سێ وڵات داوا لە حـ.ـە.ما.س دەکەن پلانەکەى ترەمپ قبوڵ بکات

فوئاد حسێن، وەزیری دەرەوەی عێراق وەڵامى قسەکانى سەرۆک وەزیرانى ئیسرائیلى دایەوەو وتى: لێدوانەكەی بنیامین ناتانیاهۆ لەبارەی ئەگەر كرىدنی ئامانجی ناوخۆی عێراق قبوڵكراو نییەو بە تەواوی رەتیدەكەینەوە. بنیامین نەتەنیاهوو، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل ئەمڕۆ هەینی، لە شاری نیویۆرک لە کۆمەڵەی گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان قسەی کرد. سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل لە نەتەوە یەکگرتووەکانەوە هەڕەشە لە سەرکردەی گرووپە چەکدارەکانی عێراق دەکات و دەڵێت، ئەگەر هێرش بکەنە سەر ئیسرائیل، "لەنێودەبرێن." لەوەڵامى ئەو قسانەى ناتانیاهۆدا، فواد حسێن وەزیرى دەرەوەى عێراق ڕایگەیاند، عێراق هەر هەڕەشەیەك رەتدەكاتەوە سەروەری وڵاتەكە بكاتە ئامانج. هەروەها ئەوەشى خستەڕوو کە لێدوانەكەی بنیامین ناتانیاهۆ لەبارەی ئەگەر كرىدنی ئامانجی ناوخۆی عێراق قبوڵكراو نییەو بە تەواوی رەتیدەكەینەوە. لەبەشێکى دیکەى قسەکانیدا وەزیرى دەرەوەى عێراق وتى: عێراق وڵاتێکی خاوەن سەروەرەییەو رێگە نادات ببێتە گۆڕەپانێک بۆ یەکلاکردنەوەی ململانێكان یان هەڕشە بۆ سەر ئاسایشی ناوچەکە. هاوکات ئاماژەى بۆ ئەوەکرد کە پرۆسەی کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا لە خاکی عێراق بەپێی لێكگەیشتنە واژۆکراوەکان بەردەوام دەبێت و بڕیارە تا ساڵی 2026 تەواو بکرێت.، وتیشى:  کشانەوەكە بە پێی رێککەوتنێکی هاوبەش دەبێت لەگەڵ لایەنی ئەمریکی، لە چوارچێوەی گفتوگۆی ستراتیژی و بەبێ هیچ پەرەسەندنێک. سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل نەخشەیەکی رۆژهەڵاتی نێوەڕاستی پیشانی ئامادەبووانی هۆڵەکە دا، کە هۆڵەکە نیمچە چۆڵ بوو. ئەو شوێنانەی کە ئیسرائیل پێیوایە لە بەرەی ئێران-دان، بە سوور رەنگ کرابوون.   وەک ئاماژەیەک بۆ ئەو سەرکردانەی لەدوای جەنگی غەززەوە ئیسرائیل کوشتوونی، نەتەنیاهوو گوتی، "نیوەی سەرکردەکانی حووسییەکان رۆیشتن. یەحیا سنوار لە غەززە، رۆیشت. حەسەن نەسروڵڵا لە لوبنان، رۆیشت. رژێمی ئەسەد لە سووریا، رۆیشت." لەگەڵ باسکردنی هەر سەرکردەیەک، نەتەنیاهوو بە پێنووسێک لەسەر نەخشەکە نیشانەیەکی بەسەر ناوچەکەیدا دەهێنا.   دواتر هاتە سەر عێراق و گوتی، "ئەو میلیشیایانەی لە عێراق کە لەم کاتەدا پێشیان لێگیراوە، ئەگەر ئەوان هێرش بکەنە سەر ئیسرائیل، سەرکردەکانی ئەوانیش دەڕۆن."

وەزیرى نەوتى عێراق رایگەیاند، بۆ یەکەم جار دواى زیاتر لە 20 ساڵ نەوتى بەرهەمهێنراوى هەرێمى کوردستان رادەستى کۆمپانیاى سۆمۆ دەکرێت. راشیگەیاند، وەک قۆناخى یەکەم رۆژانە لە نێوان 180 بۆ 190 هەزار بەرمیل نەوت هەناردە دەکرێت.   ئەو گوتانەى وەزیرى نەوتى عێراق لە کۆنفرانسێکى رۆژنامەڤانیدا بوو، کە ئەمڕۆ هەینى 26ى ئەیلوولى 2025 لە پارێزگاى بەسرە کردی.     حەیان عەبدولغەنی رایگەیاند، رێککەوتنى سێ قۆڵى لە نێوان حکومەتى فیدراڵى وەزارەتى سامانە سرووشتییەکان و کۆمپانیا بەرهەمهێنەرەکانى نەوتى هەرێمى کوردستان "بە سەرکەوتوویی واژۆ کرا.   وەزیرى نەوتى عێراق گوتى: "بۆ یەکەمجار دواى زیاتر لە 20 ساڵ نەوتى بەرهەمهێنراوى هەرێمى کوردستان رادەستى کۆمپانیاى بە بازاڕکردنى نەوت (سۆمۆ) دەکرێت کە باڵى فرۆشتنى نەوت و بەرهەمەکانێتى لە وەزارەتى نەوت".   رێککەوتنە سێ قۆڵییەکە لە 22ی ئەیلوولی 2025  واژۆ کرا، بەڵا دوێنێ بە فەرمی راگەیێندرا.   سەرچاوەیەک لە بۆریی نەوتی هەرێمی کوردستان ئەمڕۆ هەینی بە (رووداو)ی راگەیاند: "ئەمڕۆ تیمەکانمان چوونەتە پیشابوور بۆ ئەوەی ئامادەکاری بکەن بۆ هەناردەکردنەوەی نەوت لە شەشی بەیانی رۆژی شەممە."    وەزیرى نەوتى عێراق گوتی: "بەگوێرەى رێککەوتنەکە نەوتى بەرهەمهێنراوى سەرجەم کێڵگەکانى نەوت لە هەرێمى کوردستان وەردەگیرێت و بۆ قۆناخى یەکەم رۆژانە لە نێوان 180 بۆ 190 هەزار بەرمیل هەناردە دەکرێت.   بەگوتەى حەیان عەبدولغەنى بەرهەمى ئێستاى رۆژانەى کێڵگەکانى نەوتى هەرێمى کوردستان لە نێوان 240 بۆ 250 هەزار بەرمیلە کە 50 هەزار بەرمیلى بۆ بەکارهێنانى ناوخۆیی دەبێت.    لەساڵى 2023 ەوە هەناردەى نەوتى هەرێمى کوردستان لە رێگەى بەندەرى جەیهانى تورکیاوە راگیراوە، کە ئەوکات لەگەڵ نەوتى کەرکووکدا بڕەکەى رۆژانە دەگەیشتە نزیکەى 400 هەزار بەرمیل .   حەیان عەبدولغەنى گوتى: "بۆ یەکەمجار لەدواى دوو ساڵ  لە راگرتنى، بۆریى نەوتى عێراق- تورکیا دەخرێتەوە کار بۆ هەناردەکردنى نەوت، بەگوێرەى هەموارى یاسای بودجە، وەزارەتى نەوت شایستەى دارایی بەرهەمهێنانى نەوتى هەرێمى کوردستان دەدات."    وەزیرى نەوتى عێراق رایگەیاند، ئەو بڕە نەوتەى لە هەرێمى کوردستانەوە هەناردە دەکرێت بۆ ئەو نەوتە زیاد دەبێت، کە لە رێگەى بەندەرەکانى بەسرە هەناردە دەکرێت و رۆژانە سێ ملیۆن و 400 هەزار بەرمیلە. گوتیشی: "کۆی نەوتەکە داهاتى زۆر بۆ عێراق دەهێنێت."

سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل لەچەند ڕۆژى ڕابردوو داواى لەسوپاو هێزى بەرگرى کردوە لەڕێگەى چەند بڵندگۆیەکەوە وتارەکەى ناتانیاهۆ بۆ دانیشتوانى غەززە بگوازنەوە کەبڕیارە پاشنیوەڕۆى ئەمڕۆ لە نەتەوە یەکگرتووەکان پێشکەشى بکات. لەبەرانبەردا بەشێک لەبەرپرسەباڵاکانى سوپاو هێزە ئەمنییەکان ڕەخنەى توندیان لەوکارە گرتووەو بەکارێکى پڕ مەترسیانداناوە، چونکە ئەو کارە پێویستى بەچونە ناوەوەى هێزهەیەو ئەگەر هەیە لەلایەن چەکدارانى حەماسەوە هێرشیان بکرێتەسەرو ئۆپراسیۆنە سەربازییەکانیان بکەوێنە مەترسیەوە. نوسینگەى سەرۆک وەزیرانى ئیسرائیل، سوربوون لەسەر ئەوەى دانیشتوانی کەرتی غەززە گوێبیستی وتارەکەی نەتانیاهۆ بن لە نەتەوە یەکگرتووەکان. هەروەها ئەو هێزانەی لە مەیدانەکەدا شەڕ دەکەن، لە خاڵگەلێکی دوور لە دانیشتوانی غەززە نیشتەجێن و بەزۆری بەرکەوتنی ڕاستەوخۆیان لەگەڵ حەماسدا نییە. سەرچاوەکانی سوپا دەڵێن، داواکاریی نووسینگەی نەتانیاهۆ بۆ پەخشکردنی وتارەکە بۆ دانیشتوانی کەرتی، دەتوانێت مەترسیی ئۆپەراسیۆنی بۆ ئەو چەکدارانە دروست بکات کە ناچار دەبن بەرگرییەکان بەجێبهێڵن بۆ ئەوەی ئەو بڵندگۆیانە دابنێن. 

