هاوڵاتی ئەمڕۆ دووشەممە له واشنتۆن سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق و وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مه‌ریكا كۆبوونه‌وه و باسیان له كاراكردنه‌وه‌ی رێككه‌وتنی ستراتیژی كرد. نووسینگەی سەرۆک وەزیرانی عێراق بڵاویکردەوە، ئەمڕۆ دووشەممە محەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق له‌گه‌ڵ ئه‌نتۆنی بلینكن وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مه‌ریكا لە واشنتۆن کۆبوونەوە، به‌پێی راگه‌یه‌ندراوی نووسینگه‌ی سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق له كۆبوونه‌وه‌كه‌دا تاووتاوێی هه‌وڵه‌كان بۆ دانانی بنه‌ماكانی په‌یوه‌ندیی دوورمه‌ودای نێوان هه‌ردوو وڵات كرا، وێڕای ئه‌وه‌ش جه‌خت له كاراكردنه‌وه‌ی رێككه‌وتنی ستراتیژی كرایه‌وه. سودانی و بلینكن گفتوگۆیان له‌باره‌ی پرسه‌كانی ئابووری و هه‌لی وه‌به‌رهێنان بۆ كۆمپانیا ئه‌مه‌ریكییه‌كان له عێراق، به‌تایبه‌ت له بواری وزه‌دا كرد، هه‌روه‌ها سودانی له‌میانی كۆبوونه‌وه‌كه‌دا رایگه‌یاند، رێكه‌وتنی ستراتیژی نه‌خشه‌رێگای په‌یوه‌ندییه‌كانی داهاتووی عێراق و ئه‌مه‌ریكایه. وتیشی: پێویسته هه‌وڵه‌كان بۆ رێگری له فراوانبوونی ململانێ له رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست زیاتر بكرێن. له‌لایه‌ن خۆیه‌وه وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مه‌ریكا پشتگیری له هه‌ڵوێسته‌كانی عێراق له ناوچه‌كه كرده‌وه و رایگه‌یاند "پشتگیری له عێراقێكی به‌هێز به له‌به‌رچاوگرتنی هه‌وڵه‌كان بۆ دابینكردنی سه‌قامگیری ناوچه‌یی و نێوده‌وڵه‌تی و هه‌نگاوه‌كان به‌ره‌و په‌ره‌پێدانی په‌یوه‌ندییه‌كان له‌گه‌ڵ وڵاتانی دراوسێ ده‌كه‌ین". جێگەی ئاماژەیە، رۆژی 13ی نیسانی 2024، محه‌ممه‌د شیاع سودانی، سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق سەردانی ئەمەریکای کرد و بڕیارە تاوەکو 19ی ئەم مانگە لە ئەمه‌ریكا بێت و بەردەوامی بە کۆبوونەوەکانی بدات لەگەڵ بەرپرسانی ئەو وڵاتە.
هاوڵاتی وا بریارە ئێوارەی ئەمرۆ دوشەممە ، محەمەد شیاع سودانی و جۆبایدنی سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا لە کۆشکی سپی کۆببنەوە و لەبارەی چەند تەوەرێکی جیاوازی ئابووری و سیاسی و ئەمنی گفتۆگۆ بکەن. هەروەها وا بریارە رێکارەکانی کاراکردنەوەی رێکەوتنی ستراتیژی نێوان هەردوو وڵات تەوەرێکی دیکەی گفتۆگۆکانی نێوان هەردوولا بێت. لەلایەکی دیکەوە بە پێی پرۆتۆکۆڵی سەردانەکەی "سودانی" سەرۆک وەزیرانی عیراق ، بەر لە چاوپێکەوتنەکەی لەگەڵ سەرۆکی ئەمەریکا ، لەگەڵ "ئەنتۆنی بلینکن"ی وەزیری دەرەوەی ئەمەریکا کۆدەبێتەوە و دوای کۆتایی هاتنی کۆبوونەوەکەشی لەگەڵ سەرۆکی ئەمەریکا ، لە پنتاگۆن لەگەڵ وەزیری بەرگری ئەمەریکا کۆببێتەوە. هاوکات لە میانەی سەردانەکەیدا دوا نیوەڕۆی ئەمڕۆ سودانی لەگەڵ رەوەندی عێراقی لەو وڵاتە کۆبوەوە و رایگەیاند، کار لەسەر دامەزراندنی فەرمانگەیەک دەکرێت بۆ کاروباری کۆچبەران و راشیگەیاند، بە بەهای پێنج ملیار دۆلار یاداشتنامە لەگەڵ دامەزراوە داراییەکانی ئەمەریکا ئیمزاکراوە و دەستیان بە پڕۆژەکانی پەیوەست بە پاڵاوگەکان کردوە و ساڵی 2024 دوا ساڵ دەبێت بۆ هاوردەکردنی وەرگیراوەکانی نەوت. هەر لەو دانیشتنەدا سەبارەت بە سزای سەر بانکەکانی ئەمریکاش لە عێراقیش سودانی رایگەیاند؛گەنجینەی ئەمەریکا تێبینییەکانی لەسەر کاری بانکەکان تۆمار کردوە لە ساڵانی پێشودا، نەک لە سەردەمی حکومەتی ئێستادا کە پلاتفۆرمی ئەلیکترۆنی پەسەند کردوە. ناوبراو باسی لە هەردو پرۆژەی رێگای گەشەپێدان و بەندەری فاو کرد و وتی: ئەو دو پرۆژەیە عێراقێکی نوێ دروست دەکات، رێگای گەشەپێدان هەرزانترین و خێراترین پڕۆژەیە بۆ گواستنەوەی کاڵاکان، و یەکەم بنەماکانی بەم زوانە لە کاتی سەردانیەکەی سەرۆکی تورکیا واژۆ دەکرێت. محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق لەسەر بانگهێشتی فەرمیی جۆ بایدن، سەرۆکی ئەمریکا بە سەرۆکایەتیی شاندێک لە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکایە و، بڕیارە ئەمڕۆش لە کۆشکی سپی لەگەڵ جۆ بایدن، سەرۆکی ئەمریکا کۆببێتەوە. هاوکات بڕیارە لە درێژەی کۆبونەوەکانیدا لەسەر چەند تەوەرێکی گرنگی وەک ، رێکەوتننامەی ستراتیژی نێوان هەردوو وڵات و چەند دۆسییەکی بازرگانی و ووزە و وەبەرهێنان و پەروەردە و قەڵاچۆکردنی گەندەڵی و گەراندنەوەی پارە دزراوەکانی عیراق ، لەگەڵ گەورە بەرپرسانی ئەو وڵاتە کۆببێتەوە.
