بۆ تاوتوێى هەناردەى نەوت وەزیری نەوتی عێراق گەیشتە ئەنقەرە

ئەنجوومەنی نوێنەرانی ئەمەریکا تەرخانکراوی دارایی وەزارەتی جەنگ بۆ ساڵی 2026 پەسەندکرد بڕی ( 130)  ملیۆن دۆلاری بۆ هێزەکانی سوریای دیموکرات تەرخانکردووە. لەو ژمارەیە بڕی (65) ملیۆن دۆلاری بۆ موچەی هێزەکانی هەسەدەیە، بڕی (15) ملیۆن دۆلاری بۆ راهێنان و کڕینی چەکە، بڕی (32) ملیۆن دۆلاری بۆ هاوکاری لۆجستی و چاککردنەوەو وەرشەیە. جیا لەوەش هەر ئەمڕۆ ئەمریکا لە دەروازەی وەلیدی سنوری نێوان رۆژئاوا و هەرێمی کوردستان،30 بارهەڵگری پڕ لە چەک و پێداویستی لۆجیستی رەوانەی بنکەی قەسرک لە دەوروبەری حەسەکە کردوە. پنتاگۆن، لە بەیاننامەیەکدا ئاماژەی بەوەکردووە: ئەمریکا پابەندە بە بەدیهێنانی شکستی هەمیشەیی داعش لەڕێگەی پشتیوانیکردنی هێزە هاوبەشە متمانەپێکراوەکان،  بۆ پاراستنی فشارە بەردەوامەکان لەسەر ئەو رێکخراوە. جەختیشكردووە لە بەردەوامبونی ئەمریکا لە پاڵپشتیکردنی هێزەکانی سوریای دیموكرات، لە باکوری رۆژهەڵاتی سوریا و سوپای سوریای ئازاد، کە لە سێگۆشەی سنوری نێوان سوریا و ئوردن و عێراق جێگیرن، ئامانجی ئەم پشتیوانییەش بەرپەرچدانەوەی سەرهەڵدانەوەی رێکخراوەکە و رێگریکردنە لە سەرلەنوێ بڵاوبونەوەی. ئەو بودجەیەی ئەمریكا بۆ ساڵی دارایی (٢٠٢٦) بۆ هاوكاریكردنی هێزە هاوپەیمانەكانی لە سوریا دیاریكردووە، نزیکەی (١٣٠) ملیۆن دۆلارە، کە بڕێك کەمترە  بە بەراورد بە ساڵی پێشوو. بودجەكەی پنتاگۆن بۆ پاڵپشتیی هاوپەیمانەكانی لە سوریا بۆ شەڕی روبەڕوبوونەوەی پاشماوەكانی داعش و پاراستنی كامپەكانی هۆل و رۆژ تەرخان دەكرێت. وەزارەتی جەنگى ئەمەریكا وردەكاریی زیاتری لەبارەی بودجەی ساڵی 2026 بڵاوكردووەتەوە و دەڵێت، ئەو 130 ملیۆن دۆلارە بەشێكی تەرخانكراوە بۆ موچەی ئەو هێزانە كە بڕەكەی 65 ملیۆن دۆلارە، بودجەی پڕچەككردن و مەشقی سەربازییش 15 ملیۆن و 600 هەزار دۆلارە و بودجەی پاڵپشتی لۆجستی 32 ملیۆن دۆلار و بودجەی فریاگوزاریش یەك ملیۆن و 500 هەزار دۆلارە. راشیگەیاندووە، بودجەیەك تەرخانكراوە بۆ تێچووی دابینكردنی چەكی سوك و قورسی ئەی كەی 47 و پی كەی ئێم و دۆشكە و گوللە و ئۆتۆمبیلی سەربازیی و گواستنەوە، جلوبەرگ، ئامرازی پەیوەندیكردن بە بەهای شەش ملیۆن و 500 هەزار دۆلار. ئەوەش لە كاتێكدایە پێشتر پیت هێگست وەزیری جەنگى ئەمریكا رایگەیاند، بەمزوانە بۆ یەكەمجار بودجەی وەزارەتی بەرگری دەگاتە یەك تریلیۆن دۆلار. لە مانگی نیسانی رابردووش دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا لەكاتی پێشوازیی لە بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل رایگەیاند، بودجەی بەرگریی بۆ نزیكەی یەك ترلیۆن دۆلار بەرز دەكەنەوە و دەبێتە گەورەترین بودجە كە تائێستا بۆ كەرتی سەربازیی تەرخان كرابێت. هەر لەچوارچێوەى ئەو هاوکاریانەى وەزارەتی جەنگی ئەمریکادا وەزارەتى بەرگری و دژەتیرۆری عێراق 114 ملیار دینارو وەزارەتی پێشمەرگەى حکومەتى هەرێم 61 ملیار دینار تەرخانکراوە لەساڵى ٢٠٢٦دا.

وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستیی هەرێمی کوردستان بە نووسراوێک داوا لە سەرجەم زانکۆ حکومییەکان دەکات، ناوی دەرچووانی سێ یەکەمەکان، هەموو دەرچووانی پزیشکی، تەندروستی و بەشە پزیشکییەکانی ساڵانی خوێندنی 2017-2018 تاوەکو ساڵی 2024-2025یان بۆ بنێرن بۆ ناردنیان بۆ وەزارەتی دارایی عێراق بە مەبەستی دامەزراندن. نووسراوەکە ژمارە 17010 و رێککەوتی 14-09-2025 و واژۆی د. توانا نەجەف، بەڕێوەبەری گشتیی فەرمانگەی کارگێڕی و دارایی وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستیی هەرێمی کوردستانی لەسەرە و بۆ هەموو زانکۆکان نێردراوە. د. توانا نەجەف بە تۆڕی میدیایی رووداوی گوت: "ئەوانەی لە بەشەپزیشکی و تەندروستییەکان داوای ناوەکانیان کراوە، سەرجەم دەرچووانی ئەو بەشانەن لەو ساڵانەدا نەوەک تەنیا یەکەمەکان". بەڕێوەبەری گشتیی فەرمانگەی کارگێڕی و دارایی وەزارەتی خوێندنی باڵا گوتی: "دوای گەڕانەوەی ناوەکان، سەرجەمان دەگەیێنینە وەزارەتی دارایی عێراقی فیدراڵ بۆ رەزامەندیدان بە دامەزراندنیان". لەبارەی دەرچووانی پێش ئەو ساڵانەی لە نووسراوەکەدا دیاری کراوە، د. توانا نەجەف گوتی: "ئەوانەی پێش ساڵی 2017 لە رابردوودا نێردراون بۆ وەزارەتی دارایی عێراق".   دەقی نووسراوەکەی وەزارەتی خوێندنی باڵا:   ئاماژە بە نووسراوی وەزارەتی دارایی و ئابووری/ بەڕێوەبەرایەتیی گشتی بودجە/ بەڕێوەبەرایەتی میلاک ژمارە (3859) لە رێککەوتی 19-08-2025، ئاراستەی نووسراوی ئەنجوومەنی وەزیران/سەرۆکایەتیی دیوان کراوە، ئاماژە بە نووسراوی سەرۆکایەتی دیوان/فەرمانگەی کاروباری کارگێڕی و دارایی ژمارە (10547) لە رێککەوتی 28-08-2025 کە هاوپێچەکەی نووسراوی وەزارەتی دارایی و ئابووری/بەڕێوەبەرایەتی گشتیی بودجە/ بەڕێوەبەرایەتی میلاکات ژمارە (3859) لە رێککەوتی 19-08-2025 کە هاوپێچەکەی نووسراوی وەزارەتی دارایی عێراقی فیدراڵ ژمارە (31453) لە رێککەوتی 08-04-2025 تایبەت بە دەرچووانی (سێ یەکەمەکان) زانکۆکان و هەڵگرانی بڕوانامەی باڵا و دەرچووانی (پزیشکی گشتیی و بەشە تەندروستی و پزیشکییەکان) کە لە خشتەی بودجەی ئیتیحادی دیاریکراوە دەنێرین بۆتان.   داوا لە بەڕێزتان دەکەین لە ماوەی یەک مانگدا ژمارەی کۆی گشتیی دەرچووانی سێ یەکەمەکان و دەرچووانی (پزیشکی گشتی و بەشە تەندروستی و پزیشکییەکان) هەڵگرانی بڕوانامەی باڵا کە تاوەکو ئێستا دانەمەزراون، ناوەکانیان بنێرن بۆ ساڵانی (2017-2018) تاوەکو (2024-2025) بە زمانی عەرەبی و بە فایلی ئەکسڵ لەسەر سیدی بە گوێرەی خشتەی هاوپێچ بۆمان رەوانە بکەن، بۆ ئەوەی بتوانین لە پێویستی میلاکات و رەشنووسی بودجەی خەمڵێندراوی ساڵی 2026 جێگای بکەینەوە.

