پەروین بوڵدان: بەم نزیکانە دەچینە لاى ئـ.ـۆ.جە.لان

  هاکان فیدان، وەزیری دەرەوەی توركيا، لە نیویۆرک، سەبارەت بە هێرشەکانی ئیسرائیل بۆ سەر سوریا بۆ رۆژنامەنوسان وت: ئیسرائیل ماوەیەکی زۆرە سیاسەتی ناسەقامگیری لە ناوچەکە پەیڕەو دەکات و  ئێمە ناتوانین چاوپۆشی لەم رەفتارە شەڕانگێزە یەکلایەنەیە بکەین.  وتيشى: راپۆرتەکان باس لە هەندێک چالاکیی دەکەن لەناوخۆی سوریا، بەتایبەتی لەلایەن یەکینەکانی پاراستنی گەل (یەپەگە). پەیامی ئێمە بۆ ئەوان ئەوەیە: نا ئارامییەکان نەقۆزنەوەوەو خۆیان لە دۆخێکی نەخوازراوەوە نەگلێنن، نابێت ئەو دۆخە  ناسک و هەستیارەی سوریا زیاتر ئاڵۆز بکەن. پێویستە رۆڵێکی بونیادنەر بگێڕن، ئەگەرنا، هەلپەرستی مەترسی گەورەی لەگەڵ خۆیدا هەڵدەگرێت. ئەمەش لەکاتێکدایە مارکۆ رۆبیۆ وەزیری دەرەوەی ئەمریکا رایگەیاند، هەموو لایەنەکان رێککەوتوون لەسەر گرتنەبەری هەنگاوی دیاریکراو بۆ کۆتاییهێنان بە پێکدادانەکانی سوریا، دوای ئەوەی ئیسرائیل هێرشی ئاسمانیی کردە سەر دیمەشق. رۆبیۆ لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی ئێکس نووسیوویەتی، رێککەوتین لەسەر هەنگاوی دیاریکراو کە ئەمڕۆ کۆتایی بە دۆخی ناسەقامگیر و ترسناک دەهێنێت. ئەمە پێویستی بەوە هەیە هەموو لایەنەکان پابەندی بەڵێنەکانیان بن و چاوەڕوانییان لێدەکەن بە تەواوی جێبەجێیان بکەن. پێشتریش رۆبیۆ هیوای خواستبوو دۆخەکە لە سوریا ئارامبێتەوە و باسی لە تێگەیشتنێکی هەڵە کردبوو کە دۆخی ئێستای گرژییەکانی دروستکردووە.

بەپێى دواین ئامار کە بەرپرسانی تەندروستی شاری کوت و دوو سەرچاوەی پۆلیس ڕۆژی پێنجشەممە بە ئاژانسی ڕۆیتەرزیان ڕاگەیاند، لەئاگرەکە گەورەکە  هایپەرمارکێتێک لە شاری کوت لە ڕۆژهەڵاتی عێراق تائستا 60 کەس گیانیان لەدەستداوەو ١١ کەسى دیکەش بێسەروشوێنن. گرتە ڤیدیۆییەکان کە لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکاندا بڵاوبوونەتەوە، دەریانخستووە کە لە شەودا بڵێسەی ئاگر باڵەخانەیەکی پێنج نهۆمی لە کوت گرتووەتەوە، لە کاتێکدا تیمەکانی ئاگرکوژێنەوە هەوڵی کۆنترۆڵکردنی ئاگرەکەیان داوە. بەرەبەیانى ئەمڕۆ لە کوتی نێوەڕاستی عێراق ئاگرێکی گەورە لە هایپەرمارکێتێک کەوتەوە و پارێزگاری واست دەڵێت ئاگرکەوتنەوەکە لە یەکێک لە ناوەندە بازرگانییە گەورەکانی پارێزگاکە روویداو بەشێک لە قوربانییەکان ژن و منداڵن و سێ رۆژ ماتەمینیی گشتی رادەگەیێنن. محەممەد جەمیل ئاماژە بەوەش دەکات، بەدواداچوون بۆ هۆکاری ئاگرکەوتنەوەکە بەردەوامە، لەماوەی 48 کاتژمێردا ئەنجامە سەرەتاییەکان بۆ رای گشتی ڕادەگەیەنرێت. بەرپرسێکی تەندروستی شارەکە بە ڕۆیتەرزی ڕاگەیاندووە: "ئێمە لیستێکمان لە ٥٩ قوربانی کۆکردۆتەوە کە ناسنامەیان پشتڕاستکراوەتەوە، بەڵام یەکێک لە تەرمەکان بەجۆرێک سووتاوە کە ناسینەوەی زۆر قورس بووە."