لەکاتێکدا وتەبێژی وەزارەتی بەرگری تورکیا هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە)ی بە پابەندنەبوون بەو ڕێککەوتنانەی لەگەڵ دیمەشق تۆمەتبار کرد، بەرپرسێکی باڵای کوردى ڕۆژئاواى کوردستان پشتڕاستی کردەوە کە هێزەکانی هەسەدە مەترسی لەسەر تورکیا دروست ناکات. بەدران چیا کورد، جێگری سەرۆکایەتی هاوبەشی ئیدارەی خۆسەری باکور و ڕۆژهەڵاتی سوریا بۆ کاروباری سیاسی، ڕەخنەی لە ڕۆڵی تورکیا لە قەیرانی سوریا گرت و ئاماژەی بەوەدا کە "ئەنقەرە هەوڵدەدات قەیران و ململانێکانی ناوخۆی خۆی لەسەر پرسەکانی ئاشتی و دیالۆگی ناوخۆیی هەناردە بکات بۆ سوریا". جەختیشی لەوە کردەوە کە "ناوچەکانی باکور و ڕۆژهەڵاتی سوریا بە هیچ شێوەیەک هیچ مەترسییەک بۆ سەر وڵاتێکی دراوسێ دروست ناکەن". هەروەها بانگەشەى ئەوەى کرد کە " دیمەشق گرەو لەسەر فاکتەری کات دەکات تا کۆتایی ئەمساڵ بۆ ئەنجامدانی ڕێککەوتنی 10ی ئازار، پاشگەزبوونەوە لە بەڵێنەکانی و وەستان لە کۆبوونەوەکاندا." ناوبراو پێیوابوو کە دیمەشق "مەرجەکانی ڕێککەوتنەکە بە شێوەیەکی جیاواز لێکدەداتەوە، بەتایبەتی سەبارەت بە تێکەڵکردنی هێزەکانی سوریاى دیموکراتی  بۆ ناو سوپا و کاتی جێبەجێکردنی ئەو مەرجانەی کە ماونەتەوە و ڕێککەوتنی ١ی نیسان کە لە نێوان ئێمە و دیمەشقدا ئەنجامدرا سەبارەت بە گەڕەکە کوردییەکانی حەلەب". ناوبراو لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ ماڵپەڕی ئەلعەرەبیە.نێت/ئەلحەداس.نێت ئاماژەی بەوەشکردووە، "لە بڕگەی کۆتایی ڕێککەوتنەکەی ١٠ی ئازاردا هاتووە کە هەردوولا هەوڵدەدەن تا کۆتایی ساڵ هەوڵی جێبەجێکردنی بڕگەکانی ڕێککەوتنەکە بدەن و ڕەنگە ئەم پرسانە ماوەیەکی درێژتر بخایەنێت"، ئاماژەیە بۆ ئەگەری درێژکردنەوەی ماوەی ڕێککەوتنەکە. سەبارەت بە هەڵوێستی ئەمریکا، جیا کورد، کرانەوەی ئیدارەی ئەمریکای بەڕووی دیمەشقدا بە پراگماتیک و کاتیی زانی، ئامانجی پاڵنانی هەندێک ڕێککەوتن بوو. ناوبراو هیوای دەربڕی کە واشنتۆن بە پێی بەرژەوەندییە نیشتمانییەکانی هەموو پێکهاتەکانی سووریا مامەڵە لەگەڵ پرسی سووریا بکات. داوای لە دەسەڵاتدارانی سوریا کرد "کۆدەنگی نیشتمانی ناوخۆیی وەک بنەمایەک بۆ بنیاتنانی داهاتووی وڵاتەکە وەربگرن". جیا کورد هەروەها پێیوابوو کە " ئەو پرۆسەی هەڵبژاردنەی کە بڕیارە لە 5ی ئۆکتۆبەر بەڕێوەبچێت، نوێنەرایەتی خواستەکانی گەلی سوریا ناکات، هەروەها ناتوانرێت نوێنەری ڕاستەقینەی ئیرادەی سیاسی سوریا هەڵبژێردرێت". وتیشی، "بۆ نمونە لیژنەیەکی لاوەکی بۆ پارێزگاکانی ڕەقە و حەسەکە پێکهێنرا بۆ هەڵبژاردنی نوێنەر بۆ ئەو ناوچانە، بەڵام ئێمە بەڕاشکاوی و بەڕوونی دەیڵێین: ئەمانە نوێنەرایەتی هیچ کەسێک ناکەن.  ناوبراو پێیوابوو "ناوچەکانی باکور و ڕۆژهەڵاتی سوریا نوێنەریان هەیە کە ناتوانرێت پشتگوێ بخرێن"، وتی، "هیچ هەڵبژاردنێک شایەنی باسکردن لەم ناوچانەدا ڕوونادات لەکاتێکدا پێشتر لەسەر ئەم بابەتە نەگەیشتوینەتە ڕێککەوتن".

سەرۆکی ئەمریکا دەڵێت: گفتوگۆی زۆر باشمان ئەنجامداوە سەبارەت بە راگرتنی شەڕ لە غەززە، بۆ ئەو مەبەستەش قسەی لەگەڵ سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل کردووە. دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا رایگەیاند، لەگەڵ هەموو سەرکردەکانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست قسەی کردووە کە هەموویان کەسانی نایابن  و زۆر نزیکن لە رێککەوتن لەسەر غەززە، رەنگە تەنانەت ئاشتی بێت. وتیشی، دەتوانن بارمتەکان بە زیندووی یان مردوو بگەڕێننەوە و لە رێگەی دانوستانی تایبەتەوە ئاشتی بەدەست بهێنین. ترەمپ ئاماژەی بەوەشکرد، رێگە نادات ئیسرائیل کەرتی رۆژئاوا بخاتە ژێر رکێفی خۆیەوە. پێشتر بنیامین ناتانیاهۆ رۆک وەزیرانی ئیسرائیل رایگەیاندبوو، لەگەڵ دۆناڵد ترەمپ هاوڕایە لەسەر پێویستی تەواوکردنی ئامانجەکانی شەڕ لە غەززە. ناتانیاهۆ ئاشکراشیکردبوو، ئەو ئامانجانەی لە غەززە لەگەڵ ترەمپ هاوبەشە، بریتین لە گەڕانەوەی هەموو بارمتەکان و شکستی حەماس و فراوانکردنی بازنەی ئاشتی. جێگەی ئاماژەیە، رۆژی سێشەممە لە کۆبوونەوەی ئەنجومەنی گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان، ئیدارەی ترەمپ پلانێکی ئاشتیی 21 خاڵی بۆ کۆتاییهێنان بە شەڕی کەرتی غەززە پێشکەش بە سەرکردە عەرەبی و ئیسلامییەکان کرد.

