لەئەنجومەنى وەزیران باس لەڕووداوەکانى لالەزار کرا

هاوڵاتی عامر شوانی، وتەبێژی پۆلیسی کەرکوک رایگەیاند کەسێک لە خۆپیشاندانەکان کوژراوە و 12 کەسی تریش بریندارن.  بەهۆی دروستبوونی گرژی و ئاڵۆزی لەنێوان هاوڵاتیانی کورد و عەرەب و ئاڵۆزی لە خۆپیشاندانەکەی کەرکوک، پۆلیسی کەرکوک قەدەغەی گشتی راگەیاند.  لە راگەیاندراوێکدا پۆلیسی کەرکوک دەڵێت، "داوا لە هەموو هاووڵاتییان دەکەین بگەڕێنەوە شوێنی نیشتەجێبوونیان و شەقام چۆڵ بکەن، بە هوتاف و گوتەی ناڕاست هەڵنەسووڕێن." بەپێی وتەی عامر شوانی، وتەبێژی پۆلیسی کەرکوک، لە خۆپیشانداکەی ئەمڕۆ کەسێک کوژراوە و 12 کەسی تریش بریندارن، بەبێ ئەوەی ئاماژە بەوە بدات کە کوردن یان عەرەب خۆپیشندانەکەی کوردانی کەرکوک دوای ئەوە دێت کە ماوەی پێنج رۆژە رێگای سەرەی کەرکوک-هەولێر لەلایەن چەند هاوڵاتیەکی پێکهاتەی عەرەبەوە گیراوە.

هاوڵاتی  خۆپیشاندانی ئەمڕۆی کوردانی کەرکوک تا دێت ئاڵۆزتر دەبێت و هێزەکانی سوپای عێراق تەقەیان بەسەر خۆپیشاندەراندا کرد، تا ئیستاش خۆپیشاندەرێک برینداربووە. ئەمڕۆ هاوڵاتیانی كورد کەرکوک خۆپیشاندانیان ئەنجمدا لەدژی داخستنی رێگای سەرەکی کەرکوک-هەولێر بەڵام هێزە ئەمنییەكان تەقە بەسەر خۆپیشاندەراندا دەكەن بۆ بڵاوەپێكردنیان و کەسێکیش برینداربووە و بەپێی ئاماری نافەرمیش چەند کەسێکی تریش برینداربوون. خۆپیشاندانەکە دوای ئەوە دێت کە ماوەی پێنج رۆژە ژمارەیەك هاولاتی پێكهاتەی عەرەب كە میدیای پارتی بە لایەنگری حەشدی شەعبی ناویان دەبات لە دژی كردنەوەی بارەگاكانی پارتی دیموكراتی كوردستان لەوشارە رێگەی سەرەكی نێوان كەركوك - هەولێریان داخستووە.

هاوڵاتی هێزەکانی پاراستنی گەل (هەپەگە) رایگەیاند، لە مانگی ئابدا زیاد لە 130 سەربازی تورکیا کوژراون و 23ی تریش برینداربوون، دەشڵێت، لە ئەنجامی هێرش و ئۆپەراسیۆنەکانی تورکیا 10 گەریلا شەهیدبوون.  ناوەندی ڕاگەیاندن و چاپەمەنی هەپەگە لەراگەیاندراوێکدا ئاماری کوژرانی سەربازانی تورکیای لە مانگی ئابدا خستەڕوو و دەڵێت، لە ئەنجامی 232 چالاکی گەریلا ، 134 سەربازی تورکیا کوژراون و  23 سەربازی تریش  بریندار بوون، هەروەها "چەندین کەلوپەلیان تیکشکێندراوە و دەستی بەسەردا گیراوە و گورزی قورسیان لێوەشێندراوە." هاوکات لە راگەیەندراوەکەذا ئەوەش هاتووە کە تورکیا لە مانگی رابردوو "لە هەرێمی پاراستنی مەدیا 113 جار بە فڕۆکەی جەنگی، 40 جار بە هێلیکۆپتەری هێرش، بە سەدان جار بە زریپۆش، تانک و چەکی قورس تۆپباران کردووە، جارێکیش بە بۆمبی ئەتۆمی تاکتیکی و دوو جاریش بە چەکی قەدەغەکراو هێرشیان کردۆتە سەر سەنگەرەکانمان، هەروەها جێگا و ناوچەکانی گەلەکەمانیان لە باشووری کوردستان چەندین جار تۆپباران کردووە و هاوڵاتییان شەهید بوون." لە کۆتایی راگەیەندراوەکەدا ئەوە هاتووە کە لە ئەنجامی هێرش و ئۆپەراسیۆنەکانی تورکیا لە مانگی رابردوو 10 گەریلا شەهید بوون.

هاوڵاتی  سەرۆک ئەرکانی وەزارەتی پێشمەرگە رایگەیاند موچەی مانگی ئابی لیوا هاوبەشەکانی پێشمەرگە گەیشتووە و لەم هەفتەیەدا دەست بە دابەشکردنی دەکرێت. فەریق ڕوكن عیسا عوزێر، سەرۆكی ئەركانی وەزارەتی پێشمەرگە له‌لێدوانێكدا بۆ میدیاى پارتی دەڵێت، "تەمویلی موچەی لیوا هاوبەشەكانی پێشمەرگە، كە لەلایەن ئەمریكاوە دابیندەكرێت گەیشتوە و لەم هەفتەیەدا موچەی لیوا هاوبەشەكان دابه‌شده‌كرێت". سەرۆکی ئەرکانی وەزارەتی پێشمەرگە جەختی لەوە کردەوە کە موچەكە تەنها لیوا هاوبەشە كۆنەكان دەگرێتەوە و جارێ لیوا هاوبەشە تازەكان نەخراونەتە چوارچێوەی ئەو لیوایانەوە. لیوا هاوبەشەکانی پێشمەرگە ژمارەیان 44 هەزار پێشمەرگەیە و بودجەیان لەلایەن هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعشەوە دابین دەکرێت کە مانگانە نزیکەی 32 ملیۆن دۆلارە. ئەمە لەکاتێکدایە کە بەهۆی کێشەکانی هەولێر و بەغداوە لەسەر پشکی هەرێم لە بودجەی عێراق، هێشتا فەرمانبەرانی هەرێم موچەی مانگی تەمووز و ئابیان وەرنەگرتووە.

