عێراق به‌رهه‌مهێنانی نه‌وتی له‌ یه‌كێك له‌ گه‌وره‌ترین كێڵگه‌كان راگرت

لە چوارچێوەی کۆبوونەوەکانی ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتیک، نوێنەرانی نووسینگەی پارێزەرانی هەرێمی و ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی لە ئامەد کۆبوونەوە. تونجەر باقرخان هاوسەرۆکی دەم پارتی لە سەرەتای کۆبوونەوەکەدا قسەی کرد. دەبێت پرۆسەکە لەسەر بنەمای گفتوگۆ و دانوستانەکاندا جێبەجێ بکرێت چەند خاڵی سەرەکی لە وتارەکەی باقرخان بەمشێوەیە: "بۆ ئەوەی پرۆسەکە لە گۆڕەپانی ئەمنیەوە بگوازینەوە بۆ سەر گۆڕەپانی دیالۆگ و دانوستان، هەرچی لەدەستمان هات جێبەجێمان کرد. هەنگاوێکی زۆر گرنگە بۆ ئەوەی ئەم گفتوگۆیە لە گۆڕەپانی ئەمنیەوە دوور خرایەوە. "هەروەها دروستکردنی زەمینێکی گفتوگۆ و درێژەدان بەم پرۆسەیە بۆ ماوەی نزیک لە ساڵێک زۆر بەنرخە. بۆ ئێمە زۆر بەنرخە کە بۆ یەکەمجار بۆ گفتوگۆکردن لەسەر پرسی کورد، کۆمیسیۆنێک لە پەرلەمان دامەزرا. ئەو هەڵوێستەی بەڕێز ئۆجالان و بزووتنەوەکەش کە لە ماوەی ساڵێکدا نیشانیان داوە جێگای سپاس و پیزانینە. ئەوان هۆکار بوون بۆ ئەوەی ئەم هەموو قۆناغە تێپەڕێنرێت. جگە لەوەش دامەزراندنی کۆمیسیۆنی پەرلەمان بە گرنگ دەزانین. بەڵام کاتێک ئاوڕێک لە ساڵی ڕابردوو دەدەینەوە، دەبینین دەکرا لە پێگەیەکی زۆر گرنگتردا بین. دەمانتوانی پێکەوە هەنگاو بنێن کە تورکیا و ناوچەکە بەرەو ئاشتی و ئارامی ببەین. لە بوارەکانی ماف و یاسا، دادپەروەری و دیموکراسی ناوخۆیی، ئەوانەی کە وڵات بەڕێوەدەبەن، بەتایبەتی دەسەڵاتداران، دەیانتوانی بوێرانەتر لەم بارەوە مامەڵە بکەن. بەڵام کەمێک بەلاوازی مامەڵەیان کرد." نەخشەڕێی نوێ  "ئێستا کۆبوونەوە وەک ئەوەی ئامەد لە سەرانسەری تورکیا ئەنجام دەدەین. دۆخێکی نوێ سەریهەڵداوە، بوو بە ساڵێک. تەنها گفتوگۆمان کردووە، کۆبوونەوەمان ئەنجامداوە. کۆمیسیۆن لە پەرلەمان گوێی لە داینامیکەکانی کۆمەڵگا گرت. دەمەوێت بڵێم دەبێت نەخشەڕێیەک ئامادە بکەین، نەخشەڕێیەکی گشتگیرتر درووست بکەین، بەمەش لاپەڕەیەکی نوێ دەکەیەوە."  'ئەوشتانەی لە کۆمیسیۆن باسکران دەبێت جێبەجێ بکرێن'  "ئەگەر بۆچوون، داواکاری، پێشنیاری ئەکادیمییەکان، نوسینگە، ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی لە پەرلەمان باسیانکرد جێبەجێ بکەین، دڵنیابین پرسی کورد لە ئاستێکی باڵادا چارەسەر دەکەین. هەربۆیە پەرلەمان داتای زۆر لەبەردەستدایە."  'دەبێت یاساکانی ئاشتی جێبەجێ بکرێن'  "دەبێت لە پەرلەمان یاساکانی ئاشتی بخرێنە بەرنامەی کارەوە. یاسایەکی وەها دەربکەن کە یاساکانی ئاشتی بخرێنە بواری جێبەجێکردنەوە. ئەمە ئەو قۆناغەیە کە دەربازی بووینە. بۆ ئەوەی پەرلەمان بتوانێت ئەنتێگراسیۆنی دیموکراتیک بە سەرکەوتن بگەیەنێت، دەبێت یاسا دەربکات و ژێرخانی بۆ بنیات بنرێت."  ئەنتێگراسیۆنی دیموکراتیک  "بەڵێ، کاتێک باس لە ئەنتێگراسیۆن دەکەین، هەندێک بازنە دەڵێن ئەنتێگراسیۆنی دیموکراتیک پرۆسەیەکی توانەوەیە. هەندێک ڕادەپەڕن ئەنتێگراسیۆنی دیموکراتیک وەک پرۆسەیەکی تەسلیمبوون هەڵدەسەنگێنن. هیچ کامیانیش نییە. ئەنتێگراسیۆنی دیموکراتیک فۆرمولەی پێکەوە ژیانە. پەیمانێکی پێکەوە ژیانە کە خۆی بە یاسا دەسپێرێت."  'دەبێت هەلومەرجی پەیوەندی ئازاد و کاری ئازاد بۆ بەڕێز ئۆجالان درووست بکرێت'  "دەبێت هەلومەرجی بەڕێز ئۆجالان ئیدی هەمواربکرێتەوە. ئەوەی گوترا، گوترا. دینامیک و ئەکتەری سەرەکی ئەم پرسە لە ئێستادا لە زیندانی ئیمراڵیدایە. لە ژوورێکی ١٢ مەتر چوارگۆشە دیپلۆماسییەکی زۆرگرنگی ئاشتی بەڕێوەدەبات. ماوەی ٢٦ ساڵە زیندانی کراوە، ٢٦ ساڵە پەیوەندی لەگەڵ کۆمەڵگادا پچڕاوە. بەڕێز ئۆجالان لە پرسی دیپلۆماسی ئاشتییدا بە بەرپرسیارێتییەوە مامەڵە دەکات و ئەمەش زۆر بەهادارە. دەبێت ئیدی هەلومەرجی پەیوەندی ئازاد و کاری ئازاد بۆ بەڕێز ئۆجالان درووست بکرێت. هەروەها لێرەدا دەبێت بۆ 'مافی هیوا' هەنگاوی پێویست بنرێت کە بەڕێز باخچەلی پێش ساڵێک لە ٢٢ی تشرینی یەکەم باسیکرد."  ئاشتی و دیموکراسی  "ئەم پڕۆسەیە لەسەر دوو پێکهاتەی بنەڕەتی دانراوە. یەکەمیان دیموکراسییە، دووەمیان ئاشتییە. لە نێوانیاندا هەڵبژاردن ناکەین. ئەو دووانە بەشێکن لە یەک و بەبێ یەکێکیان ئەویتریان ناتوانێت بوونی هەبێت. جیاواز نیین لە یەکتر، دیموکراسی بەبێ ئاشتی نابێت. ئاشتی بەبێ دیموکراسی دەبێتە خەونێکی کاتی. بە هەنگاوی دیموکراتیک و دادپەروەرانە دەتوانین ئاشتی بنیات بنێین." 

