وەزارەتى دارایی هۆکارى نەناردنى ١٢٠ ملیارەکە ئاشکرادەکات

هاوڵاتی - نزمترین پلەی گەرمای ئەمڕۆ لە حاجی ئۆمەران تۆمارکراوە کە گەیشتووەتە چوار پلەی ژێر سفر. - ئاسمان لەنێوان ساماڵ و پەڵە هەور دەبێت. - پلەی گەرماش كەمێك بەرزتر دەبێتەوە.   بەڕێوەبەرایەتی گشتی کەشناسی و بوومەلەرزەزانی هەرێمی کوردستان پێشبینی دەکات سبەینێ پلەی گەرما کەمێک بەرزبێتەوە، بەڵام ئەمڕۆ نزمترین پلە گەیشتووەتە -4. کەشناسی ڕایگەیاند، ئەمڕۆ پێنجشەممە، ئاسمان ساماڵ دەبێت لەگەڵ هەندێ پەڵە هەورى جیا جیا و ئاماژەشیدا بەوەی نزمترین پلەی گەرمای ئەمڕۆ لە حاجی ئۆمەران تۆمارکراوە کە گەیشتووەتە چوار پلەی ژێر سفر.   سەبارەت بە سبەینێ هەینیش ڕایگەیاند، ئاسمان لەنێوان ساماڵ و پەڵە هەور دەبێت و پلەی گەرماش كەمێك بەرزتر دەبێتەوە.   بەرزترین پلەکانی گەرمای پێشبینیکراو بە پلەی سیلیزی :   هەولێر :16 پلەى سیلیزى سلێمانی : 14 پلەى سیلیزى دهۆک : 16 پلەى سیلیزى کەرکووک : 18 پلەى سیلیزى هەڵەبجە : 15 پلەى سیلیزى زاخۆ : 16 پلەى سیلیزى حاجی ئۆمەران : 2 پلەى سیلیزى سۆران : 14 پلەى سیلیزى گەرمیان : 20 پلەى سیلیزى

وەزارەتی دارایی و ئابووری هەرێمی کوردستان:   - حکومەتی فیدراڵ پێشێلی مافە دەستوریەکانی خەلکی هەرێمی کوردستان دەکات. - حکومەتی فیدراڵ ئامادە نییە شایستە داراییەکانی هەرێمی کوردستان وەک خۆی بنێرێت.  - حکومەتی فیدراڵی دەیەوێت فەرمانبەران و مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان بکاتە قوربانی کێشەکانی خۆی.   وەزارەتی دارایی و ئابووری هەرێمی کوردستان ڕایگەیاند حکومەتی فیدراڵ پێشێلی مافە دەستوریەکانی خەلکی هەرێمی کوردستان دەکات و ئامادە نییە شایستە داراییەکانی هەرێمی کوردستان وەک خۆی بنێرێت.    دەقی ڕاگەیەندراوەكە: ڕاگەیەندراوێک لە وەزارەتی دارایی و ئابووری هەرێمی کوردستانەوە سەرەڕای مافی دەستووری و بوونی یاسای بوودجە و بڕیاری دادگای فیدراڵی عێراق بۆ خەرجکردنی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان هاوشێوەی مووچەخۆرانی تری عێراق و بەدەرکردنی لەهەر کێشە و گرفتێکی تر، هاوکات بوونی تەرخانکراوی پێویست لە خشتەکانی یاسای بوودجە بەراورد بەو تەمویلەی وەزارەتی دارایی عێراق ناردوویەتی و ڕێکكەوتنی نێوان هەردوو حکومەتی هەرێم و حکومەتی فیدراڵی بۆ خەرجکردنی تەواوی مووچەی فەرمانبەران تا کۆتایی ساڵی( ٢٠٢٤ )، بەڵام حکومەتی فیدراڵ پێشێلی مافە دەستوریەکانی خەلکی هەرێمی کوردستان دەکات و ئامادە نییە شایستە داراییەکانی هەرێمی کوردستان وەک خۆی بنێرێت.    ١- کۆی تەرخانکراوی هەرێمی کوردستان لەهەردوو بڕگەی ( تعویضات الموضفین ) و ( الرواتب التقاعدیة و الرعایة الاجتماعیة ) بۆ ساڵی ٢٠٢٤ بریتیی بووە لە ( ١١،٥٧٦،٥٢١،٣٣٥،٠٠٠) یانزە ترلیۆن و پێنجسەد و حەفتا و شەش ملیار و پێنجسەد و بیست و یەک ملیۆن و سێسەد و سی و پێنج هەزار دینار، هەرچەندە پێویستی هەرێمی کوردستان بۆ مووچەی ساڵی ڕابردوو نزیکەی ( ١٢،٠٠٠،٠٠٠،٠٠٠،٠٠٠ ) نزیکەی دوانزە ترلیۆن دیناربووە و هەوڵمانداوە لە ڕێی ( المناقلة ) وە ئەو کورتهێنانە پڕ بکەینەوە، بەڵام لەلایەن وەزارەتی دارایی حکومەتی فیدراڵەوە بۆ تێکڕای ساڵەکە تەنها (١٠،٧٥٢،٥٨٢،٥٥٨،٤٨٠) دە ترلیۆن و حەوتسەد و پەنجا و دوو ملیار و پێنج سەدو هەشتا و هەشتاو دوو ملیۆن و پێنج