هاوڵاتی  پەرلەمانتارێکی پارتی لە عێراق رایگەیاند، حکومەتی ناوەند دەیەوێت سەرجەم داهاتە ناوخۆییەکانی هەرێم ببات و تەنهاش 10% موچەی موچەخۆرانی هەرێم بدات. شوان محەممەد، پەرلەمانتاری پارتی لە عێراق بە دەنگی ئەمریکای راگەیاندووە، "ئەو پارەیەی عێراق دەیەوێت مانگانە بیداتە هەرێم ناکاتە 10%ی کۆی موچەی موچەخۆران، عێراق دەیەوێت پارەی هەموو داهاتە ناوخۆییەکانی هەرێم هەر لە ئاو و کارەباوە تا دەگاتە هەموو داهاتەکان ببات، تەنها 50%ی پارەی دەروازەکان بداتەوە هەرێم." لە چەند رۆژی رابردوو وەفدێکی هەرێم لە بەغدا بەبێ ئەنجام گەڕانەوە و نەگەشتنە هیچ رێککەوتنێک لەگەڵ بەغدا. تا ئێستا چەندین جار حکومەتی هەرێم بۆ چارەسەرکردنی کێشەی موچە و پشکی هەرێم لە بودجە شاندی ناردووە بۆ بەغدا.  تا ئێستا موچەی مانگی تەمموز لە هەرێمی کوردستان دابەشنەکراوە کە حکومەتی هەرێم پێویستی بە ٩٠٠ ملیار دیناری مانگانەیە بۆ پێدانی موچەی فەرمانبەران. پشکی هەرێم لە بودجەی عێراق زیاترە لە 16 ترلیۆن دینار. سەرچاوەیەکی نزیک لە شاندەکەی هەرێم رایگەیاندووە، "عێراق دەیەوێت مانگانە 548 ملیار دینار بداتە هەرێم، لە کاتێکدا موچەی مانگێکی فەرمانبەران 900 ملیار دینارە، لەو 548 ملیار دینارەش، عێراق دەیەوێت بڕێکی بەناوی قەرزی پێشووتر و بڕێکیشی بە ناوی قەرزی بانکی بازرگانییەوە لێببڕێت، بۆ ئەو بانکە قەرزی لای هەرێمە. گەر وا بڕوات ئەو پارەیەی دەیەوێت ڕەوانەی هەرێمی بکات کەمترە لە 200 ملیار."

هاوڵاتی دژەتیرۆری کوردستان رایگه‌یاند، ئێوارەی ئەمڕۆ هەینی لە شەقامی 60 مەتریی شاری هەولێر بۆمبێک لەسەر پردی پەڕینەوەی پیادەڕۆی نزیک مزگەوتی سپی تەقییەوە، جگە لە زیانی ماددی هیچ زیانێکی گیانیی لێ نەکەوتەوە. بەپێى راگەیەنراوەکەى دژە تیرۆر، ئێوارەی ئەمڕۆ هەینی 1ی ئەیلوولی 2023 کاتژمێر 06:29، لە شەقامی شەست مەتریی شاری هەولێر بۆمبێک لەسەر پردی پەڕینەوەی پیادەڕۆی نزیک مزگەوتی سپی تەقییەوە، جگە لە زیانی ماددی هیچ زیانێکی گیانیی لێ نەکەوتەوە. دەشڵێت: لێکۆڵینەوەکان لەو بارەوە بەردەوامیی دەبێت. بەگوێرەی ئەو وێنە و ڤیدیۆیانەی بڵاوبوونەتەوە، بەهۆی تەقینی بۆمبەکەوە زیان بە پردەکە گەیشتووە و بەشێک لەو پۆستەرانەیشی وەکو رێکلام لەسەر پردەکە هەڵواسرابوون، کەوتوونەتە سەر زەوی.

هاوڵاتی ئێواره‌ی ئه‌مڕۆ لەسەر شەقامی 60 مەتری هەولێر دەنگێکی گەورە بیسترا و دوكه‌ڵ له‌سه‌ر پردێكی په‌ڕینه‌وه‌ی هاوڵاتیانی دروستبو، له‌ چه‌ند ناوچه‌یه‌كیش ده‌نگه‌ به‌هێزه‌كه‌ بیسترا. تەقینەوەکە کەمێک پێش ئێستا رویداوە و هەرچەندە تائێستا هیچ لایەنێکى فەرمى هۆکارەکەیان ئاشکرا نەکردووە کە تەقینەوەکە چییە و بەهۆى چییەوە رویداوە، بەڵام بەشێکى زۆرى روپۆشى سەرەوەى پردەکە بەهۆى تەقینەوەکە هەڵگیراوە. بەپێى زانیارییەکان تەقینەوەکە بەهۆى شۆرت لە کێبڵى کارەبایى رویداوە و بووەتە هۆى زیانگەیاندن بە روپۆشى سەرەوەى پردەکە و ئەو پۆستەرە ریکلامییانەى بە پردەکەوە هەڵواسراون و زیانى گیانى نەبووە.  