فەرماندەی هێزەكانی سوریای دیموكرات (هەسەدە)، ڕایدەگەیەنێت، كوشتنی ژن و منداڵ و بەئامانجگرتنی سیمبولە ئاینییەكان تاوانی دژە مرۆڤایەتیی و بەهاكانی گەلی سوریایەو؛ دەبێت بەپەلە ئەم كردەوە شەڕەنگێزانە رابگیرێن. لەسەر بەردەوامى شەڕو گرژى و ئاڵۆزیەکانى سوریا بەتایبەتى لە ناوچەى دروزەکان،  مەزڵوم عەبدی فەرماندەی هێزەكانی سوریای دیموكرات (هەسەدە) لە تۆڕى کۆمەڵایەتى ئێکس پەیامێکى بڵاوکردەوە. لەبەشێکى پەیامەکەیدا هاتووە: لەلایەن خەڵكەكەمانەوە لە سوەیدا بانگەوازمان بۆ هاتووە بەمەبەستی كردنەوەی رێڕەوی سەلامەت بۆ مەدەنییەكان و راگرتنی هێرشە بەردەوامەكان.  مەزڵوم عەبدى جەختى کردوەتەوە کە كوشتنی ژن و منداڵ و بەئامانجگرتنی سیمبولە ئاینییەكان تاوانی دژە مرۆڤایەتیی و بەهاكانی گەلی سوریایەو؛ دەبێت بەپەلە ئەم كردەوە شەڕەنگێزانە رابگیرێن و لێپێچینەوە لەو كەسانە بكرێت كە بەرپرسن لێی.  هاوکات ئاماژە بۆ ئەوەدەکات، دوای 14 ساڵ لە جەنگ؛ ئێستا كاتی راگرتنی خوێنڕشتنە. سوریا بە دیالۆگ و كاركردن نەبێت هەڵناسێتەوە.  لەبارەى پرسی گەلی دروزیشەوە فەرماندەى هەسەدە دەڵێت: پرسێكی نیشتمانییەو دەبێت بەدەستورو دیالۆگ چارەسەر بكرێت نەك بە هێز. ئەم پەیامەى مەزڵوم عەبدى لەکاتێکدایە، وەزارەتی ناوخۆی سوریا رایگەیاند، حکومەت و کەسایەتییە دیارەکانی پارێزگای سوەیدا، گەیشتنە رێککەوتن بۆ کۆتاییهێنان بە گرژییەکان و گەڕاندنەوەی پارێزگاکە بۆ ژێر کۆنترۆڵی دەوڵەت.  بەپێی رێککەوتنەکە، ئاگربەستێکی گشتگیر رادەگەیێندرێت، هێزە ئەمنییەکانی حکومەت لە شارەکەدا بڵاوەیان پێدەکرێت و دامەزراوەکانی دەوڵەت کارا دەکرێنەوە.   وەزارەتی ناوخۆی سوریا رۆژی چوارشەممە 16-7-2025 راگەیەندراوێکی لە بارەی ئاڵۆزییەکانی سوەیدا و رێککەوتن لەگەڵ کەسایەتییەکانی پارێزگاکە بڵاوکردەوە و رایگەیاند، رێککەوتنەکە "لە چوارچێوەی هەوڵەکان بۆ گەڕاندنەوەی ئاسایش و سەقامگیری و وەک وەڵامدانەوەیەک بۆ داواکارییەکانی خەڵکی پارێزگاکە" واژۆ کراوە.   بە گوێرەی راگەیێندراوەکە، بۆ چاودێریکردنی جێبەجێکردنی رێککەوتنەکە، بڕیارە لیژنەیەکی چاودێریی هاوبەش پێکبهێندرێت کە نوێنەرانی حکومەتی سووریا و "شێخە بەڕێزەکان"ی پارێزگاکە لەخۆبگرێت. هەروەها لیژنەیەکی دیکەی هاوبەش بۆ لێکۆڵینەوە لە تاوان و پێشێلکارییەکان پێکدەهێندرێت و زیانلێکەوتووان قەرەبوو دەکرێنەوە.   لە بەیاننامەکەی وەزارەتی ناوخۆی سووریادا هاتووە، "ئەم رێککەوتنە بە هەنگاوێکی گرنگ دادەنرێت بەرەو دووبارە بنیاتنانەوەی متمانە لەنێوان رۆڵەکانی سوەیدا و دەوڵەتی سووریادا."

عەلی خامنەیی، ڕێبەری باڵاى ئێران جەختی لەوە کردەوە کە شەڕی ئیسڕائیل لەمانگی حوزەیرانی ڕابردوودا بە ئامانجی ڕووخاندنی ڕژیم لە تاران بووە و جەختی لەوە کردەوە کە وڵاتەکەی ئامادەیە بە هێزتر وەڵامی هەر هێرشێک بداتەوە کە ئەو وڵاتە بکاتە ئامانج. خامنەیی لە لێدوانێکدا کە لە تەلەفزیۆنی دەوڵەتی پەخش کرا، وتی: "شەڕی ئیسرائیل ئامانجی ڕووخاندنی ڕژیم بوو لە ئێران، ئێران توانای ئەوەی هەیە گورزێکی بەهێزتر لە نەیارەکانی بدات لە چاو ئەو گورزەی کە مانگی ڕابردوو لە کاتی شەڕی ١٢ ڕۆژەی لەگەڵ ئیسرائیلدا لێیدا. ناوبراو زیادی کرد: گەلی ئێران لەم شەڕە سەپێنراوەی ئەم دواییەدا کاری گەورەی کردووە، گەلی ئێران لە هیچ گۆڕەپانێکدا وەک لایەنی لاواز دەرناکەوێت، چونکە هەموو ئامرازی پێویستمان لەبەردەستە. ڕێبەرى باڵاى ئێران ئەوەشى خستەڕوو  پاراستنی یەکێتی نەتەوەیی ئەرکی هەمووانە و ئاماژەی بەوەدا کە تەنیا هەبوونی ڕۆح و ئامادەیی بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئەمریکا و ئیسرائیل "گرنگییەکی سەرەکییە".