وتەبێژی ئەپیکۆر  ڕاگەیاند: ئەمڕۆ ڕۆژێکی زۆر گرنگە و ڕێککەوتنی هەناردەکردنەوەی نەوت واژۆ کراوە، بۆ ئەوەی لە چەند ڕۆژی داهاتوو پرۆسەکە دەست پێبکاتەوە. مایڵز کاگینز، وتەبێژی کۆمەڵەی پیشەسازیی نەوتی هەرێمی کوردستان (ئەپیکۆر)  هاوکات پێشبینی دەکات، هەناردەکردنەوەی نەوت لە دوو ڕۆژ یان سێ ڕۆژی داهاتوو دەست پێبکاتەوە. ناوبراو دەشڵێت: لە چوارچێوەی ڕێککەوتنەکە حکوومەتی هەرێمی کوردستان ڕۆژانە 230 هەزار بەرمیل نەوت لە ڕێگەی کۆمپانیای سۆمۆوە هەناردە دەکات، 50 بۆ 60 هەزار بەرمیلیش بۆ پێویستی ناوخۆ بەکار دەهێنێت. لەلایەکى دیکەوە، ئامانج ڕەحیم، سکرتێری ئەنجوومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان ڕایگەیاند:  کاتژمێر شەشی بەیانیی ڕۆژی شەممە( 27ـی ئەیلوولی 2025) نەوت هەناردە دەکرێتەوە. دەقى ڕاگەیەندراوەکەى ئامانج رەحیم سكرتێری ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی كوردستان: - بە هیوام ئەم ڕێکەوتنامە سێ قۆڵییە ببێتە مایەی سەقامگیریی لە خەرجکردنی مووچە وشایستەکانی هەرێم، وکۆتایی هاتنی نەهامەتی وچاوەڕوانیی مووچەخۆرانی هەرێم بۆ وەرگرتنی شایستەکانی خۆیان لە کاتی خۆی، کە دەبوو هەر لە سەرەتاوە مووچە بەدوور بێت لەم ناکۆکیانە. ڕێکەوتننامەکە لە شەش ماددەی سەرەکی و پێشەکیەک پێکهاتووە و لە لایەن وەزارەتی نەوتی عێراق و وەزارەتی سامانە سروشتییەکان وکۆمپانیای نەوتییەکان واژووکراوە و ماف و شایستە و پابەندییەکانی هەر سێ لایەنی تێدا دەستنیشانکراوە. - وا بڕیارە کاتژمێری ٦ ـی سەر لەبەیانی ڕۆژی شەممە، ڕێکەوتی ٢٧ـی ئەیلولی ٢٠٢٥ نەوتی هەرێمی کوردستان لە ڕێگای بۆری نەوتی هەرێم - جەیهان وجارێکی دیکە بگاتەوە بازاڕی جیهانیی و لە لایەن کۆمپانیای سۆمۆوە بە بازاڕ بکرێت و داهاتەکەی بگەڕێتەوە بۆ خەزێنەی فیدڕاڵیی بەغدا سەرەڕای پێدانی مانگانەی بەشی گەنجینەی فیدڕاڵیی لە داهاتە نانەوتییەکانی هەرێم، بەم جۆرەش هەرێم بەشدار دەبێت لە زیادکردنی داهاتی گەنجینەی فیدڕاڵیی عێراق و جارێکی دیکە لە بوودجەی گشتی عێراقەوە تەرخان دەکرێتەوە بۆ دابینکردنی مووچە و شایستەکانی هەرێم.

سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان، ڕایدەگەیەنێت ‏ڕێککەوتنی ئەمڕۆی نێوان هەرێمی کوردستان و کۆمپانیاکانی بەرهەمهێنەری نەوت لەگەڵ وەزارەتی نەوتی عێراقی فیدرال و کۆمپانیای سۆمۆ، دەستکەوتی ماندووبوون و هەوڵی زوری تیم و شاندەکانی هەموو لایەک بووە. دوای ڕێککەوتنێکی سێ قۆڵی لەنێوان وەزارەتی سامانە سرووشتییەکان و وەزارەتی نەوت و کۆمپانیاکانی بواری نەوت، لە ماوەی 48 کاتژمێری داهاتوودا دەست بە هەناردەکردنەوەی نەوتی کوردستان دەکرێت.  مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان، پەیامێکى بڵاوکردەوەو دەڵێت : ‏ڕێککەوتنی ئەمڕۆی نێوان هەرێمی کوردستان و کۆمپانیاکانی بەرهەمهێنەری نەوت لەگەڵ وەزارەتی نەوتی عێراقی فیدرال و کۆمپانیای سۆمۆ، دەستکەوتی ماندووبوون و هەوڵی زوری تیم و شاندەکانی هەموو لایەک بووە. بەم هەنگاوە کێڵگەکانی هەرێمی کوردستان دووبارە بە بازاڕی جیهانیی نەوت بەسترانەوە. هەروەها دەشڵێت: دەستخۆشی لە هەموو لایەک و بەتایبەتی خەڵکی خۆڕاگری کوردستان دەکەم کە لەم ڕۆژە مێژوییەدا بەربەستێکی گەورەیان لە بەردەم دابینکردنی شایستە داراییەکانی خەلکی کوردستان هەڵگرت و بە هەناردەکردنی نەوتی هەرێم، جەخت لە جێبەجێکردنی هەموو مافە دەستوورییەکانی هەرێمی کوردستان دەکەینەوە.

ئێوارەی ئەمڕۆ پێنجشەممە سەرۆکوەزیرانی عێراق پەیامێکی لەبارەی هەناردەکردنەوەی نەوتی کوردستان بڵاوکردەوە و بە ڕێککەوتنێکی مێژوویی وەسفیکرد، هەر دوای ئەو ڕاگەیێنراوەش وەزارەتی سامانە سرووشتییەکان کاتی دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنی نەوتی ئاشکرا کرد. هاوکات وەزارەتی سامانە سرووشتییەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان ڕایگەیاند: دوای ڕێککەوتنێکی سێ قۆڵی لە نێوان هەردوو وەزارەتی پەیوەندیدار و کۆمپانیاکانی بواری نەوت لەسەر دووبارە هەناردەکردنەوەی نەوت ڕێککەوتین. لە بەشێکی دیکەیي ڕاگەیێنراوەکەشدا هاتووە؛ لەماوەی ئەم 48 کاتژمێرەدا، دەست بە هەناردەکردنەوەی نەوت دەکرێت، هەناردەکردنەوەی نەوت لە ڕێگەی بۆری نەوتی جەیهانەوە دەبێت. سەرۆکوەزیرانی عێراق کە پەیامێکی لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی ئێکس بڵاوکردووەتەوە و تیایدا هاتووە: ئەمڕۆ گەیشتینە ڕێککەوتنێکی مێژوویی کە بەپێی ئەو ڕێککەوتنە، وەزارەتی نەوتی فیدراڵی نەوتی خاوی بەرهەمهێنراو لە کێڵگە نەوتییەکانی هەرێمی کوردستان وەردەگرێت و لە ڕێگەی بۆری نەوتی عێراق - تورکیاوە هەناردەی دەکات. سوودانی لە پەیامەکەیدا باسی لەوەشکردووە، "ڕێککەوتنەکە دابەشکردنی دادپەروەرانەی داهات مسۆگەر دەکات و هانی وەبەرهێنان دەدات، چاوەڕوانیش دەکرێت ئەم ڕێککەوتنە کاریگەریی ئەرێنی لەسەر ئابووریی عێراق بە گشتیی و هەرێمی کوردستان بە تایبەتی دەبێت. دوای ڕێککەوتنێکی سێ قۆڵی لەنێوان وەزارەتی سامانە سرووشتییەکان و وەزارەتی نەوت و کۆمپانیاکانی بواری نەوت، لە ماوەی 48 کاتژمێری داهاتوودا دەست بە هەناردەکردنەوەی نەوتی کوردستان دەکرێت. 