هاوڵاتی ئەمڕۆ هەینی ناوەندی ڕاگەیاندنی هێزەكانی سوریای دیموكرات بەیاننامەیەكی سەبارەت بە بەرەوپێشچوونی ئۆپەراسیۆنی "توندكردنەوەی ئاسایش" لە دێرەزۆر بڵاوكردەوە و كۆنترۆڵكردنی چەند شوێنێكی لە دێرەزۆر راگەیاند. هەسەدە دەڵێت "سەرلەبەیانی ئەمڕۆ، هێزەكانمان گوندی دەحلە و بەشێك لە شارۆچكەی بەسیرەیان كۆنترۆڵكرد‌و سێ چەكداریش كوژران، كە دزەیان كردە ناوچەكە،  هاوكات پڕۆسەی پاككردنەوەی ناوچەكە بەردەوامە". هێزەكانی ئۆپراسیۆنی بەهێزكردنی ئاسایش لە دێرەزۆر دووپاتی دەكەنەوە كە "بەردەوام دەبن لە پاككردنەوەی ناوچەكە لە گروپە بەكرێگیراوەكان و شانە تیرۆریستییەكانی داعش تاوەكو ئامانجەكانی ئۆپەراسیۆنەكە بەدی دێت،  لێخۆشبوونیش بۆ ئەو كەسانە نییە كە هەوڵی تێكدانی سەقامگیری ناوچەكە دەدەن". ئاماژەی بەوەش کردووە، "هاوتەریب لەگەڵ ئەوەشدا لە منبج گروپێك لە چەكدارانی توركیا هێرشیان كردە سەر گوندی موحسینلی، لەوێ هێزەكانی ئەنجومەنی سەربازی منبج وەڵامی هێرشە تیرۆریستییەكەیان دایەوە و دوای پێكدادانەكان دۆخەكە كۆنترۆڵكرا، لەو ماوەیەدا ژمارەیەك چەكدار كوژران".

هاوڵاتی هەپە.گە، ڕاگەیەندراوێكی  توركیای ڕەتکردەوە کە باس لە چۆنیەتی شەهیدبوونی ڕێزان بۆتان گەریلایەکی پەکەکە دەکات. ئاژانسی فەرمیی تورکیا ئەمڕۆ هەینی 1ی ئەیلوولی 2023 بڵاویکردەوە، "دەزگای هەواڵگریی تورکیا - میت لە ئۆپەراسیۆنێکدا لە پارێزگای سلێمانی لە هەرێمی کوردستان کەسێكی بەناوی "رێزان گونگەن" ناسراو بە "رێزان بۆتان" کردووەتە ئامانج." ، ئاژانسی فەرمیی تورکیا بڵاویکردووەتەوە، رێزان گونگەن "لەلایەن پەکەکە مەشقی پێکراوە" و لە ئەنجامی ئۆپەراسیۆنێکی میت کە لە گوندەوارێكی سلێمانی ئەنجامدرا، کراوەتە ئامانج. بەڵام هەپە.گە لە ڕاگەیەندراوێكیدا ڕایگەیاند لە بەرواری ١٠ی مانگی ڕابردوو، ناسنامەی هەریەك لە شەهیدان ڕێزان بۆتان و باوەڕ بۆتانیمان ڕاگەیاندووە .   ‎لە ڕاگەیەندراوەكەی هەپە.گەدا هاتووە:" هەڤاڵانمان باوەڕ و ڕێزان لە ٦ی ئەم مانگی ڕابردوو، لە ئەنجامێكی هێڕشی توركیای داگیركەر لە هەرێمەكانی پاراستنی مەدیا شەهید بوون." بە گوێرەی ڕاگەیەندراوەکەی هەپەگە ئەو گەریلایە مانگی پێشوو لە هەرێمی مەدیا شەهیدبووە و تەنها چوار ڕۆژ دوای شەهید بوونی ناسنامەکەی بڵاوکراوەتەوە.و هەپەگە ڕەتیدەکاتەوە ئەو گەریلایە ئەمڕۆ هەینی لە سلێمانی کوژرابێت.    