له‌ژێر ناڕه‌زایه‌تى و گردبوونه‌وه‌ى ده‌رچوانى دانه‌مه‌زراو، ده‌ستبه‌كاربوون بۆ ٥٢ فه‌رمانبه‌ر له‌ پارێزگاى هه‌ڵه‌بجه‌ ڕاگیرا، نوێنه‌رى ده‌رچووانى دانه‌مه‌زراویش ده‌ڵێت: ده‌بێت دامه‌زراندنه‌كه‌ هه‌ڵبووه‌شێته‌وه‌ له‌ ده‌سه‌ڵاتى سه‌ره‌وه‌ بێت یاخود له‌خواره‌وە. نوخشە ناسیح پارێزگاری هەڵەبجە بڕیاریدا دەستبەكاربوونی (52) فەرمانبەر تازەدامەزراو بۆ دیوانی پارێزگای هەڵەبجە رابگرێت، ئەمە بەهۆی ناڕەزایەتی و گردبوونەوەی دەرچووانی دانەمەزراوی پارێزگاكە.  بۆ چوارەم رۆژ، ئەمڕۆ جارێكی تر دەرچووانی دانەمەزراوی هەڵەبجە بۆ دەربڕینی ناڕەزایەتی چوونەوە بەردەم بینای پارێزگا. محه‌مه‌د یاسین نوێنه‌رى ده‌رچووانى دانه‌مه‌زراوی هەڵەبجە دوای كۆبوونەوەی لەگەڵ نوخشە ناسیحی پاریزگار، ئاشكرایكرد، پارێزگار دەستبەكاربوونی ئەو 52 فەرمانبەرەی راگرتووە. وەكو خۆیان دەڵێن، پارێزگاری هەڵەبجە داوای لە دەرچووانی دانەمەزراو كردووە نوسراوێك بنوسن بۆ ئەوەی لەرێگەی پاریزگاری هەڵەبجەوە بەرزبكرێتەوە بۆ (ئومێد سەباح)ی سكرتێری ئەنجومەنی وەزیران، تێیدا داوای لێبكرێت دەستبەكاربوونی ئەو 52 فەرمانبەرە رابگرێن، چونكە وەكو ئەوان دەڵێن" ئه‌م دامه‌زراندنانە‌ پێشێلى پێنج مادده‌ى یاسایی کردووە". بەپێی زانیارییەكان، ئەو 52 كەسی دامەزراون، بەشێكیان پێشتر وەكو خۆبەش كاریان كردووەو ئێستا بەشێوەی هەمیشەیی دامەزراندنیان بۆ كراوە.

ئەنجومەنی دەوڵەت بڕیاریدا بانگهێشتی دوو راوێژكاری یاسایی لە وەزارەتی دارایی و دادی هەرێم بكات، بۆ كۆبوونەوەی داهاتوو لە رۆژی سێشەممە . لە کۆبوونەوەی ڕۆژی سێشەممە 9-9-2025ـی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق، محەممەد شیاع سوودانی پرسی داهاتی نانەوتیی هەرێمی کوردستانی بۆ ئەنجوومەنی دەوڵەت نارد، بۆ ئەوەی بۆچوونی خۆیان لەسەر ئەو بابەتە بدەن.  بەپێى زانیاریەکان ئەمڕۆ کۆبوونەوەی ئەنجوومەنی ئیدارەی دەوڵەت ناکرێت، چاوەڕوان دەکرێت بکەوێتە ڕۆژی سێ شەممە. بەپێى زانیاریەکان ئەنجومەنی دەوڵەت هەوڵدەدات رۆژی سێ شەممە بەر لە كۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیران رونكردنەوەی خۆی بخاتەڕوو، ئەگەر ئەنجومەنی دەوڵەت بەر لە كۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیران نەیتوانی راپۆرتی خۆی پێشكەش بكات، ئەوا رۆژی چوار شەممەی جارێكی تر كۆدەبێتەوە. بەگوێرەی یاسای ئەنجوومەنەکە ڕێژەیەکی دیاریکراوی ئامادەبوونی ئەندامان نییە بۆ بەستنی کۆبوونەوە واتە؛ دەکرێت کۆبوونەوە لەبارەی دۆسیەیەک بکرێت بە ئامادەبوونی دەیان ئەندام و زیاتر هاوکات دەکرێت بە ئامادەبوونی 10 ئەندام و کەمتر کۆبوونەوە ببەسترێت، بەڵام هەندێک ڕێکاری کارگێڕی و یاسایی هەن گرنگ و پێویست بگیرێنەبەر بۆ شەرعیەتیدان بە کۆبوونەوەکانی ئەنجوومەنی دەوڵەت. مەرج نییە بابەتێک لەوانەش پرسی داهاتی نانەوتیی هەرێمی کوردستان لە کارنامە هەبێت تاوەکو کۆبوونەوە و بڕیاری لەسەر بدرێت بەشێوەیەک دەکرێت بابەتێک لە کارنامە نەبێت و ئەنجوومەنەکە گفتوگۆی لەبارەوە بکات. ئەنجومەنی دەوڵەت (مجلس الدوله‌) لە عێراقدا، کە یەکێکە لە دامەزراوە یاساییەکانی وڵات، ڕۆڵێکی یەکلاکەرەوە دەگێڕێت لە ڕێکخستنی ژیانی گشتی و دابینکردنی دادپەروەریی کارگێڕیی. ئەم دامەزراوەیە وەک دەستەیەکی سەربەخۆ كارده‌كات، سه‌رۆكه‌كه‌ى عه‌ره‌بێكى شیعه‌یه‌ و ناوى د. كه‌ریم خه‌میس خه‌سباكه‌. هاووڵاتیان، فەرمانبەران و دامەزراوە حکومییەکان، دەتوانن پەنا ببەنە بەر ئەنجومەنی دەوڵەت کاتێک بڕیارێکی کارگێڕی بە نایاسایی دەزانن، یان کێشەیەکیان لەگەڵ فەرمانگەکەیاندا هەیە، یان پێویستیان بە ڕاوێژ و شیکردنەوەی یاسایی هەیە. هەروەها لە کاتی ناکۆکی نێوان وەزارەتەکانیشدا.