جێگری فەرماندەی سوپای پاسدارانى ئێران جەختى کردەوەکە ئەوان لە شەڕی ١٢ رؤژەدا بەرانیەر ئیسرائیل نەتەوەی ئێران سەرکەوتو بووە، چونکە وەک ئەو دەڵێت: نە ڕژیمی ئیسلامی ڕووخێنرا، نە نەتەوەی ئێرانیش زەلیل بوو، نە ئێران دابەش و پارچە پارچەبوو. سەردار عەلی فەدەوی جێگری فەرماندەی سوپای پاسداران ئەمڕۆ پێنج شەممە لە ڕێوڕەسمی کۆتایی سێیەمین پێشبڕکێی ڕاهێنانی کارامەیی نیشتمانی بۆ کارمەندانی هێزە چەکدارەکان، وتارێکى پێشکەشکرد، لەبەشێکیدا وتى: بە درێژایی تەمەنی پڕ بەرەکەتی ئینقلابی ئیسلامی زیاتر لە ٢٠٠ هەزار شەهیدمان کردە قوربانی ئیسلام کە ١٨٣ هەزاریان لە بەرگریی پیرۆزدا بوون و ئەوانی دیکەش پەیوەست بوون بەو پێشهاتانەی کە بوونەتە هۆی سەرکەوتنی شۆڕش و بەرگری لە مەزارگە و شەڕی ١٢ ڕۆژەی ئەم دواییە. ناوبراو ئەوەشى زیادکرد کە: ئێمە ئەم شەڕەمان بردەوە، هەرچەندە هاوپەیمانییەکی ئیدیعای دەسەڵاتی جیهانی پێکەوە وەستابوون. هۆکاری سەرکەوتنەکەمان چی بوو؟ پەیڕەوکردنی فێرکارییەکانی بەرگریی پیرۆز و سەرنەکەوتن بۆ چاوچنۆکەکان. بەرپرسەکەى سوپاى پاسداران ئەوەشى خستەڕوو   یەکێک لە گەمژەییەکانی ئەوان ئەوە بوو کە پێش شەڕ هەموو ئامانجەکانیان ڕاگەیاندبوو، ڕەنگە ئێمە زۆرێک لە ئازیزانمان لەدەست دابێت، بەڵام دوژمن هیچ کام لە ئامانجەکانی نەگەیشت، ڕێژیمی ئیسلامی نەڕوخێنرا، نەتەوەی ئێران زەلیل نەبوو، ئێرانی خۆشەویستیشمان دابەش نەبوو. لە بەرامبەردا بێدەسەڵاتانە داوای ئاگربەستیان کرد و تەماشایان کرد مووشەکەکانمان تا دوا چرکە لەسەریان دەتەقێتەوە. ژەنەڕاڵ فەدەوی ئاماژەى بۆ ئەوەکرد کە  لە سەدا ٦٠ی سەرجەم شەهیدانی شەڕی ١٢ ڕۆژەی سوپای پاسدارانی ئینقلابی ئیسلامی بوون. لەو نزیکەی ٦٠٠ کەسە ٢١ کەسیان سەرباز بوون و ئەوانی دیکە پاسەوانی پلە جیاوازەکان بوون، ئەمەش ئەوە دەردەخات کە یەکگرتوویی و پەیوەندیی ڕێکخراوەیی لە بەشی جۆراوجۆری ئیتلاعات و ئۆپەراسیۆنی سوپای پاسداران چەندە بەهێزە.