دوای کۆبوونەوەیان لەگەڵ داودئۆغلۆ، ئەندامی شاندی ئێمراڵیی دەم پارتی پەروین بوڵدان ڕایگەیاند پرۆسەکە گەیشتووە بە ئاستێکی دیاریکراو، دەڵێت پرۆسەکە ئێستا کاتى  پێکهێنانی کۆمیسیۆن و ئامادەکاریی یاساییە لە پەرلەماندا. شاندی ئیمراڵیی دەم پارتی لە ناوەندی گشتی پارتی ئایندە لەگەڵ سەرۆکی پارتەکە، ئەحمەد داودئۆغلۆ کۆبوونەوە. دوای کۆبوونەوەکە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانی ئەنجام درا. سەرەتا داودئۆغلۆ قسەیکرد  و ڕایگەیاند پەیوەست بە پێکهێنانی کۆمیسیۆن، لە کۆبوونەوکەدا سەرنج و بۆچوونی خۆیان گۆڕیوەتەوە و گوتی: "لە پرۆسەیەکداین پێویستە هەموو کەسێک بە ورییاییەوە بجوڵێتەوە. هۆکارە دەروونییەکان کاریگەرییەکی زۆییان لەسەر پرۆسەکە هەیە. پێویستە پەرە بە زمانێک بدرێت کە نیگەرانییەکانی کۆمەڵگە بڕەوێنێتەوە. هیوادارین پرۆسەکە سەرکەوێت، پێکەوە ببینە خاوەنی دەرفەتێک کە ببێتە هاوکاری کۆتایهێنان بە پرسێکی مەزن." پەروین بوڵدان: پرۆسەکە لە ئاستێکی کاریگەردا بەردەوامی هەیە دواتر ئەندامی شاندی ئیمراڵی پەروین بوڵدان قسەیکرد و بە سەرنج خستەسەر گرنگی ئەزموونەکانی دادوئۆغلۆ، دەستنیشانی کرد کۆبوونەوەیەکی ئەرێنی بووە و ماوەی کاتژمێرێکی خایاند و گوتی: "پرۆسەکە لە ئاستێکدایە کە چاوەڕوان دەکرێت کۆمیسیۆنێک لە پەرلەماندا پێکبهێندرێت. بەڕاستی پرۆسەکە پێویستی بە پشتگیری هەموو پارتەکان هەیە. لەم پێناوەدا کۆبوونەوەکانمان بۆ ڕەواندنەوەی نیگەرانییەکان بەردەوام دەبێت." هەروەها لە کۆنگرەکەدا میدحەت سانجار بۆ ڕۆژنامەوانان قسەیکرد و ئاماژەی بەوەدا پرۆسەکە پێویستی بە پشتگیرییەکی بەرفراوانی کۆمەڵایەتی هەیە. پەیوەست بە بەردەوامی کۆبوونەوەکانی شاندەکە، سانجار ئاماژەی بەوەدا سبەینێ لەگەڵ جەهەپەدا کۆدەبنەوە، تا ئێستا بەرنامەی کۆبوونەوەکان بەو شێوەیەیە. قۆناغێ ئێستای پرۆسەکە، قۆناغی کۆمیسیۆن و یاساییە دواتر پەروین بوڵدان وەڵامی ڕۆژنامەوانانی دایەوە و گوتی: "ئاستی ئێستای پرۆسەکە لە ئاستی پێکهێنانی کۆمیسیۆنە لە پەرلەماندا، هەڵبەتە بە دەرچواندنی یاساکانی ئازادی و ئەنتێگراسیۆنی دیموکراتیکیش لە کۆمیسیۆنەوە دەردەچوێندرێت و دەبێتە تەواوکەری ئەم قۆناغە. دوای پێکهێنانی ئەم ڕێکارانە بێگومان پرۆسەکە دەچێتە قۆناغێکی نوێیوە  و دواتر هەموو پێشهاتەکان بۆ ڕای گشتی بڵاودەکەینەوە. بەڵام ئەوەی ڕوونە قۆناغی ئێستا قۆناغی پێکهێنانی کۆمیسیۆنە لە پەرلەمان و دەرچواندنی یاساکانە."

بەپێی ڕاپۆرتێکى شیکاری سەنتەری " RINE "ی ئەمریکی، ئەمڕۆ چوارشەممە (١٦ی تەمموزی ٢٠٢٥) بڵاوکراوەتەوە، پێشبینی کردوەو بە "خۆپیشاندانی گەورە" وەسفی کردووە لە زۆرێک لە ناوچەکانی وڵات ڕوبدات لە ئەنجامی تێکچوونی خزمەتگوزاری و کەبوونەوەى کارەبا. ئەو سەنتەرە ئەمریکیە بەگوێرەی ئەوەی کەچاودێری "خۆپیشاندانەکانی قەبارەی جیاواز لە نەجەف، کەربەلا، دیوانیە، بابل، بەسرە، و دی قر" دەکات، ڕوونیشیکردەوە "ئەم خۆپیشاندانانە، کە بەهۆی تێکچوونی کارەبا و بەرزبوونەوەی توندی پلەکانی گەرما و پچڕانی دابینکردنی کارەبا لە ئێرانەوە سەریان هەڵدا، تا ئێستا هێشتا بچووکن، بەڵام پێشبینی دەکرێت گەشەیەکی بەرچاویان هەبێت". لە ڕۆژانی داهاتوودا”. ڕاپۆرتە شیکارییەکەى سەنتەرەکە ئەوەشى خستوەتەڕوو، بەردەوامی ئەو خۆپیشاندانانە بەو شێوەیەی کە ئێستا بەرەو هەڵکشان دەچێت، دەبێتە هۆی خۆپیشاندانی زۆر گەورەتر کە ڕەنگە لە ڕۆژانی داهاتوودا سەرهەڵبدات، بەتایبەتی کە حکومەتی عێراق و وەزارەتی کارەبا، بەردەوامن لە خستنەڕووی هۆکارەکانی کەمبوونەوەى کاتەکانى کارەبا لەگەڵ چڕبوونەوەی گەرمای هاوین بەبێ چارەسەرى گرفتەکە. یەکێک لەو هۆکارانەی کە وەزارەتی کارەبا لە عێراق خستوویەتییەڕوو، بەسەرچوونی ئەو لێخۆشبوونەیە کە حکومەتی ئەمریکا بە بەغدا بۆ هاوردەکردنی غاز لە ئێرانەوە داوە، وەک ئەوەی باسیکردووە. هەروەها سەنتەرەکە هۆشداری داوە لەوەی لە ماوەی داهاتوودا خۆپیشاندانەکان زیاتر "توندوتیژ" دەبن و جەختیشی لەوە کردووەتەوە کە هەندێک ناوچەی وڵات تەنها شەش کاتژمێر کارەبیان هەیە ڕۆژانە، دەبێت حکومەتی عێراق چارەسەری قەیرانەکە بکات بۆ ئەوەی 'کێشەکان زیاتر' زیاتر نەبێت. بەپێی سەنتەرەکە، خۆپیشاندانی زۆر لە چەند پارێزگایەکی عێراق سەریهەڵداوە لە ئەنجامی بەردەوامی تێکچوونی پێدانی کارەبا، سەرەڕای بەردەوامی بەڵێنەکانی حکومەت بۆ باشترکردنی.