هاوڵاتی رۆژنامەی "وۆڵ ستریت جۆرنال"ی ئەمریکی لە زاری سێ بەرپرسی حکومی ئەمریکی بڵاویکردەوە رەنگە ئەمرۆ دووشەممە ،ئیسرائیل وەڵامی هێرشەکەی ئێران بداتەوە. لەلایەکی دیکەوە "پیتەر لیرنەر" ی وتەبێژی سوپای ئیسرائیلی بە ئاژانسی هەواڵی " ئەی بی سی نیوز"ی ئەمریکی راگەیاند،بە مەبەستی وەڵامدانەوەی هێرشەکەی ئێران سووپا چەند بژاردەیەکی خستۆتەبەردەم حکومەتی ئیسرائیل. هەروەها "لیرنەر" ئەوەشی ئاشکرا کردووە کە "رەنگە وەڵامدانەوەکەی ئیسرائیل سەربازی بێت و رەنگیشە بە شێوازێکی دیکە بێت ،ئەمرۆ یان لە رۆژانی داهاتوودا حکومەتی ئیسرائیلی جۆر و کاتی وەڵامدانەوەکە دیاری دەکات". لەماوەی ئەم چەند رۆژەی رابردووشدا "جۆبایدن" سەرۆکی ئەمەریکا داوای لە سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیلی کرد ولاتەکەی پەلە نەکات لە وەڵامدانەوەی ئێران، هەروەک چۆن بەرپرسە باڵاکانی ئەمەریکا چەند جارێک جەختییان لەوە کردۆتەوە کە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا بە هیچ شێوەیەک بەشداری لە هیج جۆرە هێرشێک بۆ سەر ئێران ناکات و لە ئێستاشدا لە گەڵ هاوپەیمانەکانیان هەوڵی هێورکردنەوەی دۆخەکە و بەرگرتن لە تەشەنە سەندنی جەنگ لە ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەراست دەدەن. جێی ئاماژەیە دوابەدوای هێرشی ئیسرائیل بۆ سەر باڵیوزخانەی ئێران لە دیمەشقی پایەتەختی سوریا و کووشتنی حەوت گەورە فەرماندەی ناو سوپای پاسدارانی کۆماری ئیسلامی ئێران و کەسانی نزیک لەو سوپایە، دەرنگانێکی شەوی شەممەی رابردوو ئێران بە دەیان مووشەک و دروون هێرشی کردە سەر ئیسرائیل ، بەڵام بە پێی سەرچاوە ئیسرائیلییەکان هێرشەکە زەرەروزیانێکی ئەوتۆی لێنەکەوتەوە.
هاوڵاتی باسم عه‌وادی وته‌بێژی حكومه‌تی عێراق ئه‌مڕۆ یه‌كشه‌ممه دوپاتیكرده‌وه، سه‌ردانه‌كه‌ی محه‌مه‌د شیاع سودانی سه‌رۆك وه‌زیران بۆ واشنتن به ئامانجی كاراكردنی چوارچێوه هاوكارییه‌كانی ناو ڕێككه‌وتنی چوارچێوه ستراتیژییه و راشیگه‌یاند، له‌كۆبونه‌وه‌كه‌ی بایدن و سودانی بیروڕا له‌سه‌ر ژماره‌یه‌ك دۆسیه ئاڵوگۆڕ ده‌كرێت. رۆژی شەممە، 13ـی نیسان محەممەد شیاع سوودانی بە سەردانێکی فەرمی بەرەو واشنتن بەڕێکەوت؛ بڕیارە سبەی دووشەممە، 15ی نیسان بایدن لە کۆشکی سپی لەگەڵ جۆ بایدن، سەرۆکی ئەمریکا کۆبێتەوە. باسم عه‌وادی وتەبێژی حکومەتی عێراق سەبارەت بە هۆکاری سەردانەکەی سودانی له لێدوانێكی رۆژنامه‌وانیدا رایگه‌یاند،، سه‌ردانه‌كه‌ی محه‌مه‌د شیاع سودانی بۆ واشنتن یه‌كێكه له سه‌ردانه گرنگه‌كانی په‌یوه‌ندییه‌كانی عێراق و ئه‌مریكا، "ئامانجی كاراكردنی ڕێككه‌وتنی ستراتیژییه له‌بواره‌كانی وه‌به‌رهێنانی سیاسی، ئابوری، بانكی، وزه، كه‌شوهه‌وا، ئه‌و بابه‌تانه‌ی كه ده‌مێننه‌وه و ده‌توانین وه‌به‌رهێنانیان تێدا بكه‌ین بۆ فراوانكردنی چوارچێوه‌ی هاوكارییه‌كان". وتیشی، "كۆبونه‌وه‌كه‌ی سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق له‌گه‌ڵ سه‌رۆكی ئه‌مریكا په‌یامی گرنگ له‌خۆده‌گرێت كه له‌سه‌ر ژماره‌یه‌ك دۆسیه بیروڕا ئاڵوگۆڕ ده‌كرێن، به‌و پێیه‌ی هه‌ریه‌كه‌یان دیدگایان هه‌یه، هه‌روه‌ها زۆربه‌ی ئه‌و دۆسێیانه باسده‌كرێن كه ده‌كرا له‌ڕێگه‌ی لیژنه لاوه‌كییه‌كانه‌وه ڕێككه‌وتنیان له‌سه‌ر بكرایه". سەبارەت بەوەی کە ئایا سەردانەکە پەیوەستە بە چارەنوسی هێزەکانی هاوپەیمانان لە عێراق ڕایگەیاند،" ئەم سەردانە، سەردانێکى ئەمنى و سەربازى نییە، بۆیە هیچ بەرپرسێکى ئەمنى و سەربازى لەنێو شاندى یاوەرى سەرۆکوەزیراندا نییە، سەردانەکە بۆ کاراکردنى رێککەوتنى ستراتیژییە کە حەوت لایەنى گرنگ، ئابوورى، وەبەرهێنان، کشتوکاڵ، ژینگە، خوێندن، کەشوهەوا و چەندین دۆسیەی دیکە لە خۆدەگرێت."
هاوڵاتی ماڵپەری "ئیلای"ئیسرائیلی رایگەیاند، لە ئیستادا سەرۆکایەتی ئەرکانی سوپای ئیسرائیل بەمەبەستی وەڵامدانەوەی هێرشەکەی شەوی رابردووی ئێران، خەریکی تاوتوێ کردنی چەند بژاردەیەکی جۆراوجۆرن. هەروەها ماڵپەرەکە ئەوەشی ئاشکراکردووە کە یەکێک لە بژاردەکانی بەردەم سەرۆکایەتی ئەرکان ،کووشتنی فەرماندە باڵاکانی ناو سوپای پاسدارانی ئێرانە. هەروەک چۆن ماڵپەرەکە لە زاری سەرچاوەیەکەوە ئەوەشی خستۆتەروو کە بژاردەیەکی دیکەی بەردەم سوپای ئیسرائیلی بە ئامانج گرتنی کەشتییە ئێرانییەکانە و هەروەها بوردومانی چەند دامەزراوەیەکی حکومی و کێڵگەی نەوتی یەکێکی ترە لە بژاردەکان. لەلایەکی دیکەوە ئاژانسەکانی هەواڵی ئیسرائیل بڵاویانکردەوە کە لە ئێستادا ناکۆکییەک لەبارەی چۆنییەتی وەڵامدانەوەی هێرشەکانی ئێران لەناو ئەندامانی ئەنجومەنی جەنگی ئیسرائیلی دروست بووە. جێی ئاماژەیە شەوی رابردوو ئێران لە تۆڵەی هێرشەکەی سوپای ئیسرائیلی بۆ سەر باڵیۆزخانەکەی لە سوریا ، بە دەیان مووشەک و دروون هیرشی کردە سەر ئیسرائیل ، بەڵام بە پێی سەرچاوە ئیسرائیلییەکان هێرشەکە کاریگەرییەکی ئەوتۆی نەبووە.