ئەمڕۆ، 28ی ئەیلوولی 2025، وەزارەتی دەرەوەی ئێران لە راگەیەندراوێکدا گەڕانەوەی سزاکانی نەتەوە یەکگرتووەکانی بۆ سەر وڵاتەکەی سەرکۆنە کرد و رایگەیاند کە پابەندی نابن. وەزارەتی دەرەوەی کۆماری ئیسلامیی ئێران، لە بەیاننامەیەکدا، هەنگاوی وڵاتانی بەریتانیا، ئەڵمانیا، فەرەنسا و ئەمەریکای بە کاراکردنەوەی میکانیزمی سەپاندنەوەی سزاکان، بە نایاسایی و ناڕەوا ناساندووە. لە بەیاننامەکەدا هاتوووە "بڕیارنامەی 2231 و سنووردارکردنەکانی سەبارەت بە بەرنامە ئەتۆمییە ئاشتیخوازەکەی ئێران، دەبێت لە کاتی دیاریکراوی خۆیدا (18ـی ئۆکتۆبەری 2025) بە کۆتاییهاتوو لەقەڵەم بدرێت. ئەو سێ وڵاتە ئەوروپییە، لە کاتێکدا بە هاندانی ئەمەریکا میکانیزمی سەپاندنەوەی سزاکانیان کارا کردۆتەوە کە خۆیان بەهۆی جێبەجێنەکردنی بەردەوامی پابەندییەکانیانەوە، پێشێلکارییەکی زەقی ڕێککەوتنەکەیان کردووە و میکانیزمی چارەسەرکردنی کێشەکانیان بۆ مەبەستی تر بەکارهێناوە."   هەوڵدان بۆ زیندووکردنەوەی بڕیارنامە کۆتاییپێهاتووەکان، نەک تەنها لە ڕووی یاساییەوە بێبنەما و ناڕەوایە، بەڵکو لە ڕووی ئەخلاقی و لۆجیکیشەوە بە تەواوی ڕەت دەکرێتەوە. بەرنامە ئەتۆمییە ئاشتیخوازەکەی ئێران، پێشتر لە بڕیارنامەی 2231ی ئەنجوومەنی ئاسایش و پاشکۆکەیدا، واتە ڕێککەوتنی ئەتۆمی، بە شێوەیەکی گشتگیر چارەسەر کراوە و ماوەی 10 ساڵەی دیاریکراویشی دەبێت لە 18ی ئۆکتۆبەری 2025دا کۆتایی بێت. لەلایەکى دیکەوە محەممەد قالیباف، سەرۆکی پەرلەمانی ئێران، لە وتاری پێش دەستپێکی کۆبوونەوەی پەرلەمان، لە کاردانەوەیدا بەرانبەر کاراکردنەوەی میکانیزمی سەپاندنەوەی سزاکان، گوتی: کۆماری ئیسلامیی ئێران کاراکردنەوەی میکانیزمی سەپاندنەوەی سزاکان بە نایاسایی دەزانێت، چونکە ڕووسیا و چین وەک دوو ئەندامی هەمیشەیی ئەنجوومەنی ئاسایشی نەتەوەیەکگرتووەکان، بە ئاشکرا دژایەتیی خۆیان بەرانبەر بەم هەنگاوە ڕاگەیاند. هیچ وڵاتێک ناچار نییە پابەندی جێبەجێکردنی ئەو هەنگاوە بێت. قالیباف، گوتیشی: لەم ڕوانگەیەوە ئێران پابەندی ئەم بڕیارنامە نایاساییە نابێت و دەستبەرداری پیتاندنی یۆرانیۆم  نابێت و وەک هەمیشە لە مافی خۆمان بۆ پیتاندنی یۆرانیۆم بە یاسایی و لە چوارچێوەی یاسا نێودەوڵەتییەکاندا بەردەوام دەبین.  سەرۆکی پەرلەمانی ئێران، لە درێژەی وتارەکەیدا گوتی: وەک پێشتر ڕامانگەیاندووە، ئەم سزایانە بەراورد بە سزاکانی ئەمەریکا، زۆر کەمترن و کاریگەریی ئەوتۆیان نابێت. هەروا لەبەر نایاسایی بوونی بڕیارەکەو دژایەتییکردنی لەلایەن ڕووسیا و چینەوە، بە ئاسانی جێەجێ ناکرێت.