ڤانە حەمە بەختیارهەڵەبجەیی، پەیکەرتاش و هونەرمەند لەهەرێمی کوردستان، ماوەی نزیکەی ٢٠ ساڵە بەچڕی هەوڵیداوە بۆ ئەوەی یەکێک لەپەیکەرەکانی کە لەسەر بنەمای شێوەی قوربانیانی ئەنفال دروستیکردووە بکاتە رەمزی ناساندنی ئەنفالی هەر ناوچە، گوند، یان شارێک کە ئەنفال کراوە. بەختیار هەڵەبجەیی، کەخۆی هیچ کەسێکی ئەنفال نەکراوە، بەڵام دەڵێت پێوستە رەمزی ئەنفال لەهەموو ناوچەکان هەبێت «من هەموو ئەنفالکراوەکان بەکەسی خۆم دەزانم. تائێستا هونەرمەندەکە شەش پەیکەری لەناوچە جیاوازەکانی هەریمی کوردستان داناوەو دەڵێت بەنیازە پەیکەرێکیش لەشەنگال دابنێت. هاوڵاتی: ئەم پەیکەرەی ئەنفال لەکوێوە بیرۆکەکەیت بۆ هات کە دواتر کردت بەڕەمزی ئەو ناوچانەی ئەنفال تێیدا روویداوە؟ بەختیار هەڵەبجەیی: نزیکەی بیست ساڵ لەمەوبەر، بەهۆی بەرنامەیەکی تەلەفیزیۆنیەوە کەدەربارەی نوگرە سەلمان و ئەنفال بوو بیرۆکەی ئەم کارەم بۆ هات و زۆر کاری تێکردم، لەدوای ئەوەوە بیرم لەوە کردەوە کارێک بۆ ئەنفال بکەم و ماوەیەکی زۆری خایاند تاوەکو کارەکەمم دیزاین کرد. هاوڵاتی: مانای ئەم پەیکەرە چییە کە دروستت کردووەو چۆن رەنگدانەوەی تاوانی ئەنفالە؟ بەختیار هەڵەبجەیی: دەبێت سەرەتا باسی پرۆسەی ئەنفال بکەم، ئەوەی لەئەنفالدا کراوە لەشوێنەکانی دیکەی جیهاندا ئەو تاوانانە بەجیاواز کراوە، بۆ نموونە هۆڵۆکۆستی جولەکەکان. ئەوان بەچەند شێوەیەک مرۆڤیان لەناوبردووە یەکیک لەوانە خستویاننەتە ناو هۆڵێکەوەو بەهۆی دوکەڵی ئۆتۆمبیلەوە خنکاندویانن، یان کردویاننەتە کورەوە، یان  بە رەمییکردن ئەو کۆمەڵکوژیانەیان ئەنجامداوە؛ بەڵام ئەگەر سەیری گۆڕە بەکۆمەڵەکانی ئەنفال بکەین، مرۆڤەکان دەست و چاویان بەستراون و رەمییان کردوون پاشان خۆڵیان کردووە بەسەریاندا، تۆ کاتێک گۆڕە بەکۆمەڵەکان هەڵدەدەیتەوە کەلەیەکی سەر دەبینی پەڕۆیەکی پێوە بەستراوە، منیش لەوەوە دیزاینی پەیکەرەکەمم وەرگرت، ئەم کەلە سەرەم دیزاین کرد کەچاوی بەستراوەو دواتر وەک کۆتر یان پەپولە باڵم بۆ دروستکردو قەدێکم بۆ دروستکرد. بیرۆکەی باڵەکانی گوزارشت لەوە دەکات ئەو کەسانەی ئەنفال کراون کەسانی سڤیل و بێگوناح بوون کەخەریکی کاری شوانکارەیی و کشتوکاڵ بوون کە بەو جۆرە کۆمەڵکوژ کران. هاوڵاتی: چۆن بڕیارتدا لەهەر جێگایەکی کە ئەنفال کراوە دایبنێیت، تاوەکو ئێستا لەچەند شوێن داتناوە؟ بەختیار هەڵەبجەیی: ساڵی ٢٠٠٤ پێشانگایەک کرایەوە ، نمایشی کارەکەمم کرد بەڵام کارەکە هەڵنەبژێردرا نازانم بەچ هۆکاریک بوو بابەتەکە تاڕادەیەک کەسیی بوو، بەڵام ساڵی ٢٠٠٥ کاتیک بەتەواوی گەڕامەوە بیرم لەوە کردەوە خۆم و برادەرەکانم هەوڵبدەین بۆ ئەوەی هەر پەیکەریک لەشوێنێکی کە ئەنفال کراوە دابنێم، چونکە ئەنفال لەچەندین شوێنی جیاوازدا ئەنجامدراوە بۆ نموونە هەڵەبجە، بالیسان، چەمچمەماڵ، بادینان هەمووی ئەنفالی کراون، خۆشبەختانە لەچەندین جێگا دامناوە تائێستا کەژمارەیان « شەش» پەیکەرە. هاوڵاتی: چۆن پەیکەرەکانت دانا، حکومەت هاوکارت بووە؟ بەختیار هەڵەبەجەیی: کارەکان بەشێکی زۆریان بەهۆی کەسانی سەرمایەدار یان برادەر ئەنجامم داون، هەندێکیشیان وەک پەیکەرەکەی هەڵەبجە تەنها پارەی کەرەستەکانی پەیکەرەکەمم بۆ سەرفکراوە. دوو کاری دیکەشم بۆ ناوچانەی بەرزان وەزارەتی شەهیدان لە ئەستۆیان گرت، جگە لەمانە کارێکیانم کە لەدهۆک دامنا نازانم بەهۆی ئەوەی من لەسلێمانیەوە بووم و ئەو کارەم کردووە کەمێک تەگەرەیان خستە بەردەمم، بەڵام من کۆڵم نەداو دامنا چونکە من کارەکەم نیشتیمانیە. هاوڵاتی: بۆچی بیرت لەوە کردەوە کەهەر شوێنێک ئەنفالی تێداکراوە لەوێ دایبنێیت؟ بەختیار هەڵەبجەیی: من ئەو پەیکەرەم وەک ئەوە داناوە کاتێک دەچیتە ئەو ناوچانە بزاندرێت کە ئەنفال لەو شوێنە کراوە، واتە بۆ نموونە ئەگەر گەشتیارێکی بیانیش کاتیک دێتە ئەو ناوچانە یەکسەر بزانێت وەک هەر هێمایەکی فەرمی کە بۆ بابەتە جیاوازەکان دادەنرێت. هاوڵاتی: جگە لەم شوێنانە داتناوە، پلانت هەیە لەهیچ شوێنێکی دیکە دایبنێیت؟ بەختیار هەڵەبجەیی: ئێستا هەوڵ دەدەم بیبەم بۆ شنگال، بەڵام کارەکە لەئێستادا سەختە چونکە دۆخی ئەمنی و داراییش گرفتە بەڵام هەر لەهەوڵدام. هاوڵاتی: زۆر بەقووڵی کارت لەسەر ئەم پەیکەرە کردووە، ئایا خۆت کەسێکت لەئەنفالدا لەدەستداوە؟ بەختیار هەڵەبجەیی: نەخێر وەک خۆم کەسی نزیک و دەرەجە یەکم ئەنفال نەکراون، بەڵام هەموو ئەوانەی کە کۆمەڵکوژ کراون هەموویان بەکەسی خۆم دەزانم، ئەوەی داعش بردویەتی و کۆمەڵکوژی کردوون هەمووی خوشک و برای منن، ئەگەر من هەموویان بەکەسی خۆم نەزانم مرۆڤ بوونم لەکوێدایە. هاوڵاتی: ئەو شوێنانەی پەیکەرەکەت بۆ داناوەو پێشکەشت کردوون چی زۆر سەرنجی راکێشاویت لەبارەی ئەو ناوچانەوە؟ بەختیار هەڵەبجەیی: هەموویان بێ خزمەتن و وەزارەتی شەهیدان و حکومەت پشتگوێیان خستوون، هەندیک گوند هەن کە شەوو رۆژ خزمەتی پێشمەرگەیان کردووە هەر شەقامەکانیشیان بۆ قیرتاو نەکراون، خۆ ئەگەر ناوچەکانی دیکە قیرتاویش کرابن ئەوە لەئاستی پێویست نیە ئەو خزمەتانە. هاوڵاتی: پێشوازی خەڵک چی بووە بۆ ئەو شوێنانەی کە پەیکەرەکەت داناوە؟ بەختیار هەڵەبجەیی: هەموویان کەسی سادەن و زۆر پێشوازیان لێکردووم و میوانداریان کردووم کە ئەو کارەم پێشکەش کردوون، من دەمەوێت لەشێوەی هێمایەک یان لۆگۆیەکدا بیخەمە سەر دەرگای هەر ماڵێک کە شەهیدیان هەیە و کەسانێکیان ئەنفال کراوە. هاوڵاتی: کارەکانت لەچەند پێشەنگادا نمایش کردوون تا ئێستا، ئایا داهاتێکی وەهایان هەبووە کە بتوانیت سودیان لێوەرگریت؟ بەختیار هەڵەبجەیی: تاوەکو ئێستا لەناوخۆی عێراق  و هەرێمی کوردستان و دەرەوەی وڵاتیش نزیکەی سەدو بیست پێشەنگا بەشداریم کردووە، بەڵام بەداخەوە داهاتی ماددی وەهایان نەبووە ئەگەر بەختت هەبێت کارەکەت دەفرۆشرێت بەڵام ئەوە زەحمەتە لای ئێمە چونکە هونەر جارێکە لێرە نەگەشتووەتە ئەو ئاستە. هاوڵاتی: هەموو کارێکی هونەری چیرۆک و مەبەستێکیان لەپشتە، لەکارەکانتدا چ ژانرایەک زۆر گرنگیت پێداوە؟ بەختیار هەڵەبجەیی: کارەکان فرە لایەنەن، بەڵام جگە لەم کارەی ئەنفالم کارەکانم لەسەر خویندنەوەو ژن زۆر کردووە، چونکە ژن زۆر بەنرخە بەڵام بەداخەوە لای ئێمە زۆر دەچەوسێندرێتەوە. هاوڵاتی: چۆن دەستت کردووە بەکاری پەیکەرتاشی، ئەکادیمی خوێندووتە یاخود تەنها بەهۆی حەزو خولیاوە هاتوویتە ناو ئەم کارەوە؟ بەختیار هەڵەبجەیی: لەوەتەی چاوم کردووەتەوە لەمنداڵیەوە لەکاتی خویندنگەی سەرەتاییەوە هەر حەزم بەم کارە بووەو کاری سادەم دەستپێکردووە، من لە بەردەکان پەیکەرم دەتاشی، لەخوێندنگەشدا مامۆستاکانم زۆر گرنگیان پێداوم. بەڵام من ئەم کارەم بە ئەکادیمی نەخویندووەو بەشێکی پزیشکیم خوێندووە لەزانکۆ، چونکە ئەوکاتەی من لەقۆناغی سێی دواناوەندی بووم دۆخەکە نالەبار بوو کیمیاباران و ڕاکردن بۆ ئێرانی بەسەردا هات، دواتر کە گەڕاینەوە تەنها پەیمانگای مامۆستایان و هونەرەجوانەکان هەبوون کە بچم بەڵام من منداڵی هەڵەبجە بووم وەرنەدەگیرام بۆ ئەوەی باسی ئەو تاوانانە نەکەین دوریان دەخستینەوە. هەربۆیە لەبەرئەوەی نەمبەنە عەسکەر چووم بۆ بوارە پزیشکیە و خویندم. هاوڵاتی: هیچ لەو بوارەدا کارت کردووە کە دوور بووە لەحەزی خۆت؟ بەختیار هەڵەبجەیی: بەڵێ من ماوەیەک پێشمەرگە بووم و لەنەخۆشخانەشدا کارم کردووە، ئەزموونێکی خۆش و پیرۆز بوو. هاوڵاتی: لەم کارەتدا کە بوارەکەت هونەریە، گەشتویت بەو ئاستەی خۆت دەتەوێت؟ بەختیار هەڵەبجەیی: نەخێر چونکە هونەر هەمیشە لەبرەودایە و ئاستیک نیە بڵێی تەواو، ئەگەر دەربارەی ئێرە قسەبکەم هەستەکەم دەبێت بڵێم ئاستەکەمان سفرە، چونکە لێرە هونەر زۆر کۆت و بەند دەکرێت هەم لەڕووی ئاین و کوولتورەوە، هەمیش لەڕووی حکومەتەوە پستگوێ خراون، ئەکادیمیاکانیش لەئاستی پێویست نین. هاوڵاتی: ئەو کارانەی بۆ تاوانەکانی دژی کورد کردووتە تەنها ئەم پەیەکەرەی ئەنفالە، یاخود پڕۆژەی دیکەتان هەیە؟ بەختیار هەڵەبجەیی: بۆ کیمیابارانی  هەڵبجەش کارێکی لەوجۆرەم کردووە، پەیەکەریکە لە شێوەی ڕێ نیشاندەر « جی پی ئێس» دروستم کردووە کە ئاماژە بەو بۆمبانە دەکات کە لەو گەڕەکانە بەردراوەتەوە لەگەڵ ژمارە و ناوی قوربانیەکان و گەڕەکەکە، دەمەوێت لە جیگای هەر ٢٢ بۆمبەکە دایانبنیم.   بایۆگرافیای هونەرمەند: بەختیار عەلی هەڵەبجەیی   بەختیار عەلی هەڵەبجەیی، پەیکەرتاش‌و هونەرمەندێکی باشووری کوردستانە کە لەساڵی  ١٩٧٠ لەهەڵەبجەی شەهید لەدایکبووە. خاوەنی چەندان کاری هونەریەو تاوەکو ئێستا لە سەدان پێشانگای ناوخۆیی و جیهانیدا بەشداری کردووە.