هاوڵاتی دوا بە دوای دەستبەسەردا گرتنی کەشتییەکی بازرگانی پورتەگالی لە نزیک گەرووی هۆرمۆز لە لایەن سوپای پاسدارانەوە بەوەی کە ئەم کەشتییە خاوەنەکەی میلیاردێرێکی ئیسرائیلییە، دانیال هاگاری، وتەبێژی سوپای ئیسرائیل رایگەیاند "ئێران لەبەر ئەم کارەی بە قورسی سزا دەدرێت". هاگاری لە پەیامێکی ڤیدیۆییدا رایگەیاند "ئێران پشتیوانی هێزە تیرۆریستەکانە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و دەرەوەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و راهێنانیان پێ دەکات و پڕچەکیان دەکات. هێزە میلیشیاکانی سەر بە ئێران لە عێراق، سوریا و یەمەن لە ٧ی تشرینی یەکەمەوە ئەم جەنگەیان کردووە بە جەنگێکی جیهانی". وتەبێژی سوپای ئیسرائیل، ئێرانی بە گەورەترین پشتیوانی تیرۆریسم لە دونیا ناوبرد و ئەوەی خستەڕوو "تۆڕی تیرۆریستی ئێران جگە لەوەی هەڕەشەیە بۆ سەر خەڵکی ئیسرائیل، غەزە، لوبنان و سووریە، بەڵکو رژێمی ئێران پەرە بە جەنگی ئۆکراین دەدات و حکومەتی تاران ئەوەی هەڵبژاردووە کە پەرە بە جەنگ بدات لە ناوچەکە و ئەنجامەکەی ئەبینێتەوە". ئەم بەرپرسە ئیسرائیلیە ئاماژەی بەوە دا وڵاتەکەی ئامادەی وەڵامدانەوەی هەرچەشنە هێرش و دەستدرێژییەکە بۆ سەر هێزەکانی و بەرژەوەندییەکانی لە لایەن ئێرانەوەو بە توندی وەڵامی ئەداتەوە. گەمارۆی ئابووری بۆ سەر ئێران ئەم وتانەی وتەبێژی سوپای ئیسرائیل لە کاتێکدایە کە ییسرائیل کاتێز، وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل دەربارەی دەستبەسەردا گرتنی کەشتییە بازرگانییەکە وتی "ئەوەی تارانی کردوویەتی دزی دەریاییە و دەبێ دەستبەجێ حەساری ئابووری بخرێتە سەر ئەو وڵاتە". کاتێز ئاماژەی بەوەشکرد "داوا لە ئەورووپا و دونیای ئازاد ئەکەم سوپای پاسداران بخەنە لیستی رێکخراوە تیرۆریستییەکانەوەو دەستبەجێ حەساری ئابووری بخەنە سەر ئێران". رۆژی شەممە ١٣ی نیسان کەشتییەکی بازرگانی لە دەریای عومان و گەرووی هۆرمۆز لە لایەن سوپای پاسدارانەوە دەستی بەسەردا گیرا و ماڵپەڕی فەرمی کۆماری ئیسلامی (ئێرنا) رایگەیاند "ئەم کەشتییە لە لایەن سوپای پاسدارانەوە دەستی بەسەردا گیراوەو بەرەو کەنارەکانی ئێران هێنراوە".
هاوڵاتی/ سازگار ئەحمەد بەهۆی گرژییەکانی ئێران و ئیسرائیل ترس لەلای بازرگانانی هەرێمی کوردستان دروستبووە و وەک خۆیان ئاماژەی پێدەکەن لە پێشووتر رۆژی هەزار بارهەڵگر دەچوونە دیوی ئێران، بەڵام ئێستا تەنها رۆژی 500 بارهەڵگر دەچنە ئەودیو. بازرگانێکی هەرێمی کوردستان کە نەیویست ناوی ئاشکرابکرێت بە هاوڵاتی راگەیاند "بەهۆی گرژییەکانی ئێران و ئیسرائیل ترس لەلای بازرگانانی هەرێمی کوردستان دروستبووە و هاتووچۆی بازرگانی کەمیکردووە". ئاشکراشیکرد "لە پێشووتردا ر رۆژی هەزار بارهەڵگر دەچوونە دیوی ئێران، بەڵام ئێستا تەنها رۆژی 500 بارهەڵگر دەچنە ئەودیو، بەهۆی ئەوەی ترسیان لا دروستبووە". بەهۆی زیادبوونی گرژییەکانی نێوان ئێران و ئیسرائیل بەشێک لە وڵاتان گەشتە ئاسمانییەکانیان لەگەڵ ئێران راگرت و داوایان لە هاوڵاتییەکانیان کرد ئەو وڵاتە جێبهێڵن. لەم چەند رۆژەی رابردوودا ئاستی گرژییەکانی ئێران و ئیسرائیل چووەتە قۆناغێکی نوێ و ئاماژەکان بە ئاراستەیەیە کە گرژییەکان بەرەو جەنگی راستەخۆ بچێت، ئەمەش تەنیا ئەگەرێکە و بەشێك لە چاودێران پێشبینی دەكەن، نازانرێت لە داهاتوودا چی روودەدات.
هاوڵاتی جێگری سەرۆکی ئەنجومەنی شورای ئیسلامی ئێران ئاشکرایکرد رێبەری باڵای ئێران بڕیاری هێرشکردنە سەر ئیسرائیل دەدات. ئەمرۆ شەممە 13ی نیسانی 2024 موجتەبا زولنوری, جێگری سەرۆکی ئەنجومەنی شورای ئیسلامی ئێران بە ئاژانسی هەواڵی (ئێرنا)ی رایگەیاند "هێزەکانی کۆماری ئیسلامی چاوەڕێی بڕیاری عەلی خامنەیی، رێبەری باڵای ئێران دەکەین بۆ هێرش کردنە سەر ئیسرائیل". هەروەها لەبارەی کێشمەکێشەکانی وڵاتەکەی و ئیسرائیل ئاماژەی بەوەکرد "رابەری شۆرشی ئیسلامی ئێران بە رەچاوکردنی بەرژەوەندی باڵای ئێران کات و شێوازی تۆڵەکردنەوەکەی ئێران لە ئیسرائیل دیاری دەکات".
هاوڵاتی دۆلاری ئەمریکی لە بازاڕی ئازادی تاران رۆژی شەممە ١٣ی نیسان سنووری ٦٦ هەزار تمەنی تێپەڕاند و هەر دۆلارێکی ئەمریکی بە ٦٦ هەزار و ٣٠٠ تمەن مامەڵەی پێوەکرا. لە دوای ١ی نیسان و هێرشی ئیسرائیل بۆ سەر کۆنسولگەری کۆماری ئیسلامی لە سوریا و کوژرانی حەوت فەرماندەی باڵای سوپا و ئەگەری وەڵامدانەوەی ئێران، تمەنی ئێرانی ١٠٪ بەهای خۆی لەم چەند رۆژەدا لە دەستداوە و پێش بینی دەکرێت لە رۆژانی داهاتوودا بەهای تمەن بەرامبەر بە دراوەکانیتر زیاتر دابەزێت. جگە لەمەش نرخی سکە لە دوێنێوە بەرزبوونەوەی بەرچاوی بەخۆیەوە بینیوە و ٣ بۆ ٦ لەسەد بەهاکەی بەرامبەر بە تمەن زیاتر بووە. دوانیوەڕۆی ئەمڕۆ شەممە ١٣ی نیسان، هەر سکەیەکی بەهاری ئازادی بە ٤٢ میلیۆن و ٤٣٠ هەزار تمەن مامەڵەی پێوەکرا، سکەی ئیمامی ٤٥ میلیۆن و ٧٠٠ هەزار تمەن مامەڵەی پێوەکرا. لە هەمانکاتدا بەپێی ئامارەکان لەگەڵ دەستپێکی بازاڕی بۆرسەی تاران، پێنوێنی گشتیی بۆرسە بە شێوەی بەرچاو دابەزی و ٢٦ هەزار یەکە لە بۆرسەی ئێران دابەزی. بە هۆی بەرزبوونەی بەرچاوی دۆلار خەڵک روویانکردۆتە بانکەکان و خەریکی کێشانەوەی پارەکانی خۆیانن لە بانک و بە پێی زانیارییەکان لە دوای نێوەڕۆی هەینی ١٢ی نیسانەوە تا پێش نیوەڕۆی شەممە ١٣ی نیسان، هاوڵاتییە ئێرانییەکان ٥٢٨ میلیارد تمەنیان لە بانکەکان کێشاوەتەوە و ئەمەش ئەگەری تێکشکانی بانکەکانی لێ ئەکەوێتەوە. ماڵپەڕی " مێهرنیوز" لە راپۆرتێکدا باس لەوە ئەکات لە ماوەی یەک هەفتەدا هاوڵاتیانی ئێرانی ٢ تریلیۆن و ٢١٨ میلیارد تمەنیان لە بانکەکان کێشاوەتەوە. شەممەی رەشی بۆرسە ماڵپەڕی "تجارت نیوز" لە راپۆرتێکدا بە ناونیشانی " شەممەی رەشی بۆرسە" باس لە دابەزینی بازاڕی بۆرسەی ئێران دەکات و نووسیویەتی، ئەمڕۆ شەممە یەک تریلیۆن و ٧٠٠ میلیار تمەن لە بازاڕی بۆرسەی ئێرانی هێنراوەتە دەرەوە و ئەمەش ئەگەری داڕمانی زیاتری بۆرسەی ئێران لێ ئەکەوێتەوە. لە ئێستادا خەڵک دەیانهەوێت پشکەکانیان بفرۆشن و ٩٩٪ ی ئەوانەی پشکیان لە بۆرسە هەیە خوازیاری فرۆشتنن و کەس ئامادە نییە پشک بکڕێت. بۆرسەی ئێرانی زیاتر بۆرسەیەکی دەوڵەتییە و بۆرسەیەکە زیاتر لە لایەن سوپای پاسدارانەوە بەڕێوە ئەبرێت. ئەگەرەکانی دروستبوونی جەنگی ئێران- ئیسرائیل لەگەڵ ئەوەی بووە بەهۆی دابەزینی بۆرسەی و بەهای تمەن، هەڵاوسانی زیاتری ئابووری و تێکشکانی بانکەکانی لێ دەکەوێتەوە.