هێزەکانی سووریای دیموکرات (هەسەدە) رایگەیاند، بەرەبەیانیی ئەمڕۆ پێنجشەممە، لە شارۆچکەی بەحرل ئوستای رۆژهەڵاتی دێرەزوور، لە هێرشێکی داعشدا، 5 شەڕڤانیان گیانیان لەدەستداوە و یەکێکی دیکەش بریندار بووە.   ئەگەرچی رووداوەکە بەرەبەیانی بووە، بەڵام ناوەندی راگەیاندنی هەسەدە تازە هەواڵەکەی بڵاوکردەوە و دەڵێت، شەڕڤانەکانیان وەڵامی داعشیان داوەتەوە و شکستیان بە هێرشەکە هێناوە. قەسەدە ئاماژەی بەوەش کردووە: “شەڕڤانانمان بەوپەڕی ئازایەتی و دڵسۆزییەوە ڕووبەڕووی هێرشی تیرۆریستان بوونەوە و توانییان پیلانە تیرۆریستییەکە پووچەڵ بکەنەوە و کۆنترۆڵی مەیدانی بەدەستبهێننەوە، لە ئێستادا ئۆپەراسیۆنەکانی کێوماڵکردن و ڕاوەدوونانی تیرۆریستان بۆ لەناوبردنیان لە ناوچەی ڕووداوەکە بەردەوامە”. لە کۆتاییدا ئەوەشی ڕاگەیاندووە: “جەخت لە پابەندبوونی فەرماندەکان و شەڕڤانانمان دەکەینەوە بۆ پاراستنی هاوڵاتیانی مەدەنی و پاراستنی ئاسایش و سەقامگیریی ناوچە جیاوازەکان”. دەقى ڕاگەیەندراوەکە.. هێرشی تیرۆریستی داعش لە ڕۆژهەڵاتی دێرەزوور پووچەڵ بووەوە، پێنج لە شەڕڤانانمان شەهید بوون ناوەندی ڕاگەیاندنی هێزەکانی سوریای دیموکرات ڕایدەگەیەنێت، لەکاتێکدا چەکدارەکانمان ڕووبەڕووی تۆڕێکی تیرۆریستی داعش بوونەتەوە کە پێگەیەکی هێزەکانمانیان کردە ئامانج لە شارۆچکەی ئەلبەهرە الوستا لە ڕۆژهەڵاتی دێرەزور، سەرلەبەیانی ئەمڕۆ پێنج لە هەڤاڵەکانمان شەهید بوون، هەروەها شەڕڤانێکی تریش بریندار بوو لە پێکدادانێکی توندوتیژ کە لە کاتی هێرشە پووچەڵکراوەکەدا ڕوویدا. شەڕڤانانمان ئازایانە و دڵسۆزانە ڕووبەڕووی هێرشە تیرۆریستییەکە بوونەتەوە و پیلانی تیرۆریستییان پووچەڵکردەوە و کۆنترۆڵی ناوچەکەیان دامەزراند. ئۆپەراسیۆنەکانی شانەیکردن و بەدواداچوون بۆ توخمە تیرۆریستییەکان بەردەوامن بۆ نەهێشتنیان لە ناوچەکە، دڵنیابوون لە سەلامەتی دانیشتووان و نەهێشتنی شوێنی گەرمی مەترسییەکان. لە کاتێکدا ماتەمینی شەهیدە قارەمانەکانمان دەگرین، سەرەخۆشی و پشتیوانی قووڵی خۆمان ئاراستەی کەسوکار و هەڤاڵەکانیان دەکەین و دووپاتی دەکەینەوە کە خوێنیان بێهودە نابێت. ئێمە بە توندی لە دژی ئەم باندە تیرۆریستیانە دەوەستینەوە، وە سوێند دەخۆین تۆڵەی شەهیدەکانمان بکەینەوە و بەدوای هەموو ئەو کەسانەدا بگەڕێین کە بە تەواوی یاسا و هێزی مەیدانیمان بەشدارییان لەم هێرشەدا کردووە، پشتگیریان کردووە، یان پلانیان داڕشتووە. بۆ گەلەکەمان و دانیشتوانی ناوچەکە: پابەندبوونی سەرکردایەتی و شەڕڤانانمان دووپات دەکەینەوە بۆ پاراستنی هاوڵاتیانی مەدەنی و پاراستنی ئاسایشی ئێوە و سەقامگیری ناوچەکانتان. یەکینەکانمان بەردەوام دەبن لە ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆنی ڕێکخراو و بە ئەنقەست بۆ بنبڕکردنی شانە تیرۆریستییەکان و هەڵوەشاندنەوەی تۆڕەکانیان. داوا لە هەموو هاوڵاتییەک دەکەین کە هاوکارە لەگەڵ هێزە ئەمنییەکان، زانیاری پێشکەش بکەن کە یارمەتیدەرە بۆ پاراستنی ئاسایش. ناوەندی ڕاگەیاندنی هێزەکانی سوریای دیموکرات

وەزارەتی نەوتی عێراق بڵاوی كردەوە، كۆی هەناردە و داهاتی نەوت بۆ مانگی ئاب بەم شێوەیە بووە، بڕی ١٠٤ ملیۆن و ٨٠٦ هەزار و ٨٨٤ بەرمیل نەوتی خاو هەناردە كراوە، دەشڵێن، داهاتەكەشی حەوت ملیار و ١٦ ملیۆن دۆلار بووە. وەزارەتی نەوتی عێراق سەبارەت بە ئاماری کۆتایی هەناردە و داهاتی نەوتی بۆ مانگی ئاب ڕاگەیاندراوێکی بڵاوکردەوە.  لە ڕاگەیاندراوەكەدا هاتووە، كۆی هەناردە و داهاتی بەدەست هاتووی نەوت بۆ مانگی ئاب، بەپێی ئامارە سەرەتاییەكانی كۆمپانیای سۆمۆ بریتبووە لە، بڕی ١٠٤ ملیۆن و ٨٠٦ هەزار و ٨٨٤ بەرمیل نەوتی خاوی هەناردەكراوە. ئاماژە بەوەشكراوە، كۆی داهاتی نەوتی هەناردەکراو لە مانگی ڕابردوودا بریتی بووە لە حەوت ملیار و ١٦ ملیۆن دۆلار. ئەوەش خراوەتەڕوو، زۆرینەی نەوتی هەناردەکراو لە کێڵگە نەوتییەکانی ناوەڕاست و باشووری عێراقەوە بووە، کە بڕەکەی ١٠٣ ملیۆن و ٨٩٥ هەزار و ٧٠٦ بەرمیل بووە، هاوکات، بڕی ٩١١ هەزار و ١٧٨ بەرمیل نەوتیش لە کێڵگەی گەیارەوە هەناردە کراوە.