هاوڵاتی بەڕێوەبەرایەتی گشتی كەشناسی و بومەلەرزەزانی هەرێمی كوردستان رایگەیاند، لەئەمڕۆوە پلەكانی گەرما رو لەبەرزبونەوە دەكەن و ئاسمانی ناوچە جیاجیاكانی هەرێمیش بەگشتی ساماڵ دەبێت. بەڕێوەبەرایەتی گشتی كەشناسی و بومەلەرزەزانی لەڕاگەیەندراوێكدا بڵاویكردەوە، ئەمڕۆ هەینی ئاسمانی ناوچە جیاجیاكانی هەرێم ساماڵ دەبێت، پلەكانی گەرما بە نزیكەی 1-3 پلە بەراورد بەتۆماركراوەكانی دوێنێ بەرزتر دەبنەوە. ئەوەش خراوەتە ڕوو، بەپێى پێشبنیەکان ئەمڕۆ بەرزترین پلەى گەرما لە گەرمیان دەبێت، کە ٤٢ پلەیە و نزمترین پلەى گەرماش لە حاجى ئۆمەران دەبێت، کە ٢٤ پلەیە. هاوکات ئاراس جەبار، شارەزای بواری كەشناسی رایگەیاند: لە ئەمڕۆوە بەراورد بە رۆژانی رابردو، پلەکانى گەرما لە سەرجەم ناوچەكان، نزیکەى سێ پلە بەرز دەبنەوە و تا ڕۆژی 10ی مانگیش رۆژانە بە رێژەیەکی کەم پلەکانی گەرما بەرزو نزمی بەخۆوە دەبینن... باسی لەوەش كردوە: لەدوای 10ی ئەم مانگەوە، پلەكانی گەرما گۆڕانكاڕییان بەسەردادێت و ئەگەری نزمبونەوەیان بەگشتی لەسەرجەم ناوچە جیاجیاكانی هەرێم هەیە. ئاراس جەبار سەبارەت بە ئەگەری بارانبارین لە مانگی نۆدا، ئاماژەی بەوەكردوە: بەگشتی ئەگەری دوبارەبونەوەی حاڵەتی هاوشێوەی چەند رۆژی ڕابردو هەیە، بەتایبەت لەنێوان 10-14ی مانگ و كۆتایی مانگەكەدا.