سەدو پەنجاو هەشت هەزار و چوار سەدو  هەشتا دینار خەرج کراوە ، بڕی ( ٨٢٣،٩٣٨،٧٧٦،٧٢٠ ) هەشتسەد و بیست و سێ ملیار و نۆ سەدو  سی و هەشت ملیۆن و حەوت سەدو حەفتاو شەش هەزارو حەوت سەدو بیست دینار لە تەرخانکراوی هەرێم بۆ مووچە ماوەتەوەو خەرج نەکراوە، حکومەتی فیدراڵی دەیەوێت فەرمانبەران و مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان بکاتە قوربانی کێشەکانی خۆی و بەبیانووی نەمانی تەرخانکراو و کەمی سیولەی نەقدی ئەمساڵیش مووچەیەکی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان نەدات.   ٢- سەبارەت بە داهاتی ناوخۆی هەرێمی کوردستان بۆ ساڵی ٢٠٢٤، هەندێک کەس و لایەن بەناشارەزایی قسەی لەسەر دەکەن و کردوویانە بەکەرەستەی مزایەدە ، لەمانگی ئایارەوە کە هەردوو بەڕێزان سەرۆک وەزیرانی عێراق و سەرۆک وەزیرانی هەرێمی کوردستان لە سەرشێوازی ناردنی بەشی گەنجینەی فیدراڵی لە داهاتی ناوخۆی هەرێمی کوردستان ڕێکەوتن بۆ ماوەی پێنج مانگ دوابەدوای یەک پشکی گەنجینەی فیدراڵی نێردراوە کەبڕەکەی ( ٣٩٩،١٦٨،٩٦١،٠٠٠ ) سێسەد و نەوەد و نۆ ملیار و سەد و شەست و هەشت ملیۆن و نۆسەد و شەست و یەک هەزار دینار بووە،  تا ئەو کاتەی کورتهێنانی گەورە بۆ دابەشکردنی مووچە لەلایەن وەزارەتی عێراقەوە دروست کراو بەناچاری بە داهاتی ناوخۆ پڕ کرایەوە.   لەسەرەتای ساڵی ٢٠٢٤ تا مانگی تشرینی یەکەم حکومەتی هەرێمی کوردستان بەناچاری نزیکەی ( ٩٦٠،٠٠٠،٠٠٠،٠٠٠) نۆسەد و شەست ملیار دینار داهاتی ناوخۆی بۆ پڕکردنەوەی کورتهێنانی مووچەی ئەو مانگانە تەرخان کردووە کە وەزارەتی دارایی عێراق هەرجارەی بەبیانوویەک بڕیویەتی.                                          ئەوەی لە داهاتی ناوخۆ ماوەتەوە، بەشی زۆری بۆ خەرجی بەکاربردن بەکارهاتووە کە مانگانە زیاترە لە ( ١٦٠،٠٠٠،٠٠٠،٠٠٠ ) سەد و شەست ملیار دینار کە بۆ ساڵەکە دەکاتە نزیکەی دوو ترلیۆن دینار، ( بۆ پێشکەش کردنی خزمەتگوزاری بەهاوڵاتیان وەک  خزمەتگوزاری تەندروستی وپەروەردەو خوێندنی باڵاو کارەباو پاکردنەوەو ئاو و هەموو ئەو سێکتەرانەی خزمەتگوزاری پێشکەش دەکەن).         ئەوە جگە لەخەرجی ئەو پرۆژانەی حکومەتی هەرێم لە ناوچە جیاوازەکان ئەنجامی دەدات، کە سەرجەمیان لەسەر داهاتی ناوخۆیە بەهۆی ئەوەی چەند ساڵێکە حکومەتی فیدراڵی یەک دیناری بۆ پرۆژەکان نەناردووە.      لەمانگی تەموزەوە بڕیاری هاوتاکردنی مووچەی خانەنشینان بەپێی یاسای خانەنشینی یەکگرتوی عێراق لەهەرێم جێبەجێ کراوە و دادگای فیدراڵی عێراق حکومەتی فیدراڵی پابەند کردووە بەدابینی کردنی ئەو شایستەیەی لە هاوتاکردنی مووچەکانیان دروست بووە کە مانگانە نزیکەی ( ٦٠،٠٠٠،٠٠٠،٠٠٠ ) شەست ملیار دینار تەموویلەکەی زیادی کردووە بەڵام وەزارەتی دارایی عێراق یەک دیناری بۆ خەرج نەکردون و بڕیاری دادگای فیدراڵیان جێبەجێ نەکردوووە، ئەو تەموویلە زیادەیە لە داهاتی ناوخۆ دابین کراوە، ئەوە سەرەڕای تەموویلی مووچەی مامۆستایانی گرێبەست لە وەزارەتی پەروەردەو خوێندنی باڵا دوای ئەوەی لە وانەبێژیەوە کران بە گرێبەست کە سەرجەمی مووچەکەیان لە داهاتی ناوخۆیەو مانگانە نزیکەی ( ٢٠،٠٠٠،٠٠٠،٠٠٠ ) بیست ملیار دینارە.   ٣-بۆ مووچەی مانگی تشرینی یەکەم ( ١٠ ) وەک وەزارەتی دارایی هەرێمی کوردستان داوای تەموویل کردنی بڕی ( ٩٩٩،١٢٤،٣٢٩،٠٠٠ ) نۆسەد و نەوەد و نۆ ملیار و سەد و بیست و چوار ملیۆن و سێسەد و بیست و نۆ هەزار دینارمان کردووە، بەڵام وەزارەتی دارایی حکومەتی فیدراڵ تەنها  (٧٦٠،٢٦٢،٠٠٠،٠٠٠) حەوتسەد و شەست ملیار و دووسەد و شەست و دوو ملیۆن دیناری ناردووە، بەو شێوەیەش نزیکەی ( ٢٣٩،٠٠٠،٠٠٠،٠٠٠) دووسەد و سی و نۆ ملیار دینار کورتهێنانی هەبووە و لەداهاتی ناوخۆ پڕ کراوەتەوە، بۆ مووچەی مانگی یانزە بەپێی ڕاپۆرتەکانی تەرازووی پێداچوونەوەی مانگانە پێویستمان بەنزیکەی یەک ترلیۆن دینار بووە، بەڵام وەزارەتی دارایی عێراق تەنها ( ٦٣١،٣٣٥،٠٠٠،٠٠٠) شەشسەد و سی و یەك ملیار و سێ سەدو سی و پێنج ملیاری ناردووە، بۆ مووچەی مانگی دوانزە پێویستمان بە نزیکەی یەک ترلیۆن دینار بووە بەڵام وەزارەتی دارایی عێراق تەنها بڕیاری لەسەر خەرجکردنی تەنها ( ٤٤١،٤٩٣،٠٠٠،٠٠٠ ) چوارسەد و چل و یەک ملیار و چوار سەدو نەوەدو سێ ملیۆن دینار داوە، واتە بۆ مووچەی سێ مانگی کۆتایی ساڵی ڕابردوو وەزارەتی دارایی عێراق لە کۆی سێ ترلیۆن دینار تەنها ( ١،٨٣٣،٠٩٠،٠٠٠،٠٠٠ ) یەک ترلیۆن و هەشت سەدو سی و سێ ملیارو نەوەد ملیۆن دیناری ناردووە بەوەش نزیکەی ( ١،١٦٧،٠٠٠،٠٠٠،٠٠٠ ) یەك ترلیۆن و سەد و شەست و حەوت ملیار دیناری لە تەمویلی مووچەی هەر سێ مانگەکە بڕیوە.                                                                                              لەگەڵ گەیشتنی ئەو بڕە پارەیەی لەم هەفتەیە بڕیاری لەسەردراوە، لەسەرەتای هەفتەی داهاتوو ڕاستەوخۆ دەست بە دابەشکردنی مووچەی مانگی یانزە دەکرێت، وەک وەزارەتی دارایی و حکومەتی هەرێم سورین لەسەر بەدەستهێنانی مووچەی مانگی دوانزە، کە لە ئەستۆی حکومەتی عێراقە دابینی بکات. لەماوەی چەند مانگی ڕابردووشدا وەک وەزارەتی دارایی سەرجەم تێبینی و کێشە هونەریەکانی لیستی مووچەمان چارەسەر کردووە و تیمە تەکنیکیەکانمان بەردەوام لەگەڵ تیمی تەکنیکی وەزارەتی دارایی عێراق لەسەر هێڵ بوون تا هیچ بیانوویەک بەدەست حکومەتی فیدراڵەوە نەمێنیت بۆ نەناردن و دواخستنی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان.     لە دواین کۆبوونەوەی شاندی هەردوو وەزارەت کە ڕۆژی ١٢/١٥ لە بەغداد بەڕێوەچوو، وەزیری دارایی عێراق بەڵێنیدا  کە تەموویلی مانگی دوانزە و ئەو بڕەی بۆ مانگی یانزە پێویستە چارەسەر بکات. لەگەڵ ئەوەی چەند تەرخانکراوێکمان لە پشکی هەرێم لە یاسای بوودجە هەیە و بەپێی یاسا دەتوانین گواستنەوە ( المناقلة ) ی پێ بکەین بۆ پڕکردنەوەی کورتهێنانی مووچە، بەڵام دوای چەندین بڕیار بۆ گواستنەوەی بڕی ( ٤٣٠،٠٠٠،٠٠٠،٠٠٠ ) چوارسەد و سی ملیار بۆ پڕکردنەوەی کورتهێنانی مووچەی سێ مانگی کۆتایی ساڵ بەڵام کێشەی نوێ بۆ جێبەجێکردنی دروست کرا. لەلایەکی ترەوە بوونی مادەی ( ٦٠ ) لەیاسای بوودجەی عێراق دەسەڵات دەدات بەسەرۆک وەزیرانی عێراق بۆ پڕکردنەوەی کورتهێنانی مووچە ئەگەر تەرخانکراویشی نەمابێت، لەبەرئەوەی بابەتی مووچە گرنگ و تایبەتە و پەیوەندی ڕاستەوخۆی بەژیان و قووتی خەڵکەوە هەیە. بەپێی دواین ڕاپۆرتی تیمی تەکنیکی هاوبەشی هەردوولا کە ماوەی هەفتەیەک لەهەرێمی کوردستان بوون بەمەبەستی ڕێکخستنەوەی ڕاپۆرتەکانی تەرازووی پێداچوونەوەی مانگەکانی ( یەک تا یانزە ) دەرکەوت سەرجەم ڕاپۆرتەکان هاوتای ئەو ڕاپۆرتانەن کە پێشتر مانگانە هەرێمی کوردستان ناردوویەتی.