بەرپرسانى بزوتنەوەى حەماس ڕۆژی یەکشەممە ڕایگەیاند کە هیچ پێشنیارێکی نوێیان لە لایەن نێوەندگرانەوە پێنەگەیشتووە سەبارەت بە دانوستانەکانی ئاگربەست لە کەرتی غەززە و جەختی لەوە کردەوە کە لە سەرەتای ئەم مانگەوە هەوڵی تیرۆرکردنی سەرکردەکانی لە دۆحەی پایتەختی قەتەر کردە ئامانج و گفتوگۆکان وەستاون. بزووتنەوەکە لە بەیاننامەیەکدا ئاماژەی بەوەشکردووە، "ئامادەیی دووپاتدەکاتەوە بۆ ئەوەی هەر پێشنیارێک کە لە برا نێوەندگیرییەکانمانەوە وەریبگرێت بە شێوەیەکی ئەرێنی و بەرپرسیارانە، بە شێوەیەک کە مافە نەتەوەییەکانی گەلەکەمان بپارێزێت، لەبەرچاو بگرێت". ئەمەش دوای ئەوە دێت کە ڕاپۆرتە ڕۆژنامەوانیەکانی ئیسرائیل ئاماژەیان بەوە کردبوو کە حەماس بە شێوەیەکی مەبدەئی ڕەزامەندی دەربڕیوە لەسەر ئازادکردنی ئەو بارمتانەی کە لە غەززە بەدەستیەوەیە لە بەرامبەر ئازادکردنی سەدان زیندانی فەلەستینی و کشانەوەی وردە وردەی هێزەکانی ئیسرائیل لە غەززە، ئەمەش بەپێی پلانێک کە دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا پێشنیاری کردووە. بڕیارە سبەی دووشەممە دۆناڵد ترەمپ سەرۆکى ئەمریکا لەگەڵ بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل لە واشنتۆن کۆببێتەوە. ئەمەش لەکاتێکدایە، رەشنووسی پلانی نوێی ئیدارەی ترەمپ لەبارەی کۆتاییهێنان بە جەنگە 23 مانگییەکەی غەززە و ئازادکردنی بارمتەکان و دروستکردنی نەخشەڕێگەیەک بۆ دامەزراندنی دەوڵەتی فەلەستین ئاشکرا دەکرێت.    پلانەکە 21 خاڵی لە خۆگرتووە و لە کۆبوونەوەی هەفتەی رابردووی نێوان سەرۆکی ئەمریکا و سەرکردەکانی وڵاتانی عەرەبی و ناوچەکە لە پەراوێزی کۆبوونەوەی کۆمەڵەی گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان لە شاری نیویۆرک، باسکراوە.    بەگوێرەی میدیای ئیسرائیلی کە نێوەڕۆکی پلانەکەی بڵاوکردووەتەوە، پلانەکە بە "پێشنیازی ویتکۆف" ناسراوە و لەلایەن ستیڤ ویتکۆف، نێردەی تایبەتی ئەمریکا، داڕێژراوە، دیدگەیەکی گشتگیری ئیدارەی ترەمپە بۆ ئاشتییەکی درێژخایەن لە ناوچەکەدا باسکردووە. پلانەکە، خاڵی سەرەکیی پێشنیازی دیکەش لەخۆدەگرێت کە لە چەند مانگی رابردوودا لەلایەن لایەنە جیاوازەکانەوە خراونەتەڕوو، لەوانە ئازادکردنی سەرجەم بارمتەکان و دوورخستنەوەی حەماس لە دەسەڵاتی کەرتی غەززە.    خاڵێکی دیار و گرنگی ئەم پلانە ئەوەیە بە ئاشکرا هانی فەلەستینییەکانی غەززە دەدات لە کەرتی غەززە بمێننەوە. ئەمەش گۆڕانکارییەکی گەورەیە لە سیاسەتی ئیدارەی ترەمپ، بەتایبەتی دوای ئەوەی ترەمپ لە شوباتی رابردوودا، رایگەیاند پلانی هەیە غەززە بگرێتەدەست و هەوڵی گواستنەوەی هەمیشەی دانیشتووانەکەی بۆ وڵاتانی ناوچەکە دەدات و ئەمەش کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی تووشی شۆک کرد.    هەروەها، پلانەکە باس لە دروستکردنی نەخشەڕێگەیەک بۆ دامەزراندنی دەوڵەتی فەلەستین لە داهاتوودا دەکات، ئەمەش لە دوای دەستپێکردنی قۆناخی ئاوەدانکردنەوەی غەززە و تەواوکردنی چاکسازییەکانی دەسەڵاتی فەلەستین. ئەمەش وەک گۆڕانکارییەکی گەورە لە سیاسەتی ئیدارەی ترەمپ دەردەکەوێت، چونکە پێشتر لە دەربڕینی پاڵپشتی بۆ چارەسەری دوو دەوڵەتی خۆی بەدوورگرتبوو.

بەرپرسێکى ئەنجوومەنی نیشتیمانی کورد لە سووریا (ئەنەکەسە) ڕایدەگەیەنێت: هەرچەندە ئامادەکاریی بۆ کۆبوونەوە لەگەڵ ئەحمەد شەرع، سەرۆکی سووریا کراوە، بەڵام ئامادەکارییەکان تائێستا تەواونەبوون، جەختیش دەکاتەوە لەوەی لە کۆبوونەوەکەدا داوا دەکەن شەرع شاندی یەکگرتووی کورد ببینێت و مافە نەتەوەییەکانی کوردیش لە سووریادا گەرەنتی بکات. نیعمەت داود، ئەندامی دەستەی سەرۆکایەتی ئەنەکەسە بە میدیای ڕۆژئاوای کوردستانی ڕاگەیاندووە، هەرچەندە ئامادەکاری کراوە بەڵام بەهۆی ئەوەی ئامادەکارییەکان تەواونەبوون بۆیە تائێستا ئەنەکەسە بەشێوەیەکی فەرمی بۆ کۆبوونەوە لەگەڵ ئەحمەد شەرع بانگهێشتنەکراوە، "ئەگەر کۆبوونەوەکەش بکرێت ئێمە داوا لە سەرۆککۆمار دەکەین چاوی بە شاندی هاوبەشی کورد بکەوێت چونکە وەک لایەنی سەرپشککراو بۆ پرسی کوردی دەزانین، دواتریش ڕوانگەی خۆمان لەسەر پرسی کورد و سووریا بەگشتی دەخەینەڕوو". ئەوەشی خستووەتەڕوو، سووریا وڵاتێکی فرە نەتەوە و پێکهاتەیە و پرسی کورد و داواکارییەکانیشی پێویستە بەشێوەیەکی دەستووری چارەسەر بکرێن،بۆ کۆی سووریاش ئەنەکەسە داوای وڵاتێکی هەمەڕەنگ و دیموکراسی دەکات بەجۆرێک لە دەستووردا تایبەتمەندی هەموو پێکهاتەکان ڕەچاوبکرێت و دانیش بە مافەکانی کورد و پێکهاتەکانی دیکەی سووریادا بنرێت. سەرەتای ئەم مانگە ئەنەکەسە ئاشکرای کرد کە بانگهێشتنامەی بۆ کۆبوونەوە لەگەڵ سەرۆککۆماری سووریا ئاڕاستەکراوە، ئەویش بە ئامانجی گفتوگۆکردن لەسەر ماف و داواکارییەکانی کورد لە سووریا، بۆچوونێکیش هەبوو کە ئەم هەوڵەی دیمەشق ئامانج لێی دابەشكردنی شەقامی کوردییە لە ڕۆژئاوای کوردستان، بەتایبەتیش کە ئێستا کورد یەک شاندی یەکگرتووی بۆ دانوستان لەسەر مافە نەتەوەییەکانی پێکهێناوە بەڵام دیمەشق بانگهێشتی لایەنێکی کوردی کردووە و لایەنێکی دیکەی پەراوێزخستووە.