هاوڵاتی درەنگانی شەوی رابردو، چەند ناوچەیەکی سنوری شاڕباژێڕ و چیای قەندیل و سنوری قەزای پشدەر لەلایەن فڕۆکەکانی تورکیا بۆردومان کران و بەپێی زانیارییە نافەرمیەکانیش، چەند ئۆتۆمبێلێک کراونەتە ئامانج. له‌ كاتی‌ بۆردوومانه‌كه‌شدا له‌ ناوه‌ندی هه‌ردوو ئیداره‌ی راپه‌ڕین و شارباژێڕ ده‌نگی فڕۆكه‌ بیستراوه‌ و فڕۆكه‌ به‌نزمی به‌ ئاسمانی رانیه‌دا سووڕاوه‌ته‌وه‌. بەپێی زانیاریەکان بەهۆی بۆردومانی فڕۆکە جەنگیەکانی تورکیا لە شەوی ڕابردودا، هێڵی کارەبای بناری قەندیل لە کورتەک بۆردومان کراوە و کارەبا تا ئەم دەقەیە پچڕاوە، جگە لەوەش بۆردومانی سەرچاوەی ئاوی گوندی سڵێ کراوە و گوندنشینان پەکیان کەوتوە بۆ دابین کردنی ئاو.

هاوڵاتی هێزەكانی سوپای توركیا بەیانی ئەمڕۆ هەینی هێرشی زەمینی بۆسەر ناوچەكانی سنوری مەنبەج لە رۆژئاڤای كوردستان دەستپێكرد و بەگوێرەی زانیاریە سەرەتاییەكانیش تا ئێستا چوار منداڵ كوژراون و ژمارەیەكی دیكەش برینداربون.  بەگوێرەی ئاژانسی ANF، بەرەبەیانی ئەمڕۆ یەكی ئەیلول تورکیا " هێرشیانكردە سەر زۆرێك لە گوندەكانی باكور و ڕۆژئاوای مەنبەج، لەبەرامبەریشدا ئەنجومەنی سەربازی مەنبەج دەستبەجێ لە هەمو خاڵەكاندا وەڵامی هێرشەكانی دایەوە و شەڕ دەستیپێكرد." ئەو ئاژانسە بڵاویکردۆتەوە لە گوندی میحسنلی كە دەكەوێتە باكوری ڕۆژهەڵاتی مەنبەج، لە هێرشی سەرەتاییدا چوار منداڵ كوژراون، هێشتا زانیاری ورد لەبەردەستدا نییە. هاوکات شێرڤان دەروێش وتەبێژی ئەنجومەنی سەربازی مەنبەج لەلێدوانێكدا رایگەیاندوە، "هێرشی سەر گوندی ئێون دادات لە باكوری منبج تێكشكێندرا، شەڕیش لە گوندەكانی موحسنلی، عەرەب حەسەنو، ئوم جلود، سێیادە و دەندنێیێ لە باكور و ڕۆژهەڵاتی شارەكە بەردەوامە."