شەڕ و پێکدادانى چەکدارى لە سوەیدای سورویا بەردەوامە و ئیسرائیل بۆردوومانى ئۆتۆمبێلە سەربازييەکانی حکومەتی سوورياى کرد. رێبەری رۆحی دروزەکانیش رایگەیاند، لەگەڵ دیمەشق نەگەیشتووینەتە رێککەوتن و نێردەی تایبەتی ئەمریکاش دەڵێت، هەوڵی هێورکردنەوەی دۆخەکە دەدەن ژمارەی کوژراوان بۆ ٢٤٨ کەس بەرزبووەوە. ئیسرائیل بۆ رێگریکردن لە هێرشی دەسەڵاتی راگوزەری سووریا و پشتیوانیکردن لە دروزەکان هێرشی کردە سەر ئۆتۆمبێلە سەربازییەکانی دەسەڵاتی راگوزەری سووریا لە سوەیدا و گڕو دوکەڵی ئۆتۆمبێلە سوتاوەکانی سوپا و ئاسایشی گشتیی سووریا بە ئاسمانی ناوچەکەدا بڵاوبووەتەوە. سوپای ئیسرائیل رایگەیاندووە، هێرشەکە لە چوارچێوەى پێکدادانی دەسەڵاتدارانی سووریا و دروزەکان لە شاری سوەیدا بووە. سوپای ئيسرائيل کە پێشتر بەڵێنیدابوو بەرگریی لە دروزەکان بکات و دیمەنى ڤیدیۆی هێرشکردنەسەر هێزەکانی سووریای بڵاوکردەوە. بنيامين نەتانياهوو سەرۆکوەزيرانی ئيسرائيل و يسرايل کاتز وەزيری بەرگریی ئەو وڵاتە دوای کۆبوونەوەيەکی بەپەلە رايانگەياند، فەرمانيان بە سوپا کردووە دەستبەجێ هێرش بکاتە سەر هێزەکانی رژێم و ئەو چەکانەی کە هێنراونەتە ناوچەی سوەیدا لە دژی دروزەکان. لەمیانی بەسەرکردنەوەی بنکەیەکی راهێنانی سەربازیی، نەتانیاهوو پەیامێکی ڤیدیۆیی بڵاوکردەوە و رایگەیاند، پارێزگاری لە دروزەکان دەکەن و رێگەنادەن دۆخێکی دیکەی هاوشێوەی لوبنان لەناو سووریا دووبارە ببێتەوە. بنیامین نەتانیاهوو، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل گوتیشی، "لەبەیانیی ئەمڕۆوە ئۆپراسیۆنەکانمان لە سووریا بەردەوامە، پابەندین بە لەچەکداماڵینی باشووری رۆژئاوای سووریا، کە هاوسنوورە لەگەڵ وڵاتەکەمان، دروزەکانیش دەپارێزین، رێگەنادەین دۆخێکی هاوشێوەی لوبنان دروستببێتەوە." هێرشەکانی ئیسرائیل دەسەڵاتدارانی سووریای تووڕەکرد، لە راگەیەنراوێکدا، وەزارەتی دەرەوەی سووریا ئاماژەی بەوەکردووە، ئەو وڵاتە دانی بە کوژرانی ژمارەیەک لە هێزەکانیاندا ناوە و رایگەیاند، ئیسرائیل بەرپرسیارە لە لێکەوتەی هێرشەکان و حکومەتی سووریاش مافی یاسایی خۆیەتی بەگوێرەی یاسا نێودەوڵەتییەکان بەرگریی لە خاک و گەلەکەی بکات. ژمارەی دروزەکان لە سووریا بە نزیکەی 700 هەزار کەس مەزەندە دەکرێت، کە زۆرینەیان لە باشووری وڵاتەکە دەژین، بەتایبەتی لە پارێزگای سوەیدا. هەروەها لە شارەکانی جەرامانە و سەحنایا لە نزیک دیمەشق بوونیان هەیە، بەشێکى کەمیشیان لە ئیدلبن. حيکمەت هجری رێبەری رۆحی دروزەکان رايگەياند، رووبەڕووی کۆمەڵکوژی بوونەتەوە و لەگەڵ ديمەشق نەگەيشتوونەتە رێککەوتن و گوتيشی، "ئەو راگەيەندراوەی پێشتر لەبارەی رێککەوتنيان لەگەڵ حکومەت بڵاويانکردووەتەوە لەژێر فشاردا بووە و داوا لە هەموو لایەک دەکەین هەڵمەتی بەربەريیانە لە دژمان رابگرن". دۆخەکە تۆماس باراک، نێردەی ئەمریکا بۆ کاروباری سووریای هێنایە سەر خەت و لەوبارەیەوە رایگەیاند، لەگەڵ هەموو لایەنەکانی سووریا لە پەیوەندیدان بۆ هێورکردنەوەی دۆخەکە و گوتیشى، "بەدوای چارەسەرێکی ئاشتییانەدا دەگەڕێین، کە هەموو لایەنەکان رازیبکات". گرژییەکان، رۆژی شەممە (5ی تەمموز)، بەهۆی رفاندنی هاوڵاتییەکی دروز، لەنێوان چەکدارانی بەدو و چەکدارە دروزەکان سەریهەڵدا، سوپای سووريا هێزەکانی بردە شارەکە و دەستوەردانی لە دۆخەکە کرد و ژمارەیەک زۆر لە هەردوولا کوژراون، ئەحمەد شەرعیش لایەنە پەیوەندیدارەکانى راسپاردووە لێکۆڵینەوە لە هەر کەسێک بکەن، کە لە دەستدرێژییەکان تێوەگلاوە.