وەزارەتی دارایی و ئابووری هەرێمی کوردستان:   - حکومەتی فیدراڵ پێشێلی مافە دەستوریەکانی خەلکی هەرێمی کوردستان دەکات. - حکومەتی فیدراڵ ئامادە نییە شایستە داراییەکانی هەرێمی کوردستان وەک خۆی بنێرێت.  - حکومەتی فیدراڵی دەیەوێت فەرمانبەران و مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان بکاتە قوربانی کێشەکانی خۆی.   وەزارەتی دارایی و ئابووری هەرێمی کوردستان ڕایگەیاند حکومەتی فیدراڵ پێشێلی مافە دەستوریەکانی خەلکی هەرێمی کوردستان دەکات و ئامادە نییە شایستە داراییەکانی هەرێمی کوردستان وەک خۆی بنێرێت.    دەقی ڕاگەیەندراوەكە: ڕاگەیەندراوێک لە وەزارەتی دارایی و ئابووری هەرێمی کوردستانەوە سەرەڕای مافی دەستووری و بوونی یاسای بوودجە و بڕیاری دادگای فیدراڵی عێراق بۆ خەرجکردنی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان هاوشێوەی مووچەخۆرانی تری عێراق و بەدەرکردنی لەهەر کێشە و گرفتێکی تر، هاوکات بوونی تەرخانکراوی پێویست لە خشتەکانی یاسای بوودجە بەراورد بەو تەمویلەی وەزارەتی دارایی عێراق ناردوویەتی و ڕێکكەوتنی نێوان هەردوو حکومەتی هەرێم و حکومەتی فیدراڵی بۆ خەرجکردنی تەواوی مووچەی فەرمانبەران تا کۆتایی ساڵی( ٢٠٢٤ )، بەڵام حکومەتی فیدراڵ پێشێلی مافە دەستوریەکانی خەلکی هەرێمی کوردستان دەکات و ئامادە نییە شایستە داراییەکانی هەرێمی کوردستان وەک خۆی بنێرێت.    ١- کۆی تەرخانکراوی هەرێمی کوردستان لەهەردوو بڕگەی ( تعویضات الموضفین ) و ( الرواتب التقاعدیة و الرعایة الاجتماعیة ) بۆ ساڵی ٢٠٢٤ بریتیی بووە لە ( ١١،٥٧٦،٥٢١،٣٣٥،٠٠٠) یانزە ترلیۆن و پێنجسەد و حەفتا و شەش ملیار و پێنجسەد و بیست و یەک ملیۆن و سێسەد و سی و پێنج هەزار دینار، هەرچەندە پێویستی هەرێمی کوردستان بۆ مووچەی ساڵی ڕابردوو نزیکەی ( ١٢،٠٠٠،٠٠٠،٠٠٠،٠٠٠ ) نزیکەی دوانزە ترلیۆن دیناربووە و هەوڵمانداوە لە ڕێی ( المناقلة ) وە ئەو کورتهێنانە پڕ بکەینەوە، بەڵام لەلایەن وەزارەتی دارایی حکومەتی فیدراڵەوە بۆ تێکڕای ساڵەکە تەنها (١٠،٧٥٢،٥٨٢،٥٥٨،٤٨٠) دە ترلیۆن و حەوتسەد و پەنجا و دوو ملیار و پێنج سەدو هەشتا و هەشتاو دوو ملیۆن و پێنج سەدو پەنجاو هەشت هەزار و چوار سەدو  هەشتا دینار خەرج کراوە ، بڕی ( ٨٢٣،٩٣٨،٧٧٦،٧٢٠ ) هەشتسەد و بیست و سێ ملیار و نۆ سەدو  سی و هەشت ملیۆن و حەوت سەدو حەفتاو شەش هەزارو حەوت سەدو بیست دینار لە تەرخانکراوی هەرێم بۆ مووچە ماوەتەوەو خەرج نەکراوە، حکومەتی فیدراڵی دەیەوێت فەرمانبەران و مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان بکاتە قوربانی کێشەکانی خۆی و بەبیانووی نەمانی تەرخانکراو و کەمی سیولەی نەقدی ئەمساڵیش مووچەیەکی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان نەدات.   ٢- سەبارەت بە داهاتی ناوخۆی هەرێمی کوردستان بۆ ساڵی ٢٠٢٤، هەندێک کەس و لایەن بەناشارەزایی قسەی لەسەر دەکەن و کردوویانە بەکەرەستەی مزایەدە ، لەمانگی ئایارەوە کە هەردوو بەڕێزان سەرۆک وەزیرانی عێراق و سەرۆک وەزیرانی هەرێمی کوردستان لە سەرشێوازی ناردنی بەشی گەنجینەی فیدراڵی لە داهاتی ناوخۆی هەرێمی کوردستان ڕێکەوتن بۆ ماوەی پێنج مانگ دوابەدوای یەک پشکی گەنجینەی فیدراڵی نێردراوە کەبڕەکەی ( ٣٩٩،١٦٨،٩٦١،٠٠٠ ) سێسەد و نەوەد و نۆ ملیار و سەد و شەست و هەشت ملیۆن و نۆسەد و شەست و یەک هەزار دینار بووە،  تا ئەو کاتەی کورتهێنانی گەورە بۆ دابەشکردنی مووچە لەلایەن وەزارەتی عێراقەوە دروست کراو بەناچاری بە داهاتی ناوخۆ پڕ کرایەوە.   لەسەرەتای ساڵی ٢٠٢٤ تا مانگی تشرینی یەکەم حکومەتی هەرێمی کوردستان بەناچاری نزیکەی ( ٩٦٠،٠٠٠،٠٠٠،٠٠٠) نۆسەد و شەست ملیار دینار داهاتی ناوخۆی بۆ پڕکردنەوەی کورتهێنانی مووچەی ئەو مانگانە تەرخان کردووە کە وەزارەتی دارایی عێراق هەرجارەی بەبیانوویەک بڕیویەتی.                                          ئەوەی لە داهاتی ناوخۆ ماوەتەوە، بەشی زۆری بۆ خەرجی بەکاربردن بەکارهاتووە کە مانگانە زیاترە لە ( ١٦٠،٠٠٠،٠٠٠،٠٠٠ ) سەد و شەست ملیار دینار کە بۆ ساڵەکە دەکاتە نزیکەی دوو ترلیۆن دینار، ( بۆ پێشکەش کردنی خزمەتگوزاری بەهاوڵاتیان وەک  خزمەتگوزاری تەندروستی وپەروەردەو خوێندنی باڵاو کارەباو پاکردنەوەو ئاو و هەموو ئەو سێکتەرانەی خزمەتگوزاری پێشکەش دەکەن).         ئەوە جگە لەخەرجی ئەو پرۆژانەی حکومەتی هەرێم لە ناوچە جیاوازەکان ئەنجامی دەدات، کە سەرجەمیان لەسەر داهاتی ناوخۆیە بەهۆی ئەوەی چەند ساڵێکە حکومەتی فیدراڵی یەک دیناری بۆ پرۆژەکان نەناردووە.      