هاوڵاتی لەگەڵ زیادبونی ناکۆکییەکانی نێوان ئێران و ئیسرائیل و باسکردن لە ئەگەرەکانی هێرشکردنە سەر ئیسرائیل لە لایەن ئێرانەوە وەک وەڵامدانەوە بە کوژرانی ٧ فەرماندەی باڵای سوپای پاسداران لە دیمەشق، بە پێی راپۆرتەکان بەرلە نیوەڕۆی رۆژی شەممە ١٣ی نیسان لە لایەن سوپای پاسدارانەوە دەست بە سەر کەشتییەکی پورتەگالیدا گیراوە لە گەرووی هۆرمۆز و بە پێی زانیارییەکانی رادیۆ سوپای ئیسرائیل، خاوەندارێتی ئەم کەشتییە ئەگەڕێتەوە بۆ میلیاردێرێکی ئیسرائیلی. بەرلەنیوەڕۆی رۆژی شەممە ١٣ی نیسان، ئەسۆشەیتێدپرێس رایگەیاند لە گەرووی هۆرمۆز لە لایەن هێزی دەریایی سوپای پاسدارانەوە دەست بە سەر کەشتییەکی بازرگانیدا گیراوە و دوا بە دوا بڵاو بوونەوەی هەواڵەکە لە لایەن ئەسۆشەیتێد پرێسەوە ماڵپەڕی فەرمی کۆماری ئیسلامی (ایرنا) هەواڵەکەی پشتڕاست کردەوە. ماڵپەڕی "ایرنا " نووسیویەتی، هێزی تایبەتی دەریایی سوپای پاسداران دەستیان بەسەر کەشتی کەشتی " MSC " دا گرتووەو بەرەو کەنارەکانی ئێرانی دەهێنن. بە پێی زانیارییەکانی رێکخراوی بازرگانی دەریایی بەریتانیا، ئەم کەشتییە لە ٥٠ مایلی باکووری رۆژهەڵاتی بەندەری "الفجیرە"ی ئیمارات لە دەریای عوممان، دەستی بەسەردا گیراوە. ئەسۆشەیتێدپرێس نووسیویەتی کەشتی «MSC Aries» سەر بە کۆمپانیای " زۆیاک مریتایم"ە کە نووسینگەکەی لە "لەندەن"ەو میلیاردێرێکی ئیسرائیلی بە ناوی "ئایال ئۆفێر" خاوەندارێتی کۆمپانیاکە دەکات. دوابە دوای توندتربوونەوەی ناکۆکییەکانی نێوان ئێران و ئیسرائیل، راپۆرتەکان ئاماژە بەوە ئەدەن وڵاتانی رۆژئاوایی بە هاوڵاتیانی خۆیان راگەیاندووە خۆیان بە دوور بگرن لە سەفەر بۆ وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و هەروەها خەریکی توندترکردنەوەی لایەنەکانی خۆپارێزین لە ناوچەکە. رۆژنامەی " Daily Mail " بەرەبەیانی یەکشەممە ١٣ی نیسان لە زاری وەزیری بەرگری بەریتانیاوە بڵاوی کردەوە کە هێزی دەریایی بەریتانیا، ئۆپەراسیۆنی تایبەتی بۆ گواستنەوەی هاوڵاتیانی بەریتانی لە ناوچەکە ئەنجام ئەدات ئەگەر کۆماری ئیسلامی هێرش بکاتە سەر ئیسرائیل. کەناڵی تەلەفیزیۆنی ABCNEWS رۆژی هەینی لە زاری چەند بەرپرسێکی ئەمریکییەوە کە نەیانویستووە ناویان ببرێت نووسیویانە، ئێران دەیان مووشەکی کرووز و بالیستیک و فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی خۆکوژی بۆ هێرشکردنە سەر ئیسرائیل ئامادە کردووە. کۆماری ئیسلامی لە ئێستادا ئەتوانێت بە مووشەکەکانی خۆی راستەوخۆ خاکی ئیسرائیل بکاتە ئامانج و لەو رووەوە ئەگەری هێرشکردنە سەر ئیسرائیل لە لایەن ئێرانەوە ئەبێ بە هۆی تێکچوونی ئەمنییەت و ئاسایشی ئاسمانی ناوچەکە، "دەیلی مەیل" نووسیویەتی بەریتانیا ئەیەوێت هاوڵاتییەکانی خۆی لە رێگای دەریاوە لە مەترسییەکان دوور بخاتەوە. هاوکات لەگەڵ ئەم رێکارەی بەریتانیا بۆ پاراستنی هاوڵاتییەکانی خۆی، وڵاتانی ئەڵمانیا، کەنەدا، رووسیا، هۆڵەندا، ئەمریکا و ئۆسترالیا داوایان لە هاوڵاتییەکانی خۆیان کردووە لە ئێستادا خۆیان بەدوور بگرن لە سەفەر بۆ ئێران و ئیسرائیل و ناوچەکە، هاوکات چەند کۆمپانیایەکی فڕۆکەوانی رۆژئاوایی رایانگەیاندووە لە ئێستادا سەفەرەکانی خۆیان بۆ ئێران راگرتووە و سنووری ئاسمانی ئێران بەکار ناهێنن. وەزارەتی دەرەوەی هۆڵەندا رایگەیاند باڵیۆزخانەی خۆی لە تاران دائەخات و کۆنسولگەری هۆڵەندا لە هەولێر لە رۆژی یەکشەممە ١٤ی نیسانەوە دائەخرێت. دوای هێرشی ئیسرائیل بۆ سەر بینای کۆنسولگەری ئێران لە رۆژی ١ی نیسانی ٢٠٢٤ کە ٧ ئەفسەری باڵای سوپای پاسداران لەوانە محەممەد رەزا زاهیدی، بەرپرسی دۆسیەی سووریا و لوبنان لە سوپای قودس کوژران، راپۆرتەکان باس لەوە ئەکەن ئەگەری زۆری هەیە ئێرن راستەوخۆ هێرش بکاتە سەر ئیسرائیل. دوای قاسم سولەیمانی، فەرماندەی پێشتری سوپای قودس، کە بەفەرمانی دۆناڵدترامپ لە عێراق کوژرا، محەممەد رەزا زاهیدی، دیارترین و پلەبەرزترین فەرماندەی ئێران بووە کە لە دەرەوە ئەو وڵاتەوە کوژراوە. جگە لە زاهیدی، لە مانگەکانی رابردوودا و دوای دەستپێکی جەنگی غەزە، ژمارەیەکیتری فەرماندەی سوپای پاسداران لە لایەن ئیسرائیلەوە لە سووریا کوژراون. رۆژنامەی ئەمریکی واڵ ستریت جۆرناڵ، بەرەبەیانی رۆژی هەینی لە راپۆرتێکدا باسی لەوە کردووە ئەگەری زۆری هەیە لە ٤٨ کاتژمێری داهاتوودا ئێران بە فەرمانی خامنەیی هێرش بکاتە سەر ئیسرائیل و خامنەیی لە ئێستادا خەریکی تاوتوێکردنی مەترسییەکانی ئەم هێرشەیە، بەڵام هێزە سەربازییەکانی ئێران فڕۆکە خۆکوژەکانیان لە حەشارگەکانیان هێناوەتە دەرەوەو ئامادەیان کردوون.