گەڵف کیستۆن، کۆمپانیای ئەمریکیی سەرکار لە کێڵگەی نەوتی شێخان رایگەیاند، بەهۆی چەند تەقینەوەیەک لە کێڵگە نەوتییەکانی نزیک کێڵگەی شێخان، وەکو رێکارێکی خۆپارێزی، بە شێوەیەکی کاتی بەرهەمهێنانی نەوتیان لە کێڵگەکە راگرتووە.   کۆمپانیاکە رایگەیاندووە، لە دوو رۆژی رابردوودا ئاگاداری "راپۆرتی تەقینەوەکان بوون لە ژمارەیەک کێڵگەی نەوتی لە دەوروبەری کێڵگەی شێخان."   لە راگەیێندراوەکەدا هاتووە، "وەکو رێکارێکی خۆپارێزی، کۆمپانیای گەڵف کیستۆن بڕیاری دا بە شێوەیەکی کاتی بەرهەمهێنان رابگرێت و رێوشوێنی پێویستی بۆ پاراستنی سەلامەتیی کارمەندەکانی گرتووەتەبەر."   کۆمپانیاکە جەخت دەکاتەوە کە هیچ زیانێک بەر کێڵگەکەیان نەکەوتووە و دەڵێت، "لە نزیکەوە چاودێریی دۆخەکە دەکەین، لە کاتی پێویستدا زانیاریی زیاتر بڵاودەکەینەوە."   رۆژانە نزیکەی 45 هەزار بەرمیل نەوت لە شێخان بەرهەم دەهێندرێت.   لە ئێوارەی دووشەممەوە 5 کێڵگەی نەوتی لە هەرێمی کوردستان کراونەتە ئامانج کە هەریەکە لە کێڵگە نەوتییەکانی خورمەڵە، سەرسنک، تاوکێ، پێشخابوور و باعەدرێ بوون.   بەهۆی هێرشەکانەوە پێشتر کۆمپانیاکانی HKN لە کێڵگەی سەرسنک و DNO لە تاوکێ بەرهەمهێنانی نەوتیان راگرتبوو.   بەکۆی گشتی، ئێستا بەهۆی هێرشەکانەوە بەرهەمهێنانی نزیکەی 160 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانە لە هەرێمی کوردستان راگیراوە.   گەڵف کیستۆن (GKP) یەکێکە لە کۆمپانیا سەربەخۆ پێشەنگەکانی بواری بەرهەمهێنانی نەوت لە هەرێمی کوردستان و بەرهەمهێنانی سەرەکیی لە کێڵگەی نەوتیی شێخانە.

  عەبدوڵا ئۆجەلان، رابەڕی زیندانیكراوی پارتی كرێكارانی كوردستان، جەختیكردووە لەوەی، نابێت هێزەكانی سوریای دیموكرات چەكەكانیان دابنێن. محمەد ئۆجەلان، برای عەبدوڵا ئۆجەلان رایگەیاندووە، لە دواین سەردانی ئەم دواییەی بۆلای براكەی لە زیندانی ئیمرالی، باسی رۆژئاوای كوردستان كردووەو رایگەیاندووە: نابێت هەسەدە چەكی خۆی دابنێت و دەبێت پارێزگاری لێبكات، ئۆجەلان باسی لەوە شكردووە، ئەگەر هەسەدە چەكی خۆی دابنێت، ئەوا داعش كورد لە رۆژئاوای كوردستان لەناودەبات. ئۆجەلان، ئاماژەی بەوەشكردووە: ئەگەر لەنێوان كوردو شامدا چارەسەرێكی دیموكراتی بێتە ئاراوە، كارێكی باشەو دەكرێت نەرمی بنوێنن، بەڵام باوەڕی بە ئەحمەد شەرع نییە، چونكە ئەو سەرێكی داعشەو دیارنییە بە نیازی چییە. لە بەشێكی تری قسەكانیدا ئۆجەلان وتویەتی: پەیوەندی وڵاتانی رۆژئاوا لەگەڵ مەزڵوم عەبدی باشەو هیوادارم ئەو پەیوەندییانە توندوڵتربێت.

بەپێى ڕاپۆرتێکى ڕوانگەی سوری بۆ مافەکانی مرۆڤ، لەلادێکانى دەوروبەرى حەلەب پێکدادان لەنێوان هێزەکانى سوریاى دیموکرات (هەسەدە)و هێزە ئەمنییەکانى سوریا دروستبووە، دواى ئەوەى هێزێکى سوریا بەبێ هەماهەنگى و مۆڵەتى هەسەدە هەوڵیانداوە بچنە ناوچەکە. ئەمڕۆ سێشەممە 15ی تەمموز ڕوانگەی سوری بۆ مافەکانی مرۆڤ ڕاپۆرتێکى بڵاوکردەوەو تیایدا ئەوەى خستوەتەڕوو لەناوچەى دیر حافر لە رۆژهەڵاتی پارێزگای حەڵەب لە رۆژئاواى کوردستان گرژی و ئاڵۆزی لە نێوان هێزەکانی هەسەدەو هێزەکانى ئاسایشی گشتی سەر بە حکومەتی سوریا ڕویداوە. بەپێى زانیاریە بڵاوکراوەکانى ڕوانگەى سوریی، پێکدادانێکی پچڕپچڕ لە نێوان هێزەکانی هەسەدەو هێزەکانى سوپای نیشتمانی سوریا ڕوویدا، یەڵام هیچ زانیارییەکی پشتڕاستکراوە لەبارەی زیانەمرۆییەکانەوە هیچیان بەدەست نەگەیشتوە. سەرچاوە باوەڕپێکراوەکان بۆ ڕوانگەی سوری ئەوەیان ڕاگەیاندوە، ئەو هەواڵانەىلە بارەی کوژرانی دوو ئەندامی هەسەدەوە باس دەکرێن دوورن لەڕاستیەوە. ڕاپۆرتەکە ئەوە دەخاتەڕوو بە گوێرەی زانیارییەکان پێکدادنەکە کاتێک رویداوە کە هێزەکانی ئاسایشی سوریا بەبێ هاوئاهەنگی لەگەڵ هەسەدە و وەرگرتنی رەزامەندی  هەوڵیانداوە بچنە ئەو ناوچەیە. تا ئێستا هیچ زانیارییەکی پشتڕاستکراوە سەبارەت بە زیانی گیانی ئەو پێکدانانە بڵاونەکراوەتەوە و روانگەی سوری لە زاری چەند سەرجاوەیەکی ئاگادارەوە  ئەو ڕاپۆرتانەى رەتکردەوە کە  باس لە  کوژرانی دوو ئەندامی هەسەدە دەکەن لەو ئاڵۆزیانەدا. روانگەی سوری بۆ مافەکانی مرۆڤ هەروەها گرتەیەکی ڤیدیۆیی ڕەتیکردەوە کە لە سۆشیال میدیادا بڵاوبووەتەوە کە تیایدا دەردەکەوێت گەنجانی دەمامکدار هەڕەشە لە ڕاپەڕینی چەکداری عەرەب لە دژی هێزەکانی هەسەدە دەکەن دەشڵێن ئەو ڤیدیۆیانە کۆنە و تایبەت بە ئێستا نییە. پێکدادانى نێوان هەسەدە و هێزە ئەمنییەکانى سوریا هاوکاتە لەگەڵ بەردەوامى شەڕ و ئاڵۆزییەکانى سوەیدا کە سێ رۆژە بەردەوامە. شەڕەکە لە رۆژی شەممە لە نێوان چەکدار درووزەکان و چەکدارە بەدەوەییەکان کە سەر بە چەند عەشیرەتێکن سەریهەڵدا. لە بنەڕەتدا شەڕەکە وێنەیەکی مەزهەبی وەرگرتووە، چونکە درووزەکان شیعەن، چەکدارەکانی دیکە سوننەن. هەردوولایان چەکیان پێیە، سوننەکان پشتیوانی حکومەتەکەی شەرعیان هەیە، درووزەکان پشتیوانی سوپای ئیسرائیلیان هەیە. بەرەی سوننە و شیعەی سوەیدا، یەکتر بە ئاسانی قبوڵ ناکەن. هەر شتێک لەلایەن گرووپێکیانەوە بە هەڵوێستی دوژمنکارانە لێکدەدرێتەوە.