لەمانگی تەموزەوە بڕیاری هاوتاکردنی مووچەی خانەنشینان بەپێی یاسای خانەنشینی یەکگرتوی عێراق لەهەرێم جێبەجێ کراوە و دادگای فیدراڵی عێراق حکومەتی فیدراڵی پابەند کردووە بەدابینی کردنی ئەو شایستەیەی لە هاوتاکردنی مووچەکانیان دروست بووە کە مانگانە نزیکەی ( ٦٠،٠٠٠،٠٠٠،٠٠٠ ) شەست ملیار دینار تەموویلەکەی زیادی کردووە بەڵام وەزارەتی دارایی عێراق یەک دیناری بۆ خەرج نەکردون و بڕیاری دادگای فیدراڵیان جێبەجێ نەکردوووە، ئەو تەموویلە زیادەیە لە داهاتی ناوخۆ دابین کراوە، ئەوە سەرەڕای تەموویلی مووچەی مامۆستایانی گرێبەست لە وەزارەتی پەروەردەو خوێندنی باڵا دوای ئەوەی لە وانەبێژیەوە کران بە گرێبەست کە سەرجەمی مووچەکەیان لە داهاتی ناوخۆیەو مانگانە نزیکەی ( ٢٠،٠٠٠،٠٠٠،٠٠٠ ) بیست ملیار دینارە.   ٣-بۆ مووچەی مانگی تشرینی یەکەم ( ١٠ ) وەک وەزارەتی دارایی هەرێمی کوردستان داوای تەموویل کردنی بڕی ( ٩٩٩،١٢٤،٣٢٩،٠٠٠ ) نۆسەد و نەوەد و نۆ ملیار و سەد و بیست و چوار ملیۆن و سێسەد و بیست و نۆ هەزار دینارمان کردووە، بەڵام وەزارەتی دارایی حکومەتی فیدراڵ تەنها  (٧٦٠،٢٦٢،٠٠٠،٠٠٠) حەوتسەد و شەست ملیار و دووسەد و شەست و دوو ملیۆن دیناری ناردووە، بەو شێوەیەش نزیکەی ( ٢٣٩،٠٠٠،٠٠٠،٠٠٠) دووسەد و سی و نۆ ملیار دینار کورتهێنانی هەبووە و لەداهاتی ناوخۆ پڕ کراوەتەوە، بۆ مووچەی مانگی یانزە بەپێی ڕاپۆرتەکانی تەرازووی پێداچوونەوەی مانگانە پێویستمان بەنزیکەی یەک ترلیۆن دینار بووە، بەڵام وەزارەتی دارایی عێراق تەنها ( ٦٣١،٣٣٥،٠٠٠،٠٠٠) شەشسەد و سی و یەك ملیار و سێ سەدو سی و پێنج ملیاری ناردووە، بۆ مووچەی مانگی دوانزە پێویستمان بە نزیکەی یەک ترلیۆن دینار بووە بەڵام وەزارەتی دارایی عێراق تەنها بڕیاری لەسەر خەرجکردنی تەنها ( ٤٤١،٤٩٣،٠٠٠،٠٠٠ ) چوارسەد و چل و یەک ملیار و چوار سەدو نەوەدو سێ ملیۆن دینار داوە، واتە بۆ مووچەی سێ مانگی کۆتایی ساڵی ڕابردوو وەزارەتی دارایی عێراق لە کۆی سێ ترلیۆن دینار تەنها ( ١،٨٣٣،٠٩٠،٠٠٠،٠٠٠ ) یەک ترلیۆن و هەشت سەدو سی و سێ ملیارو نەوەد ملیۆن دیناری ناردووە بەوەش نزیکەی ( ١،١٦٧،٠٠٠،٠٠٠،٠٠٠ ) یەك ترلیۆن و سەد و شەست و حەوت ملیار دیناری لە تەمویلی مووچەی هەر سێ مانگەکە بڕیوە.                                                                                              لەگەڵ گەیشتنی ئەو بڕە پارەیەی لەم هەفتەیە بڕیاری لەسەردراوە، لەسەرەتای هەفتەی داهاتوو ڕاستەوخۆ دەست بە دابەشکردنی مووچەی مانگی یانزە دەکرێت، وەک وەزارەتی دارایی و حکومەتی هەرێم سورین لەسەر بەدەستهێنانی مووچەی مانگی دوانزە، کە لە ئەستۆی حکومەتی عێراقە دابینی بکات. لەماوەی چەند مانگی ڕابردووشدا وەک وەزارەتی دارایی سەرجەم تێبینی و کێشە هونەریەکانی لیستی مووچەمان چارەسەر کردووە و تیمە تەکنیکیەکانمان بەردەوام لەگەڵ تیمی تەکنیکی وەزارەتی دارایی عێراق لەسەر هێڵ بوون تا هیچ بیانوویەک بەدەست حکومەتی فیدراڵەوە نەمێنیت بۆ نەناردن و دواخستنی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان.     لە دواین کۆبوونەوەی شاندی هەردوو وەزارەت کە ڕۆژی ١٢/١٥ لە بەغداد بەڕێوەچوو، وەزیری دارایی عێراق بەڵێنیدا  کە تەموویلی مانگی دوانزە و ئەو بڕەی بۆ مانگی یانزە پێویستە چارەسەر بکات. لەگەڵ ئەوەی چەند تەرخانکراوێکمان لە پشکی هەرێم لە یاسای بوودجە هەیە و بەپێی یاسا دەتوانین گواستنەوە ( المناقلة ) ی پێ بکەین بۆ پڕکردنەوەی کورتهێنانی مووچە، بەڵام دوای چەندین بڕیار بۆ گواستنەوەی بڕی ( ٤٣٠،٠٠٠،٠٠٠،٠٠٠ ) چوارسەد و سی ملیار بۆ پڕکردنەوەی کورتهێنانی مووچەی سێ مانگی کۆتایی ساڵ بەڵام کێشەی نوێ بۆ جێبەجێکردنی دروست کرا. لەلایەکی ترەوە بوونی مادەی ( ٦٠ ) لەیاسای بوودجەی عێراق دەسەڵات دەدات بەسەرۆک وەزیرانی عێراق بۆ پڕکردنەوەی کورتهێنانی مووچە ئەگەر تەرخانکراویشی نەمابێت، لەبەرئەوەی بابەتی مووچە گرنگ و تایبەتە و پەیوەندی ڕاستەوخۆی بەژیان و قووتی خەڵکەوە هەیە. بەپێی دواین ڕاپۆرتی تیمی تەکنیکی هاوبەشی هەردوولا کە ماوەی هەفتەیەک لەهەرێمی کوردستان بوون بەمەبەستی ڕێکخستنەوەی ڕاپۆرتەکانی تەرازووی پێداچوونەوەی مانگەکانی ( یەک تا یانزە ) دەرکەوت سەرجەم ڕاپۆرتەکان هاوتای ئەو ڕاپۆرتانەن کە پێشتر مانگانە هەرێمی کوردستان ناردوویەتی.