عەبدوڵا ئۆجەلان، رابەری زیندانیكراوی پارتی كرێكارانی كوردستان نامەیەکی بۆ كەسایەتی و سەرکردەی هۆزەكانی ناوچەی جزیرە، دەیرزور، رەقە و تەبقە ناردووە. لە نامەکەدا ئۆجەلان رایگەیاندووە: یەکڕیزی و پشتیوانی ئێوە لە کورد لەسەر بنەمای سیستەمی نەتەوەیی دیموکراسی گرنگییەکی گەورەیە. ڕێبەر ئاپۆ لەبەشێکى دیکەى نامەکەى بۆ شیخ و پیرانی هۆزەکانی نیشتەجێی هەرێمەکانی دێرەزۆر، جزیرە، ڕەقە و تەبقا و وتی: "پاڵپشتی و پشتیوانی خوشک-برایەتی و  یەکێتی نێوان گەلی کورد و عەرەبم، کە خاوەن بنەمایەکی مێژووییە." پەیامەکەی ڕێبەر ئاپۆ بەم شێوەیەیە: "بۆ شێخ و پیرانی هەرێمەکانی جزیرە، دێرەزۆر، ڕەقە و تەبقا: دۆستانی هێژا: لەسەرەتادا بە دڵخۆشی، خۆشەویستی و ڕێزدارییەوە سڵاوتان لێ دەکەم. یەکێتی و پشتگیریتان لەسەر بنەمای سیستەمی نەتەوەی دیموکراتیک هەڵگری مانادارییەکی مەزنە. ئێوە بەم یەکێتییەتان بناغەیەکی مێژوویی نوێ، کە باوەڕی بە پەیوەندی و هاوپەیمانی نێوان گەلانی کورد و عەرەب بونیاد دەنێن. لە دڵی مێژوو و ڕابردووتاندا، لە نێوان هەردوو گەلانی کورد و عەرەب پەیوەندی هەیە. لە قوڵایی مێژوودا، دۆستایەتی و برایەتی نێوان گەلانی عەرەب و گەلی کورد هەمیشە لە پێشینە بووە. تەنانەت ئەم دۆستایەتییە، لە سەردەمی دەرکەوتنی ئیسلام و بڵاوبوونەوەی بە پێشەنگایەتی پێغەمبەر محەمەد، ڕێگەی بە زۆربەی کوردەکان دا بە ئاسانی بەشداری ناو ئاینی ئیسلام ببن. هۆکاری سەرەکی پەیوەندی پتەوی نێوان گەلانی کورد و عەرەبە. ئەم پەیوەندییە خوشک-برایەتییە لە نێوان ئەو دوو گەلەدا بۆ چەند سەدەیەک لە دوای ئیسلام بەردەوام بوو و گەشەی کرد. ئەم پەیوەندییە کە ئەمڕۆ ئێوە بەڕێوەی دەبەن لەلایەنێکەوە مێژووییە و لەلایەنێکی دیکەوە کۆمەڵایەتییە. هەروەها خاوەن بناغەیەکی سیاسیشە، هەربۆیە واتا و گرنگییەکی گەورە بەم هەڵوێست و یەکێتییە لە سووریا دەدەن. پشتگیریی لە خوشک-برایەتی و هاوپەیمانی نێوان گەلانی کورد و عەرەب دەکەم، چونکە بناغەیەکی مێژوویی هەیە. لەسەر ئەم بنەمایە، خۆمان پێشخست و دیداگامان لەسەر بنەمای خوشک-برایەتی و نەتەوەی دیموکراتیک خستەڕوو. دەبێت هەمووان یەکسان بن، ئازاد بن، پێکەوەبژێن، خۆیان بەڕێوەببەن. دەبێت لەسەر ئەم بنەمایە یەکسانی و دادپەروەریی بونیادبنرێت. دەبێت کورد و عەرەب پێکەوەبژێن. ئەمەش گرێدراوە بە پشتگیرییتان بە قەسەدەوە. پشتگیریتان بۆ قەسەدە هەڵگری واتایەکی گەورەیە. دۆستانی هێژا: ئێوە دەتوانن ڕۆڵیکی گرنگ و مێژوویی لە بونیادنانی سووریایەکی دیموکراتیک، ئارام، یەکگرتوو و دادپەروەر بگێرن. گرنگە عەرەب، کورد، سوریان-ئاشووری و هەر کەسێک کە لەسەر ئەم خاکە پیرۆزە دەژێت بۆ ئەم برایەتییە مێژووییە تێبکۆشێت. من بەم هیوا و باوەڕییەوە لەباوەشتان دەگرم. جارێکی دیکە بەڕێزدارییەوە سڵاو لە هەمووتان دەکەم. هیوای سەرکەوتن و تەندروستیتان بۆ دەخوازم. سڵاوی دۆستانە و برایەتی ٢٨ـی تەمووزی ٢٠٢٥ عەبدوڵا ئۆجالان دوورگەی ئیمراڵی."

کۆمسیۆنی سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق بڕیاریداوە لە مانگی 11 بەهۆی بەڕێوەچوونی هەڵبژاردن لەسەرجەم ناوەندەکانی خوێندن بۆ ماوەی نۆ ڕۆژ پشوو بێت، بەپێى بەدواداچوونەکان ئەم پشووە هەرێمی کوردستانیش دەگرێتەوە. جومانە غەلای، وتەبێژی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکان ڕاگەیاند، بڕیاردراوە لە ڕۆژی 5 تاوەکو 13ـی تشرینی دووەم واتا مانگی 11، لەسەرجەم ناوەندەکانی خوێندن پشوو بێت، بە ناوەندەکانی هەرێمی کوردستانیشەوە. ئەمەش وەک بەکارهێنانی ئەو ناوەندانە بۆ بنکەی دەنگدان. بڕیارە ڕۆژی 11-11-2025 هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق لە سەرجەم پارێزگاکان بەڕێوەبچێت، ئامادەکارییەکان دەستیانپێکردووە و ناوەندەکانی خوێندن وەکو بنکەی دەنگدان دیاری دەکرێن. بەگوێرەی وتەی جومانە غەلای، لەسەرتاسەری عێراق هەشت هەزار بنکە و 30 وێستگەی دەنگدان هەیە. بڕیاره‌، سبه‌ینێ کۆمسیۆنی عێراق تیروپشک بۆ کارمەندانی بنکەکانی دەنگدان بکات، ٢٥٠ هەزار کەس وەردەگرێت و مووچەشی بۆ دیاریكردوون كه‌ لە نێوان ١٥٠ هەزار بۆ ٤٠٠ هەزار دینارە. ئەمڕۆ شەممە ١٣ـی ئەیلولی ٢٠٢٥، جومانە غەلای، وتەبێژی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق رایگەیاند، كه‌ تیروپشکەکە کاتژمێر ١١ـی پێشنیوەڕۆی سبەی لە نووسینگەی سەرەکیی کۆمسیۆن لە بەغدا به‌ڕێوه‌ده‌چێت.