ئەڵمانیا، فەرەنسا و بەریتانیا (ترۆیکای ئەورووپی) سەر لە بەیانی ئەمڕۆ یەکشەممە، 28ـی ئەیلوولی 2025، ڕایانگەیاند، سزاکانی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ سەر ئێران کارا کرایەوە. ئەم بڕیارە دوای تەواوبوونی میکانیزمی سناپباک، واتا "گەڕانەوەی سزاکان" دێت و وەک کاردانەوەیەک بۆ جێبەجێنەکردنی ئەرکەکانی تاران سەبارەت بە بەرنامە ئەتۆمییەکەی لێکدرایەوە. وەزیرانی دەرەوەی هەرسێ وڵات لە بەیاننامەیەکی هاوبەشدا، داوایان لە ئێران کرد خۆی لە هەر هەنگاوێکی هەڵکشان بپارێزێت و بگەڕێتەوە بۆ پابەندبوون بە ئەرکەکانی لە ژێر پارێزبەندییە یاساییە پابەندکەرەکاندا. ئەوان ئاماژەیان بەوەش کرد، دووبارە سەپاندنەوەی سزاکانی نەتەوە یەکگرتووەکان کۆتایی دیپلۆماسی نییە. سێ زلهێزەکە ڕایانگەیاند، بەردەوام دەبن لە کارکردن لەگەڵ هەموو لایەنەکان بۆ گەیشتن بە چارەسەرێکی دیپلۆماسی نوێ، بە مەبەستی دڵنیابوون لەوەی ئێران هەرگیز چەکی ئەتۆمی بەدەست نەهێنێت. جەختیشیان لەسەر گرنگی جێبەجێکردنی خێرای ئەو سنووردارکردنانەی کە دووبارە سەپێنراونەتەوە، کردەوە و داوایان لە هەموو وڵاتانی ئەندامی نەتەوە یەکگرتووەکان کرد ئەو سزایانە جێبەجێ بکەن. لای خۆیەوە، مارکۆ ڕوبیۆ، وەزیری دەرەوەی ئەمەریکا، داوای لە ئێران کرد دوای سەپاندنەوەی سزاکانی نەتەوە یەکگرتووەکان، ڕازی بێت لەسەر دانوستانی ڕاستەوخۆ لەگەڵ ئەمەریکا. ڕوبیۆ ڕایگەیاند، بڕیاری ئەنجوومەنی ئاسایش بۆ سەپاندنەوەی سزاکان بەسەر ئێراندا پشتڕاستی دەکاتەوە، جیهان ملکەچی هەڕەشەکانی نابێت و تاران لێپرسینەوەی لەگەڵدا دەکرێت. ئاماژەی بەوەشدا، دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی  ئەمەریکا، بە ڕوونی باسی لەوە کردبوو، دەرگای دیپلۆماسی بە کراوەیی ماوەتەوە و گەیشتن بە ڕێککەوتن بە باشترین بژاردە بۆ گەلی ئێران و جیهان دەمێنێتەوە. وەزیری دەرەوەی ئەمەریکا داوای لە وڵاتانی دیکە کرد "بەپەلە سزاکان جێبەجێ بکەن" گەمارۆکانی بۆ سەر تاران دەستپێبکەن.

بەپێى هەواڵى میدیاکانى تورکیا،  نووسەر و کۆمەڵناسی بەناوبانگی تورک ئیسماعیل بێشیکچی ئەمشەو جەڵتەى مێشک لێى داوەو ئێستا لەنەخۆشخانەى دیاربەکرە. زانیاریەکان ئەوەش دەخەنەڕوو کە ناوبراو  بارودۆخى تەندروستى ناجێگیرە، پزیشکەکان ئیستا سەرقاڵى چارەسەرکردنین لەبەشى چاودێرى چڕ. میدیاکان دەڵێن: بێشیکچی لە میانی گفتوگۆیەکدا دوای نمایشکردنی فیلمی دیکۆمێنتاریی تەواوی ژیانی  لە نۆیەمین فێستیڤاڵی فیلمی دۆکیۆمێنتاری فیلم  لە دیاربەکر بارى تەندروستى تێکدەچێت و بە پەلە دەگەبەندرێتە  نەخۆشخانە. ئیسماعیل بێشیكچی نووسه‌ر و كۆمه‌ڵناسی به‌ناوبانگی تورك به‌دۆستی كورد ناسراوه‌، له‌ 7ـی1ـی1939 له‌ پارێزگای چۆڕوم له‌دایكبووه‌. ده‌رچووی كۆلێژی زانسته‌ سیاسییه‌كانه‌ له‌ زانكۆی ئه‌نقه‌ره‌.  له‌ ساڵی 1965 دكتۆرای له‌ بواری كۆمه‌ڵایه‌تی به‌ناونیشانی "گۆڕانكاری له‌ رۆژهه‌ڵات و كێشه‌ بونیاتنه‌ره‌كان و كۆچی هۆزه‌كان" به‌ده‌ستهێنا. به‌هۆی بۆچوونه‌ سیاسییه‌كان و دۆستایه‌تیكردن كورد، له‌ ساڵی 1970 دكتۆرایه‌كه‌ی لێ سه‌ندرایه‌وه‌ و له‌ ساڵی 1971 له‌ ئامه‌د بۆ ماوه‌ی 17 ساڵ و دوو مانگ زیندانیكرا.  

 سەرۆککۆماری تورکیا دەڵێت، بنیامین نەتەنیاهوو لە کۆبوونەوەی کۆمەڵەی گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکاندا ناچار بوو گوتار پێشکێشی کورسییە بەتاڵەکانی هۆڵەکە بکات. رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆك كۆماری توركیا دەڵێت: نەزمی نێودەوڵەتی درزو كەلێنی تێكەوتووە، ئەو سیستەمەی لە دوای جەنگی جیهانی دووەم لەلایەن براوەكانی جەنگەوە دامەزرا، کاریگەری و متمانەی خۆی لەدەستداوە، رۆژ بە رۆژ کێبڕکێی جیهانی لە توندبونەوەدایە، روبەڕوی ئاڵنگاری جۆراوجۆر دەبینەوە، لە قەیرانی ئاو و کەشوهەوا تا دەگاتە شەڕی بازرگانی. رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆککۆماری تورکیا لەکاتی بەشداریکردنی لە کۆڕبەندی دیپلۆماسی بۆسفۆرس لە ئیستەنبووڵ کە رۆژی شەممە 27-09-2025 بەڕێوەچوو، گوتارێکی پێشکێش کرد و بە تووندی رەخنەی لە بنیامین نەتەنیاهوو، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل گرت.   ئەردۆغان، بنیامین نەتەنیاهووی بە کەسێکی "کۆمەڵکوژکار" ناوبردەوە و گوتی، "رێک دوو ساڵە بە بەرچاوی تەواوی خەڵکەوە، کۆمەڵکوژییەکی شێتانە و شەرمەزاری لە غەززە هەیە. نەتەنیاهوو و ستافە کۆمەڵکوژەکەی بە پێشکەوتووترین چەک هێرش دەکەنە سەر بێتاوانەکان و بۆمبیان بەسەردا دەبارێنن."   ئەردۆغان گوتی، "بەساڵاچووان و منداڵان، تەنانەت کۆرپەی نێو شووشە لەلایەن ستافی کۆمەڵکوژییەوە بێ بەزەییانە لە غەززە دەکوژرێن. هەروەها برسیەتی وەک چەکێکی قڕکەر بەکاردێ. کارمەندانی تەندروستیی رزگارکەر و ئەو میدیاکارانەی کۆمەڵکەژییەکە تۆماردەکەن، بەبەر چاوی جیهانەوە دەکوژرێن."   سەرۆککۆماری تورکیا کاتی گوتارەکەی سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیلی لە نەتەوە یەکگرتووەکان وەبیر ئامادەبووان هێنایەوە کە بەشێکی زۆر لە میوانان هۆڵەکەیان جێهێشت و گوتی، "دوێنێ لە کۆبوونەوەی ساڵانەی کۆمەڵەی گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکاندا، ئەو بکوژەی نەتەنیاهووی پێدەڵێن، ناچار بوو گوتار پێشکێشی کورسییە بەتاڵەکانی هۆڵەکە بکات. کاتێک ئاهی ستەمدیدە دەتگرێ، بە هێواشی تۆڵەت لێ دەکاتەوە."   لەو گوتارەی کە لە هەشتایەمین کۆبوونەوەی کۆمەڵەی گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان پێشکێشی کرد، ئەردۆغان بەشی هەرە زۆری گوتەکانی تایبەت بە غەززە بوو و رەخنەی تووندی لە ئیسرائیل گرت.