هاوڵاتی  عەلی رەئوف، نوێنەری مامۆستایانی وانەبێژ لە هەرێمی کوردستان، رایگەیاند بەپێی نوسراوێک کە دەستیان کەوتووە و بە فەرمانی مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکومەتی هەرێم، 61 کەس لە سنوری پارێزگای دهۆک دامەزرێندراون. عەلی رەئوف بە هاوڵاتی راگەیاند،" لە چەند ڕۆژی رابردوو، دوور لەپڕەنسیب و بێ ڕەچاوکردنی بنەماکانی دامەزراندن یاسا کارپێکراوەکانی ھەرێمی کوردستان، ھەندیک لایەن بۆ بەرژەوەندی کەسی ھەڵساون بەدامەزاندنی 61 کەس لەسەر میلاکی ئەو شوێنانەی کە بەرامبەر ناوەکانیان دیاریکراوە بەشێوەی گرێبەست، مافی ھەر کەسێکە دابمەزرێت بەڵام بەپێی رێنمایی نەک بۆ ئەوانەی دەست رۆیشتوون و خاوەن واستەن." لەساڵی 2014ەوە دامەزراندن و پلەبەرزکردنەوە لەناو حکومەتی هەرێمی کوردستان راگیراوە بەهۆی دۆخی دارایی حکومەتەوە. لە هەرێمی کوردستان نزیکەی 36 هەزار مامۆستای وانبەێژ هەن کە گرێبەستن و نەکراون بە هەمیشەیی و چەندین ساڵە داوا دەکەن میلاکیان بۆ بکرێتە هەمیشەیی. لەو بارەیەوە عەلی رەئوف دەڵێت، سەرۆکی حکومەت باس لەوە دەکات  باری دارایی باش نیە بەڵام  "تەنھا بۆ مامۆستایانی وانەبێژ باری دارایی باش نیە، بۆ ئەوانەی دەست رۆیشتوون خاوەن واستەن باری دارایی باشە، خوای گەورە ئەوە قبول ناکات دڵنیابن." نوێنەری مامۆستایانی وانەبێژ باس لەوەش دەکات کە چەندین کچە شەهید و تاقانەی ئەنفال هەن کە دانەمەزرێنراون و رەخنە لە حکومەت دەگرێت کە "مەلێن دامەزراندن نیە ، بڵێن واستەیان نییە." دەقی نوسراوی دامەزراندی 61 کەسەکە لە بەروارەکەی دەگەڕێتەوە بۆ 18ی تەمووزی 2023: 