وەزارەتی دارایی و ئابووری هەرێمی کوردستان:   - حکومەتی فیدراڵ پێشێلی مافە دەستوریەکانی خەلکی هەرێمی کوردستان دەکات. - حکومەتی فیدراڵ ئامادە نییە شایستە داراییەکانی هەرێمی کوردستان وەک خۆی بنێرێت.  - حکومەتی فیدراڵی دەیەوێت فەرمانبەران و مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان بکاتە قوربانی کێشەکانی خۆی.   وەزارەتی دارایی و ئابووری هەرێمی کوردستان ڕایگەیاند حکومەتی فیدراڵ پێشێلی مافە دەستوریەکانی خەلکی هەرێمی کوردستان دەکات و ئامادە نییە شایستە داراییەکانی هەرێمی کوردستان وەک خۆی بنێرێت.    دەقی ڕاگەیەندراوەكە: ڕاگەیەندراوێک لە وەزارەتی دارایی و ئابووری هەرێمی کوردستانەوە سەرەڕای مافی دەستووری و بوونی یاسای بوودجە و بڕیاری دادگای فیدراڵی عێراق بۆ خەرجکردنی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان هاوشێوەی مووچەخۆرانی تری عێراق و بەدەرکردنی لەهەر کێشە و گرفتێکی تر، هاوکات بوونی تەرخانکراوی پێویست لە خشتەکانی یاسای بوودجە بەراورد بەو تەمویلەی وەزارەتی دارایی عێراق ناردوویەتی و ڕێکكەوتنی نێوان هەردوو حکومەتی هەرێم و حکومەتی فیدراڵی بۆ خەرجکردنی تەواوی مووچەی فەرمانبەران تا کۆتایی ساڵی( ٢٠٢٤ )، بەڵام حکومەتی فیدراڵ پێشێلی مافە دەستوریەکانی خەلکی هەرێمی کوردستان دەکات و ئامادە نییە شایستە داراییەکانی هەرێمی کوردستان وەک خۆی بنێرێت.    ١- کۆی تەرخانکراوی هەرێمی کوردستان لەهەردوو بڕگەی ( تعویضات الموضفین ) و ( الرواتب التقاعدیة و الرعایة الاجتماعیة ) بۆ ساڵی ٢٠٢٤ بریتیی بووە لە ( ١١،٥٧٦،٥٢١،٣٣٥،٠٠٠) یانزە ترلیۆن و پێنجسەد و حەفتا و شەش ملیار و پێنجسەد و بیست و یەک ملیۆن و سێسەد و سی و پێنج هەزار دینار، هەرچەندە پێویستی هەرێمی کوردستان بۆ مووچەی ساڵی ڕابردوو نزیکەی ( ١٢،٠٠٠،٠٠٠،٠٠٠،٠٠٠ ) نزیکەی دوانزە ترلیۆن دیناربووە و هەوڵمانداوە لە ڕێی ( المناقلة ) وە ئەو کورتهێنانە پڕ بکەینەوە، بەڵام لەلایەن وەزارەتی دارایی حکومەتی فیدراڵەوە بۆ تێکڕای ساڵەکە تەنها (١٠،٧٥٢،٥٨٢،٥٥٨،٤٨٠) دە ترلیۆن و حەوتسەد و پەنجا و دوو ملیار و پێنج سەدو هەشتا و هەشتاو دوو ملیۆن و پێنج سەدو پەنجاو هەشت هەزار و چوار سەدو  هەشتا دینار خەرج کراوە ، بڕی ( ٨٢٣،٩٣٨،٧٧٦،٧٢٠ ) هەشتسەد و بیست و سێ ملیار و نۆ سەدو  سی و هەشت ملیۆن و حەوت سەدو حەفتاو شەش هەزارو حەوت سەدو بیست دینار لە تەرخانکراوی هەرێم بۆ مووچە ماوەتەوەو خەرج نەکراوە، حکومەتی فیدراڵی دەیەوێت فەرمانبەران و مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان بکاتە قوربانی کێشەکانی خۆی و بەبیانووی نەمانی تەرخانکراو و کەمی سیولەی نەقدی ئەمساڵیش مووچەیەکی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان نەدات.   ٢- سەبارەت بە داهاتی ناوخۆی هەرێمی کوردستان بۆ ساڵی ٢٠٢٤، هەندێک کەس و لایەن بەناشارەزایی قسەی لەسەر دەکەن و کردوویانە بەکەرەستەی مزایەدە ، لەمانگی ئایارەوە کە هەردوو بەڕێزان سەرۆک وەزیرانی عێراق و سەرۆک وەزیرانی هەرێمی کوردستان لە سەرشێوازی ناردنی بەشی گەنجینەی فیدراڵی لە داهاتی ناوخۆی هەرێمی کوردستان ڕێکەوتن بۆ ماوەی پێنج مانگ دوابەدوای یەک پشکی گەنجینەی فیدراڵی نێردراوە کەبڕەکەی ( ٣٩٩،١٦٨،٩٦١،٠٠٠ ) سێسەد و نەوەد و نۆ ملیار و سەد و شەست و هەشت ملیۆن و نۆسەد و شەست و یەک هەزار دینار بووە،  تا ئەو کاتەی کورتهێنانی گەورە بۆ دابەشکردنی مووچە لەلایەن وەزارەتی عێراقەوە دروست کراو بەناچاری بە داهاتی ناوخۆ پڕ کرایەوە.   