هاوڵاتی ئەمرۆ شەممە ، پۆلیسی دیمەشق رایگەیاند،لە نزیک کونسلییەی ئێران لە دیمەشقی پایەتەختی سوریا بۆمبێکی چێنراو تەقییەوە. لە راگەیندراوەکەی پۆلیسدا ئەوەش هاتووە کە بۆمبەکە بە ئۆتۆمبێلێکی جۆری "جێب" لکێنرابوو و تەقینەوەکە جگە لە زیانی گیانی هیچ زیانێکی گیانی لێنەکەوتۆتەوە. لەلایەن خۆیەوە "رامی عەبدولرەحمان" بەرێوەبەری تۆری سوری بۆ مافەکانی مرۆڤ رایگەیاند،چەند کەسێکی نەناسراوبەدووری دوو کیلۆمەتر لە کونسلییەی ئێران، بۆمبێکیان بە ئۆتۆمبێلێکی "جێب" دا لکاندووە و تا ئێستا نازانرێت چ کەسێک لەم تەقینەوەیەدا بە ئامانج گیراوە. لە هەمان کاتیشدا ناوبراو جەختی لەوەشکردەوە کە ئەو ناوچەیەی کە بۆمبەکەی تێدا تەقێنراوە ، بە ناوچەیەکی ئەمنی ناسراوە کە چەندین کەسایەتی سووری و بێگانەی نزیک لە ئێران تێیدا نیشتەجێن. جێی ئاماژەیە لەدوای هێرشەکەی ئیسرائیل بۆ سەر کونسلییەی ئێران لە دیمەشقی پایەتەختی سوریا ، ئەمە دووەمین تەقینەوەیە کە لەو ناوچەیە روودەدات.
هاوڵاتی / شوان عەباس بەدری لە ئێستادا وڵاتانی رۆژئاوا و ئەمەریکا بە وردی چاودێری ئاڵۆزی و ئالەنگارییەکانی نێوان ئێران و ئیسرائیل دەکەن و چاودێرە سەربازی و سیاسییەکانیش بە سەر دوو رای جیاوازدا دابەش بوون . بەشێکیان پێیان وایە کە ئێران هێرشێکی سنووردار بۆ سەر ئیسرائیل ئەنجام ئەدات و بەشەکەی دیکەش پێیان وایە لە ئێستادا کە کێشە ناوخۆییەکانی ئێران لە لێواری تەقینەوەدایە و خەڵکی ئێران بە بارێکی ئابووری سەختتدا تێدەپەرن ، حکومەتی ئێران بۆ مەشغوڵ کردنی ئێرانییەکان هێرشێکی بەرفراوانی مووشەکی و دروونی دەکاتە سەر ئیسرائیل. لەمبارەیەوە سەرچاوە هەواڵگرییەکانی رۆژئاوا و ئەمەریکا بە ئاژانسی "رۆیتەرزیان" راگەیاندووە کە لە ئێستادا ئێران خاوەن کۆگەیەکی بەرفراوانی مووشەک و درونی بۆمرێژکراوە . لێرەدا هاوڵاتی زانیاری ورد لەبارەی گرنگترین مووشەکە جەنگییەکانی ئێران دەخاتە روو. مووشەکی دوورمەودا چەند رۆژێ لەمەبەر ئاژانسی هەواڵی " ئیسنا" نیمچەفەرمی ئێران بە گرافیکێک نۆ مووشەکی ئێرانی خستەروو کە دەتوانن قوڵایی ئیسرائیل بپێکن. مووشەکی " سوجەیل" یەکێکە لە مووشەکە دوورمەوداکانی ئێران کە دەتوانێت 17 هەزار کیلۆمەتر لە کاتژمێرێکدا ببرێت و مەوداکەشی دەگاتە 2500 کیلۆمەتر، "خەیبەر" یەکێکی دیکەیە لە مووشەکە دوورهاوێژەکان و مەوداکەی دەگاتە 2000 کیلۆمەتر، مووشەکی "حاجی قاسم" کە بەناوی"قاسم سولەیمانی" فەرماندەی پێشووی سوپای قودس ناونراوەو مەوداکەی دەگاتە 1400 کیلۆمەتر. مووشەکی کورت مەودا ماوەیەک لەمەوبەر رێکخراوی سنووردارکردنی چەک کە رێکخراوێکی ناحکومی ئەمریکییە رایگەیاند، ئێران خاوەنی چەندین مووشەکی کورت مەودای جۆراجۆرە کە هەندێکیان بریتین لە "شەهابی یەک" و مەوداکەی 300 کیلۆمەترە، "زولفەقار" مەوداکەی 700 کیلۆمەترە و "شەهابی سێ" مەوداکەی لە نێوان 800 بۆ 1000 کیلۆمەترە و "عیماد ی یەک" مەوداکەی 2000 کیلۆمەترە و "سوجەیل" هەوڵ دەدرێت مەوداکەی بگەیەنرێتە 1500 بۆ 2500 کیلۆمەتر. جگە لەم مووشەکانە ئێران خاوەنی مووشەکی "کرۆز کەی.ئات-55"و توانای هەڵگرتنی کڵاوەی ئەتۆمی هەیە و مەوداکەی دەگاتە 3000 کیلۆمەتر و هەروەها خاوەنی چەند مووشەکێکی نوێی دژەکەشتییە کە مەوداکانیان دەگاتە 300 کیلۆمەتر و توانای هەڵگرتنی کڵاوەیەکی تەقەمەنی یەک تەنییان هەیە. مووشەکی هایپەرسۆنیک لە مانگی حوزەیرانی ساڵی رابردوودا ئاژانسی هەواڵی کۆماری ئیسلامی ئێران رایگەیاند، بۆ یەکەمین جار هێزە سەربازییەکانی ئێران توانیویانە مووشەکی بالیستی هایپەرسۆنیک بەرهەم بهێنن. جێی ئاماژەیە ئەم جۆرە مووشەکانی پێنج جار لە خێرایی دەنگ خێراترن و بەئاسانی ناتوانرێت بپیکێنرێن. درۆن لە مانگی ئۆکتۆبەری ساڵی رابردوودا ئێران رایگەیاند ، درونیکی پێشکەوتووی بە ناوی " موهاجری دە" دروست کردووە کە مەوداکەی دەگاتە 2000 کیلۆمەتر و بۆ ماوەی 24 کاتژمێر توانای فرینی هەیە و دەتوانێت 300 کیلۆگرام تەقەمەنی هەڵبگرێت.