ئەمڕۆ شەممە یەک دۆلار  ١١٠ هەزار تمەنی تێپەڕاند،  کە بەرزترین ئاستی نرخی دۆلاری ئەمریکییە لە بەرامبەر تمەن. ئەمڕۆ شەممە یەک دۆلار بە 108 هەزار 500 تمەن مامەڵەی پێوەدەکرێت کە بەرزترین ئاستی نرخی دۆلاری ئەمریکییە لە بەرامبەر تمەن. لە سەروبەندی گەڕانەوەی سزاکانی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ سەر ئێران، لە بازاڕی ئازادی ئێران یەک دۆلار بە   ١١٠ هەزار تمەن مامەڵەی پێوەدەکرێت، هەروەها نرخی دیزاینە نوێیەکەی دراوەکە بەناوی "ئیمامی" ١١١ ملیۆن تۆمانی تێپەڕاندووە. هەروەها نرخی یۆرۆ گەیشتە نزیکەی ١٣٠ هەزار تۆمان. هاوکات ڕێژەی هەڵاوسان لە مانگی ئەیلولدا زیاتر لە 45% بووە،  بە پێی ئاماری ناوەندی ئاماری ئێران، لەم مانگەادا ڕێژەی هەڵاوسانی ماڵەکانی وڵات لە سەدا ٤٥.٣ بووە. شەوی رابردوو، ئەنجوومەنی ئاسایش پرۆژەیەکی پێشنیازکراوی چین و رووسیای رەتکردەوە کە داوای کردبوو سەپاندنەوەی گەمارۆکانی سەر ئێران دوابخرێت بۆ ئەوەی بوار بۆ گفتوگۆی زیاتر لەسەر بەرنامەی ئەتۆمیی ئێران بڕەخسێت. پێشنیازەکە دەنگی نەهێنا و بەوپێیەش لە رۆژی یەکشەممەوە گەمارۆ تووندەکانی وڵاتانی رۆژئاوایی لەسەر ئێران دەسەپێندرێنەوە.  ئەوەش کاریگەری لەسەر دابەزینی زیاتری بەهای تمەن بەرامبەر بە دۆلاری ئەمریکی داناوە. لە ماوەی یەک هەفتەدا نرخی دۆلار بەرامبەر بە تمەن بە رێژەی 5.5٪ بەرزبوونەوەی بەخۆیەوە بینیوە.  

ئەمڕۆ شەممە 9/27، مەسرور بارزانی سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان، پەیوەندییەکی تەلەفۆنی لە سەرۆک وەزیرانی فیدراڵ محەمەد شیاع سوودانی پێگەیشت. لە پەیوەندییەکەدا هەردوولا هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستانیان بە دەستکەوتێکی گرنگ ناوبرد کە لە خزمەتی هەموو عێراقییەکاندایە. سەرۆک وەزیرانی فیدراڵ سوپاسی سەرۆکی حکومەتی کرد بۆ گەیشتن بەم ڕێککەوتنە گرنگە و سەرۆکی حکومەتیش دەستخۆشی لە سەرۆک وەزیرانی فیدراڵ کرد بۆ نەهێشتنی ئاستەنگەکانی بەردەم گەیشتن بە ڕێککەوتنەکە. سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان هیوای خواست ئەم ڕێککەوتنە ببێتە ڕێخۆشکەر بۆ دەرچوونی یاسای نەوت و گاز. سەرۆکی حکومەت داواشی کرد کێشەی مووچە و شایستە داراییەکانی خەڵکی کوردستان، بە شێوەیەکی بنەڕەتی چارەسەر ببێت بۆ ئەوەی چیتر خەڵکی کوردستان لە دڵەڕاوکێدا نەبن. گوتیشی نابێت مووچەکانی ئەمساڵیش بفەوتێن. سەرۆک وەزیرانی فیدراڵ و سەرۆکی حکومەت هاوڕابوون لەسەر ئەوەی لە بودجەی گشتیی فیدراڵ بۆ ساڵی 2026، پێویستە هەرێمی کوردستان بەشە بودجەی خۆی هەبێت. سەرۆک وەزیرانی فیدراڵ جەختی کردەوە کە دەرفەتی ئابووری گرنگ لە ئارادان بۆ ئەنجامدانی گەشەپێدانی زیاتر لە هەموو عێراق، لە بەسڕەوە تا هەرێمی کوردستان. لە تەوەرێکی دیکەی گفتوگۆکاندا، باس لە گرنگیی ئەنجامدانی پڕۆژی ڕێگەی گەشەپێدان کرا ، کە بۆ ئەم مەبەستە، بەم زووانە لیژنەیەکی تایبەت لە بەغداوە سەردانی هەرێمی کوردستان دەکات بۆ نەهێشتنی هەموو ئاستەنگەکان لە بەردەم جێبەجێکردنی ئەم پڕۆژە گرنگە کە کاریگەرییەکی گەورەی لە سەر گەشەپێدانی ئابووری لە هەموو عێراقدا دەبێت