بۆ چاره‌سه‌رێكی دادپه‌روه‌رانه‌ و گشتگیر بۆ پرسی كورد، ئه‌نجوومه‌نی نیشتمانیی كورد لە سووریا جه‌ختی له‌ پێویستیی ئه‌نجامدانی گفتوگۆی ڕژد له‌گه‌ڵ حكوومه‌تی وڵاتەکەی كرده‌وه. لە بەیاننامەیەکدا، ئه‌نجوومه‌نی نیشتمانیی كورد لە سووریا داوا دەکات، بۆ دیاریكردنی شێوازی حکوومڕانی داهاتووی ده‌وڵه‌تی سووریا، هەروەها بۆ چاره‌سه‌رێكی دادپه‌روه‌رانه‌ و گشتگیر بۆ پرسی كورد، گفتوگۆی ڕژد له‌گه‌ڵ حكوومه‌تی ئەو وڵاتە بکرێت. ئه‌نجوومه‌نه‌كه‌ له‌ بەیاننامەکەدا داوای " هاوكاری و كاری هاوبه‌ش له‌نێوان ته‌واوی پێكهاته‌كانی گه‌لی سووریا دەکات، دەڵێت: پێویستە ئەو کارە هاوبەشانە به‌ شێوه‌یه‌ك بێت، گه‌ره‌نتیی به‌دیهاتنی ئاواته‌كانی هه‌مووان بكات له‌ ده‌وڵه‌تێكی دیموكراتیی فره‌یی كه‌ ته‌واوی پێكهاته‌كانی سووریا له‌ خۆ بگرێت". له‌ بەیاننامە‌كه‌دا داواشكرا، سه‌رنج بخرێته‌ سه‌ر قۆناغی بنیاتنانی ده‌وڵه‌تی نوێی سووریا كه‌ پێویستی به‌ به‌شداریی كارا و گشتگیرانه‌ی ته‌واوی پێكهاته‌كانی كۆمه‌ڵگه‌ی سووریا هه‌یه، هاوکات ئەنجوومەنەکە ئاماژە‌ی به‌ ڕۆڵی گه‌لی كورد کردووە له‌ په‌ره‌پێدانی ژیانی سیاسی له‌ سووریا، سه‌ره‌ڕای ئه‌و په‌راوێزخستن و نكۆڵیكردنه‌ی له‌ مافه‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌كانی دەکرێت. دوێنێ شەممە 13ـی ئەیلوولی 2025، ئیبراهیم بڕۆ، ئەندامی کۆمیتەی پەیوەندییەکانی دەرەوەی ئەنەکەسە بە کوردستان24 گوت: هیچ لایەنێک لە ڕۆژئاوای کوردستان داوای جیابوونەوە و سەربەخۆیی نەکردووە، هاوکات ئێستا دۆخێکی جیاواز و ئەرێنی بۆ کورد لە سووریا دروست بووە، حکوومەتی ئێستای سووریا دەرفەتی داوە، کورد لە ڕێگەی دەستوور و گفتوگۆوە مافەکانی بەدەست بهێنێت. لە 10ی ئاداری 2025، ئەحمەد شەرع، سەرۆکی سووریا و مەزڵووم عەبدی، فەرماندەی هێزەکانی سووریای دیموکرات(هەسەدە)، بۆ یەکخستنی دامەزراوە مەدەنی و سەربازییەکانی باکووری ڕۆژهەڵاتی سووریا بە حکوومەتی نوێی سووریا،ڕێککەوتنێکیان واژۆ کرد، ڕێککەوتنەکە پرسی دەروازە سنوورییەکان، فڕۆکەخانە و کێڵگەکانی نەوت و گاز، هەروەها یەکپارچەیی خاکی سووریای لەخۆگرتبوو، هەروەها دابەشکردنیشی ڕەتکردەوە، لەو کاتەوە چەندین دانیشتنی دانوستاندن لەنێوان هەردوولا بەڕێوەچووە، بەڵام هیچ پێشکەوتنێک لەم بارەوە نەهاتووەتە دی.