هاوڵاتی/ زریان فەرەیدوون پنتاگۆن بڕیاریداوە دوو کەشتی سەربازی بەرەوە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بجوڵێنێت بە مەبەستی پاراستنی بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەتایبەتیش ئیسرائیل لە ئەگەری هێرشی ئێراندا و کۆماری ئیسلامی ئێرانیش هەڕەشە لە ئەمریکا دەکات لە بەرامبەر ئەم هەنگاوەیدا. ئاژانسی هەواڵی وۆڵ ستریت جۆرناڵ بڵاویکردۆتەوە، دوای ھۆشدارییەکەی جۆبایدن سەرۆکی ئەمریکا بۆ ئێران لەھێرشکردنە سەر ئیسرائیل، دەسەڵاتدارانی ئێران لە رێگەی وڵاتانی عەرەبییەوە پەیامێکیان ئاراستەی ئەمریکا کردووە و رایانگەیاندووە، ئەگەر واشنتۆن دەستوەردان بکات لە کێشە و ناکۆکییەکانی نێوان تاران و تەلئەبیب، ھێزەکانی ئەمریکا لە وڵاتانی ناوچەکە دەکەنە ئامانج و لە ھەموو رێگەکانەوە ھێرشیان دەکەنەسەر. هاوکات ئاژانسی هەواڵی وۆڵ ستریت جۆرناڵ لە زاری بەرپرسێکی باڵای ئێرانەوە بڵاویکردۆتەوە کە، تا ئێستا پلانی هێرشکردنە سەر ئیسرائیل گفتوگۆی لەسەر دەکرێت، بەڵام هیچ بڕیارێکی کۆتایی نەدراوە. ئەو ئاژانسە باسی لەوەشکردووە کە ئەم هەنگاوەی ئەمریکا بۆ جوڵاندنی هێزەکانی دوای ئاگادارکردنەوەیەک هاتووە لە کەسێکی تایبەت و ئاگادار لە پێشهاتەکانی ناوچەکە و پلانەکانی ئێران. بەگوێرەی زانیارییەکانی ئەو ئاژانسە ئەمریکا دوو کەشتی جەنگی وێرانکەر دەنێرێتە ناوچەکە بۆ وەڵامدانەوەی هێرشەکانی ئێران و یەکێک لە کەشتییەکانیش، سیستەمی بەرگری موشەکی Aegis ی تێدایەو ئامادەیە بۆ بەکارهێنان. سەبارەت بەو شوێنانەی چاوەڕواندەکرێت هێرشیانبکرێتە سەر ئەو ئاژانسە لە زاری سەرچاوەیەکی ئیسرائیلیه‌وه بڵاویكردۆته‌وه، "ئیسرائیل خۆی ئامادە دەکات بۆ هێرشی ڕاستەوخۆی ئێران بۆ سەر باشور یان باکوری ئەو وڵاتە لەماوەی 24 بۆ 48 کاتژمێری داهاتوودا (واتە 24 کاتژمێری داهاتوو)، چونكه ئه‌وه‌ى شه‌وى ڕابردوو ڕویدا شتێكى ئه‌ووتۆ نییه". لەهەمانکاتدا ئاژانسی هەواڵی CNN لە زاری بەرپرسێکی ئەمریکییەوە ڕایگەیاندووە ،"ژەنەڕاڵ ئێریک کۆرێلا فەرماندەی ناوەندیی ئەمریکا، لەئیسرائیل بووە بۆ ئەوەی لەگەڵ سەرکردە سەربازییەکانی ئەو وڵاتە کۆببێتەوەو هێرزی هالێڤی سەرۆکی ئەرکانی هێزی ئاسمانی نێودەوڵەتی ئیسرائیلیش لەگەڵ کورێلا کۆبونه‌وه‌یان بۆ هەڵسەنگاندنی دۆخەکە ئه‌نجامداوه". ئەو بەرپرسە جوڵەپێکردنی کەشتییە سەربازییەکانی ئەمریکای پشتڕاستکردۆتەوەو باسی لەوەکردووە کە هێزەکانی ئەمریکا دەیانەوێت لەعێراق‌و سوریاوه ڕێگریی لەموشەکی فڕۆکەی بێفڕۆکەوان بکەن، کە باکوری ئیسرائیل دەکەنە ئامانج، ئەمەش بەگوێره‌ى ئەو شوێنەی کە لێیەوە هەڵدەدرێن". جێگەیباسە کاربەدەستانی ئەمەریکا ترسیان لەوە هەیە هێرشەکەی ئێران بۆ سەر ئیسرائیل ببێتە هۆی وەڵامدانەوەی ئیسرائیل لەناو ئێراندا کە لەوانەیە ببێتە هۆی دروستبونی جەنگێکی ناوچەیی و تێوەگلانی ئەمریکا تیایدا و بەهۆی ئەمەشەوە ئێران هێرشبکاتە سەر هاوپەیمانەکانی ئەمریکا لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست هەربۆیە داوایان لە ئیسرائیل کردووە بە وریاییەوە وەڵامی هێرشەکان بداتەوە.
هاوڵاتی رۆژنامەی تایمزی چاپی لەندن لە راپۆرتێکدا بڵاوی کردۆتەوە بە پێی کۆمەڵێک نامە و بەڵگە کە لە لایەن سوپای ئیسرائیلەوە دەستین کەوتووە کۆماری ئیسلامی لە ماوەی ٦ ساڵدا و لە ساڵی ٢٠١٤ەوە بۆ ٢٠٢٠ لانیکەم ٢٢ ملیۆن دۆلار یارمەتی ماددی حەماسی داوە. تایمزی لەندەن لە راپۆرتەکەیدا باس لەوە ئەکات سوپای ئیسرائیل ئەم نامە و دێکۆمێنتانەی لە کاتی جەنگی غەزە دا دەستکەوتووەو بە شێوەیەکی تایبەت خراوەتە بەردەست رۆژنامەکە. سوپای ئیسرائیل لەسەر ئەو باوەڕەیە ئەم نامە و دێکۆمێنتانە بەڵگەی تەواون بۆ ئەوەی کۆماری ئیسلامی پشتیوانی لە حەماس ئەکات و بەردەوام یارمەتی ماددی ئەم رێکخراوەیەی داوەو لایان وایە ئەمە تەنها بەشێکە لەو بەڵگانەی کە دەستیان کەوتووە. لە یەکێک لەم نامانەدا مەروان عیسا، فەرماندەی لقی سەربازی حەماس لە غەزە کە ناوی خوازراوەکەی "ابو البراء"ە و نامەکەی بۆ یەحیا سێنوار رێبەری ئەم گرووپەی نووسیوە، وردەکارییەکانی وەرگرتنی لانیکەم ٢٢٢ میلیۆن دۆلار لە کۆماری ئیسلامی خراوەتەڕوو و باسی لێوە کراوە. بە هۆی هێرشەکانی ئیسرائیلەوە لە مانگی ئازاری ٢٠٢٤ دا، بۆ ناوچەیەک لە نزیک کەمپی "نەسیرات" لە ناوەندی غەزە باس لەوە کرا مەروان عیسا کوژراوە. ئەمریکا و ئیسرائیل کوژرانی ئەم فەرماندە باڵایەی حەماسیان پشتڕاستکردۆتەوە. ئیسرائیل هەروەها بەردەوام جەخت لەسەر ئەوە ئەکاتەوە "یەحیا سێنوار"یش ئەکوژن و یەحیا سێنوار بە داڕێژەری سەرەکەی پلانی هێرشی ٧ی تشرینی یەکەمی حەماس بۆ سەر ئیسرائیل ئەزانن. ئیسرائیل لەگەڵ ئەوەی بەردەوام باس لەوە ئەکات سوورن لەسەر کوشتنی یەحیا سێنوار، سێنوار بە پیاوێکی گەڕۆک ئەزانن کە دوای ٧ی تشرینی یەکەم لە هیچ کوێ ئارام ناگرێت و بەردەوام لە گەڕاندایە ولایان وایە ئەمەش وایکردووە تا ئێستا نەکوژرێت. لە نامەی یەکەمدا کە لە رێگای سوپای ئیسرائیلەوە گەیشتۆتە دەست تایمزی ئیسرائیل و نامەکە لە ساڵی ٢٠٢٠ دا نووسراوە بە وردی باس