سەباح نوعمان، وتەبێژی فەرماندەی گشتیی هێزە چەکدارەکانی عێراق راگەیەندراوێکی لەبارەی هێرشە درۆنییەکان بڵاوکردەوە، ئاماژەى بۆ ئەوەکرد هێرشە درۆنییەکانی سەر کێڵگە نەوتییەکانی هەرێمی کوردستان مەترسین بۆسەر بەرژەوەندیی عێراق. هەروەها ئەوەش دەخاتەڕوو ئامانج لە هێرشە درۆنییەکان تێکدانی دۆخی عێراق و زیانگەیاندنە بە دامەزراوە گرنگەکانی، سودانی لایەنە پەیوەندیدارەکانی راسپارد لێکۆڵینەوەیەکی دەستبەجێ و فراوان دەستپێبکەن. سەباح نوعمان، ئاماژەى بەوەکردووە، سروشتى ئەو هێرشە تاوانکارییانە و کاتى ئەنجامدانى، ئاماژەیە بۆ بوونى نیازى "پیس" کە ئامانجى تێکەڵکردنى کارتى دۆسییەکان و زیان گەیاندنە بە عێراق و دامودەزگاکانى. سەباح نوعمان، ئاماژەى بەوەشکردووە، محەمەد شیاع سودانى، فەرماندەى گشتى هێزە چەکدارەکان، سەرجەم لایەنە پەیوەندیدارەکانى راسپاردووە، لێکۆڵینەوەى خێرا و ورد و فراوان دەستپێبکەن بۆ دەستنیشانکردنى ئەو لایەنەى لە پشتى ئەو هێرشانەوەیە، لەگەڵ گرتنەبەرى رێوشوێنى تووند و پێویست و لێپرسینەوە لەوانەى تێوەگلاون بەبێ ئەوەى لە هیچ کەس سڵ بکەنەوە. گوتەبێژى فەرماندەى گشتیى هێزە چەکدارەکانى عێراقەوە، جەختیکردووەتەوە، حکومەتى عێراق بە سەرجەم دامودەزگاکانییەوە، بەهیچ شێوەیەک رێگە بە بوونى هەڕەشە نادات زیان بە بەرژەوەندییەکانى گەلانى عێراق بگەیەنێت. دەشڵێت "بۆ پاراستنى دامەزراوەکان و پەرەپێدانى سیستمى بەرگرى رێوشوێن دەگرێتەبەر، کە رێگری بکات لە دووبارەبوونەوەى ئەو کردەوانەى کە هەڕەشەن بۆ سەروەرى عێراق و گەلەکەى". لە 24 کاتژمێری رابردوودا سێجار سنوورى پارێزگاكانى هەولێر، سلێمانى و دهۆک كەوتوونەتە بەرهێرشى درۆنى، ئەمەش کاردانەوەى ناوخۆیی و نێودەوڵەتى بەدواداهات.

کۆمسیۆنی هەڵبژاردنەکان وادەی پێدانی ژمارەی هەڵبژاردنەکانی بۆ هاوپەیمانی و حزبەکان و تاک کاندیدەکانی ڕاگەیاند، هاوکات دووپاتی کردەوە کە 15 ڕۆژ دوا وادەیە بۆ تەواوکردنی وردبینیکردنی سەرجەم داتاکانی کاندیدەکان. جومانە غلای وتەبێژی كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی عێراق، ڕایگەیاند كۆمسیۆن بەردەوامە لە كارەكان بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردن لە 11ی تشرینی دووەمی ئایندەو؛ سەرەتای مانگی هەشت پرۆسەی هەڵبژاردنی ئەزمونیی ئەنجام دەدرێت و كۆمسیۆن ئامێری تایبەت بە پرۆسە ئەزمونییەكە وەردەگرێتەوە، بەوپێیەی پرۆسەی نۆژەنكردنەوەیان هێشتا بەردەوامە.  لەبەشێکى دیکەى قسەکانیدا وتیشى: لیژنەیەك پێكهێنراوە بۆ رێكخستنی تیروپشكی تایبەت بە هاوپەیمانی و پارت و كاندیدە تاكەكەسییەكان لە رۆژی 5ی ئابی ئایندەدا، كۆمسیۆن هێشتا لەرێگەی هۆبەی كاروباری كاندیدەكانەوە وردبینی دەكات بۆ بەرایی كاندیدەكان دەكات.  وتەبێژی كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی عێراق، ئەوەشى خستەڕوو ئەو كاندیدە تاكەكەسییانەی كە لەسەر كورسییە گشتییەكان و كورسی پێكهاتەكان كێبركی دەكەن، وردبینی لە تۆمارەكانیان كراوەو رەوانە كراون بۆ دڵنیابوونەوە لە شایستەیی كاندیدبوونیان.  ناوبراو زیادیکردو وتى: چەندین دیدار لەگەڵ لیژنەی ئەمنیی كراوە لەچوارچێوەی ئامادەكارییەكانی كۆمسیۆندا بەمەبەستی پاراستنی پرۆسەی هەڵبژاردن، هێشتا وردبینیكردنی بەراییەكان بەردەوامەو كۆمسیۆن پێویستی بە 15 رۆژ هەیە بۆ كۆتایهێنان بەم كارە.

هیچ وەزیرێکى پارتى دیموکراتى کوردستان، بەشداری کۆبونەوەکەى ئەمڕۆى ئەنجومەنى وەزیرانى عێراقى نەکردوە، بەڵام وەزیرەکانى یەکێتى بەشدارن. پاشنیوەڕۆى ئەمڕۆ سێ شەممە، ئەنجوومەنی وەزیران دانیشتنی ئاسایی خۆی بە سەرۆکایەتی سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران بەڕێز محەمەد شەیاع سودانی، دەستپێکرد. وەزیرەكانی پارتی فوئاد حسێن وەزیرى دەرەوە و بەنگین رێكانی وەزیرى ئاوەدانکردنەوە بەشدارى کۆبوونەوەکەیان نەکردوە، بەڵام وەزیرەکانى یەکێتى ئامادەى کۆبونەوەکەن، ئەمە دووەمجارە وەزیرەکانى پارتى بایکۆت دەکەن، رۆژى شەممەى ڕابردووش فراکسیۆنى پارتى لەئەنجومەنى نوێنەرانى عێراق بەشدارى دانیشتنەکەیان نەکرد. بەپێى زانیاریە بڵاوکراوەکان، موچەی موچەخۆرانی هەرێم لەكارنامەی كۆبوونەوەكەدا نیە. بڕیارە لە کۆبوونەوەی ئاسایی هەفتانەى ئەنجومەنی وەزیرانی عێراقدا، لیژنە وزارییەكە راپۆرتی خۆی لەبارەی نەوت و مووچە پێشكەش بە ئەنجومەنی وەزیران دەكات. ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق تاوتوێی راپۆرتی لیژنە وزارییەکە دەکات، ئەو لیژنەیەی هەفتەی رابردوو ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق بەسەرۆكایەتیی محەمەد تەمیم وەزیری پلاندانان و ئەندامێتی پێنج وەزیری دیكەی حكومەی عێراق پێكهێنرا.

سه‌رۆکایه‌تیی هه‌رێمی کوردستان، ڕایدەگەیەنێت حكومه‌تى فيدراڵى عێراق پێويسته‌ هه‌موو ڕێكارێكى به‌په‌له‌ و پێويست بگرێته‌ به‌ر بۆ ڕێگه‌گرتن له‌و هێرشە درۆنیانەو دۆزينه‌وه‌ى هێرشبه‌ران و سزادانيان.  لەشەوى ڕابردووەوە لەناوچە جیاوازەکانى هەرێمى کوردستان، پێنج درۆن کەوتونەتە خوارەوە، بەڵام هیچیان زیانى گیانى لێنەکەوتوەتەوە، تائیستاش بەفەرمى هیچ کەس و گروپێک سەرچاوەى هەڵدانى ئەو درۆنانەى ئاشکرا نەکردوە. لەڕاگەیەندراوێکیدا، سه‌رۆکایه‌تیی هه‌رێمی کوردستان، دەڵێن به‌ توندى سه‌ركۆنه‌ى ئه‌و هێرشانه‌ ده‌كه‌ين كه‌ به‌ درۆن ده‌كرێنه‌ سه‌ر ژێرخان و ناوچه‌ جیاجياكان له‌ هه‌رێمى كوردستان. هەروەها ئەوەش خراوەتەڕوو ئه‌و هێرشانه‌ سه‌قامگيرى و سه‌روه‌ريى وڵات و وه‌به‌رهێنانى ناوخۆيى و بيانى ده‌خه‌نه‌ مه‌ترسييه‌وه‌. ێش نیوەڕۆى ئەمڕۆ سێ شەممە، درۆنێک خۆی کێشاوە بە شاخی دەربەندی بازیاندا لەسنورى قەزاى چەمچەماڵ، مەمەد رەشید بەڕێوەبەرى ناحیەى تەکیە لەوبارەیەوە لەلێدوانێکیدا ڕایدەگەیەنێت: کەمێک پێش ئێستا درۆنێک خۆی کێشا بە شاخی دەربەندی بازیاندا و تەقییەوە. هاوکات ئەوەشى خستەڕوو تائێستا زیانەکانى تەقینەوەکە نەزانراوە و هێزە ئەمنییەکان دەستیان بە لێکۆڵینەوە کردووە. بەوتەى بەشێک لەهاوڵاتیانى ناوچەکە درۆنەکە لەئاسمانى خولاوەتەوەو بینراوە، دوى چەند خولەکێک خۆى کێشاوە بەشاخەدا، ناحیەی تەکیە سەر بە قەزای چەمچەماڵە لە سنووری پارێزگای سلێمانی.  کاتژمێر دەى شەوى ڕابردوو، لەڕێگەى دوو درۆنى بۆمب ڕیژکراوەوە هێرش کرایە سەر کێڵگەی نەوتی خوورمەڵە، سەرچاوەیەکی ئەمنی ڕایدەگەیەنێت هێرشەکە بە دوو درۆن کراوە، لەلایەن هاوپەیمانانەوە خراونەتە خوارەوە.

سەرۆک وەزیرانى عێراق، ڕایدەگەیەنێت، ترسمان هەیە گەڕێکى دیکەى شەڕى ئیسرائیل و ئێران دەستپێبکاتەوە، چونکە هەمووان دەزانن کە ناتانیاهۆ پابەند نەبووە بە هیچ ئاگربەستێکەوە، نە لە غەززە و نە لە لوبنان. لەچاوپێکەوتنێکیدا لەگەڵ ڕۆژنامەى شەرقلئەوسەت، محەمەد شیاع سودانى، سەرۆک وەزیرانى عێراق، دەڵێت: بەشێوەیەکی سروشتی ڕەنگە ئەمجارە ئیسرائیل دەستدرێژی زیاتر بکاتە سەر ئێران. سیاسەت و میتۆدۆلۆژیا و ستراتیژەکەی نەتەنیاهۆ ئەوەیە کە ناوچەکە لە دۆخێکی شەڕدا بهێڵێتەوە بۆ ئەوەی پێگەی سیاسی خۆی بپارێزێت. دەربارەى ئەوەى ئێران لە کاتی شەڕدا داوای چی لە عێراق کردوە، سودانى ئەوە دەخاتەڕوو هیچ داواکارییەک نەبووە. بەڵکو عێراق یەکەم کەس بوو کە دۆخەکە و جددیەتییەکەی ڕوونکردەوە و پەیامی لە نێوان لایەنە جیاوازەکاندا گەیاند بۆ ڕاگرتنی ئەم شەڕە و گەڕانەوە بۆ دانوستان. ئەو وتیشى: لەگەڵ سەرۆکایەتی کۆمار و هەموو کەناڵەکانی ئێران لە پەیوەندی بەردەوامدا بووین. پرۆسەیەکی بەردەوام بوو. پرۆسەی دانوستان هەبوو کە پێشبینی دەکرا ڕۆژی یەکشەممە ئەنجام بدرێت، بەڵام دەستدرێژییەکە سەرلەبەیانی ڕۆژی هەینی ڕوویدا. سەبارەت بەوەى لەکاتى هەڵگیرسانى شەڕەکە ئایا هەڵوێستى ئەمریکا چۆن بووەو هیچ هاوکاریەکى عێراقیکردوە، سەرۆک وەزیران ئاماچەى بۆ ئەوەکردوە ئەمریکا زۆر حەزی دەکرد عێراق لەم ململانێیە دوور بخاتەوە. بۆیە ئێمە پەیوەندی بەردەوایمان پاراستوە، بەتایبەتی سەبارەت بە پرسی پێشێلکارییەکانی ئاسمانی و پێویستی ڕۆڵێک بۆ ئەمریکا، چونکە بەشێکە لە هاوپەیمانی نێودەوڵەتی لەگەڵ عێراق بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆر. بۆ ماوەی دە ساڵ بڕیار بوو پشتگیری لە سیستەمی بەرگری ئاسمانی هەبێت بۆ ئەوەی بتوانین ئاسمانی خۆمان لە هەر پێشێلکارییەک لەلایەن هەر لایەنێکەوە بپارێزین. لەسەر لەناوبردنى ڕادارەکانی عێراق، سودانى دەلێت: لێکۆڵینەوەیەک لەلایەن لیژنەیەکی تەکنیکی تایبەتمەندەوە، و بەردەوام بەدواداچوون بۆ ئەم لێکۆڵینەوەیە دەکەم. ئەمەش هێرشێکی ڕوونە کە تێیدا فڕۆکەی بێفڕۆکەوان بەکارهێنراوە. دەزانن کە دەستنیشانکردنی ئەم فڕۆکە بێفڕۆکەوانانە ئاسان نییە. ئەمڕۆ تەکنۆلۆژیایەکن کە لە هێرشەکان و بۆ هاندانی دۆخی ئەمنی بەکاردێن. بەڵام بە دڵنیاییەوە ئەم بابەتە بێ ئاگا نابێت. لەوەڵامى ئەو پرسیارەى ئایا ئەو فڕۆکە بێفڕۆکەوانانە لە ناو خاکی عێراقەوە هەڵدراون؟ سەرۆک وەزیران دەلێت: لێکۆڵینەوەکان هێشتا بەردەوامن. تەنانەت یارمەتی هاوپەیمانی نێودەوڵەتیشمان وەرگرتووە، چونکە ئەمانە بابەتی زۆر تەکنیکین بۆ دیاریکردنی ناوچەی هەڵدانی فڕۆکەکە و مەودای ئەوەی لێیەوە سەرچاوەی گرتووە. ئەمانە هەموو وردەکارییەکانن کە یارمەتیدەرمان دەبن بۆ ئەوەی بزانین کێ دەستی لەم هێرشەدا هەبووە. پەیوەندی ئێمە لەگەڵ کۆماری ئیسلامی ئێران، هاوبەشییەکی ستراتیجییە کە لەسەر بنەمای بەها هاوبەشە ئایینی، فەرهەنگی و کۆمەڵایەتییەکان و بەرژەوەندی هاوبەش دامەزراون. ئێران لە کاتی جیاجیادا لەگەڵ عێراق و عێراقییەکان وەستاوە، چ لە سەردەمی ڕژێمی دیکتاتۆری یان لە سەردەمی شەڕی تیرۆر و پڕۆسەی سیاسیدا. بەڵام بە دڵنیاییەوە ئێمە حەز دەکەین دڵنیابین لەوەی ئەم پەیوەندییە لە چوارچێوەیەکی دروستدا بمێنێتەوە کە خزمەت بە بەرژەوەندییە هاوبەشەکان بکات و ڕێگری لە دەستوەردان لە کاروباری ناوخۆدا بکات. عێراق خاوەنی سەربەخۆیی و بڕیارە نیشتمانییەکانی خۆیەتی، کە لەسەر بنەمای بەرژەوەندی و ئەولەویەتەکانی گەلەکەیە.