موراد قەرەیلان، فەرماندەی گشتیی هێزەکانی پاراستنی گەل (هەپەگە)، لە پەیامێکدا بۆ فێستیڤاڵی ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکرات لە دۆرتمۆند، رایگەیاندووە، بەبێ ئازادیی عەبدوڵا ئۆجەلان، ئاشتیی راستەقینە نایەتەدی. هەروەها ئاماژەی بەوەدا، کە بڕیاری سوتاندنی چەکەکانیان "بڕیارێکی ئاسان نەبوو"، بەڵام نیشانەی پابەندبوونیانە بە پرۆسەی ئاشتییەوە. فەرماندەی هەپەگە موراد قەرەیلان لە چیاکانی کوردستانەوە بۆ ٣٣هەمین فێستیڤاڵی نێونەتەوەیی چاندی کوردی کە بە بەشداربوونی دەیان هەزار کەس لە شاری دۆرتمۆندی ئەڵمانیا ڕێکخراوە، پەیامێکی ڤیدۆیی نارد. لە پەیامەکەیدا، کە لە فێستیڤاڵى ئاشتى و کۆمەڵگەى دیموکرات لە دۆرتمۆند پێشکەشی ئامادەبووان کرا، موراد قەرەیلان جەختی لەسەر ئەوە کردەوە، کە "بەبێ ئازادیی عەبدوڵا ئۆجەلان، ئاشتیی راستەقینە نایەتەدی." ئەمەش وەک پێشمەرجێک بۆ دەستپێکردنەوەی پڕۆسەیەکی ئاشتیی هەمەلایەنە لێکدەدرێتەوە. قەرەیلان گوتیشی: "پێویستە تورکیا بزانێت لە بڕیارێکی بوێرانەدا لە 12ی تەممووز کاتێک چەکەکانیان سوتاند، بڕیارێکی ئاسان نەبوو."  ئەو بە گرنگییەوە ئاماژەی بەوەدا، کە ئەم هەنگاوە "دەرخەری ئەو راستییەیە، کە بە شێوەیەکی ستراتیژی چووەتە ناو پرۆسەی ئاشتییەوە." ئەمەیش وەکو پەیامێک بۆ تورکیا دێت بۆ ئەوەی رەخنەکانیان بە جدی وەربگرێت و هەنگاو بنێت بەرەو چارەسەری سیاسی. تەواوى پەیامەکە.. "گەلی هێژامان، بەناوی تەڤگەر و هەموو هەڤاڵانمانەوە سڵاوتان لێ دەکەم و هیوای سەرکەوتنتان بۆ دەخوازم. ئەم فێستیڤاڵە کولتووریەتان لێ پیرۆز دەکەم. لە قۆناغێکدا کە سیاسەتەکانی قڕکردن و تواندنەوە لە دژی گەلەکەمان بەڕێوەدەچێت، ئەم فێستیڤاڵە کە ماوەی ٣٣ ساڵە لە شارە جیاوازەکانی ئەورووپا ئەنجام دەدرێت، زۆر گرنگە. هەر هەبن! وڵاتپارێزان گەلە بە شکۆکەمان! وەک دەزانن، لە بانگەوازە مێژووییەکەی ٢٧ـی شووباتی ڕێبەر ئاپۆ بە دواوە، تێکۆشانی ئازادی کوردستان پەڕییەوە بۆ قۆناغێکی تر. لە ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوین شەڕ هەیە و پلانی سەرلەنوێ داڕشتنەوە لە ئارادایە. ڕێبەر ئاپۆ ئەم پرۆسەیەیی وەک قۆناغێکی کارەسەتاوی بینی و بەم هۆکارە وەڵام بانگەوازەکەی دەوڵەت باخچەلی دایەوە. ڕێبەر ئاپۆ لەم قۆناغەدا بڕیارگەلی زۆر گرنگی دا. ئێمەیش وەک تەڤگەر، لەگەڵ کۆنگرەی ١٢هەمینی پەکەکەدا ئەم بڕیارە گرنگ و ستراتیژیانەمان قبوڵ کرد و دواتر یەک بە یەک جێبەجێمان کرد. بەڵام دەوڵەتی تورک تاوەکو ئێستا بەدەر لە هەندێک هەوڵی ئاسایی هیچ هەنگاوێکی نەناوە. چارەسەری پێویستی بە دوو هەنگاوی سەرەکی هەیە وڵاتپارێزانی بە شکۆ و هەڤاڵانی هێژا، لەم کاتەدا ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتیک، پەرەدان بە خوشک-برایەتی گەلان؛ کەسانێک هەن کە دەیانەوێت وەک ملازگرری ١٠٧١  وساڵانی ١٩٢٠ لە نێوان گەلی کورد و تورکدا هاوپەیمانێتی و خوشک-برایەتی پێشبخەن.  ئێمەش بۆ ئەمە ئامادەین، بەڵام پرسی کورد، پرسێکی سەد ساڵەیە. سەرەتا پێویستی بە دڵسۆزییە، پێویستی بە متمانەیە، هەنگاوی گەورەی دەوێت، بەڵام دەوڵەتی تورک تا ئێستا پراکتیک و هەوڵێکی بەم شێوەیەی نیشان نەداوە. چاودێری دەکەین. ئایا بەڕاستی دەسەڵاتدارانی دەوڵەتی تورک دەیانەوێت ئەم پرسە مەزنە چارەسەر بکەن یان نا؟ دوو هەنگاوی سەرەکی پێویستە بۆ چارەسەری. یەکەم، دەبێت ڕێبەر ئاپۆ بە شێوەیەکی جەستەیی ئازاد ببێت. دووەم، دەبێت چاند و زمانی کوردی ئازاد بێت، یەکسانی کەلتووریش بەدی بهێنرێت. گەر ڕێبەر ئاپۆ ئازاد نەبێت، زیندانەکان پڕبن گەریلا چۆن چەک دابنێت؟ ئازادی ڕێبەر ئاپۆ ئازادی کەسێک نییە؛ وەک هەموو گەل و هەڤاڵان، ئازادی خۆمان لە ئازادی ڕێبەر ئاپۆدا دەبینین. چونکە بۆ ئێمە شوناس و تەلارسازی ئەم پرۆسەیەیە. بەردەنگ و دانوستانکاری سەرەکییە. دەبینین کۆمیسیۆنێک دامەزراوە. باشە، کۆمیسیۆن بۆ ئەم خەباتە، بۆ ئەم پرۆسەیە دامەزراوە، بەڵام هەوڵدەدەن ئەو کەسەی پەرەی بەم پرۆسەیە داوە و بیناسازی ئەم پرۆسەیە لە پرۆسەکە دوور بخەنەوە. گفتوگۆیەکی وەها دەکەن چاوپێکەوتن بکەین یا نا. ئەوکەسەی ئەم پڕۆسەی پەرەپێداوە، ئەوە. ئەگەر کۆمیسیۆنێک بۆ ئەم پرۆسەیە دامەزرابێت، دەبێت لەگەڵ بیناسازی ئەم پرۆسەیە کۆببیتەوە. چاوپێکەوتن لە لایەک، دەبێت ئازاد بێت. ئەگەر ڕێبەر ئاپۆ ئازاد نەبێت، هیچ شتێک بەدی نایەت. دەبێت هەموو کەسێک ئەمە بزانێت. ئەگەر ڕێبەر ئاپۆ ئازاد نەبێت و زیندانەکان پڕبن، گەریلا چۆن چەک دانێت؟ خوشک-برایەتی گەلانی کورد و تورک چۆن بەدی دێت؟ ئاشتی ناوخۆیی کە باسی دەکەین چۆن بەدی دێت؟ هەم ئەمە دەبێت، هەمیش بنیاتنەری ئاشتی لە زینداندا بێت و ئاشتی ڕاستەقینە بەدی دێت! ئەمە چۆن بەدی دێت! ڕوونە ئەمە بەم شێوەیە نابێت. سەرەتا دەبێت ڕێبەر ئاپۆ ئازاد بێت. دەبێت قەدەغەکردنەکان هەڵبگیرێن. بەم شێوەیە دەتوانین خوشک-برایەتی ڕاستەقینە پەرە پێبدەین، ئاشتی ڕاستەقینە بەدی بهێنین. ئێمە بۆ ئەمە ئامادەین. دەبێت هەمووکەسێک جدیەتی ئێمە ببینێت دەبێت هەموو بەرپرسانی دەوڵەتی تورک و هەمووکەسانی پەیوەندیدار بزانن تا ئێستا سوێندمان لەسەر چەک دەخوارد، بەڵام لە ١١ی تەمموزدا بە پێشەنگایەتی هەڤاڵ بەسێ هۆزات هەنگاوێکی گرنگ نرا. چەکمان سووتاند! ئەمە شتێکی ئاسان نییە. گەر بە شێوەیەکی ستراتیژییەوە لەم پرۆسەیە نزیک نەبووینایەتەوە، ئەوەمان نەدەکرد. هەربۆیە هەمووکەسێک بە تایبەتی دەوڵەتی تورک دەبێت جدیەتمان ببینن. ئێمە بێچارە نین. چارەسەرمان هەیە. وەک گەلی کورد و وەک تەڤگەر لە ناوهەرێمی ڕۆژهەڵاتی ناوین بەهێزین. پێویستە هەموو کەسێک ئەمەی زانیبێت. لەبەرئەوەی هەڕەشە و فرت و فێڵ سەرناکەون. با هەموو کەسێک لەمە تێگەیشتبێت. بەڵام گەر لە دڵەوە خواست هەبێت، ئێمەیش بە ڕاستی بۆ ئاشتییەکی هەمیشەیی ئامادەین. ڕێبەرێتیمان ئەم بڕیارە ستراتیژییەی داوە؛ ئێمەیش پشتگیری لێ دەکەین. بەڵام لەم  بابەتەدا دەبێت نزیکایەتی بەرپرسیارانە هەبێت. بەڕاستی دەبێت هەنگاوگەلی جددی بنرێت. بەڕاستی بۆئەوەی بزانین کەوتووینەتە پرۆسەی چارەسەرییەوە پێویستی بەمە هەیە. مافی هیوا بۆ ڕێبەر ئاپۆ دەبێتە دەستپێکی قۆناغێکی نوێ لە هەرێمەکەدا گەلی هێژامان، دۆست و هەڤاڵانی بە شکۆ! ئەورووپایش ڕۆڵی هەیە لە دەرکەوتنی پرسی کورددا. ئێوە کە ئێستا لە ئەورووپادان، ئەم پرسە لە لۆزانەوە سەریهەڵداوە. لەم کاتەدا کۆمیتەی وەزیرانی ئەنجوومەنی ئەورووپا لە دوای دوو رۆژی تر کۆدەبێتەوە، تاوتوێی بابەتی 'مافی هیوا' دەکات. ئێوەیش دەزانن پێشتر دەوڵەتی تورک پەیامی بۆ ناردبوون. کاتی ئەوە هاتووە هەنگاو بنێت. دەوڵەتی تورک تا ئێستا هەنگاوێکی نەناوە. گەر ئەنجوومەنی ئەورووپا دەیەوێت ئاشتی پێکبێت و کۆتای بە شەڕ و کوشتن بێت، دەبێت بە بەرپرسیارێتییەکانی هەستێت. پەیوەست بەوانەوە ئەمە داوای ئێمەیە؛ لە پێناو ئاشتییدا هەنگاوی ئەرێنی بنێنن. لەگەڵ ئازادی جەستەیی ڕێبەر ئاپۆ و دابینکردنی مافی هیوادا سەردەمێکی نوێ لە هەرێمەکەدا دەست پێدەکات. بەم هۆکارە دەبێت ئێوەیش بە بەرپرسیارێتی خۆتان هەستن. هەڤاڵانی هێژا ئەم بابەتە پەیوەندی بە ئێوەیەشەوە هەیە. دەبێت ئێوە لەبەر دەرگای ئەنجوومەنی ئەورووپابن و داوایان لێ بکەن هەنگاوی ئەرێنی بنێن. بڕیارێکی درووست بدەن. مافی گەلەکەمانە لەسەر خاکی خۆی بە شێوەیەکی ئازادانە بژێت، ئەمە ماف و بابەتێکی سرووشتی گەلەکەمانە، نابێت هیچ کەسێک ببێتە ڕێگری ئەمە. ئەم پرۆسەیە، پرۆسەی تێکۆشانە هەڤاڵانی هێژا و وڵاتپارێزانی بەشکۆ! ئەم پرۆسەیە، پرۆسەیەکی گرنگە. پێویستە کاری زیاتر بکەین. دەبێت هاوپەیمانانمان، دۆستانمان، ڕێکخراوە دۆستەکانمان، کەسانی دۆست و وڵاتپارێزانی کوردستان لەم قۆناغەدا بە شەو و ڕۆژ کاربکەن. کاربکەین و دەستی ڕێبەر ئاپۆ بەهێز بکەین. چارەسەری دەتوانێت بەم شێوەیە پێشبکەوێت. ئەگەرنا چارەسەری نایەتە دی. ڕێبەر ئاپۆ ئەم پرۆسەیەی، وەکو پرۆسەیەکی تێکۆشان ڕاگەیاند. لەبەرئەوە پێویستە تێکۆشان بەهێز بکەین. وڵاتپارێزانی هێژا! وەکو ئێوەش دەزانن وڵاتەکەمان کوردستان، وەکو بەهەشتە بەڵام دوژمنان کردوویانەتە دۆزەخ. لەبەرئەوە لە وڵاتەکەمان سیاسەتی کۆچبەرییان پەیڕەوکرد. لەبەرئەوە ئێوە بڵاوبوونەتەوە لە سەرەنسەری جیهان. ئەمەیان بۆیە کرد، تاوەکو لاوازمان بکەن. بینیتان؛ لە بەستا، جودی و گابار لە هیچ کام لە دەڤەرەکان کەسی لێ نییە. بۆئەوەی لاوازمان بکەن، ئەمەیان کرد. بەڵام دەتوانین ئەم دۆخە پێچەوانە بکەینەوە. لە ئەورووپا لە ئێستادا زیاتر لە دوو ملیۆن نفوسمان هەیە. جیهان، جیهانێکی گلۆباڵە. پرسی کورد، پرسێکی گلۆباڵە؛ پرسێکی جیهانییە. وڵاتپارێزانی ئەورووپا، پێویستە خۆتان بەڕێکخستن بکەن و دەست بە چالاکی بکەن و ئێوە دەتوانن تێکۆشانی گەلی کورد و کوردستان زیاتر بەڕێوەبەرن. بەم مەبەستە پێویستە خۆتان بەڕێکخستن بکەن. لە سەرەتادا پێویستە ژنان و گەنجان دەست بە جووڵە و چالاکی بکەن. کۆمون دابمەزرێنن، ئەنجوومەن دابمەزرێنن و با هەمووان خۆیان بەڕێکخستن بکەن. پێویستە هەر وڵاتپارێزێک وەکو دیپلۆماتکارێک کاربکات و کارمەندان و خەڵکی بەڕێکخستن بکات. پێویستە بەم شێوەیە بەهێزکردن ئەنجامبدرێت. بەم شێوەیە پێویستە پشتگیریی لە شۆڕش لەم سەردەمەدا بەهێز بکرێت. پێویستە بەشداربوونێکی زیاتر بۆ هەڵمەتەکە هەبێت. لە هەموو سەردەمەکان زیاتر ئەم سەردەمە پێویستی بە پشتگیری هەیە. ئەو چالاکوانانەمان کە دژی قڕکردنی ژینگە دەوەستنەوە، گەلی بۆتانمان سڵاودەکەین و چالاکییەکەیان سڵاودەکەین. پێویستە خاوەندارێتی لە هەموو شتێکی خۆمان، لە هەموو بەهایەکی خۆمان بکەین. بە خۆشەویستییەوە کوردستانیانی هێژا و گەنجانی ئینتەرناسیۆناڵمان، کە بە ڕێپێوانی درێژ هاتوونەتە لاتان سڵاودەکەین. ڕۆڵ و ئەرکی ئەوان لەم پرۆسەیەدا گرنگتر دەبێت. گەلی هێژامان و وڵاتپارێزانی بە شکۆ!  ئێمە بە ئاسانی نەگەیشتووینەتە ئەم ڕۆژانە. قوربانی زۆرمان دا. شەهیدی قارەمانی زۆرمان دا. دواییترینیان قارەمانانی وەکو شەڕی بەرخۆدانی زاپ، مۆردەم چەولیک و سیمبولی خوشک-برایەتی گەلانی کورد و تورک، گوڵی تەڤگەرمان هاوڕێی هێژامان ئامینە ئەرجیەسمان لێ شەهیدبوو. لە کەسایەتیی ئەم دوایین شەهیدانەماندا و لە کەسایەتیی هاوڕێیان فواد (عەلی حەیدەر قەیتان)، ڕەزا (ڕەزا ئاڵتون)، سۆفی (نوورەدین سۆفی)، کۆچەرۆ (مەتین ئەرسەلان)، سارا (ساکینە جانسز) و دەلال ئەحمەد (هوڵیا ئەرۆگڵو)دا، هەموو شەهیدانی قارەمان بە ڕێز و پێزانینەوە بەبیردەهێنمەوە. ئەو بەڵێنە دووبارە دەکەینەوە کە پێمان داون. خەیاڵەکانیان دەگەیەنینە حەقیقەت. ئەی شەهیدان، با دڵتان ئارام بێت؛ خوێنتان لە زەوی نامێنێتەوە! پێویستە بۆ هەموو بارودۆخێک ئامادە بین وڵاتپارێزانی هێژا! کەوتووینەتە سەردەمێکی زۆر گرنگ. لە ئێستادا ڕوون نییە کە ئەم پرۆسەیە چۆن بەرەو پێش دەچێت. پێویستە بۆ هەموو بارودۆخێک ئامادە بین. بەڵام بەر لە هەر شتێک پێویستە هەنگاوی ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتیکی ڕێبەر ئاپۆ، ڕێپێوانی سۆسیالیزمی دیموکراتیک بە بەهێزی پێشبخەین. بەم بۆنەیەوە بەناوی تەڤگەرمانەوە لە ئێستاوە سەرکەوتن بۆ هەمووتان دەخوازم. هەمووتان بە ڕێزەوە سڵاودەکەم. و دەڵێم بژی تێکۆشانی گەلەکەمان، بژی سەرۆک ئاپۆ. هەمیشە و هەمیشە سەرکەوتووبن!"