لەو بڕە پارەیە کراوە کە بە شیوەی مانگانە لە کۆماری ئیسلامیان وەرگرتووە. وردەکاری وەرگرتنی پارەکان بە شێوەی مانگانە لەو نامەیەدا باسی لێوە کراوەو ئەم تۆمارە لە مانگی ٧ی ٢٠١٤ ەوە دەستی پێکردوە، راست ئەو کاتەی کە حەماس لە جەنگدا بووە لە گەڵ ئیسرائیل. رۆژی٨ی ٦ی ٢٠١٤ دوای ئەوەی کە ٣ مێرمنداڵی ئیسرائیلی لە لایەن حەماسەوە رفێندران، ئیسرائیل حەماسی بەوە تۆمەتبار کرد کە دەستیان هەیە لە رفاندنی ئەو ٣ مێرمنداڵەدا و بەو هۆیەوە جەنگی حەماس ئیسرائیل دەستی پێکرد لە کەرتی غەزە و لە ٨ی مانگی ٦ی ٢٠١٤ەوە تا ٢٦ی ئابی ٢٠١٤ خایاند. لەم جەنگەدا ٦٤ سەربازی ئیسرائیلی و ٢ هاوڵاتی مەدەنی ئیسرائیلی کوژران. لە بەرامبەردا ٢٠٤٠ کەس لە فەلەستینییەکان کوژران و بە پێی ئامارەکان نزیک بە ١٦٠٠ کەسیان هاوڵاتی مەدەنی بوون . بە پێی ئەو زانیارییانەی لەنامەی یەکەمدا هاتووە، لەو ٦ ساڵەدا بە گشتی ١٥٤ میلیۆن دۆلار راستەوخۆ و بە شێوەی نەخت دراوە بە حەماس و ئەوەی ماوەتەوە دراوەتە دەست کەسێک بە ناوی "ابوالعابد" کە گومان ئەکرێت ئەو کەسە هەمان "ئیسماعیل هەنییە" سکرتێری مەکتەب سیاسی حەماس بێت کە لە دووحە پێتەختی قەتەر ئەژی و تایمزی لەندەن لە زاری سەرچاوە ئیسرائیلییەکانەوە باس لەوە ئەکات ئەو کەسە ئیسماعیل هەنییەیە. نامەی دووهەم لە تشرینی دووهەمی ٢٠٢١ نووسراوەو بەم شێوەیە دەستی پێکردووە:" بە ناوی خوای گەورەو دلۆڤان. بۆ برای ئازیزم ، ئەبوو ئیبراهیم، خوا بیپارێزێت"... پێدەچێت " ئەبوو ئیبراهیم" هەمان یەحیا سێنوار بێت. لەم نامەیەدا باس لە وردەکاری یارمەتییە مادییەکانی کۆماری ئیسلامی کراوە بۆ حەماس، دوای جەنگەکانی ٢٠١٤ کە بە " ئۆپەراسیۆنی شمشێری قودس" دژی ئیسرائیل ناوی دەبرا. دوای ئەم جەنگە ، کۆماری ئیسلامی بە یەک جێ ٥٨ میلیۆن دۆلاری گەیاندۆتە دەست حەماس، دواتر بە دوو جار و هەرجارەو ٥ میلیۆن دۆلاری گەیاندۆتە دەست حەماس و رێبەرەکانی. بە پێیزانیارییەکانی تایمزی لەندەن ، ئیسرائیل لای وایە ئەم بڕە زۆرە پارەیە سەرەتا گەیشتۆتە بەیرووت پایتەختی لوبنان و لەوێوە لە لایەن ئەفسەرەکانی سوپای پاسدارانەوە گەیەندراوەتە دەست کەسەکانی حەماس. مەروان عیسا لەم نامانەدا کە باسی " سەعید ئیزەدی" ئەکات بە " حاجی رەمەزان" ناوی ئەبات. سەعید ئیزەدی یەکێک لەو ئەفسەرانە بوو کە محەممەد رەزا زاهیدی فەرماندەیان بووەو راستەوخۆ لە محەممەد رەزا زاهیدی فەرمانی وەرئەگرت. محەممەد رەزا زاهیدی و ٦ ئەفسەری پلەبەرزی سوپای پاسداران، رۆژی ١ی نیسان لە هێرشی ئیسرائیل بۆ سەر کۆنسولگەری کۆماری ئیسلامی لە دیمەشق کوژرا، کۆماری ئیسلامی هەڕەشەی تۆڵە سەندنەوە ئەکات و ئیسرائیل رایگەیاندووە ئامادەی هەرجۆرە وەڵامدانەوەیەکە. تایمزی لەندەن باسی لەوە کردووە مەبەستی ئیسرائیل لەم هێرشە ئەوە بووە تاران تێ بگەیەنێت لەوەی ئیتر ناتوانێت خۆی لە پشتی هێزە میلیشیاکانەوە بشارێتەوە. ناوەندە هەواڵگرییەکان لە رۆژئاوا و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەسەر ئەو باوەڕەن کۆماری ئیسلامی تۆڵە ئەکاتەوە، بەڵام پرسیار ئەوەیە کۆماری ئیسلامی راستەوخۆ هێرش ئەکاتە سەر ئیسرائیل و بەرژەوەندییەکانی ئیسرائیل یان ئەوەیە لە رێگای هێزە پرۆکسییەکانەوە ئەم کارە ئەکات. دوای ئەوەی سەرچاوە هەواڵگرییەکانی ئەمریکا رۆژی چوارشەممە رایانگەیاند ئەگەری ئەوە هەیە کۆماری ئیسلامی بەم نزیکانە هێرش بکاتە سەر ئیسرائیل، هەرچەن نازانرێت ئاخۆ راستەوخۆ هێرش ئەکات یان لە رێگای هێزە پرۆکسییەکانەوە. بنیامین نتانیاهۆ سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل رۆژی پێنج شەممە سەردانی بنکەیەکی ئاسمانی وڵاتەکەی کرد و وتی، جگە لە غەزە خۆمان بۆ هەر ئەگەرێکیتر لە ناوچەکانیتر ئامادە کردووە. سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل هەروەها وتی :" هەرکەسه هێرشمان بکاتە سەر و زیانمان پێ بگەیەنێت، هێرش ئەکەینەوە سەری و زیانی پێ ئەگەیەنین. ئامادەین بە هەموو شێوەیەک بەرگری لە ئیسرائیل بکەین". ئەفسەرەکانی بەشی هەواڵگری ئیسرائیل لەسەر ئەو باوەڕەن محەممەد رەزا زاهیدی پارەی دەگەیاندە دەست "صالح العاروری" فەرماندەی سەربازی حەماس لە بەیرووت کە مانگی کانوونی دووهەمی ٢٠٢٤ لە هێرشی ئیسرائیلییەکاندا کوژرا. دواتر ئەم پارەیە لە رێگای ژمارەیەک لە نووسینگەکانی ئاڵوگۆڕی دراو و بە کەڵک وەرگرتن لە دراوە دیجیتاڵییەکان دەگەیەنرایە غەزە و سەرەنجام پارەکە دەگەیشتە دەست مەروان عیسا یان نوێنەرەکانیتریان. محەممەد سروور، یەکێک لە خاوەن نووسینگەکانی ئاڵوگۆڕی دراو کە دەستی بووە لە گواستنەوەی پارە بۆ حەماس، لەگەڵ چەندکەسیتر لەوانەی کە دەوترێت دەستیان بووە لە دابینکردنی پارە بۆ حەماس کوژران. سوپای ئیسرائیل هەروەها رۆژی پێنج شەممە ١١ی نیسان رایگەیاند یەکێک لە کەسایەتییە دیارەکانی حەماس بە ناوی " ناسر یەعقووب جابر نەسر" کە کاری دابینکردنی پارە بووە بۆ حەماس، لە هێرشێ ئیسرائیل بۆ سەر رەفح کوژراوە. حەماس لە لایەن کۆماری ئیسلامیەوە پشتیوانی ئەکریت. هەرچەند لە چاو حزبوڵڵای لوبنان کە کۆماری ئیسلامی