لەسەرەتای ساڵی ٢٠٢٤ تا مانگی تشرینی یەکەم حکومەتی هەرێمی کوردستان بەناچاری نزیکەی ( ٩٦٠،٠٠٠،٠٠٠،٠٠٠) نۆسەد و شەست ملیار دینار داهاتی ناوخۆی بۆ پڕکردنەوەی کورتهێنانی مووچەی ئەو مانگانە تەرخان کردووە کە وەزارەتی دارایی عێراق هەرجارەی بەبیانوویەک بڕیویەتی.                                          ئەوەی لە داهاتی ناوخۆ ماوەتەوە، بەشی زۆری بۆ خەرجی بەکاربردن بەکارهاتووە کە مانگانە زیاترە لە ( ١٦٠،٠٠٠،٠٠٠،٠٠٠ ) سەد و شەست ملیار دینار کە بۆ ساڵەکە دەکاتە نزیکەی دوو ترلیۆن دینار، ( بۆ پێشکەش کردنی خزمەتگوزاری بەهاوڵاتیان وەک  خزمەتگوزاری تەندروستی وپەروەردەو خوێندنی باڵاو کارەباو پاکردنەوەو ئاو و هەموو ئەو سێکتەرانەی خزمەتگوزاری پێشکەش دەکەن).         ئەوە جگە لەخەرجی ئەو پرۆژانەی حکومەتی هەرێم لە ناوچە جیاوازەکان ئەنجامی دەدات، کە سەرجەمیان لەسەر داهاتی ناوخۆیە بەهۆی ئەوەی چەند ساڵێکە حکومەتی فیدراڵی یەک دیناری بۆ پرۆژەکان نەناردووە.      لەمانگی تەموزەوە بڕیاری هاوتاکردنی مووچەی خانەنشینان بەپێی یاسای خانەنشینی یەکگرتوی عێراق لەهەرێم جێبەجێ کراوە و دادگای فیدراڵی عێراق حکومەتی فیدراڵی پابەند کردووە بەدابینی کردنی ئەو شایستەیەی لە هاوتاکردنی مووچەکانیان دروست بووە کە مانگانە نزیکەی ( ٦٠،٠٠٠،٠٠٠،٠٠٠ ) شەست ملیار دینار تەموویلەکەی زیادی کردووە بەڵام وەزارەتی دارایی عێراق یەک دیناری بۆ خەرج نەکردون و بڕیاری دادگای فیدراڵیان جێبەجێ نەکردوووە، ئەو تەموویلە زیادەیە لە داهاتی ناوخۆ دابین کراوە، ئەوە سەرەڕای تەموویلی مووچەی مامۆستایانی گرێبەست لە وەزارەتی پەروەردەو خوێندنی باڵا دوای ئەوەی لە وانەبێژیەوە کران بە گرێبەست کە سەرجەمی مووچەکەیان لە داهاتی ناوخۆیەو مانگانە نزیکەی ( ٢٠،٠٠٠،٠٠٠،٠٠٠ ) بیست ملیار دینارە.   ٣-بۆ مووچەی مانگی تشرینی یەکەم ( ١٠ ) وەک وەزارەتی دارایی هەرێمی کوردستان داوای تەموویل کردنی بڕی ( ٩٩٩،١٢٤،٣٢٩،٠٠٠ ) نۆسەد و نەوەد و نۆ ملیار و سەد و بیست و چوار ملیۆن و سێسەد و بیست و نۆ هەزار دینارمان کردووە، بەڵام وەزارەتی دارایی حکومەتی فیدراڵ تەنها  (٧٦٠،٢٦٢،٠٠٠،٠٠٠) حەوتسەد و شەست ملیار و دووسەد و شەست و دوو ملیۆن دیناری ناردووە، بەو شێوەیەش نزیکەی ( ٢٣٩،٠٠٠،٠٠٠،٠٠٠) دووسەد و سی و نۆ ملیار دینار کورتهێنانی هەبووە و لەداهاتی ناوخۆ پڕ کراوەتەوە، بۆ مووچەی مانگی یانزە بەپێی ڕاپۆرتەکانی تەرازووی پێداچوونەوەی مانگانە پێویستمان بەنزیکەی یەک ترلیۆن دینار بووە، بەڵام وەزارەتی دارایی عێراق تەنها ( ٦٣١،٣٣٥،٠٠٠،٠٠٠) شەشسەد و سی و یەك ملیار و سێ سەدو سی و پێنج ملیاری ناردووە، بۆ مووچەی مانگی دوانزە پێویستمان بە نزیکەی یەک ترلیۆن دینار بووە بەڵام وەزارەتی دارایی عێراق تەنها بڕیاری لەسەر خەرجکردنی تەنها ( ٤٤١،٤٩٣،٠٠٠،٠٠٠ ) چوارسەد و چل و یەک ملیار و چوار سەدو نەوەدو سێ ملیۆن دینار داوە، واتە بۆ مووچەی سێ مانگی کۆتایی ساڵی ڕابردوو وەزارەتی دارایی عێراق لە کۆی سێ ترلیۆن دینار تەنها ( ١،٨٣٣،٠٩٠،٠٠٠،٠٠٠ ) یەک ترلیۆن و هەشت سەدو سی و سێ ملیارو نەوەد ملیۆن دیناری ناردووە بەوەش نزیکەی ( ١،١٦٧،٠٠٠،٠٠٠،٠٠٠ ) یەك ترلیۆن و سەد و شەست و حەوت ملیار دیناری لە تەمویلی مووچەی هەر سێ مانگەکە بڕیوە.                                                                                              