80 كۆچبەری كورد كە بەهۆی كونبوونی یەختەكەیان لە ناوەڕاستی دەریای ئیجە، ژیانیان كەوتبووە مەترسییەوە، لەلایەن پۆلیسی پاراستنی سنوورە ئاوییەكانی یەكێتیی ئەوروپاوە ڕزگار دەكرێن. درەنگانی شەوی ڕابردوو، یەختێكی كۆچبەران بە 80 سەرنشینەوە كە باس لەوە دەكرێت سەرجەمیان كوردن، لە دەریا ئیجە لەلایەن پۆلیسی كەناراوەكانی یۆنانەوە تەقەیان لێ دەكرێت و یەختەكەیان كون دەبێت، بەهۆیەوە ژیانیان دەكەوێتە مەترسییەوە. ڕەنج پشدەری، چالاكوانی بواری مافی پەنابەران لە ئەوروپا ڕاگەیاند، دوای ڕووداوی تەقەكردنەكە، كۆچبەرەكان پەیوەندییان پێوە كردووە و پێیان ڕاگەیاندووە كە ژیانیان لەمەترسیدایە. سەرچاوەیەك لە كۆمەڵەی پەنابەرە گەڕاوەكانی ئەوروپا دەلێت: بەرەبەیانی ئەمڕۆ شەممە كۆچبەرەكان لەلایەن پۆلیسی پاراستنی سنوورە ئاوییەكانی یەكێتیی ئەوروپاوە ڕزگاركران.

ئەمڕۆ شەممە نەوەی نەوێ بڵاویکردەوە، "بەشداری لە پێکهێنانی کابینەی نوێی حکومەتی عێراق دەکەین و لەنێو ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراقەوە کێشە و گرفتەکانی هاووڵاتییانی هەرێمی کوردستان چارەسەر دەکەین." میدیای فەرمی جوڵانەوەی نەوەی نوێ رایگەیاندووە کە بەشداریی لە پێکهێنانی کابینەی نوێی حکومەتی عێراقدا دەکەن، سەرەڕای ئەوەی سەرۆکی جوڵانەوەکەیان لە زینداندایە. جوڵانەوەکە چوار بەڵێنی سەرەکی بە هاوڵاتیانی عێراق و هەرێمی کوردستان دەدات. جوڵانەوەی نەوەی نوێ دووپاتیکردووەتەوە کە بەشداریی لە پڕۆسەی پێکهێنانی کابینەی نوێی حکومەتی عێراقدا دەکەن. ئەمەش لە کاتێکدایە کە سەرۆکی جوڵانەوەکەیان لە ئێستادا لە زینداندایە، بەڵام ئەمە نەبووەتە رێگر لەبەردەم هەوڵەکانیان بۆ بەشداریکردن لە پڕۆسەی سیاسی وڵاتدا. جوڵانەوەی نەوەی نوێ چوار بەڵێنی سەرەکی بە هاوڵاتیان دەدات، کە بریتین لە: 1.           تەوتینکردنی مووچە: سەرجەم مووچەی فەرمانبەران و خانەنشینانی هەرێمی کوردستان لەرێگەی بانکەکانەوە تەوتین دەکەن و بەمەش کۆتایی بە کێشەی دواکەوتنی مووچە لە هەرێمی کوردستان دەهێنن. 2.           گۆڕینی نوێنەرانی کورد لە بەغداد: کارێک دەکەن کە ناهێڵن نوێنەرانی پێشتری هەرێمی کوردستان لە بەغداد، جارێکی تر نوێنەرایەتیی کورد بکەن لە پەرلەمان و حکومەتی عێراقدا. 3.           پێشینەی هاوسەرگیری: پێشینەی هاوسەرگیری (سولفەی زەواج) بۆ سەرجەم گەنجان دابین دەکەن. 4.           قەرز و سولفە بۆ چین و توێژە جیاوازەکان: o             قەرز بۆ پڕۆژەی بچووک و مامناوەند بۆ دەرچووانی زانکۆ و پەیمانگاکان و خاوەن بەهرەکان. o             سولفەی عەقار بۆ سەرجەم کرێنشینانی هەرێمی کوردستان. هەموو ئەم قەرز و سولفانە لەڕێگەی حکومەتی عێراقی و بانکە عێراقییەکانەوە جێبەجێ دەکرێن.