وەزارەتی بەرگریی تورکیا دەڵێت، بە وردیی چاودێریی گفتوگۆکانی هەسەدە و دیمەشق دەکەن و گرژییەکانی چەند رۆژی رابردووی پارێزگای حەلەبیش، دەخاتە ئەستۆی هەسەدە. وەزارەتی بەرگریی تورکیا، لە وەڵامنامەی هەفتانەی رۆژنامەوانی رایگەیاند، بە هەستیاری و وردییەوە، چاودێریی پەیوەندی، کۆبوونەوە و گفتوگۆکانی نێوان هێزەکانی سووریای دیموکرات و حکومەتی سووریا دەکەن. هەسەدە، لە چەند رۆژی رابردوودا رایگەیاند، هێزەکانی سەر بە حکومەتی سووریا لە سنووری پارێزگای حەلەب، هێرشیانکردووەتە سەر خەڵکی مەدەنی. وەزارەتی بەرگریی تورکیا، هەسەدە بە هۆکاری گرژیەکان ناودەبات و دەڵێت، هێرشەکان کراونەتەوە سەر هێزەکانی سەر بە دیمەشق و ئەو هێرشانە دەریدەخات، هەسەدە پابەندی رێککەوتنی 10ـی ئازار نەبووە و جارێکی دیکەش پیشانیدا، هەڕەشەن بۆ سەر ئاسایش و سەقامگیریی ناوچەکە. رۆژی 10ی ئازاری 2025، لە شاری دیمەشق، مەزڵوم عەبدی، فەرماندەی هێزەکانی سووریای دیموکرات و ئەحمەد شەرع، سەرۆککۆماری سووریا، رێککەوتنێکی هەشت خاڵییان واژۆکرد. بەگوێرەی رێککەوتنەکە پێویستە تاوەکو کۆتایی ئەمساڵ، سەرجەم دامەزراوە سەربازی، مەدەنی و ئیدارەییەکانی هەردوولا تێکەڵ بکرێن. دەسەڵاتدارانى تورکیا، چەند مانگێکە بەردەوام داوا لە هەسەدە دەکەن، بچێتە ناو سوپای سووریا و لەو بارەیەوە دەڵێت، لە پێناو ئاسایش و سەقامگیریی سووریا و ناوچەکە، بەردەوامدەبن لە هاوبەشییەکانیان لەگەڵ سووریا بۆ بەرەنگاربوونەوەی "گرووپە تیرۆرریستییەکان" و مکوڕیشن لەسەر پشتیوانیکردن لە بنەماکانی "یەک دەوڵەت و یەک سوپا" لە سووریا.

ئەمڕۆ پێنجشەممە دادگا فەڕەنسا بە تۆمەتی تێوەگلان لە کۆمەکی نایاسایی لیبیا سزای 5 ساڵ زیندانی بەسەر سارکوزی تەمەن 70 ساڵ سەپاند. تۆمەتەکەی سارکوزی ئەوەیە کە رێگەی داوە بە گەورە یاریدەدەرەکانی بۆ ئەوەی پارە لە رژێمەکەی قەزافی وەربگرن بۆ پاڵپشتی هەڵمەتی هەڵبژاردنی لەو کاتەی خۆی بۆ سەرۆکی فەرەنسا پاڵاوتبوو. گوایە سارکۆزی کە لە نێوان ساڵانی ٢٠٠٧ بۆ ٢٠١٢ سەرۆکی فەرەنسا بووە، "پشتیوانی دارایی نایاسایی لەلایەن موعەمەر قەزافی سەرۆکی ئەوکاتەی لیبیا وەرگرتووە بۆ ئەوەی لە ساڵی ٢٠٠٧دا بانگەشەی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی وڵاتەکەی بەڕێوەببات". گوایە سارکۆزی لە کاتی بانگەشەی هەڵبژاردنەکانی نێوان کۆتایی ساڵی ٢٠٠٦ تا سەرەتای ٢٠٠٧ بڕی ٥٠ ملیۆن یۆرۆی لە حکومەتی لیبیا وەرگرتووە. دوابەدوای ئەو تۆمەتانە، لە ساڵی ٢٠١٣ لێکۆڵینەوەی سەرەتایی لە ڕووداوەکە دەستیپێکرد، سارکۆزی لە ٢١ی ئازاری ٢٠١٨ لە پاریس دەستبەسەرکرا و لێکۆڵینەوەش لە دژی دەستیپێکرد بە تۆمەتی "پارەدارکردنی نایاسایی بۆ بانگەشەی هەڵبژاردن و گەندەڵی و شاردنەوەی پارەی گشتی لیبیا". لە لایەکی دیکەوە گوایە زیاد تەکیەدین، بازرگانێکی بەڕەچەڵەک فەرەنسی-لوبنانی و شایەتحاڵی دۆسیەی لیبیا، لە کۆتاییەکانی ساڵی ٢٠٠٦دا بڕی ٥ ملیۆن یۆرۆی لە لیبیاوە بۆ سارکۆزی هێناوە. ارکۆزی ئەو تۆمەتانەی ڕەتکردۆتەوە کە لە سەرەتای دۆسیەکەوە ئاراستەی کراوە، کە لەسەرەتای ئەمساڵەوە کرایەوە دوای لێکۆڵینەوەیەک کە زیاتر لە ١٠ ساڵە بەردەوامە. لە لایەکی دیکەوە، زیاد تەکیەدین، بازرگانێک بە ڕەچەڵەک فەرەنسی-لوبنانی و شایەتحاڵێکی "کلیل" بوو لە دۆسیەی لیبیا، لە ٢٣ی ئەیلول لە بەیروت کۆچی دوایی کرد.