دلێر عەبدوڵڵا یەكێتی نیشتمانی كوردستان، بڕیاریدا كۆنگرەی پێنجەم ئەنجامبدات، سەركردەیەكی ئەو حزبەش رایگەیاند كە ئەم كۆنگرەیە گۆڕانكاری گەورەی تێدا روودەدات. ئەندامێكیش لە باڵەكەی لاهوری شێخ جەنگی پێی وایە كەئەم كۆنگرەیە بۆ پاكتاوی نەیارانی ئێستای سەركردایەتی یەكێتییەو هەوڵێكە بۆ سفركردنەوەی رۆڵی لاهورییەكان لەناو یەكێتیدا. ئاشكراشی دەكات كە لاهوری شێخ جەنگی لەبارەی كۆنگرەوە قسەو هەڵوێستی دەبێت. بڕیارە رۆژی 27ی مانگی ئەیلولی داهاتوو، كۆنگرەی پێنجەمی یەكێتی نیشتمانی كوردستان ئەنجامبدرێت، ئەمەش دەبێتە یەكەمین بڕیاری یەكێتی بەدڕێژایی 48 ساڵی تەمەنی حزبەكە كە كۆنگرە پێش وادەی خۆی بەڕێوەببات. كە لەوەشدا گرفتە ناوخۆییەكان، بەپێی قۆناغەكانی خەباتی سیاسی ئەو حزبە رۆڵ و كاریگەری هەبووە لەدواخستن و ئەنجامنەدانی كۆنگرە لەكات و وادەی خۆیدا. كۆنگرەی پێنجەمی یەكێتی، پاش بەڕێكردنی قۆناغێك لەململانێ و گرفتی سیاسی ناوخۆیی لەناو حزبەكەدا، بەڕێوەدەچێت. كە بەڕای سەركردایەتی ئێستای ئەو حزبە ئەم كۆنگرەیە كێشەكان تێدەپەڕێنێت و یەكێتی دەگەیەنێتە قۆناغێكی گرنگ. ئارێز عەبدوڵا ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی رایگەیاند «سیستمی بەڕێوەبردنی یەكێتی بەشێوەیەكی گشتی دەگۆڕین، هەر لەژمارەی ئەندامانی سەركردایەتی تا گۆڕینی سیستمی هاوسەرۆكی لەناو حزبدا». بڕیارە لەكۆنگرەدا 600 ئەندام بەشداری بكات، كە ئەمەش بەراورد بەژمارەی ئەندامانی كۆنگرەی رابردوو، بەڕادەی 400 ئەندام كەمبووەتەوە، هەروەها لەئێستادا بڕیاری ئەوە دراوە سیستمی هاوسەرۆكی كۆتایی پێبهێنرێت و ژمارەی ئەندامانی سەركردایەتیش بۆ نیوە كەمبكرێتەوە، كە لەكۆنگرەی پێشوودا 121 كەس بۆ سەركردایەتی هەڵبژێردران. ئارێز عەبدوڵڵا لەبارەی ئەو گۆڕانكارییانەوە وتی «پاش كۆچی دوایی سەرۆك مام جەلال، یەكێتی بەقۆناغی راگوزەریدا تێدەپەڕی، بۆیە لەكۆنگرەی پێشوودا ژمارەی ئەندامانی سەركردایەتی بەو رادەیە بوو، بەڵام ئێستا ئەو قۆناغەمان تێپەڕاندووەو پێویستە گۆڕانكاری بكرێت». ئەگەرچی باڵی لاهوری شێخ جەنگی هاوسەرۆكی لەكارلادراوی یەكێتی، تائێستا بەفەرمی هیچ قسەو هەڵوێستێكیان لەبارەی كۆنگرەوە رانەگەیاندووە، بەڵام شادمانی مەلا حەسەن ئەندامی سەركردایەتی لەكارلادراوی ئەو حزبەو كەسی نزیكی لاهوری شێخ جەنگی بەهاوڵاتی وت «ئێمە هیچ گرنگی بەكۆنگرە نادەین، ئەسڵەن نامانەوێت قسەشی لەسەر بكەین، بۆیە خۆمانی پێوە سەرقاڵ ناكەین». بەپێی زانیارییەكانی هاوڵاتی، لاهوری شێخ جەنگی لەبارەی ئەو كۆنگرەیەوە نیگەرانە، چونكە پێی وایە كۆنگرەكە بۆ پاكتاوی تەواوەتی ئەندام و لایەنگران و كەسایەتییە نزیكەكانی ئەوە لەناو حزبدا، لەوبارەیەوە زانا عەبدولڕەحمان پەرلەمانتاری پێشووی یەكێتی و كەسی نزیك لە لاهوری شێخ جەنگی بەهاوڵاتی وت «یەكێك لەئامانجەكانی ئەم كۆنگرەیە پاكتاوكردنی ئەندام و لایەنگران و كەسایەتییە نزیكەكانی كاك لاهور شێخ جەنگییە، ئەوان دەیانەوێت بەتەواوی رۆڵی لاهوری شێخ جەنگی لەناو یەكێتیدا سفر بكەنەوە، بۆیە بەڕاستی ئەمە كۆنگرە نییە، جۆرێكە لەكۆبوونەوەو شەرعەیەتدانە بەهاوسەرۆكی ئێستای یەكێتی وەكو سەرۆك و هێنانە پێشەوەی هەندێ كەس كە لەخۆیانەوە نزیكن، جگەلەوەش ترسێك هەبوو كە بۆ هەڵبژاردن گرفتێك دروستببێت چونكە تا ئێستاش لاهور شێخ جەنگی هاوسەرۆكەو ئەوان دەیانەوێت بەو گۆڕانكارییانەوە داخڵی هەڵبژاردن ببن». لاهوری شێخ جەنگی كە تائێستاش خۆی بەشوێنكەوتەی رێبازی مام جەلال دەزانێت و وەك هاوسەرۆكی یەكێتی مامەڵە دەكات، بڕیاری داوە بۆ كۆنگرەی یەكێتی قسەو هەڵوێستی هەبێت، لەوبارەیەوە زانا عەبدولڕەحمان بەهاوڵاتی وت «بەدڵنیاییەوە بەڕێز لاهوری شێخ جەنگی قسەو هەڵوێستی دەبێت، رەنگە پێش كۆنگرە یان پاش كۆنگرە قسەی خۆی بكات و لەوبارەوە راو بۆچوونی خۆی بۆ لایەنگرانی ئاشكرا بكات، چونكە ئەو خاوەن پێگەو كەسایەتییەو سەنگ و قورسایی خۆی هەیە». بڕیاری ئەنجامدانی كۆنگرەی پێنجەم لەكاتێكدایە تائێستا هیچ هەڵبژاردنێك لەنێو ئۆرگان و مەڵبەندو كۆمیتەكاندا نەكراوەو دەرفەتیش بۆ دیاریكردنی ئەندامانی كۆنگرە لەبەردەست نییە، بۆیە یەكێتی بڕیاریداوە بەشێوەیەكی جیاواز ئەندامانی كۆنگرە دیاری بكات، لەوبارەوە عەبدوڵڵا گۆران رۆژنامەنووس بەهاوڵاتی وت «بافڵ تاڵەبانی دەسەڵاتی هەیە 100 ئەندام دیاریبكات، هەروەها 50 كەس لە ئەندامی مەكتەبەكان دیاریكراون و50 كەسیش لە راوێژكاری مەكتەبەكان دیاریكراون. جگەلەوەش 80 كەسیش لەڕێی قوباد تاڵەبانیەوە دیاریكراون لەناو تیمی حكومەت و پەرلەمان. لەناو هێزە ئەمنییەكانی یەكێتیشدا 100 كەس بەخواستی سەرۆك دیاریكراون. ئەوەی دەمێنێتەوە 100 كەس بۆ ئەندامی كۆنگرە. ئەوانەش لەڕێی هەڵبژاردنی مەڵبەندو كۆمیتەكانەوە دەبێت». بەپێی زانیارییەكانی هاوڵاتی، لەكۆنگرەدا بڕیار لەسەر ئەوە دەدرێت كە سەرۆكی یەكێتی سێ جێگری هەبێت. ئەمەش لەپێناو رازیكردنی كوتلەو باڵەكانی حزبەكە بەتایبەت باڵی كۆسرەت رەسول كە پشت ئەستوور بەپێگەی جەماوەری ناوبراو، هەمیشە خواستی خۆیان لەناو كۆنگرەكانی یەكێتیدا سەپاندووە، لەوبارەوە رۆژنامەنووس عەبدوڵا گۆران بەهاوڵاتی وت «لەكۆنگرەدا بڕیار لەسەر ئەوە دەدرێت سێ كەس بۆ جێگری بافڵ تاڵەبانی دیاری بكرێت، ئەوانیش هەریەكە لە قوباد تاڵەبانی و رەفعەت عەبدوڵڵاو شاڵاو كۆسرەت رەسول دەبن». یەكێتی نیشتمانی كوردستان، تا ئێستا چوار كۆنگرەی ئەنجامداوە. یەكەمین كۆنگرە لەڕۆژی 27/1/1992 لەپاش 17 ساڵ لەدامەزراندنی حزبەكە، ئەنجامدراو جەلال تاڵەبانی وەك سكرتێری گشتی هەڵبژێردرا. كۆنگرەی دووەم لەڕۆژی 30/1/2001 ئەنجامدراو بەهەمان شێوە جەلال تاڵەبانی وەك سكرتێری گشتی حزبەكە هەڵبژێردرایەوە. پاش زیاتر لە نۆ ساڵ و لەڕۆژی 1/5/2010 كۆنگرەی سێهەم ئەنجامدراو لەو كۆنگرەیەشدا بۆ سێهەمین جار لەسەریەك جەلال تاڵەبانی بەسكرتێر دیاریكرا. كۆتا كۆنگرەش لە رۆژی 21/12/2019 ئەنجامدراو لاهوری شێخ جەنگی دەنگی یەكەمی كۆنگرەی بەدەستهێناو بافڵ تاڵەبانی كوڕی سكرتێری پێشوو بەجیاوازییەكی زۆر دووەمین دەنگی كۆنگرەی كۆكردەوە. پاشترو لەكۆبوونەوەی ئەنجومەنی سەركردایەتیدا سیستمی هاوسەرۆكی پەسەندكراو هەریەكە لە لاهوری شێخ جەنگی و بافڵ تاڵەبانی بەهاوسەرۆكی یەكێتی دیاریكران.