نزیکەی 20 هەزار خانەنشینی پلە باڵای پێشمەرگە لە هەرێمی کوردستان مەترسیی کەمبوونەوەی مووچەکانیان لەسەرە، ئەمەش بەهۆی جێبەجێکردنی یاسای ژمارە 9ـی خانەنشینی یەکگرتووی عێراق کە لە ساڵی 2014 دەرچووە، لەبری یاسای خانەنشینی ساڵی 2007ی هەرێم. وەزارەتی دارایی عێراقیش وادەی بۆ حکومەتی هەرێم داناوە بۆ چارەسەرکردنی ئەم پرسە تا کۆتایی ئەمساڵ. بەگوێرەی بەدواداچوونێکى ڕۆژنامەوانى کە لە بەڕێوەبەرایەتی خانەنشینان دەستکەوتووە، نزیکەی بیست هەزار خانەنشینی پلە باڵای پێشمەرگە مووچەکانیان کەمدەبێتەوە. ئەم گۆڕانکارییە بەهۆی جێبەجێکردنی یاسای ژمارە 9ـی خانەنشینی یەکگرتووی عێراق دەبێت، کە یاسایەکی نوێترە لەچاو یاسا کارپێکراوەکەی ئێستای هەرێم. وەزارەتی دارایی عێراق داوای لە وەزارەتی دارایی و ئابووریی هەرێمی کوردستان کردووە، کە تا کۆتایی ئەمساڵ پرسی خانەنشینانی پێشمەرگەی هەرێم لە چوارچێوەی یاسای خانەنشینی یەکگرتووی عێراقدا چارەسەر بکرێت. تاوەکو ئێستا خانەنشینانی پێشمەرگە لەسەر بنەمای یاسای ژمارە 38ـی ساڵی 2007ی هەرێمی کوردستان مووچەکانیان وەردەگرن. لە بەرامبەردا، بەڕێوەبەرایەتیی خانەنشینی پێشمەرگە داوایکردووە کە خانەنشینی پێشمەرگە لەبری یاسای خانەنشینی یەکگرتووی عێراق، بەگوێرەی یاسای راژە و خانەنشینی ساڵی 2007 بێت. هۆکاری ئەم داواکارییەش بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە کە دەرماڵەی ژن و منداڵ و مەترسی لە یاسای 2007دا ماوەتەوە، بەڵام لە یاسای عێراقیدا نییە. بەدواداچوونەکان ئەوەیان دەرخستووە کە نزیکەی 20 هەزار پلەداری خانەنشینی پێشمەرگە، لە پلەکانی (ڕائید و موقەدەم و عەقید و عەمید و لیوا و فەریق ڕوکن و فەریق)، مووچەکانیان کەمدەبێتەوە. ئەم کەمبوونەوەیە بەهۆی ئەوەیە کە لە یاساکەی عێراقدا دەرماڵەی مەترسی و هاوسەرگیری و منداڵ بوونی نییە. بەمەش مووچەی پلەدارەکان لەنێوان 500 هەزار دینار تاوەکو نزیکەی دوو ملیۆن دینار کەمدەبێتەوە. لە وەزارەتی دارایی و ئابووریی هەرێم بڕیاردراوە ڕاپۆرتێکی ورد ئامادە بکرێت. پاشان گفتوگۆکانیان لەگەڵ دەستەی خانەنشینی نیشتمانی عێراق دەستپێدەکەنەوە بۆ دۆزینەوەی چارەسەرێک.

ئەندامێکی دەستەی کارگێڕی مەکتەبی سیاسی پارتی دیموکراتی کوردستان دەڵێت: عێراق پێویستی بە یاسا و دادگا هەیە بۆ کۆنتڕۆڵکردنی میلیشیا و لە یاسا دەرچووان. هۆشیار زێباری، ئەندامی دەستەی کارگێڕی مەکتەبی سیاسی پارتی دیموکراتی کوردستان لە چاوپێکەوتنێکی ڕۆژنامەوانیدا لەگەڵ ڕۆژنامەی( ناشناڵ) ڕایگەیاند: عێراق دەرفەتێکی زێڕینی لەبەردەمدایە بۆ ئەوەی هەنگاو بەرەو پێشەوە بنێت، ئێستا دۆخی ئەمنی لە تەواوی عێراق باشترە و هێرشی تیرۆریستی کەمتر بووەتەوە، بۆیە دەتوانێت وەبەرهێنەری بیانی ڕابکێشێت. زێباری ئاماژەی بەوەشکردووە، دۆخی عێراق هاندەر بووە بۆ کۆمپانیاکانی ئەمەریکا بەتایبەتی لە بواری نەوت، بێنە عێراق و وەبەرهێنان بکەن. سەبارەت بە هێرشە درۆنییەکانی سەر هەرێمی کوردستانیش، هۆشیار زێباری دەڵێت: حکوومەتی عێراق نیازێکی پاکی هەیە و لێکۆڵینەوەی کردووە، بەڵام دوای تەواوبوونی لێکۆڵینەوەکان، بکەرانی هێرشە درۆنییەکانی ئاشکرا نەکردووە. هاوکات وتیشى: حکومەتی عێراق نیازى پاکە، هەرچەندە دۆخەکە بە تەواوی سەقامگیر نەبووە، هێرشی فڕۆکه بێفڕۆکەوانەکان كە وەبەرهێنانەکانی ئەمریکای لە هەرێمی کوردستانی به ئامانجگرت، رەنگە زیان بە متمانەی وەبەرهێنەران بەگەیەنێت. ئەوەشى باسکرد کە حکومەتی عێراق لێکۆڵینەوەی لەم دۆسیەیە کرد، بەڵام کاتێک لێکۆڵینەوەکە تەواو بوو، ناوی  تاوانبارانی دەستنیشان نەکرد، ئەوەش بۆ وەبەرهێنەران بێهیواکەرە. ئاشکراشیکرد، عێراق لە هەموو شتێک زیاتر، پێویستی بە ژینگەیەکی باش و ئارام هەیە بۆ وەبەرهێنەران، هەروەها پێویستی بە یاسا و دادگا هەیە بۆ کۆنتڕۆڵکردنی میلیشیا و لە یاسا دەرچووەکان. 