دایمەرزاندووە سەربەخۆترە. تایمز ئاماژەی بەوە داوە جیهادی ئیسلامی فەلەستین بە تەواوەتی لە لایەن تارانەوە بەڕێوە ئەبرێت و هیچ جۆرە سەربەخۆییەکی نییە. تایمز هەروەها لە بەشێکیتر لە راپۆرتەکەیدا ئاماژەی بەوە داوە ، رێکخراوە هەواڵگرییەکانی ئیسرائیل لەسەر ئەو باوەڕەن کۆماری ئیسلامی پێش هێرشی ٧ی تشرینی یەکەمی حەماس بۆ سەر ئیسرائیل، ئاگاداری ئەو هێرشە بووە. دامەزرێنەری حەماس، ئەحمەد یاسین کە یەکێک بوو لە شوێنکەوتوانی ئێخوان المسلمینی میسر، لەگەڵ کۆماری ئیسلامی پەیوەندییەکی باشی هەبوو، بەڵام دوای دیدار لەگەڵ ئایەتوڵڵا خومەینی لە تاران، بڕیاری دا پارە لە کۆماری ئیسلامی وەرنەگرێت. بەڵام تایمز ئاماژەی بەوە داوە رێبەرەکانی حەماس لەم چەند ساڵەی دواییدا جۆری روانینیان گۆڕیوەو سەدان میلیۆن دۆلاریان لە تاران وەرگرتووە. تایمز هەروەها نووسیویەتی، حەماس لەم چەند ساڵەی رابردوودا گۆڕانی زۆری بەسەردا هاتووە. بۆ وێنە خالید مەشعەل، سکرتێری پێشتری مەکتەب سیاسی حەماس، ساڵی ٢٠١٢ دوای سەرکوتی خوێنای دژبەرەکانی حەماس کە لەو ساڵەدا ژمارەیەکی زۆر لە ئەندامان ئێخوان المسلمین لە سووریا کوژران، بڕیاری دا نووسینگەی حەماس لە دیمەشق دابخات و لە تاران دوور بکەوێتەوە. تایمزی لەندەن هەروەها نووسیویەتی، بۆ ماوەی چەند ساڵ رێبەرانی حەماس ناکۆک بوون لەسەر ئەوەی ئاخۆ پەیوەندی لەگەڵ ئێران و سووریا دروست بکەنەوە یان نا. ئێستا ئەم بە پێی ئەم بەڵگانە بێت لانیکەم لە ٢٠١٤ ەوە پەیوەندی حەماس و تاران دروست بۆتەوەو حەماس یارمەتی ماددی لە تاران وەر گرتووە. ناوەندەکانی هەواڵگری ئیسرائیل لەسەر ئەو باوەرەن کە هۆکاری دەستپێکردنەوەی پەیوەندی نێوان ئێران وحەماس جەنگی حەماس – ئیسرائیلە لە ساڵی ٢٠١٤ کە ٧ حەوتووی خایاند. بە پێی بەڵگەکان لە ساڵەکانی ٢٠١٧ و ٢٠١٨ دا کۆماری ئیسلامی یارمەتی ماددی حەماسی نەداوە، هۆکارەکەشی ئەکرێ بۆ ئەوە بگەڕێتەوە حەماس لەو ساڵانەدا لەبری ئەوەی دژی ئیسرائیل بجەنگێت، خەریکی نۆژەنکردنەوەی غەزە بوو. رەنگە جیاوازی بۆچوونی نێوان رێبەرانی حەماس هۆکار بێت بەوە لەو ٢ ساڵەدا یارمەتی لە تاران وەر نەگرن. دوای جەنگی ١٢ رۆژەی حەماس- ئیسرائیل لە ساڵی ٢٠٢١ یارمەتییە مادییەکانی ئێران بۆ حەماس زیاتر بووە و ئەمەش وەک پێزانینی ئێران بۆ حەماس و بەشداری کردنی لەو جەنگەدا لێک ئەدرێتەوە. سەرچاوە هەواڵگرییەکانی ئیسرائیل لەسەر ئەو باوەڕەن یارمەتییە ماددییەکانی کۆماری ئیسلامی لانیکەم تا ٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٣ هەر بەردەوام بووەو کۆماری ئیسلامی یارمەتی حەماسی داوە بەوەی کۆگاکانی چەک و چۆلی خۆی دەوڵەمەندتر بکات.
هاوڵاتی کاربەدەستانی ئەمەریکا ئەمڕۆ هەینی ڕایانگەیاند پەنتاگۆن بوونی خۆی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەهێزتر دەکات، ئەمەش بە ناردنی کەشتی جەنگی و فڕۆکەی زیاتر بۆ ناوچەکە بە مەبەستی پاراستنی هێزەکانی بەتایبەت دوای هەڕەشەکانی ئێران. ڕۆژنامەی واشینتۆن پۆستی ئەمریکی لە زاری بەرپرسێکی بەرگری ئەمەریکاوە ئەمڕۆ هەینی ١٢/٤/٢٠٢٤ بڵاویکردەوە کە ، پنتاگۆن بڕیاریداوە ژمارەیەک کەستی سەربازی بەرەوە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بجوڵێن بە مەبەستی پاراستنی بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و پاراستنی کارمەند و هێزە سەربازییەکانی ئەمریکا". ئەم گۆڕانکارییە نیگەرانییەکانی بەڕێوبەرایەتییەکەی بایدن دەردەخات لەوەی پشتیوانی ئەمەریکا بۆ ئیسرائیل لە شەڕی غەزەدا لەوانەیە ببێتە هۆی توندوتیژییەکی فراوانتر لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، تەنانەت لە کاتێکدا بەرپرسانی واشنتۆن ڕەتیان کردەوە ئەمەریکا دەستی هەبووبێت لە هێرشەکەی 1 ی مانگی چواردا لە دیمەشق کە بووە هۆی کوژرانی دوو فەرماندەی سەربازی ئێران، کۆماری ئیسلامی ئێران ئیسرائیلی تۆمەتبار کرد بە هێرشەکە و بەڵێنی تۆڵەسەندنەوەی دا. سەبارەت بە جۆری ئەو کەشتی و فڕۆکانەی بەرەو ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەجوڵێنرێن ئەو ڕۆژنامەیە باسی لەوەکردوە کە بەرپرسێکی دیکەی بەرگری ئەمەریکا کە ئاگاداری پلانەکەی پنتاگۆنە ڕەتیکردۆتەوە جۆری کەشتییەکە ئاشکرا بکات لەبەر ئاسایشی کەشتییەکە. ئەو ڕۆژنامەیە ئاماژەی بەوەشداوەکە، سەرکردە باڵاکانی پێنتاگۆن نائومێد بوون لەوەی ئیسرائیل حکومەتی ئەمەریکای ئاگادار نەکردۆتەوە پێش هێرشەکەی دیمەشق هاوکات ژمارەیەک کاربەدەستی پنتاگۆن لەم هەفتەیەدا بە ڕۆژنامەی واشنتۆن پۆستیان ڕاگەیاندوە وەزیری بەرگری لۆید ئۆستن ڕاستەوخۆ سکاڵای لە هاوتا ئیسرائیلییەکەی وەزیری بەرگری یۆڤ گالانت کردووە و جەختی لەوە کردەوە کە کاریگەری لەسەر هێزەکانی ئەمەریکا و بەرژەوەندییەکانی لە ناوچەکەدا هەیە. لە کاتێکدا ئێران ڕایگەیاندووە کە ئەمەریکا بەرپرسیار دەکات لە کردەوەکانی ئیسرائیل، لەوانە هێرشەکەی سەر دامەزراوەکەی لە دیمەشق، بەڵام ڕوون نییە کە ئایا تاران هەوڵدەدات ڕاستەوخۆ ڕێوشوێن لە دژی ئەمەریکا بگرێتەبەر یان تەنها تیشک دەخاتە سەر ئیسرائیل.