حەیان عەبدولغەنی وەزیری نەوتی عێراق رایگەیاند: رێککەوتن لەگەڵ هەرێمی کوردستان بۆ هەناردەکردنەوەی نەوت، بە ئامانجی ئەوەیە کۆنترۆڵی تەواوی سەرجەم داهاتەکان بکرێت هەروەها وتیشى:  پڕۆسەی ناردنە دەرەوەی نەوت بەشێوەی رێکوپێک بەڕێوەدەچێت و لە رۆژانی داهاتوودا رێژەکە زیاتر دەبێت وەزیری نەوتی عێراق رایگەیاند، "رێککەوتنی هەناردەی نەوتی هەرێمی کوردستان بە شێوەیەکی رێکوپێک بەڕێوەدەچێت و ئامانجی کۆنترۆڵکردنی سەرجەم داهاتە نەوتییەکانە." عەبدولغەنی جەختی لەوەشکردەوە، "لە رۆژانی داهاتوودا ئاستی هەناردەی نەوتی هەرێمی کوردستان بەرزدەبێتەوە." هاوکات وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە ڕاگەیەنراوێکدا ئاماژەی بەوە کردووە "کاتژمێر (7:00)ی بەیانیی ئەمڕۆ شەممە 27ـی ئەیلوولی 2025، هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان لە ڕێگەی بۆڕی نەوتی کەرکووک - جیهان بە سەرکەوتووانە دەستیپێکرد." دوای زیاتر لە دوو ساڵ و نیو لە ڕاگرتنی هەناردەی نەوت، کاتژمێر 6:50 خولەکی بەرەبەیانی ئەمڕۆ شەممە 27ـی ئەیلوولی 2025 هەناردەکردنەوەی نەوتی خاوی هەرێمی کوردستان لە کێڵگەی نەوتی پێشابوورەوە بۆ بەندەری جەیهانی تورکیا دەستی پێکردەوە و ڕۆژانە 190 هەزار بەرمیل نەوتی خاوی کوردستان لەو بەندەرە بەبازاڕ دەکرێت. دوای چەندین کۆبوونەوەی شاندی هەردوو وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی هەرێمی کوردستان و وەزارەتی نەوتی فیدراڵ، دواجار ڕێککەوتنی سێقۆڵی لەنێوان هەردوو وەزارەت و کۆمپانیا بیانییەکانی وەبەرهێنانی نەوت کرا، بۆ ئەوەی هەناردەکردنەوەی نەوت لە ڕێگەی کۆمپانیای بەبازاڕکردنی نەوتی عێراق (سۆمۆ) نەوتی هەرێمی کوردستان هەناردەی بەندەری جیهان دەکرێتەوە. هەر ئەمڕۆ عامر خەلیل، بەڕێوەبەری گشتیی کۆمپانیای نەوتی باکوور لە کۆنفرانسێکی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند، لە چوارچێوەی ڕێنماییەکانی سەرۆک وەزیران، محەممەد شیاع سوودانی و بە چاودێری وەزیری نەوت، حەیان عەبدولغەنی و بەهاوکاری ڕاستەوخۆی وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی هەرێمی کوردستان، ئەمڕۆ شەممە، 27ـی ئەیلوولی 2025، هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان دەستیپێکردەوە.

ئێران باڵوێزەکانی خۆی لە بەریتانیا، فەرەنسا و ئەڵمانیا بانگهێشت دەکاتەوە بۆ ڕاوێژ میدیا ناوخۆییەکان بڵاویانکردەوە، ئێران باڵیۆزەکانی لە بەریتانیا، فەرەنسا و ئەڵمانیا بانگهێشتکردووەتەوە بۆ ڕاوێژکردن، دوای ئەوەی سێ وڵاتەکە میکانیزمێکیان دەستپێکردووە بۆ دووبارە سەپاندنەوەی سزاکانی نەتەوە یەکگرتووەکان بەسەر تاراندا. تەلەفزیۆنی دەوڵەتی ئێران بڵاوی کردەوە کە "دوای هەنگاوی نابەرپرسانەی سێ وڵاتی ئەوروپی بۆ کاراکردنەوەی بڕیارنامە هەڵوەشاوەکانی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان، باڵوێزەکانی ئێران لە ئەڵمانیا، فەرەنسا و شانشینی یەکگرتوو بانگهێشتی تاران کران بۆ ڕاوێژکاری". سەپاندنەوەی گەمارۆکانی نەتەوە یەکگرتووەکان بەسەر ئێراندا بووە بە ئەنجامێکی پێشوەختە دوای ئەوەی ئەنجومەنی ئاسایش دەنگی بەدژی دواخستنی ئەو هەنگاوە دا، سەرەڕای دەستپێکردنەوەی پشکنینی شوێنە ئەتۆمیەکانی ئێران لەلایەن ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمییەوە. عەباس عراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێران دەڵێت: سەپاندنەوەی سزاکان بەسەر ئێراندا لە رووی یاساییەوە نادروستە، ئەوەش دوای شکستی هەوڵێکی روسیاوچین بۆ دواخستنی دووبارە سەپاندنەوەی سزاکانی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ سەر تاران هات. عراقچی لە ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی راگەیاند: چالاککردنی "سناپباك" لەلایەن ترۆیکای ئەوروپی (ئەڵمانیا، فەرەنسا و بەریتانیا) بۆ سەپاندنەوەی سزاکان لە ڕووی یاساییەوە نادروستە، لە ڕووی سیاسییەوە هەڵەشەییە و لە ڕووی رێکارەکانەوە کەموکوڕی تێدایە. وتیشی: فەرەنسا، ئەڵمانیا و بەریتانیا روبەڕوبونەوەیان هەڵبژاردووە لەبری دیالۆگ، داوای لە ئەنجومەنی ئاسایش کرد سەپاندنەوەی سزاکان بە نایاسایی بزانێت. جەختیشكرد: گەمارۆکان زیان بە گەلی ئێران دەگەیەنن و ئەمریکا و وڵاتانی ئەوروپا دەرئەنجامە خراپەكانی دووبارە سەپاندنەوەی سزاکان بەسەر تاران لەئەستۆ دەگرن. عراقچی، لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا دوای وتەکانی لە ئەنجومەنی ئاسایش جەختی لەوە کردەوە: دووبارە سەپاندنەوەی سزاکان شکست دەهێنێت و چارەسەریش لە گفتوگۆدایە. رونیشی کردەوە: بەرنامە ئەتۆمییەکەی وڵاتەکەی ئاشتیخوازانەیە و تاران تەنانەت دوای کشانەوەی واشنتۆنیش لە رێککەوتنە ئەتۆمییەكە پابەند بووە.