ئۆزگور ئۆزێل بۆ ئەردۆغان: ئەگەر غیرەتت هەیە، ناتانیاهۆ بە تاوانباری جەنگ ناو ببە ئۆزگور ئۆزێل، سەرۆكی پارتی گەلی کۆماری (جەهەپە) لە پەیامێكدا بە رەجەب تەیب ئەردۆغان دەڵێت: ئەمڕۆ ترەمپ دەبینیت پێی بڵێ: ناتانیاهۆ تاوان دژی مرۆڤایەتی ئەنجام دەدات، بڵێ: پێویستە وەزیری دەرەوەتان ئاگاداری هەنگاوەکەی بێت؛ ئەو کێیە؟' ئەوسا من لە ئسنبۆغا پیرۆزباییتان لێدەکەم لەكاتی گەڕانەوەتان لە ئەمریکا، بەڵام دەزانم لەبری ئەوەی سەربەرزانە بوەستیت لەوێ‌ سەرت دادەنەوێنیت. ئۆزێل لەمیانی وتارێكدا لە گردبونەوەی پشتیوانی لە فەلەسیتن كە لەناوچەی ئەیوب سوڵتان لە ئەستەنبوڵ بەڕێوەچوو، رەخنەی توندی  لە حکومەتەكەی ئەردۆغان  گرت و پەیامێکی هاودەنگی لەگەڵ گەلی فەلەستین پێشکەش کرد. ئۆزێل، رەخنەی توندیشی لە لێدوانەکەی ماركۆ ربیۆ، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا گرت کە لە چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ كەناڵی "فۆكس نیوز" لەوەڵامی هێرشەكەی ئەدرۆغاندا بۆ سەر ناتانیاهۆ لە وتارەكەی لە نەتەوەیەكگرتووەكان وتی: چی دەڵێن بابیڵێن لە كۆتایدا ئەوان دێن و دەپارێنەوە بۆ ئەوەی چەند خولەكێك چاویان بەسەرۆك ترەمپ بكەوێت و تەوقەیەكی لەگەڵ بكەن.  ئۆزیل وتیشی: تەحەدای هەرکەسێک دەکەم کە قسەی وا بە سەرۆک کۆماری تورکیا بڵێت، بەڵام بەداخەوە گوێیان لەهیچ نەبووە، هاوتاکانی بێدەنگنیان هەڵبژاردووە،  عومەر جەلیک دێت و ئۆپۆزسیۆن تاوانبار دەکات، شەرم لە خۆت بکە. سەرۆكی پارتی گەلی كۆماری راشیگەیاند: ئێمە داوای هەڵوەشاندنەوەی تەواوی بازرگانی لەگەڵ ئیسرائیل و سەپاندنی گەمارۆی توندمان کرد، بەڵام حکومەت خۆی دزییەوە، لە پەرلەمان کۆبونەوەیەکمان ئەنجامداو وتمان با هەموو سەرکردەی حزبەكان بچینە فەلەستین، هەمووان رازی بوون، بەڵام ئەردۆغان بێدەنگی لێكرد.  تەنانەت فەڕەنسا و سعودیەش کۆنفرانسی تایبەت بە فەلەستین بەڕێوەدەبەن، بەڵام تورکیا هێشتا گۆشەگیرە، پێدرۆ سانشێز(سەرۆك وەزیرانی ئیسپانیا) رایگەیاند، ئەگەر ئیسرائیل لە مۆندیالی 2026 بێت، ئیسپانیا بەشداری ناکات، ئەوە ئازایەتییە، پێویستە توركیا  چاوی لێبكات.

فوئاد حوسێن: بە ئەگەری زۆرەوە هەناردەکردنەوەتی نەوت لەم هەفتەیەدا دەستپێدەکاتەوە فوئاد حوسێن، وەزیری دەرەوە و جێگری سەرۆکوەزیرانی عێراق رۆژی پێنجشەممە بە بلومبێرگی گوت، عێراق بەهۆی راگرتنی هەناردەی نەوت لە هەرێمی کوردستان، لەنێوان 22 بۆ 25 ملیار دۆلار زیانی بەرکەوتووە. فوئاد حوسێن پێشبینی کرد کە هەناردەکردن "بە ئەگەری زۆرەوە لەم هەفتەیەدا" دەستپێبکاتەوە. بەپێی خەمڵاندنەکانی پێشوو، زیانەکان کە تاوەکو مانگی شوباتی ئەم ساڵ 19 ملیار دۆلار بوو. ئەمە لە کاتێکدایە کە هەرێمی کوردستان و زۆربەی کۆمپانیاکانی نەوت رێککەوتنێکیان بۆ دەستپێکردنەوەی هەناردەکردن واژۆ کردووە، بەڵام هێشتا پێویستی بە رەزامەندی فەرمیی بەغدا هەیە، ئەمە بەپێی راگەیێندراوێکی وەزارەتی سامانە سرووشتییەکانی هەرێمی کوردستان کە دوێنێ بڵاویکردەوە. وەزارەتەکە ئاماژەی بەوەدا کە هێشتا چاوەڕێی وەڵامی وەزارەتی نەوتی فیدراڵین، لە کاتێکدا کۆمپانیای بەبازاڕکردنی نەوتی عێراق "سۆمۆ" رایگەیاندووە، رێککەوتنەکە لە "قۆناخی کۆتاییدا"یە.  پێش وەستانی هەناردەکردن لە مانگی ئاداری 2023، هەرێمی کوردستان رۆژانە زیاتر لە 400 هەزار بەرمیل نەوتی هەناردە دەکرد.  لە مانگی تەممووزدا، هەرێمی کوردستان رەزامەندی دەربڕی لەسەر رادەستکردنی نەوت بە "سۆمۆ" بۆ ئەوەی لە بازاڕی نێودەوڵەتی دا بیفرۆشێت. بەغدا هەروەها داوای لە هەولێر و نوێنەرانی کۆمپانیا نێودەوڵەتییەکانی نەوت کردووە بۆ کۆبوونەوەیەکی نوێ بۆ تاوتوێکردنی وردەکارییەکانی دەستپێکردنەوەی هەناردەکردن و دڵنیابوون لە پێدانی شایستە داراییەکانی کۆمپانیاکان.  کۆمپانیاکانی "دی ئێن ئۆ" (DNO)ی نەرویجی و "گەنەل ئینەرجی" (Genel Energy) دووپاتیانکردەوە کە دەیانەوێت گەرەنتی روون بۆ پێدانی شایستە داراییەکانیان هەبێت. رۆژی چوارشەممە، 24-09-2025، گوتەبێژێکی کۆمپانیای دی ئێن ئۆ بە تۆڕی میدیایی رووداوی گوت: "زۆر حەزمان بە وەرگرتنی نەوتە لە بری پارەی کاش، چونکە وەک یەکێک لە کۆنترین و گەورەترین کۆمپانیا سەربەخۆکانی جیهان بۆ گەڕان و بەرهەمهێنانی نەوت و گاز، سیستمێکی بازرگانیمان هەیە و دەتوانین بە بازاڕکردنی پشکی خۆمان لە نەوتی تاوکێ، بەهای زیاتر بەدەست بهێنین." لەبارەی فرۆشتنی ناوخۆیی یان هەناردەکردن، گوتەبێژەکە گوتی: "ئامانجی DNO ئەوەیە کە نەوتەکەی بە بەرزترین نرخ بفرۆشێت، کە کڕیارێک بتوانێت وەریبگرێت و ئامادە بێت بەپێی رێککەوتنەکە پارە لە کاتی وەرگرتن بدات."