 کاتژمێر حەوتی بەیانی ئەمڕۆ بەهۆی رووداوێکی هاتوچۆ لەسەر شەقامی پشتێنەی کەرکوک نزیک هەفتەبازاڕ، پێنج کەس گیانیان لەدەستداوە و سێی دیکەش برینداربوون سەرلەبەیانی ئەمڕۆ شەممە 13ـی ئەیلوولی 2025،  ڕووداوێکی سەختی هاتوچۆ لەڕێگای بازنەیی کەرکووک ڕوویدا، سەرچاوەیەک لە نەخۆشخانەی ئازادیی کەرکوک وتى:  پێنج کەس گیانیان لەدەستداوە و سێی دیکەش برینداربوون.  بەپێی وتەی شاهێدحاڵەکان ،بارهەڵگرێک کە لەقەراغ ڕێگاکە وەستاوە و شۆفێرەکەی خەریکی خواردنی نانی بەیانی بووە، ئۆتۆمبێلێکی جۆری ئۆپڵ کەشەش سەرنشین و شۆفێرەکەی تێدابووە، کۆنترۆڵی خۆی لەدەستداوە و خۆی کێشاوە بە بارهەڵگرەکە، بەهۆی ڕووداوەکەوە پێنج کەس لەسەرنشینانی ئۆتۆمبێڵی ئۆپڵەکە گیانیان لەدەستداوە و سیانی دیکەش بەسەختی برینداربوونە.

بڕیارە هەفتەى داهاتوو وەزارەتى دارایی هەرێمى کوردستان رێنمایی بۆ لێخۆشبوونى لە 15%ى قەرزى سەر هاونیشتمانییان دەربکات، کە لە کۆبوونەوەى رۆژى چوارشەممەى ئەنجوومەنى وەزیران بڕیارى لەبارەوەدرا. بەگوێرەى زانیارییەکان، هەفتەى داهاتوو وەزارەتى دارایی و ئابوورى هەرێمى کوردستان کۆبوونەوەیەک ئەنجامدەدات و لە کۆبوونەوەکە رێنمایی بۆ لێخۆشبوونى 15% قەرزە حکومییەکانى سەر هاونیشتمانییان دەردەکات. هەربەگوێرەى زانیارییەکان، لە رێنماییەکاندا مەرجى لێخۆشبوونى لە 15% قەرزەکان، دانەوەى سەرجەم قەرزەکانى کەڵەکەبووە تاوەکو کۆتا رۆژى ئەمساڵ. لێبخۆشبوونەکە قەرزی خانووبەرە، کشتوکاڵ، پیشەسازی، نیشتەجێکردن و گەشتیاری دەگرێتەوە ئەنجوومەنى وەزیرانى هەرێمى کوردستان لە رۆژى چوارشەممە رایگەیاند، بەمەبەستى ئاسانکاریی دانەوەى پێشینە و قەرزەکانی تایبەت بە بوارەکانی (خانووبەرە، کشتوکاڵ، پیشەسازی و نیشتەجێکردن و گەشتیاری) کە پێشتر بە هاونیشتمانییان دراوە بڕیاردرا بە لێخۆشبوونى 15٪ ئەو پێشینە و قەرزانە، سەرەڕای لێخۆشبوون لە تەواوی سوودی بانکی و پێبژاردنی دواکەوتنی دانەوەی قەرزەکان. ئەنجوومەنى وەزیرانى هەرێمى کوردستان ئەوەشى راگەیاند، لێخۆشبوونەکە تاوەکو 31ى کانوونى یەکەمى ئەمساڵ بەرکاردەبێت. باسی لێخۆشبوون لە پێشینەی هاوسەرگیری و بازرگانی و قەرزی بچووک نەکراوە لە راگەیەندراوە فەرمییەکەى حکومەتى هەرێمى کوردستان تەنیا باس لە پێنج جۆر قەرز و پێشینەکراوە و هیچ باسێک لە لێخۆشبوونى 15% پێشینەى هاوسەرگیرى، پێشینەى بازرگانى و قەرزى پرۆژە بچووکەکان نەکراوە و تاوەکو دەرکردنى رێنماییەکان نازانرێت لێخۆشبوونەکە ئەو قەرزانە دەگرێتەوە یاخود نا.

دەوڵەت باخچەلی، سەرۆکی پارتی بزوتنەوەی نەتەوەپەرستی تورکیا (مەهەپە)، لە لێدوانێکدا، داوای کرد ئەحمەد تورک، سەرۆکی پێشووی شارەوانیی مێردین، بگەڕێندرێتەوە سەر کارەکەی وەک بەشێک لە پرۆسەی "تورکیای بێ تیرۆر". هاوکات پشتگیریی خۆی بۆ بەردەوامبوونی ئەردۆغان تا ساڵی 2028 و داخستنی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان دووپاتکردەوە. دەوڵەت باخچەلی، سەرۆکی مەهەپە، لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ رۆژنامەی "سەباح"ی تورکی، چەندین لێدوانی گرنگی لەسەر ئەمڕۆی سیاسەتی تورکیا دا، کە گرنگترینیان پەیوەست بوو بە سیاسەتمەدارە کوردەکانەوە. لە بەشێکی قسەکانیدا کە بە هەڵوێستێکی چاوەڕواننەکراو دادەنرێت، باخچەلی رایگەیاند: "ئاشتی باڵندەیەکی یەک باڵ نییە. بۆ ئەوەی ئاشتی بفڕێت، پێویستی بە باڵی دووەمە. باڵی یەکەمی ئاشتی لەلایەن ئۆجەلانەوە جێبەجێ کرا، پەکەکە هەڵوەشێنرایەوە و چەکەکان دانران. ئێستا گەیشتووینەتە قۆناغی ئەوەی کە مەرجەکانی پێکەوەژیان چی بن." لەو چوارچێوەیەدا، بە ئاماژەدان بە ئەحمەد تورک وتی: "ئەحمەد تورک سەرۆکی شارەوانیی مێردین بوو بەڵام لە کارەکەی دوورخرایەوە. ئەو کەسێکە کە بەشداریی کردووە لە دروستکردنی دیالۆگ لەگەڵ پەکەکە بۆ دابینکردنی ئاشتی و ئارامی لە تورکیا. لە دۆخێکی وەهادا، پێویستە ئەحمەد تورک بگەڕێندرێتەوە سەر کارەکەی و بە شارەوانییەکەی شاد ببێتەوە. ئەمە بەشداریی لە گەشەپێدانی هەستی برایەتی و ئاشتیدا دەکات." باخچەلی هەمان بۆچوونی بۆ ئەحمەد ئۆزەر (سەرۆکی پێشووی شارەوانیی وان) دووپاتکردەوە و وتی: "ئەگەر لە شارەوانیدا گەندەڵی یان رەفتاری نایاسایی هەبێت، ئەوە بابەتێکی جیاوازە، بەڵام ئەوەی لە رابردوودا هەندێک بۆچوونی پەیوەست بە پەکەکەی لەگەڵ رای گشتیدا باسکردووە، بابەتێکی ترە. ئەگەر تورکیا چووەتە ناو پرۆسەی ئاشتییەوە، پێویستە ئەحمەد ئۆزەر ئازاد بکرێت." سەبارەت بە پرۆسەی "ئاشتی"، باخچەلی ئاماژەی بە راگەیەندراوەکەی عەبدوڵڵا ئۆجەلان کرد و وتی: "دامەزرێنەری پەکەکە، ئۆجەلان، لە 27ی شوباتدا راگەیەندراوێکی دەرکرد... پەکەکە هەڵوەشێنراوەتەوە و چەکەکان دانراون. بۆیە پەکەکە و پێکهاتەکانی سەر بەو رێکخراوە لە هەر کوێیەک بن، ناچارن ملکەچی ئۆجەلان بن، رێزی لێبگرن و بەپێی رێنماییەکانی بجوڵێنەوە." پشتگیری بۆ ئەردۆغان: رایگەیاند کە لە هەڵبژاردنی 2028دا بە تەواوی پشتگیریی کاندیدبوونەوەی ئەردۆغان دەکەن. داخستنی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان: وتی: "پێویستە رەگ و ریشەی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان دەربهێنرێت. ئەگەر بەدەست من بووایە، لە ماوەی نیو کاتژمێردا هەموویان دادەخەم." لێکۆڵینەوە لەگەڵ سەرۆک شارەوانییەکانی جەهەپە: داوای کرد تا مانگی تشرینی یەکەم، ئیدعانامەی سەرۆک شارەوانییە دەستگیرکراوەکانی جەهەپە ئامادە بکرێت و دادگاییکردنەکان دەستپێبکەن.