شەممە، 27ـی ئەیلوولی 2025، وەزارەتی نەوتی عێراق ڕایگەیاند، هەناردەکردنی نەوت لە هەرێمی کوردستانەوە لە ڕێگەی بۆری عێراق-تورکیا دەستی پێکردەوە. لەدوای ئاداری ساڵی 2023 بۆ یەکەمجار نەوتی کوردستان رەوانەی بازاڕەکانی نەوتی جیهان دەکرێت. بەیانیی رۆژی شەممە، قوفڵی بۆرییەکان کرانەوە.   رۆژی 27ـی ئەیلوولی 2025، بە ئامادەبوونی نوێنەری حکومەتی هەرێمی کوردستان و نوێنەری کۆمپانیای سۆمۆ رێوڕەسمی کردنەوەی بۆرییەکە بەڕێوەچوو.   نوێنەری حکومەتی هەرێمی کوردستان رایگەیاند: "بەرەبەیانى ئەمڕۆ شەممە کاتژمێر 06:00 بەیانیی ئەمڕۆ هەناردەکردنەکە لە هەموو کێڵگەکانی هەرێمی کوردستان دەستیپێکردووەتەوە."    رۆژی هەینی 26ی ئەیلوولی 2025 عەلی نزار، بەڕێوەبەری گشتیی کۆمپانیای بەبازاڕکردنی نەوتی عێراق (سۆمۆ)، لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەڤانییدا رایگەیاند، نەوتی خاوی بەرهەمهێندراو لە کێڵگەکانی هەرێمی کوردستان رادەستی کۆمپانیای بەبازاڕکردنی نەوت دەکرێت، 50 هەزار بەرمیل رۆژانە بۆ بەکارهێنانی نێوخۆیی هەرێمی کوردستان دەبێت و سامانە سرووشتییەکان سەرپەرشتیی بەکارهێنانی دەکات. بەڕێوەبەری سۆمۆ ئاماژەی بەوەکرد، "کۆبوونەوەکان زیاتر لە 30 مانگیان خایاند و رێککەوتنەکە لە چوارچێوەی جێبەجێکردنی یاسای بودجەی سێ ساڵە بوو."   لە قۆناخی یەکەمدا 190 هەزار بەرمیل هەناردە دەکرێت، ماوەی 24 بۆ 48 کاژێر پێویستە تاوەکو نەوت دەگاتە بەندەری جەیهان.   عەلی نزار دەڵێت، دەکرێت هەر بەم رێککەوتنە نەوتی کەرکووکیش لە رێگەی بۆریی تورکیاوە هەناردە بکرێتەوە.   سەبارەت بە پارەی نەوتیش، بەڕێوەبەری سۆمۆ گوتی، "پارەی نەوت دەخرێتە سەر هەژماری عێراق لە بانکی ناوەندیی ئەمریکا."   لە ئەنجامی بڕیارێکی دادگەی پاریس کە دوو ساڵ و نیو پێش ئێستا درا، هەناردەى نەوتى هەرێمى کوردستان لە رێگەى بەندەرى جەیهانى تورکیاوە راگیرا، کە ئەوکات لەگەڵ نەوتى کەرکووکدا بڕەکەى رۆژانە دەگەیشتە نزیکەى 400 هەزار بەرمیل.   بەڵام دوای رێککەوتنی هەولێر و بەغدا لەسەر شێوازی هەناردەکردنەوە و رێککەوتنی سێقۆڵیش لەگەڵ کۆمپانیاکان، ئەمڕۆ جارێکی دیکە هەناردە دەستیپێکردەوە.

بەڕێوەبەری سۆمۆ جەخت دەكاتەوەلەوەی  بنەماكانی رێككەوتنە سێقۆڵیەكە چارەسەری كۆتایین بۆ تەواوی كێشەكانی رابردوو. عەلی نزار، بەڕێوەبەری كۆمپانیای بەبازاڕكردنی نەوتی عیراق-سۆمۆ  راگەیاند، بە گوێرەی ئەو رێككەوتنەی بۆ هەناردەكردنەوەی نەوتی هەرێم كراوە، پارێزگا بەرهەمهێنەكانی نەوت لە هەرێم هاوشێوەی پارێزگاكانی تری عیراق، نەوتەكەیان رادەستی حكومەتی فیدراڵی دەكەن، بەوەش هیچ گرفتێك لەبەردەم خەرجكردنی مووچەی  موچەخۆرانی هەرێم نامێنێت.  ئاماژەی بەوەشكرد، رێككەوتنەكە بۆ ناردنی موچە نەبووە لەبەرانبەر وەرگرتنی نەوتدا، بەڵام ئەو بنەمایانەی رێككەوتنەكەی لەسەر جێگیر كراون چارەسەری كۆتایین بۆ تەواوی ناكۆكی و گرفتەكانی پێشوو لەبارەی توركیاشەوە دووپاتیكردەوە، ئامادەكاریی تەواوی كردووە بۆ وەرگرتنی ئەو بڕە نەوتەی لەسەری رێككەوتوون  سەرچاوەیەكی باڵای وەزارەتی نەوتی عیراقیش  راگەیاند،  لە قۆناغی یەكەمیدا حەوت لە  كێڵگەكانی خورمەڵە، تاوكێ، شێخان، ئەتروش، سەرسەنگ، هەولێر و  گەرمیان، نەوت رەوانەی بەندەری جەیهان دەكرێت.  هاوکات ئەمڕۆ هەینی 26ی ئەیلوولی 2025 عەلی نزار، بەڕێوەبەری گشتیی کۆمپانیای بەبازاڕکردنی نەوتی عێراق (سۆمۆ)، لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەڤانییدا رایگەیاند، نەوتی خاوی بەرهەمهێندراو لە کێڵگەکانی هەرێمی کوردستان رادەستی کۆمپانیای بەبازاڕکردنی نەوت دەکرێت، 50 هەزار بەرمیل رۆژانە بۆ بەکارهێنانی نێوخۆیی هەرێمی کوردستان دەبێت و سامانە سرووشتییەکان سەرپەرشتیی بەکارهێنانی دەکات. دوێنێ پێنجشەممە 25ى ئەیلوول محەممەد شیاع سوودانى، سەرۆکوەزیرانى عێراق لە پۆستێکدا لە تۆڕى کۆمەڵایەتیی ئێکس رایگەیاند، "گەیشتینە رێککەوتنێکى مێژوویی، کە بەگوێرەى رێککەوتنەکە وەزارەتى نەوتى فیدراڵ، نەوتى بەرهەمهێندراوى هەرێمى کوردستان وەردەگرێت و لە رێگەى بۆریى عێراق - تورکیاوە هەناردە دەکرێت." بەڕێوەبەری سۆمۆ ئاماژە بەوە دەکات، "کۆبوونەوەکان زیاتر لە 30 مانگیان خایاند و رێککەوتنەکە لە چوارچێوەی جێبەجێکردنی یاسای بودجەی سێ ساڵە بوو." لە ئاداری ساڵى 2023وە و لە ئەنجامی بڕیارێکی دادگەی پاریس، هەناردەى نەوتى هەرێمى کوردستان لە رێگەى بەندەرى جەیهانى تورکیاوە راگیراوە، کە ئەوکات لەگەڵ نەوتى کەرکووکدا بڕەکەى رۆژانە دەگەیشتە نزیکەى 400 هەزار بەرمیل.  