لەگەڵ گەیشتنی ئەو بڕە پارەیەی لەم هەفتەیە بڕیاری لەسەردراوە، لەسەرەتای هەفتەی داهاتوو ڕاستەوخۆ دەست بە دابەشکردنی مووچەی مانگی یانزە دەکرێت، وەک وەزارەتی دارایی و حکومەتی هەرێم سورین لەسەر بەدەستهێنانی مووچەی مانگی دوانزە، کە لە ئەستۆی حکومەتی عێراقە دابینی بکات. لەماوەی چەند مانگی ڕابردووشدا وەک وەزارەتی دارایی سەرجەم تێبینی و کێشە هونەریەکانی لیستی مووچەمان چارەسەر کردووە و تیمە تەکنیکیەکانمان بەردەوام لەگەڵ تیمی تەکنیکی وەزارەتی دارایی عێراق لەسەر هێڵ بوون تا هیچ بیانوویەک بەدەست حکومەتی فیدراڵەوە نەمێنیت بۆ نەناردن و دواخستنی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان.     لە دواین کۆبوونەوەی شاندی هەردوو وەزارەت کە ڕۆژی ١٢/١٥ لە بەغداد بەڕێوەچوو، وەزیری دارایی عێراق بەڵێنیدا  کە تەموویلی مانگی دوانزە و ئەو بڕەی بۆ مانگی یانزە پێویستە چارەسەر بکات. لەگەڵ ئەوەی چەند تەرخانکراوێکمان لە پشکی هەرێم لە یاسای بوودجە هەیە و بەپێی یاسا دەتوانین گواستنەوە ( المناقلة ) ی پێ بکەین بۆ پڕکردنەوەی کورتهێنانی مووچە، بەڵام دوای چەندین بڕیار بۆ گواستنەوەی بڕی ( ٤٣٠،٠٠٠،٠٠٠،٠٠٠ ) چوارسەد و سی ملیار بۆ پڕکردنەوەی کورتهێنانی مووچەی سێ مانگی کۆتایی ساڵ بەڵام کێشەی نوێ بۆ جێبەجێکردنی دروست کرا. لەلایەکی ترەوە بوونی مادەی ( ٦٠ ) لەیاسای بوودجەی عێراق دەسەڵات دەدات بەسەرۆک وەزیرانی عێراق بۆ پڕکردنەوەی کورتهێنانی مووچە ئەگەر تەرخانکراویشی نەمابێت، لەبەرئەوەی بابەتی مووچە گرنگ و تایبەتە و پەیوەندی ڕاستەوخۆی بەژیان و قووتی خەڵکەوە هەیە. بەپێی دواین ڕاپۆرتی تیمی تەکنیکی هاوبەشی هەردوولا کە ماوەی هەفتەیەک لەهەرێمی کوردستان بوون بەمەبەستی ڕێکخستنەوەی ڕاپۆرتەکانی تەرازووی پێداچوونەوەی مانگەکانی ( یەک تا یانزە ) دەرکەوت سەرجەم ڕاپۆرتەکان هاوتای ئەو ڕاپۆرتانەن کە پێشتر مانگانە هەرێمی کوردستان ناردوویەتی.

هاوڵاتی - شانده‌كه‌ ئه‌مڕۆ سه‌ردانی نومان کورتولموش سەرۆکی پەرلەمان ده‌كات. - پێكه‌وه‌ گفتوگۆ له‌باره‌ی پرسی كورد له‌ توركیا ده‌كه‌ن.   شاندی ئیمڕاڵی ئه‌مڕۆ سه‌ردانی سه‌رۆکی  په‌رله‌مانی توركیا و سه‌رۆكی پارتی بزوتنەوەی ناسیۆنالیست (مەهەپە) ده‌كات. شانده‌كه‌ی ئیمڕاڵی پێڕكهاتوه‌ له‌ سری سورەیا ئۆندەر، په‌روین بوڵدان په‌رله‌مانتارانی ده‌مپارتی كه‌ سه‌ردانی ئیمڕاڵیان كردوه‌ و له‌گه‌ڵ عه‌بدوڵا ئۆجه‌لان كۆبونه‌وه‌، هه‌روه‌ها ئه‌حمه‌د تورك، هاوسه‌رۆكی گه‌وره‌ شاره‌وانی مێردین-یش له‌سه‌ر داوای عه‌بدوڵا ئۆجه‌لان بوه‌ته‌ ئه‌ندامی شانده‌كه‌. به‌گوێره‌ی ئاژانسی میزۆپۆتامیا، شانده‌كه‌ ئه‌مڕۆ سه‌ردانی نومان کورتولموش سەرۆکی پەرلەمان ده‌كات و پێكه‌وه‌ گفتوگۆ له‌باره‌ی پرسی كورد له‌ توركیا ده‌كه‌ن. سێری سورەیا ئۆندەر و په‌روین بوڵدان ئه‌ندامانی په‌رله‌مانی توركیا له‌ فراكسیۆنی ده‌م پارتی، دوای کۆبونەوەیان لەگەڵ عەبدوڵا ئۆجەلان، ڕێبەری پەکەکە لە 28ی 12ی 2024، گەشتی کۆبونەوەیان لەگەڵ لایەنە سیاسییەکانی نوێنەرایەتی لە پەرلەمان دەستپێدەکەن. شاندەکە کە ئەحمەد تورک، سیاسەتمەداری کورد لەخۆدەگرێت و ئه‌مڕۆش لەگەڵ نومان کورتولموش، سەرۆکی پەرلەمان و دەوڵەت باخچەلی سەرۆکی مەهەپە کۆدەبنەوە، دوای تەواوکردنی سەردانەکەیان بۆ لای لایەنە سیاسییەکانی ناو پەرلەمان، شاندەکە سەردانی بازنەی کۆمەڵایەتی جۆراوجۆریش دەکەن، لەوانە ڕێکخراوە ناحکومییەکان، سەندیکاکان، ڕێکخراوە کرێکاری و پیشەییەکان. دوای تەواوکردنی سەردانەکان، کە تێیدا زانیاری لەسەر کