتەوەو ئەم بوار رەخساندنە وادەكات بەپێی پسپۆری كەسەكان لەشوێنە گونجاوەكاندا كاریان دەستكەوێت  تابتوانێت داهێنان بكات لەو شوێنەدا كەكاری تێدادەكات و حەزیشی بۆی هەبێت و سەركەوتوو بێت. دواجار سوودی بۆ خۆی و بۆ كۆمەڵگە دەبێت، گرنگترین شت لەڕێگەی حكومەتەوە دەرفەتی كارەكان بڕەخسێنرێت. دەمانەوێت وابكەین ئەو بیرۆكەی قۆرخكاریەی كەهەیە كە كەرتی حكومی بۆتە خزمەتی كەرتی تایبەت نەمێنێت، بۆ نموونە هەموو ئەو دامەزراوانەی كە لەلایەن كەرتی تایبەتەوەیە لەلایەن حكومەتەوە سەرپەرشتی بكرێت، بۆیە ئەوكاتە دامەزراندن و دەركردنیش بەدەست حكومەت دەبێت نەك بەدەست یەك شەخسی دیاریكراو. هاوڵاتى: قسەتان چییە بۆ هاووڵاتیان لەم بانگەشەیەی هەڵبژاردندا؟ بڕیار رەشید: ئەگەر هاووڵاتیان دەیانەوێت نموونەی سێ ساڵ و چوار ساڵی رابردوو دووبارە بكەنەوە ئەوە دەتوانن دەنگ بدەن بەلایەنەكانی دیكە وەك نەوەی نوێ و پارتی، ئەگەر دەیانەوێت ئەوەی ئەم دوو مانگە هەیەو موچە بەتەواوی چاكبووە، هەوڵی یەكێتی بووە و دەنگ بدەنە هاوپەیمانی كوردستان. بۆیە ئەگەر هاووڵاتیان دەیانەوێت ئەمە بەردەوام بێت دەبێت دەنگ بەهاوپەیمانی بدەن و كێشەكانیان لە بەغدا چارەسەر دەبێت، بەڵام دەنگبدەن بە لایەنەكانی دیكە ئەو دووبەرەكیەی ماوەی رابردوو لەبەغدا دروست دەبێتەوە و بیركردنەوەی تاكڕەوی زاڵتر دەبێت، هەموو كێشەكان سەرلەنوێ  سەرهەڵدەدەنەوە، چونكە پارتی خۆی لەگەڵ بەغدا كێشەی هەیەو بەردەوام خۆی دووردەخاتەوە. دەنگدان بە نەوەی نوێ واتە دەنگدان بەپارتی، بۆیە ئەوان لەزۆر شوێن كاندیدیان بۆ یەكتری جێهێشتووە. هاوڵاتى: پێتان وایە وەك هاوپەیمانی كوردستان چەند كورسی بەدەستدەهێنن؟ بڕیار رەشید: ئێمە ژمارەی كورسیمان هەژمار نەكردووە، بەڵام لەكوردستاندا دەبینە هێزی یەكەم و لەعێراقیشدا دەبینە هێزی سێیەم، وەك كۆتا راپرسی كەئێستا لەبەر دەستماندایە. هاوڵاتى: زۆری كاندیدی سەربەخۆ كاریگەری لەسەر دەنگەكانی لیستی هاوپەیمانی نابێت؟ بڕیار رەشید: جەماوەری یەكێتی دەنگ بەیەكێتی دەدات نەك بەكاندید، بۆیە دەنگ بەشەخسێك نادات، بۆیە كەسێك كە پێشتر یەكێتی بووەو ئێستا بەكاندیدی سەربەخۆ بەشداری كردووە تەنیا دەنگی لایەنگیرانی خۆیان و كەسوكاری دەبات نەك دەنگی یەكێتی، بۆیە دەنگدەرەكانمان دەنگ بەیەكێتی دەدەن.

هاوڵاتى سەرۆککۆماری تورکیا، سەبارەت بە هاریکاری لەگەڵ رووسیادا لە پیشەسازی بەرگرییدا دەڵێت، "لە کۆبوونەوەکانی کۆمەڵەی گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکاندا، لەبارەی هەندێک بابەتەوە پرسیارمان لێکرا و ئێمەش وەڵاممان دایەوە، پاشەکشە لە هەنگاوەکانمان ناکەین". رەجەب تەیب ئەردۆغان لە نوسینگەی فەرمی سەرۆکایەتی رووسیا، لەگەڵ ڤلادیمیر پوتین کۆبووەوە. بەپێی هەواڵێکی ئاژانسی ئەنادۆڵ، رەجەب تەیب ئەردۆغان باسی لەوە کردووە، کە ڤایرۆسی کۆرۆنای نوێ زۆر دۆستی لە یەکتر جیاکردووەتەوە و سەرەڕای گرتنەبەری هەموو رێوشوێنەکان، بەرەنگاری ڤایرۆسەکە لە هەلومەرجێی زۆر سەختدا بەڕێوەدەچێت. هاوکات، سەرۆککۆماری تورکیا سوپاسی سەرۆکی رووسیای کرد لەو پشتیوانییەی پێشکەشی کرد لە کۆنترۆڵکردنی ئەو ئاگرەی لە تورکیا کەوتەوە و سەرەخۆشی ئاراستە کرد بۆ ئەو فڕۆکەوانە رووسیایەی لە میانی کوژاندنەوەی ئاگرەکەدا گیانی لەدەست دا و وتی، ''بەڕاستیی دۆستان لەم جۆرە رۆژە سەختانەدا دەردەکەون''. ئەردۆغان باسی لەوە کرد کە پەیوەندییەکانی تورکیا-رووسیا لە بوارە سیاسیی، سەربازیی، ئابووریی و بازرگانییەکاندا بەشێوەیەکی زۆر جیاواز خۆی نیشان داوە و رایگەیاند، ''هەرچەندە هەندێک بەرز و نزمی بەشی هەیە لە قەبارەی بازرگانییدا، بەڵام لەئێستادا لە دۆخێکی باشدایە. من باوەڕم وایە کە دەچێتە دۆخێکی باشترەوە". ئەردۆغان، ئاماژەی بەوەشکرد، کە دروستکردنی وێستگەی ناوکی ئاککویو درێژەی هەیە و لە کاتی دیاریی کراودا تەواو دەبێت و وتی، ''پێم وایە ساڵی داهاتوو، دەتوانین یەکەی یەکەم بکەینەوە. کارێکی چڕ دەکرێت. لەئێستادا، 13هەزار کەس تیایدا کار دەکەن کە 10 هەزاریان تورک و سێ هەزاریان رووسیاین، بەڵام نزیکەی هەموویان لە رووسیا خوێندوویانە، بەدڵنیایییەوە ئەمەش دەبێتە هۆی پتەوکردنی پەیوەندییەکانی نێوانمان".

هاوڵاتى سەرۆکی هاوپەیمانی کوردستان، ڕایگەیاند: "بەپێی ئەو توانایانەی لە بەردەستماندا ھەبووە توانیومانە كێشەكان چارەسەر بكەین" وتیشی، " قەسەم بەخوا پارتی ئەو ڕۆژە بەچاوی خۆی نابینێت بە تەنیا حكومی كوردستان بكات". ئەمرۆ چوارشەممە 29ی ئەیلوولی 2021. کەرنەڤاڵی هاوپەیمانی کوردستان لە گەرمیان بەڕێوەچوو، لە میانی کەرنەڤاڵەکدا کە هاوپەیمانی کوردستان پێنج کاندیدی لەو سنورەدا هەیە، قوباد تاڵەبانی وتارێکی پێشکەشکردوو ڕاشیگەیاند، "ھەندێ لەو كاندیدانەی خۆیان كاندید كردووەتەوە لە چوار ساڵی ڕابردوودا یەك قسەیان لە پەرلەمانی عێراق نەكردووە". ئەو ئاماژەی بەوەشکرد، "بۆ دابینكردنی بودجە بۆ كوردستان دەرگای لایەنە عێراقیەكان نەما لێینەدەین، ئێمە بەبێ هاشوو هوش کارمان دەکرد، ئەوانیش بەقیڕە قیڕ هەر خەریکی موزایەدە بوون". هاوکات، قوباد تاڵەبانی ئەوەی خستەڕوو، "کێشەی نیشتەجێ بوون بە تەواوی چارەسەر دەکەین بەتایبەت بۆ خەڵکی هەژارو کەمدەرامەت، هەرچەندە بەپێی ئەو توانایانەی لە بەردەستماندا ھەبووە توانیومانە كێشەكانی گەرمیان چارەسەر بكەین". دەربارەی حاکم و حکومەکردنی کوردستان قوباد تاڵەبانی، پەیامێکی بۆ پارتی دیموکراتی کوردستان ناردو وتی، "پارتی ھەموو ھەوڵێكدەدات پێگەی یەكێتی و گۆڕان لاواز بكات، قسەم بەخوا پارتی ئەو ڕۆژە بەچاوی خۆی نابینێت بە تەنیا حكومی كوردستان بكات". ئەوەشی خستەڕوو، پارتی پێی خۆشە خەڵک دەنگ بە هێزە بێ کاریگەر و بچوکەکان بدات چونکە پارتی هەموو هەولێک دەدات پێگەی یەکێتی و گۆران لاواز بکات، دەشڵێت" پارتى دەیەوێت  شتێک نەمێنێت بەناوی هاوسەنگی هێز لە کوردستان بۆ ئەوەى خۆى  دەبێتە ئاغاو کوێخای ئەم کوردستانەو لە هەولێرو بەغداش هەر قسە قسەى ئەو دەبێت، بۆیە قەسەم بە خوا ئەو رۆژە بەچاوی خۆیان نابینن".

هاوڵاتى وەزارەتی تەندروستی رایگەیاند:"  له‌ 24 کاتژمێری ڕابردووی تایبەت بە نەخۆشی ڤایرۆسی کۆڕۆنا له‌ هه‌رێمی كوردستان هەزارو 349 تووشبووی نوێ تۆمار كراوه‌، هاوكات هەزارو 246 كه‌س چاکبوونه‌ته‌وه‌و په‌تاكه‌یان تیپه‌ڕاندوه‌. له‌ ماوه‌ی 24 كاتژمێری ڕابردوو هەشت هه‌زارو 430 پشکنینی نوێ ئه‌نجامدراوه‌ و به‌پێی ئه‌نجامی پشكنینه‌كانیش هەزارو 349 تووشبووی نوێ تۆمار كراوون، هاوكات ڕێژه‌ی چاکبوونه‌وه‌ له‌ په‌تاكه هەزارو 246 كه‌س بووه‌، هه‌ر به‌هۆی كۆڕۆناشه‌وه‌ له‌ 24 كاتژمێری ڕابردوو17 كه‌س بەهۆی كۆڕۆناوە گیانیان له‌ده‌ستداوه.

هاوڵاتى وتەبێژی حکومەتی هەرێم ڕایگەیاند:" هەوڵەکان بۆ دابەشکردنی نەوتی سپی خراونەتەگەڕ، هەندیک جار گرفتی سیولەمان دەبێت". ئەمڕۆ چوارشه‌ممه‌ 29ی ئه‌یلوولی 2021، جوتیار عادل وتەبێژی حکومەتی هەرێم لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەنوسیدا ڕایگەیاند، هەوڵەکان بۆ دابەشکردنی نەوتی سپی خراونەتەگەڕ، سەبارەت سستی لە دابەشکردنی مووچەش دەڵێت، هەندیک جار گرفتی سیولەمان دەبێت. وتەبێژی حکومەتی هەرێم له‌باره‌ی دابه‌شكردنی نه‌وتی سپی ماڵان، رایگەیاند، "ئه‌ركی حكومه‌تی هه‌رێم ئه‌وه‌یه‌ خزمه‌تگوزاری به‌هاوڵاتیان بگه‌یه‌نێت، له‌ڕوی دابینكردنی نه‌وتی سپیشه‌وه‌ هه‌وڵه‌كان خراونه‌ته‌گه‌ڕ، وه‌زیری سامانه‌ سروشتیه‌كانی هه‌رێم و وه‌زیری نه‌وتی عێراق رێكه‌وتنێكی باشیان كردوه‌، ئێمه‌ش له‌ناوچه‌ شاخاویه‌كان ده‌ستپێده‌كه‌ین چونكه‌ زۆربه‌ی زۆری دانیشتوانی ئه‌و ناوچانه‌ هه‌ژار و كه‌مده‌رامه‌تن و زستانیش زووتر ده‌ستپێده‌كات و قۆناغ به‌قۆناغ دێینه‌ خواره‌وه‌ تا ده‌گاته‌ ناوشاره‌كان بۆ دابه‌شكردنی نه‌وتی سپی". سه‌باره‌ت به‌سستی له‌ دابه‌شكردنی مووچه‌ی فه‌رمانبه‌ران، جوتیار عادل ئاشكرایكرد، "هه‌ندێكجار گرفتی سیوله‌مان ده‌بێت، به‌ڵام ئومێده‌وارین ئه‌م پرۆسه‌یه‌ سست نه‌بێته‌وه‌ و دوانه‌كه‌وێت، ئه‌گه‌رنا حكومه‌تی هه‌رێم هه‌موو هه‌وڵێكیداوه‌ له‌و واده‌یه‌ی دیاریكردوه‌ له‌كاتی خۆی موچه‌ دابه‌شبكات و دوانه‌كه‌وێت". سه‌باره‌ت به‌هه‌میشه‌یی كردنی فه‌رمانبه‌رانی گرێبه‌ست، وته‌بێژی حكومه‌تی هه‌رێم وتی، "نامانه‌وێت شتێك بڕیاری له‌سه‌ر بده‌ین كه‌ ببێته‌ بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردن، به‌ڵام به‌هه‌میشه‌ییكردنی گرێبه‌سته‌كان له‌به‌رنامه‌ماندایه‌، نه‌مانویستوه‌ پێش هه‌ڵبژاردنه‌كان بكه‌وێت، ده‌مانه‌وێت كه‌ خه‌ڵك بزانێت حكومه‌ت جدییه‌ و پێشبینی ده‌كه‌م ئه‌مه‌ له‌زووترین كاتدا چاره‌سه‌ر بكرێت".

هاوڵاتى فەرماندەی هێزی وشکانی سوپای پاسداران رایگەیاند:" بەرپرسانی عێراق و هەرێمی کوردستان رادەسپێرین تاوەکوو گرووپەکانی دژبەری شۆڕش (ئێران) لە باکووری عێراق دەربکەن، چونکە ئەگەر دەریاننەکەن ئێمە ئەرکی خۆمان بۆ لەنێوبردنی بنکەکانیان دەگرینەبەر". ئەمڕۆ چوارشه‌ممه‌ 29ی ئه‌یلوولی 2021،  محەممەد پاکپوور، فەرماندەی هێزی وشکانی سوپای پاسداران لە کۆبوونەوەی "رێزگرتن" لە کوژراوانی "پێشمەرگە موسڵمانەکانی کورد"  لە شاری سنە وتی: پێشتر رامانگەیاندووە جوڵە و بنکەی دژبەرانی شۆڕش قبوڵ ناکەین و بە تووندی بەرەنگاری دەبینەوە". بەرپرسانی سیاسی و سەربازی ئێران لە ماوەی دوو مانگی رابردوودا زۆر جار پێداگرییان لەسەر ئەو داواکارییانە لە عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان کردووەتەوە و هەڕەشەیان لە حزبەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان کردووە. ئێران حزبەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان بە مەترسی بۆ سەر ئاسایشی خۆی دەزانێت و بەم بیانووەوە لە یەک مانگی رابردوودا بۆردوومان و تۆپبارانی ناوچە سنوورییەکان باشوور و رۆژهەڵاتی کوردستانی کردووە. ئەمساڵ بۆ یەکەمجار عەلی شەمخانی، سکرتێری ئەنجوومەنی باڵای ئاسایشی نیشتمانی ئێران رۆژی 10.08.2021 لە کۆبوونەوەی لەگەڵ فوئاد حوسێن، وەزیری دەرەوەی عێراق، داوای دەرکردنی حزبەکانی رۆژهەڵاتی کوردستانی کرد. دواتر محەممەد پاکپوور، فەرماندەی هێزی وشکانی سوپای پاسداران رۆژی 06.09.2021 رایگەیاند، سەرەڕای چەندینجار ئاگادارکردنەوەی بەرپرسانی هەرێمی کوردستان لەبارەی چالاکی هێزەکانی دژبەری کۆماری ئیسلامی، بەڵام هێشتا ئەو هێزانە چالاکییان هەیە، بۆیە دانبەخۆداگرتنی سوپاش کۆتاییهاتووە و کۆماری ئیسلامی وەڵامێکی تووندی ئەو چالاکییانە دەداتەوە. حزبەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان لە ساڵی 1983 و دوای ئەوەی کۆماری ئیسلامی ئێران دەستی بەسەر ناوچە رزگارکراوەکانی رۆژهەڵاتی کوردستاندا گرتەوە، بنکە و بارەگاکانیان لە باشووری کوردستان جێگیرکرد. ئەو حزبانە ساڵانێکە چالاکی پێشمەرگانە و چەکدارییان راگرتووە و هۆکاری ئەمەش بۆ رەچاوکردنی بارودۆخی هەرێمی کوردستان دەگەڕێننەوە.

  هاوڵاتى لە کۆبوونەوەی ئەمڕۆی ئەنجوومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان  پرۆژەیاسای چەک لە هەرێمی کوردستان، رەشنووسی پەیڕەوی ئەنجوومەنی باڵای ئەوقاف و کاروباری ئایینی لە هەرێمی کوردستان و پرۆژەی ستراتیجی نیشتمانی دەستەی دەستپاکی بۆ رووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی لە هەرێمی کوردستان 2021-2025 پەسندکران. رۆژی چوارشەممە 29ی ئەیلوولی 2021 بە سەرۆکایەتی مەسرور بارزانی سەرۆکی ئەنجوومەنی وەزیران و ئامادەبوونی قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆکوەزیران ، ئەنجوومەنی وەزیران کۆبووەوە. لە بڕگەی یەکەمی کۆبوونەوەکەدا ، پشتیوان سادق وەزیری ئەوقاف و کاروباری ئایینی، رەشنووسی (پەیڕەوی ئەنجوومەنی باڵای ئەوقاف و کاروباری ئایینی لە هەرێمی کوردستان) خستەڕوو. ئەنجوومەنی وەزیران بە کۆی دەنگی ئامادەبووان، پەیڕەوەکەی پەسند کرد.  ئامانج لەم پەیڕەوە، وەک لە راگەیێندراوەی کۆبوونەوەکەدا هاتووە دەستنیشانکردنی پێکهاتە وئەرک و دەسەڵاتەکانی ئەنجوومەنی وەزارەتە لە ناویشیاندا باشتر بەڕێوەبردنی موڵکە وەقفییەکان و وەبەرهێنانیان و بەرەپێشبردنیانە، بە ئاراستەی رێکخستنەوەی داهاتی موڵکە وەقفییەکان، لە چوارچێوەی یاسا بەرکارەکان و پاراستنی بەرژەوەندیی گشتی و بەکارهێنانەوەی داهاتیان، بۆ ئەو مەبەستە خێرخوازییانەی کە موڵکەکانیان، لە پێناودا وەقف کراوە. لە بڕگەی دووەمدا، رەشنووسی پرۆژەیاسای چەک لە هەرێمی کوردستان لەلایەن رێبەر ئەحمەد وەزیری ناوخۆ خرایەڕوو، کە ئامانج لێی، رێکخستنەوەی کڕین و فرۆشتن و هەڵگرتن و مامەڵەکردنە بە چەک. دوای کفتوگۆ و راگۆڕینەوە و خستنەڕووی چەندین تێبینی، پرۆژەیاساکە، بە لەبەرچاوگرتنی سەرنج و تێبنییەکان، لەلایەن ئەنجوومەنی وەزیرانەوە، بەکۆی دەنگی ئامادەبووان، پەسندکرا. بەپێی راگەیێندراوی کۆبوونەوەی ئەنجوومەنی وەزیران، پرۆژەیاساکە "بایەخی زۆری دەبێت لەڕووی رێکخستنەوەی هەڵگرتن و مامەڵەکردن بەچەک و نوێکردنەوە و تووندکردنی مەرجەکانی پێدانی مۆڵەتی هەڵگرتنی چەک، بەتایبەتیش کە یاسای ئێستای چەک، دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی 1993 و ناگونجێت لەگەڵ پەرەسەندنەکانی ئێستا و سنووردارکردنی زیادبوونی دیاردەی چەکداریی و حاڵەتەکانی تاوان". بڕگەی سێیەمی کۆبوونەوەکە، بریتی بوو لە خستنەڕووی پرۆژەی ستراتیجی نیشتمانی دەستەی دەستپاکی بۆ رووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی لە هەرێمی کوردستان 2021-2025 کە لەلایەن ئەحمەد ئەنوەر، سەرۆکی دەستەی دەستپاکی لە هەرێمی کوردستان خرایەڕوو، کە پلانێکی گشتگیری دەسەڵات و دامەزراوە تایبەتمەندەکانی هەرێمی کوردستانە، لەپێناو حکومڕانییەکی باشتر و شەفافتر، بە ئاراستەی رێگەگرتن لە بەهەدەردانی سامانی گشتیی و رێگەگرتن لە گەندەڵی، کە یەکێکە لە بڕگە سەرەکییەکانی هێڵە گشتییەکانی، کارنامەی کابینەی نۆیەمی حکومەتی هەرێمی کوردستان. ئەنجوومەنی وەزیران، لەسەر پێشنیازی دەستەی دەستپاکی، ستراتیجییەکەی پەسند کرد، دواتر دەستەی دەستپاکیی لە هەرێمی کوردستان، میکانیزم و شێوازی جێبەجێکردنی، بە هەماهەنگیی لەگەڵ دەسەڵات و دامەزراوەکانی هەرێمی کوردستان، دیاریی دەکات بە ڕەچاوکردنی تایبەتمەندیی. بڕگەی کۆتایی کۆبوونەوەکە، خستنەڕووی راسپاردەی دامەزراندنی ئەنجوومەنێک بوو بە ناوی ( ئەنجوومەنی متمانەبەخشین بە ناوەندەکان و پرۆگرامەکانی خوێندن لە دامەزراوەکانی پەروەردە و خوێندنی باڵا لە هەرێمی کوردستان ) کە لەلایەن سەرۆکی ئەنجوومەنی وەزیرانەوە خرایەڕوو. ئامانج لە دامەزراندنی ئەنجوومەنەکە، دانانی ستانداردی گونجاوە بۆ چەسپاندنی متمانەبەخشین، بە جۆرێک کە هاوتەریب بێت لەگەڵ ستانداردی نێودەوڵەتیی و دەستەبەری نایابی ئەکادیمی و ئاکامەکانی پرۆسەی خوێندن و فێرکردن. ئەنجوومەنی وەزیران، وەزارەت و لایەنە پەیوەندیدارەکانی راسپارد، هێڵە گشتییەکانی دامەزراندنی ئەنجوومەنەکە ئامادەبکەن، تا لە کۆبوونەوەکانی داهاتووی ئەنجوومەنی وەزیران، گفتوگۆی لەبارەوە بکرێت و دواتر پەسند بکرێت.

  هاوڵاتى پارێزگاری سلێمانی لەبارەی هەڵبژاردنی پێشوەختەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ژمارەیەک بڕیاری نوێی دەرکرد و رایگەیاند:" پێویستە کەناڵەکانی ڕاگەیاندن پێش دەنگدانی تایبەت باجی تایبەت بۆ ڕوماڵکردنی هەڵبژاردنەکان هەڵبگرن". ئەمڕۆ چوارشه‌ممه‌ 29ی ئه‌یلوولی 2021، هەڤاڵ ئەبوبەکر پارێزگاری سلێمانی لە نوسراوێکدا کە ئاڕاستەی سەرجەم فەرمانگە و یەکە کارگێڕییەکانی سنوری شاری سلێمانی کردووە دەڵێت" پێویستە کەناڵەکانی ڕاگەیاندن بەر لە دەنگدانی تایبەت لە ٨ی ١٠ی ٢٠٢١دا باجی تایبەت بە ڕوماڵکردنی هەڵبژاردنەکان لە ڕۆژی هەڵبژاردنەکاندا هەڵبگرن". ئاماژەی بۆ ئەوەش کردووە: لە ڕۆژانی دەنگدانی تایبەت و گشتیشدا لەسەر بڕیاری کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکان و لیژنەی باڵای ئاسایشی هەڵبژرادنەکانی هەرێمی کوردستان، بردنە ژورەوەی مۆبایل بۆناو بنکەکانی دەنگادان قەدەغەیە.

هاوڵاتى هەپەگە  ڕایگەیاند:" سوپای توركیا بە بەكارهێنانی چەكی كیمیكایی لەهێرشەكانی بەردەوامە و ئەمڕۆ دوبارە گەریلا توانی بەسەریدا سەربكەوێت و هێرشێكی لە وەرخەلێ تێكبشكێنێت". ​ئەمڕۆ چوارشه‌ممه‌ 29ی ئه‌یلوولی 2021، ناوەندی ڕاگەیاندنی هێزەکانی پاراستنی گەل- هەپەگە، لەسەر هێرشە کیمیاوییەکانی سوپای  تورکیا و بەرخۆدانی هێزەکانی گەریلا لە بەرامبەر هێرشەکان، ڕاگەیەندراوێکی بڵاوکردەوە. لە ڕاگەیەندراوەکەی هەپەگەدا هاتووە: ڕۆژی ٢٩ی ئەم مانگە سوپای تورکیا بە چەکی کیمیاویی هێرشی کردووەتە سەر هێزەکانی گەریلا. لە بەشێکی دیکەشدا، ئاماژە بەوەدراوە کە بەرخۆدێرانی مەیدانی وەرخەلێ، هێرشێکی سوپای تورکیان بۆسەر ئەو مەیدانە تێکشکاندووە.

سازدانی: شاناز حەسەن موسەنا ئەمین، كاندید لەبازنەی سێی هەڵەبجە ئاماژە بەوە دەدات یەكگرتوو لەكاردانەوەی بەرامبەر ئیسلاح خوازان و لایەنە ئۆپۆزسیۆنەكاندا وەك لیست بەشداری نەكردووە و دەیەوێت لەو رێگەیەوە چەندین پەیام بگەیەنێت. موسەنا ئەمین كاندیدی ژمارە 27ی بازنەی 3ی هەڵەبجە لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ   هاوڵاتى  ئاماژە بەوە دەدات كە كۆمەڵی دادگەری هۆكار بووەو بۆیە نەبوونەتە هاوپەیمانێكی ئیسلامی و ئیسڵاحی، دەشڵێت:» نەوەی نوێ داوایان كرد ببینە هاوپەیمان، بەڵام ئێمە رەتمانكردەوە».   هاوڵاتى : لەو بازنەیەی بەڕێزتان كاندیدن تاچەند خەڵك پشتگیریتان دەكات؟ موسەنا ئەمین: نەچوومەوە لای هیچ كەسێك رەتم بكاتەوە و برادەرانیش هەر وابوون، بەتایبەت بۆ من، چونكە لە ناوچەی شارەزوور خۆم كاندید كردووەو پێشتریش لەو ناوچانە خزمەتی خەڵكم كردووەو سێ ساڵە لەسەر كێشەی جوتیاران كاردەكەم و لەسەر بەپارێزگابوونی هەڵەبجە كارم كردووە و  بەجددی واستەی جێدەستی من لەبەرچاوی خەڵك هەیە.   هاوڵاتى : وەك پەرلەمانتارێك بۆ هەڵەبجە چیتان كردووە؟ موسەنا ئەمین: هەڵەبجە كۆمەڵێك پرسە، بەتایبەت سێ پرسی سەرەكی هەیە، بابەتی تەواوبوونی بە پارێزگابوونی هەڵەبجە و لەڕێی پەرلەمانەوە یاسایەكم پێشكەش كردووە و لەدوا هەوڵمدا لەڕێگەی سەرۆككۆمارەوە ئەویش بەرهەومی هەبووەو ئێستا لەگەڵ ئەنجومەنی وەزیران سەرقاڵی كاركرنین بۆ ئەو بابەتەو تائەم هەفتەیەش لیژنەیەك لەوەزارەتی پلاندانان لەهەڵەبجە بوون بۆ دانانی سنورەكان و دیاریكردنیان. بۆیە ئەو مەسەلەیە دەچێتە بواری تەواو بوونەوەو پرسێكی  تر منداڵە ونبووەكانە، كەدەیان خێزان چاوەڕێی منداڵەكانیان دەكەن، بۆیە لەگەڵ پەرلەمان باسمكردووە و یاسایەكم داوەتە پەرلەمان و لەگەڵ پەرلەمانی ئێرانیش باسم كردووەو كارم بۆ كردووە. هەروەها پرسی قەرەبووكردنەوەی هەڵەبجەییەكان بەناونیشانی زیندانی سیاسی بۆ هەموو ئەوانەی كە لەو كارەساتەدا ئاوارە بوون نەك تەنیا هەڵەبجەییەكان، بۆیە پێویستە وەك زیندانی سیاسی هەژماربكرێن و زۆر كارم بۆ كردووە و هەر لەهەوڵدام، كۆبوونەوەم لەگەڵ زۆر لایەنی جیاواز كردووە لەگەڵ كازمی. لێپێچینەوەم لەگەڵ سەرۆكی زیندانییە سیاسییەكانی عێراق كردووە كە مافی هەڵەبجەییەكانە وەك زیندانی سیاسی ناویان هەژمار بكرێت كە رووبەڕووی كارەساتی كیمیابارانكردن بوونەتەوە، بۆ ماوەی نیو كاتژمێر لەناو پەرلەمان لەنوسینگەی ئەنجومەنی وەزیرانەوە نووسراوم وەرگرتووە كەبەپێی یاسا چارەسەر دەكرێت، بۆیە ئومێدم هەیە لەم خولەدا ئەو مافە بگەڕێتەوە بۆ هەڵەبجەییەكان.   هاوڵاتى : ئەو بازنەیەی كە بەڕێزتان لێی كاندیدن كاندیدێكی كۆمەڵی دادگەری هەیە، بۆچی حزبە ئیسلامییەكان هەماهەنگیان نیەو نەبوونە هاوپەیمانی یان یەك لیست؟ موسەنا ئەمین: هۆكاری ئەوەی ئێمە نەبووینە هاوپەیمانییەك لەگەڵ برایانی كۆمەڵ كەئەوان دەیانویست لەو شوێنانەی كە دەنگی ئیسلامییەكان مسۆگەرە خۆیان دوو كاندیدیان هەبێت، بۆیە ئەو دوو كورسیەی مسۆگەرە دەبێت یەكی كورسیەكمان هەبێت، ناكرێت هەردووكیان بۆ ئەوان بێت بڵێن ئێوە لەكوێی تر خۆتان كاندید دەكەن، ئێمە پشتیوانیتان دەكەین، بۆیە ئێمە پێمان وابوو ئەوە بەشكردنێكی نادادپەروەرانەیە و ناتەندروستە. تا كۆتا دەقە هەر سور بوون لەسەر ئەوە، ئەوەش وایكرد نەبینە هاوپەیمان، بۆیە بەناچار خۆمان كاندید كردو پێمانوایە دەنگی ئێمە بەشی ئەوە دەكات لەهەڵەبجەو ئەو ناوچانە دوو كورسی بەدەستبهێنین. برایانی بزوتنەوەش خۆیان بڕیاری بایكۆتیان هەبوو، بۆیە یەكمان نەگرت.   هاوڵاتى : ترس لەدابەشبوونی دەنگی ئیسلامییەكان هەیە؟ موسەنا ئەمین: نەخێر  ترس نیە ئەوەی دەنگی خۆمان بێت هەر بۆ خۆمانە، بەڵام بڕوامان بە ئەوە هەبوو دەبووایە و باشتر بوو هاوپەیمانێتییەكی ئیسڵاحمان هەبوایە، بۆیە ئەوانەی كە ئۆپۆزسیۆن و ئیسڵاح خوازن و دەیانەوێت چاكسازی بكەن پێكەوە دابەزن و ئەمە پێشنیاری ئێمە بوو بەڵام سەری نەگرت. گۆڕانیش ئەوە وایلێهات، نەوەی نوێش ویستی بەتەنیا لەگەڵ ئێمە بێت، بەڵام ئێمە پێمان وابوو كە بەتەنیا  ناتوانین لەگەڵ نەوەی نوێ بین، چونكە ئەوە نە دەبووە هاوپەیمانێتییەكی ئیسلامی نە ئیسڵاحی، بۆیە بەتەنیا خۆمان كاندید كرد.   هاوڵاتى : بۆچی یەكگرتووی ئیسلامی وەك حزب بەشدار نەبوو؟ موسەنا ئەمین: ئێمە تەنیا لەڕووی یاساییەوە سەربەخۆین و تەنیا حزب وەك ناوو لۆگۆی خۆی نەهاتۆتە ناو هەڵبژاردنەكانەوەو ئەوەش بڕیاری حزبی یەكگرتووەو كاردانەوە بوو لەسەر ئەوەی گۆڕانخوازان و ئیسلامییەكان نەیانتوانی هاوپەیمانێتییەكی ئیسڵاح پێكبهێنن. كەواتە پێویست بەبەشداری حزبی و ناوی حزب ناكات، لەوەش گرنگتر كۆمەڵێك پەیامیشی تێدایە، یەكێك لەئەوانە بەئاراستەی ئەوە دەڕۆین تەركیز بكەینە سەر بواری رۆشنبیری و كلتوری و پەروەردەیی و پەیامی ناڕەزایتی دەربڕین بوو لەو ناتوانایەی ئۆپۆزسیۆن لەسەر یەكڕیزی و یەكخستنی ریزەكانی خۆیان، لەو روانگەیەشەوە بەپێویست نەزانرا ناوی حزبی هەبێت لەم هەڵبژاردنەدا.   هاوڵاتى : یەكگرتوو تاچەند پشتگیریتان دەكات؟ ئایا پشتگیرییەكە لەڕووی ماددییەوەیە یان مەعنەوی؟ موسەنا ئەمین: یەكگرتوو وەك حزب بەهەموو توانایەكی خۆیەوە لەگەڵمانەو بەهەموو بەرپرس و كەسەكانیەوە بانگەشەمان بۆ دەكەن و لەڕووی مەعنەوییەوە پشتگیرمانە، بەڵام یەكگرتوو هەمووی لەسەر گیرفانی كاندیدەكەو  گیرفانی هەوادارانی خۆمانە وەك ئەوەی بەردەوام ئاوا كارەكانی بەڕێدەكات،  یەكگرتوو بەهەموو توانایەوە لەهەموو شوێن بەدوای دەنگدا بۆ ئێمە دەنگ كۆدەكاتەوە.   هاوڵاتى : پەیامی ئێوە چییە بۆ دەنگدەرانتان؟ موسەنا ئەمین: دوا پەیامم ئەوەیە دەنگدەران بچن دەنگبدەن و دەنگی مرۆڤ كەرامەت و مافی مرۆڤە و هۆشیاری و هەڵوێستی ئینسانە و با هەمومان ئەو هۆشیاری و مافەمان مومارەسە بكەین. هەموو خەڵك پێیان وایە ئەو كەسەی كە بەكەڵكی نوێنەرایەتی نایەت و بێ كارایە بادەنگی پێنەدەن و سزای بدەن، ئەوەشی كە پێیان وایە بەدەستی پاك و بەشارەزایانە و بوێرانە دەنگی میللەتەكەی دەگەیەنێتە بەغدا با پشتیوانی بكەن.

سازدانی: ئارا ئیبراهیم بەڕێوەبەری پەیمانگای كوردی بۆ هەڵبژاردن ئەوە دووپاتدەكاتەوە كەباشترین رێگە بۆ كەمكردنەوەی ساختەكارییەكان بەشداری كردنی خەڵكە بۆ سەر سندوقەكانی دەنگدان و دەڵێت:» لەبازنەكاندا بەساختەكارییەكی كەم دەرئەنجامی هەڵبژاردن دەگۆڕدرێت». سەركەوت حەمە حسێن، بەڕێوەبەری پەیمانگای كوردی بۆ هەڵبژاردن لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتى دەشڵێت:» بەردەوام وەك رێكخراوەكانی كۆمەڵگای مەدەنی داوامان كردووە كە خەڵك مافی خۆیەتی بچێتە سەر سندوقەكانی دەنگدان و باشترین رێگەیە بۆ ساختەنەكردنی دەنگ.   هاوڵاتى : وەك پەیمانگای كوردی بۆ هەڵبژاردن، هەڵسەنگاندتان چییە بۆ ئەو ماوەیەی بانگەشەی هەڵبژاردن بەگشتی؟ پێشێلكاری بوونی هەیە؟ سەركەوت حەمە حسێن: ئەوەی كە تائێستا هەیە بەشێوەیەكی گشتی بانگەشەكان، بانگەشەی مەنتیقی نییەو زۆر لەسەر بنەمای بەرنامەو ناساندنی كاندید نییە هەروەكو ساڵانی دیكە، بانگەشەكان بانگەشەی عاتفیە و زۆرجار هێرش و تەشهیری تێدا كراوە بۆ سەر لایەنەكانی دیكە، لەڕووی بەڵێنی كاندیدەكانەوە هەر بەڵێنی واقعی نادرێت و زیاتر بەڵێنی شەخسین، بەڵێنەكان واقعی نین كەخزمەت بەو بازنەیە بكات كەتێیدا كاندید كراوە تاخزمەت بەخەڵك و ئەو ناوچەیە بكات كەتێیدا هەڵبژێردراوە. زۆرجار بەڵێنی كاندیدەكان وەك بەڵێنی ئەوە وایە كە لەحكومەتدا بێت لەكاتێكدا كاندید دەبێت وەك چوونی بۆ پەرلەمان و پەرلەمانتار كەدەزگایەكی تەشریعیە بەڵێن بدات، ئەم جۆرە لە پەرتەوازەیی دەبینرێت لە بانگەشەكاندا.   هاوڵاتى : پێتان وایە پۆستە حكومی و بیناكانی حكومەت و دامەزراوەكانی بۆ بانگەشەی هەڵبژاردن بەكاردەهێندرێت لەلایەن حزبە سیاسییەكانەوە؟ سەركەوت حەمە حسێن: بەپێی یاسا هەر كەسێك كاندیدبوو پۆستی حكومی هەبێت، دەبێت لەو ماوەیەدا داوای مۆڵەت بكات بۆ ئەوەی بەئازادانە كاربكات و دووربكەوێتەوە لەو ماوەیەدا لەپۆستەكەیدا، بەشێوەیەكی ئاشكرا ئەوەی بینیومانە شوێنە حكومییەكان بەكارنەهێندراوە، بەڵام بەدوور نازانرێت لەم 10 رۆژەی بانگەشەی هەڵبژاردن كە ماوە رووبكەنە ئەوەی هەم پۆستە حكومییەكان و بیناكانیش بەكاربهێنن بەوپێیەی زیاتر لەهەفتەی كۆتایی بانگەشەدا، بانگەشەی كاندید و حزبەكانیان زیاتر چڕدەبێتەوە.   هاوڵاتى : پێتانوایە هاووڵاتیان بەڕێژەیەكی بەرچاو بەشداری هەڵبژاردن دەكەن یان بایكۆتی دەكەن؟ سەركەوت حەمە حسێن: ئەو بەدواداچوونەی كە كردوومانە خوێندنەوەمان بۆ ئەوە كردووە كە رێژەی بەشداریكردن كەم دەبێت و گومانمان هەیە كە رێژەكە نەگاتە رێژەی ستاندارد، نیگەرانیمان هەیە لەو رووەوە كەئەگەری بەشداری كردنی هاووڵاتیان كەمتر دەبێت بەراورد بەهەڵبژاردنی ساڵی 2018.   هاوڵاتى : پێتانوایە بەشداری نەكردنی خەڵك بۆ دەنگدان رێگای ساختەكاری زیاد دەكات، سەرەڕای ئەوەی كۆمسیۆن دڵنیایی دەدات لە رێگەگرتن لەساختەكاری؟ سەركەوت حەمە حسێن: ئێمە بەردەوام باس لەوە دەكەین كەهەموو رێكارەكانی كۆمسیۆن هەڵسەنگاندن بۆ هەڵبژاردنی پێشوو ئەدای كاركردنی دەكات، بۆ ئەوەی كەلێنەكانی ساختەكاری و كەموكوڕییەكان نەهێڵێت. بەردەوام وەك رێكخراوەكانی كۆمەڵگای مەدەنی داوامان كردووە كەخەڵك مافی خۆیەتی بچێتە سەر سندوقەكانی دەنگدان و باشترین رێگەیە بۆ ساختەنەكردنی دەنگ، بچیت مافی خۆت كە دەنگدانە بەشداری بكەیت، تەنانەت دەنگ نادەن و كارت دەسوتێنن یان دەنگ بە لایەنێكی سیاسی و كاندیدەكانی دەدات بەهەر شێوەیەك بێت بچێتە سەر سندوقەكانی دەنگدان، چوونیان هەڵوێست نیشاندانە بەرانبەر پرۆسەی هەڵبژاردن كە مافەكەی خۆیان بەكاردەهێنن بۆ ئەوەی رێگە لەساختەكاری بگیرێت. بۆ ئەمجارە بڕیارە رۆژی دەنگدانی تایبەت كارتی دەنگدانی تایبەت لەدەنگدەرانی تایبەت وەربگیرێتەوەو دوای ماوەیەكی دیكە پێیان بدرێتەوە، چونكە ئێمە قسەمان لەگەڵ كۆمسیۆن كردووە كە كارتی دەنگدانەكەی تەسلیم بكات ئینجا دەتوانێت دەنگ بدات   هاوڵاتى : ئەوانەی لە رۆژی دەنگدان دەنگدەدەن ناویان لەلیستی دەنگدەرانی گشتی هەیە، كۆمسیۆن چ رێگایەكی گرتووەتەبەر تا ئەوانەی لە دەنگدانی تایبەت دەنگدەدەن، لەدەنگدانی گشتیش جارێكی تر دەنگ نەدەنەوە؟ سەركەوت حەمە حسێن: كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكانی عێراق بۆ خۆی گومانی لەوە هەیە كە لەتۆماری دەنگدەراندا ناوی دووبارە هەبێت، لەهەڵبژاردنی 2014 دەستی كرد بەدروستكردنی كارتی ئەلیكترۆنی كە بووە بەكارتی بایۆمەتری، رێگاكانی ناسینەوەی دەنگدەری تێدایەو وردتری كردووەتەوە، هەوڵێكە بۆ پاككردنەوەی لیستی دەنگدەران بۆ ئەوەی لەناوی دووبارە رزگاری ببێت. بۆ ئەمجارە بڕیارە رۆژی دەنگدانی تایبەت كارتی دەنگدانی تایبەت لەدەنگدەرانی تایبەت وەربگیرێتەوەو دوای ماوەیەكی دیكە پێیان بدرێتەوە، چونكە ئێمە قسەمان لەگەڵ كۆمسیۆن كردووە كە كارتی دەنگدانەكەی تەسلیم بكات ئینجا دەتوانێت دەنگ بدات، دەبێت پەنجەمۆر بكات ئینجا دەتوانێت كارتی دەنگدانەكەی بكاتە ناو سندوقی دەنگدانەكەوە   هاوڵاتى : زۆرجار لەسێ كاتژمێری كۆتایی رۆژی هەڵبژاردن باس لەوە دەكرێت كە كۆمەڵێك خەڵك ئەگەر كاتی دەنگدانیشیان پێ نەبێت بەتەسكەرەیەك یان بەكارتی نیشتمانی بەبێ كارتی دەنگدان دەتوانن دەنگ بدەن، چۆن ئەمە كۆنترۆڵ دەكرێت؟ سەركەوت حەمە حسێن: لەهەڵبژاردنی پێشوودا ئەوە دەكرا لەبەرئەوەی ئامێری ناسینەوەی دەنگدەر كەپێی دەڵێن جیهازی تەحەقوق رەبت نەكرابوو لەو ئامێرەی خێراكردنی دەنگەكان كە لەسەر سندوقەكان دادەنرێت. ئەمجارە هەردوو ئامێرەكە بەستراون بەیەكەوە بۆ ئەوەی زانیارییەكان لەنێوان خۆیاندا ئاڵوگۆڕ بكەن. لەم هەڵبژاردنەدا دەبێت هەر كارتی دەنگدانت پێ بێت، جا كارتی دەنگدانی ماوە كورت یان كارتی بایۆمەتری ماوە درێژە كەوێنەكەی لەسەرە، دەبێت یەكێكیانت پێ بێت، دەبێت لەئامێری تەحەقوقەكەدا پەنجەمۆرت بخوێنێتەوە، ئەگەر كارتی ئەلیكترۆنیت پێ بێت ئەبێت هەر دە پەنجەكەت بخوێنێتەوە.   هاوڵاتى : بۆ نموونە لەدەنگدانی تایبەت كەسێك دەنگ دەدات، بەڵام لەرۆژی دەنگدانی گشتی بایۆمەتری دەبات، كە پەنجەمۆر دەكات دەیخوێنێتەوە كە پێشتر دەنگی داوە؟ سەركەوت حەمە حسێن: هیچ دەنگدەرێك نابێت دوو كارتی دەنگدانی هەبێت، كاتێك كارتەكە دەدەیت كارتە ئەلیكترۆنییەكەت لێ وەردەگرنەوە، ئەمە بەڕاستی لەوانەیە مەترسی هەبێت و باس لەوە كراوە لە كۆمسیۆنی هەولێر یەكێك لەئامێرەكان براوەتە دەرەوە بۆ دروستكردنی كارتی بایۆمەتری، نازانم ئەوە تا چەند راستە، بەڵام ئەگەر هەیە كارتی ساختە بۆ دەنگدەران دروستبكرێت، ئەمە دوور نییە لایەنێكی سیاسی بەكاریبهێنێت. لەم هەڵبژاردنەدا دەبێت هەر كارتی دەنگدانت پێ بێت، جا كارتی دەنگدانی ماوە كورت یان كارتی بایۆمەتری ماوە درێژە كەوێنەكەی لەسەرە، دەبێت یەكێكیانت پێ بێت، دەبێت لەئامێری تەحەقوقەكەدا پەنجەمۆرت بخوێنێتەوە، ئەگەر كارتی ئەلیكترۆنیت پێ بێت ئەبێت هەر دە پەنجەكەت بخوێنێتەوە   هاوڵاتى : چ كاتێك دەتوانین بڵێن ساختەكاری كۆتایی پێدێت لەهەڵبژاردنەكاندا؟ سەركەوت حەمە حسێن: لەسەر ئاستی جیهان ساختەكاری و هەڵە هەیە لەهەڵبژاردنەكاندا، لەهەڵبژاردنەكانی ئەمریكاو ئەوروپا بینیمان، باس لەوە كراوە كەهەڵەی ئەیكترۆنی روویداوە و دەنگی خەڵك فەوتاوەو چووە بۆ كاندیدی دیكە. ئەوەی مەترسیمان لێی هەیە ساختەكاری رێكخراو گشتییە كە لایەنێك پێی هەڵدەستێت و ئەمە كاریگەری لەسەر بەلاڕێدابردنی ئەنجامەكانی هەڵبژاردن بەڕێژەیەكی زۆر دەبێت.   هاوڵاتى : ئایا بوونی 83 بازنەی هەڵبژاردن ئەنجامدانی ساختەكاری بەرتەسك دەكاتەوە یان زیاتری دەكات؟ سەركەوت حەمە حسێن: ئەگەر جاران بە رێژەیەكی زۆر بتوانرایە ئەنجامی هەڵبژاردنەكان بگۆڕدرایە، ئێستا بۆی هەیە لەهەر بازنەیەكدا بەساختەكارییەكی كەم كاریگەری زۆرتر دروستبكەیت لەسەر ئەنجامەكانی هەڵبژاردن، بەڵام رێكارەكانی كۆمسیۆن و وشیاری خەڵك كە بچێتە سەر سندوقەكانی دەنگدان وا دەكات ساختەكاری كەمتر دەكرێتەوە، واتا دەبێت وشیاری خەڵك بەو شێوەیە بێت كە رێگە نەدات حزبەكەی خۆشی بەساختەكاری سەربكەوێت

   هاوڵاتى دادگای فیدراڵی رایگەیاند:"تانەی سەر 6 بڕگەی یاسای بودجەی فیدراڵیی ساڵی 2021ی عێراقی پەسند کرد کە حکومەت تۆماری کردبوون، هاوکات چوار تانەی دیکەی سەر هەمان یاسای رەتکردەوە". ​ئەمڕۆ چوارشه‌ممه‌ 29ی ئه‌یلوولی 2021، دادگای فیدڕاڵی عێراق  ره‌زامه‌ندی له‌سه‌ر شه‌ش تانه‌ ده‌ربڕی كه‌ حكومه‌تی عێراق له‌ چه‌ند بڕیارێكی داوه‌ و هاوكات چوار تانه‌شی ره‌تكرده‌وه‌. یه‌كێك له‌و تانانه‌ی كه‌ حكومه‌ت بۆ دادگای فیدڕاڵی عێراقی به‌رزكردوته‌وه‌، ره‌تكردنه‌وه‌ی سه‌پاندنی باجی 15%یه‌ به‌سه‌ر سوته‌مه‌ندیدا، دادگاكه‌ش ئه‌و تانه‌یه‌ی په‌سه‌ند كردوه‌ و به‌وه‌ش باجه‌كه‌ ناسه‌پێندرێت. دادگای ناوبراو ره‌زامه‌ندیشی ده‌ربڕیوه‌ له‌سه‌ر تانه‌یه‌كی دیكه‌ی حكومه‌ت كه‌ ره‌تیكردبوه‌وه‌ پارێزگاكان خۆیان سندوقی پترۆدۆلار دابنێن، به‌وجۆره‌ش ده‌بێت داهاتی نه‌وت راسته‌وخۆ بگه‌ڕێته‌وه‌ ده‌ست حكومه‌تی فیدڕاڵ نه‌ك پارێزگاكان.

 هاوڵاتى هاوسەرۆکی دەستەی بەڕێوەبەریی کەجەکە داوا لە خەڵك دەكات دەنگ بە یەكێتی بدەن و  ڕایگەیاند:" بە گەورەکردنەوەی ئاڵۆزییەکان و زیادکردنی کێشەکان دەیانەوێت یەنەکە پارچە بکەن تا لە هەڵبژرادنەکاندا ئەنجامێکی باش دەستنەخات،  بۆیە دەبێت هەمووان ئاگاداربن و بە هەموو جیاوازییەکانەوە، بۆ تێکبردنی پلانەکان، پشتیوانیی لە یەنەکە بکەن". ئەمڕۆ چوارشه‌ممه‌ 29ی ئه‌یلوولی 2021، جەمیل بایک هاوسەرۆکی دەستەی بەڕێوەبەریی کۆماجڤاکێن کوردستان (کەجەکە) لە چاوپێكەوتنێكیدا لە كەناڵی ستێرک تیڤی  ڕایگەیاند:" بە گەورەکردنەوەی ئاڵۆزییەکان و زیادکردنی کێشەکان دەیانەوێت یەنەکە پارچە بکەن تا لە هەڵبژرادنەکاندا ئەنجامێکی باش دەستنەخات، دەڵێت: ئامانجی ئەمکارانەش ئەوەیە، بە لاوازکردنی یەنەکە پلانەکانیان لەو ناوچانە جێبەجێی بکەن، بۆیەش دەبێت هەمووان ئاگاداربن و بە هەموو جیاوازییەکانەوە، بۆ تێکبردنی پلانەکان، پشتیوانیی لە یەنەکە بکەن". هاوسەرۆکی دەستەی بەڕێوەبەریی کۆماجڤاکێن کوردستان (کەجەکە) سەبارەت بە هێرشەکانی شەش مانگی ڕابردووی سوپای  تورکیا  و  بەکارهێنانی چەکی کیمیایی، ئاماژەی بەوەکرد :"  دەوڵەتی تورک پێش ئەو هێرشانە، هەڕەشەی ئەوەی کردووە تا لە ماوەی ١٥ ڕۆژدا هێزی گەریلا تێکبشکێنێت و هەموو هەرێمەکانی گەریلا داگیر بکات بەڵام ئێستا تەنیا چەند گردێکی بەدەست خستووە کە ناشتوانێت لەو گردانەدا بجوڵێتەوە، ئامانجی دەوڵەتی تورک داگیرکردنی تەنیا زاپ، مەتینا و ئاڤاشین نەبوو، ویستی هەموو گۆڕەپانی گەریلا بگرێت و هێزی گەریلا لەناو ببات، دەیویست هەموو کوردستان داگیر بکات و پاشان بەسەر هەموو ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا زاڵبێت، بەڵام ئەو ستراتیژیە بە بەرخۆدانی گیانفیداییانەی گەریلا پوچەڵ کرایەوە". جەمیل بایک  وتیشی: "دەوڵەتی تورک پاش تێکچوونی سوپاکەی لەبەرامبەر بەرخۆدانی هێزی گەریلادا، پەدەکەی خستە گەڕ، بەڵام ئەو سیاسەتەش سەرنەکەوت و دواجار پەنای بۆ هێرشی کیمیاوی هێناوە، تەنیا لە ماوەی یەک مانگدا ١٥٧ جار چەکی کیمیایی بەکارهێناوە، ئاکەپە و پەدەکە چی لە دەستیان دێت با بکەن، ئەم تێکۆشانە هەر سەردەکەوێت". هاوسەرۆکی دەستەی بەڕێوەبەریی کەجەکە لە درێژەی قسەکانیدا وتی: "پەدەکە ڕێگای گەریلا دادەخات، گەمارۆ خستووتە سەر هێزی گەریلا و لە بەردەم ڕێگای هاتوچوونیاندا بۆسە دادەنێت، ئەمە خواستی دەوڵەتی تورکە کە پەدەکە جێبەجێی دەکات، سەرەڕای ئەوەی کە گەلەکەمان داوا لە پەدەکە دەکەن، ئامانجی ئەو بۆسانە ئاشکرا بکات و چارەنووسی ئەو گەریلایانەی کە کەوتوونەتە بۆسەکەوە ڕوون بکاتەوە، بەڵام پەدەکە هیچ ڕاگەیەندراوێک بڵاو ناکاتەوە، هیچ بایەخێک بە ڕای گشتیی کورد نادات و تەنیا دەیەوێت دەوڵەتی تورک ڕازیی بکات". جەمیل بایک سەبارەت بە هەڵوێستی ناتۆ و ئەمریکا لەبەرامبەر بەکارهێنانی چەکی کیمیایی لەلایەن دەوڵەتی تورکەوە ڕایگەیاند کە بێدەنگی ئەو لایەنانە لە بەرامبەر بەکارهێنانی چەکی کیمیاوی، بەواتای هەڵکردنی گڵۆپی سەوز بۆ دەوڵەتی تورکە و پێویستە گەلەکەمان لێپرسینەوە لەم هەڵوێستە بکەن. جەمیل بایک لە بەشێکی دیکەی قسەکانیدا تیشکی خستە سەر تیرۆرە سیاسییەکانی ڕۆژانی ڕابردووی باشووری کوردستان و بەتایبەت سەبارەت بە تیرۆرکردنی شوکری سەرحەد وتی: بە درێژایی مێژوو، هەرکاتێک پارت و ڕێکخستنە سیاسییەکانی کورد تووشی ناکۆکی بوون، دوژمنان هەوڵیانداوە ناکۆکییەکە گەورەتر بکەنەوە و ئێستا کە هەندێک کێشەی ناوخۆیی لە ناو یەنەکەدا دروست بووە؛ دوژمن دەیەوێت ئەو کێشانە گەورەتر بکاتەوە تا یەنەکە لاواز بکات و بە ئامانجەکانی بگات، هەم ئەندامانی یەنەکە و هەم گەلەکەمان بەتایبەت خەڵکی سلێمانی پێویستە ئاگاداری ئەو یارییە بن و ڕێگەی پێنەدەن. جەمیل بایک هەر سەبارەت بەو تیرۆرانینەوە وتی: دوژمنان بەتایبەت لە سەروبەندی هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراقدا کۆمەڵکوژییە سیاسییەکانیان زیاد کردووەتەوە، ئەم هەڵبژاردنە هەڵبژاردنێکی ئاسایی نییە، لەم بارودۆخەدا دوژمن دەیەوێت بە زیادکردنی هێرشەکانی، بە قووڵکردنەوەی ئاڵۆزی و گەورەکردنەوەی کێشەکانی ناو یەنەکە، خەڵک لە یەکتر دوور بخاتەوە و بەمشێوەیە یەنەکە ئەنجامێکی بەهێز لەو هەڵبژاردنە وەرنەگرێت تا لە ناوچەکانی یەنەکەدا هەندێک پیلانی خۆی جێبەجێ بکات، ئەمە ئاشکرایە و یەنەکە و خەڵکی سلێمانیش پێدەچێت ئاگاداری بن، لایەنگرانی یەنەکە و دەرەوەی یەنەکە سەرەڕای هەموو جیاوازییەکی بیرکردنەوەییان پێویستە هەوڵبدەن یەنەکە لەم هەڵبژاردنەدا سەربکەوێت و دەستکەوتێکی بەهێزی هەبێت. سەبارەت بە تیرۆركۆدنی  شوکری سەرحەد جەمیل بایک وتیشی:"  تیرۆری شوکری سەرحەد تەنیا تیرۆری ئەندامێکی پەکەکە نییە، ئەو هێرشە لە کەسایەتیی ئەندامێکی پەکەکەدا هەموو گەلی کوردی کردووەتە ئامانج، ئەو کۆمەڵکوژییە بۆ تێکشکاندنی ئیرادەی گەلی کورد ئەنجامدراوە، دەوڵەتی تورک دوژمنی هەموو گەلی کوردە، دەوڵەتی تورک دەیەوێت هەموو کەسێک بترسێنێت و چۆکدا بدات، دەوڵەتی تورک ئامادەکاری ئەوە دەکات تا لە دەرفەتی گونجاودا هەموو کوردستان داگیر بکات، بەم ئامانجەش کار لەگەڵ تورکمانەکان دەکات، دەیەوێت لە باشوور ئاڵۆزی دروست بکات و بە بیانوی پاراستنی تورکمانەکان ناوچەکە داگیر بکات، پێویستە خەڵکمان ئاگاداری ئەو پیلانە بن و کاردانەوە نیشان بدەن، ئەگەر ئەمڕۆ کاردانەوەیان نەبێت ڕەنگە داهاتوو درەنگ بێت".  

 هاوڵاتى وەزارەتی دارایی هەرێم راگەیاند:" رۆژی پێنجشەممە موچەی وەزارەتی پەروەردەی حکومەتی هەرێمی کوردستان دابەش دەکرێت".  ئەمڕۆ سێشه‌ممه‌ 28ی ئه‌یلوولی 2021، وەزارەتی دارایی هەرێم راگەیاند:" رۆژی پێنجشەممە موچەی وەزارەتی پەروەردەی حکومەتی هەرێمی کوردستان دابەش دەکرێت". هاوکات، کۆتایی ئەم هەفتەیە یان سەرەتای‌ هەفتەی‌ داهاتوو 200 ملیارەکە دەخرێتە سەر هەژماری‌ بانکی‌ هەرێمی‌ کوردستان و هەفتەی‌ داهاتووش تەواوی‌ وەزارەتەکان موچە وەردەگرن. ئه‌مه‌ له‌كاتێكدایه‌ رۆژی شەممە 25ی ئه‌یلوول، لە وەزارەتی تەندروستییەوە دەستکرا بە دابەشکردنی موچە و بەهۆی نەگەیشتنی 200 ملیارەکەی بەغداشەوە، دابەشکردنی موچە گۆڕانکاریی بەسەردا هات.

  هاوڵاتى  کۆمسیۆنی باڵای سه‌ربه‌خۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق ڕایگەیاند:"  لە سەرەتای بانگەشەوە تا ئێستا 160 پێشێلکاری تۆمارکراون. جومانە غەلای، وتەبێژی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق بە ئاژانسی فەرمی عیراقی راگەیاندوه‌، تا ئێستا 160 پێشێلکاری لەلایەن هاوڵاتییان و کاندیدان ئەنجامدراون و لە نووسینگەکانی کۆمسیۆن تۆمارکراون، هەندێک کاندید دوای ئاگادارکردنەوە پێشێلکارییەکانیان لابردووە. ئه‌وه‌شی وتووه‌، "کۆمسیۆن رێنمایی پێویستی داوەتە کاندیدان، بەکارهێنانی سامانی گشتی و شوێنە گشتییەکان و تابلۆکانی هاتوچۆی قەدەغەکردون و چەندین رێنمایی دیکەی داوە، بەڵام بەشێک لە کاندیدان پابەند نەبوون پێیەوە". وتەبێژی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق باسی له‌وه‌شكردووه‌: کۆمسیۆن دوو هەزار و 584 بنکەی بۆ هێزە ئەمنییەکان ئامادە کردووە، کە زیاتر لە ملیۆنێک دەنگدەر هەیە، هەروەها 309 بنکە بۆ ئاوارەکان و حەوت بنکە لە گرتووخانەکان ئامادە کراون بۆ دەنگدانی تایبەت، کە بڕیارە 8ی مانگی داهاتوو دوو رۆژ بەر لە دەنگدانی گشتی بەڕێوەبچێت. بڕیاره‌ رۆی 10ی تشرینی یه‌كه‌می 2021، هه‌ڵبژاردنی پێشوه‌خته‌ی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق به‌ڕێوه‌بچێت، لایه‌نه‌كانیش بۆ به‌ ده‌ستهێنانی ده‌نگی زیاتر ململانێكیان چڕكردووه‌ته‌وه‌.