سەرۆکی پەرلەمان نوعمان کورتولموش لە ٢٨هەمین خولی سێیەمین کۆبوونەوەی هەڵسەنگاندنی ساڵی یاسادانان سەبارەت بە پڕۆسەی ئاشتی لێدوانی دا. کورتولموش گوتی: "دەبێت پەلە بکەین" و ڕایگەیاند پرۆسەکە هەم بەگوێرەی ماف و شکۆی کوردان، هەم بەگوێرەی هەستیارییەکان تورکەکان بەڕێوەدەچێت. هەروەها گوتی: "لەلایەک دەبێت ماف و شکۆی کوردان لەبەرچاوبگیرێت، لەلایەکی تر دەبێت هەستیاری  و شکۆی تورکەکان کە زۆرینەی تورکیان، لەبەرچاو بگیرێت. بۆیە بە ڕەچاوکردنی ئەم هەستیارییە گەیشتووەتە ئەم ئاستە". هێشتا کۆبوونەوە لە پلاننامەدا نییە کورتولموش تیشکی خستەسەر بانگەوازەکانی ڕێبەر ئاپۆ و ڕایگەیاند کە سووتاندنی چەکەکان و بڕیاری کۆتاییهێنان بە چالاکییەکان لەژێر ناوی پەکەکەدا، پرۆسەکە خێراتر دەکات. سەبارەت بە پرسیاری "ئایا کۆمیسیۆن لەگەڵ ئۆجالان کۆدەبێتەوە؟"، کورتولموش گوتی: "هێشتا لە پلاننامەدا نییە". کورتولموش ڕایگەیاند "ئەگەر ئەم باسە بێتە نێو پلاننامەی کارەوە، کۆمیسیۆن بڕیاری لەسەر دەدات. بڕیارەکە بە زۆرینەی دەنگ دەدرێت. بڕیارەکە تەنها بە دەستی من نییە، هەموو بڕیارەکان بە زۆرینەی دەنگەکان دەدرێن. هەموو شتەکان لەبەر چاوی ڕای گشتی دەبن". هەروەها جەختی کردەوە کە ئەرکی کۆمیسیۆنەکە یاسادانان نییە، چاودێریی پرۆسەکە و پێشکەشکردنی چوارچێوەیەکە، گوتی کە سەرۆکی میت و وەزیر بەشداری دوایین کۆبوونەوەی گوێگرتن دەبن. بەم نزیکانە یاسای پەیوەندیدار دەردەکرێن هەروەها ڕایگەیاند کە ئەرکی کۆمیسیۆن ئامادەکردنی یاسا نییە، ئەرکی سەرەکی کۆمیسیۆنەکە چاودێریکردنی سەرخستنی پرۆسەکە و کۆنتڕۆڵکردنی و پێشەنگایەتی و ئامادەکردنی چوارچێوەیەکە، گوتی: "دەبێت لەم ڕووەوە هەنگاوبنرێت و بەم شێوەیە چوارچێوەیەکی بنەڕەتی پێشکەشی پەرلەمان دەکەین". هەروەها جەختی کردەوە هەرکات پارتەکان لەدەرەوە ڕێکبەون دەرکردنی یاسا ئاسان دەبێت، لە درێژەدا گوتی: "بەم نزیکانە یاسای پەیوەندیدار دەردەکرێن". سەرۆکی پەرلەمان سەبارەت بە گفتوگۆکان دەربارەی دەستووری نوێ ڕایگەیاند ئەم دەستوورەی ئێستە وەڵامگۆی پێویستییەکانی تورکیا نییە، نوێکردنەوەی دەستوور و یاساکان پێویستە.

فوئاد حسێن، وەزیری دەرەوەی عێراق وەڵامى قسەکانى سەرۆک وەزیرانى ئیسرائیلى دایەوەو وتى: لێدوانەكەی بنیامین ناتانیاهۆ لەبارەی ئەگەر كرىدنی ئامانجی ناوخۆی عێراق قبوڵكراو نییەو بە تەواوی رەتیدەكەینەوە. بنیامین نەتەنیاهوو، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل ئەمڕۆ هەینی، لە شاری نیویۆرک لە کۆمەڵەی گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان قسەی کرد. سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل لە نەتەوە یەکگرتووەکانەوە هەڕەشە لە سەرکردەی گرووپە چەکدارەکانی عێراق دەکات و دەڵێت، ئەگەر هێرش بکەنە سەر ئیسرائیل، "لەنێودەبرێن." لەوەڵامى ئەو قسانەى ناتانیاهۆدا، فواد حسێن وەزیرى دەرەوەى عێراق ڕایگەیاند، عێراق هەر هەڕەشەیەك رەتدەكاتەوە سەروەری وڵاتەكە بكاتە ئامانج. هەروەها ئەوەشى خستەڕوو کە لێدوانەكەی بنیامین ناتانیاهۆ لەبارەی ئەگەر كرىدنی ئامانجی ناوخۆی عێراق قبوڵكراو نییەو بە تەواوی رەتیدەكەینەوە. لەبەشێکى دیکەى قسەکانیدا وەزیرى دەرەوەى عێراق وتى: عێراق وڵاتێکی خاوەن سەروەرەییەو رێگە نادات ببێتە گۆڕەپانێک بۆ یەکلاکردنەوەی ململانێكان یان هەڕشە بۆ سەر ئاسایشی ناوچەکە. هاوکات ئاماژەى بۆ ئەوەکرد کە پرۆسەی کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا لە خاکی عێراق بەپێی لێكگەیشتنە واژۆکراوەکان بەردەوام دەبێت و بڕیارە تا ساڵی 2026 تەواو بکرێت.، وتیشى:  کشانەوەكە بە پێی رێککەوتنێکی هاوبەش دەبێت لەگەڵ لایەنی ئەمریکی، لە چوارچێوەی گفتوگۆی ستراتیژی و بەبێ هیچ پەرەسەندنێک. سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل نەخشەیەکی رۆژهەڵاتی نێوەڕاستی پیشانی ئامادەبووانی هۆڵەکە دا، کە هۆڵەکە نیمچە چۆڵ بوو. ئەو شوێنانەی کە ئیسرائیل پێیوایە لە بەرەی ئێران-دان، بە سوور رەنگ کرابوون.   وەک ئاماژەیەک بۆ ئەو سەرکردانەی لەدوای جەنگی غەززەوە ئیسرائیل کوشتوونی، نەتەنیاهوو گوتی، "نیوەی سەرکردەکانی حووسییەکان رۆیشتن. یەحیا سنوار لە غەززە، رۆیشت. حەسەن نەسروڵڵا لە لوبنان، رۆیشت. رژێمی ئەسەد لە سووریا، رۆیشت." لەگەڵ باسکردنی هەر سەرکردەیەک، نەتەنیاهوو بە پێنووسێک لەسەر نەخشەکە نیشانەیەکی بەسەر ناوچەکەیدا دەهێنا.   دواتر هاتە سەر عێراق و گوتی، "ئەو میلیشیایانەی لە عێراق کە لەم کاتەدا پێشیان لێگیراوە، ئەگەر ئەوان هێرش بکەنە سەر ئیسرائیل، سەرکردەکانی ئەوانیش دەڕۆن."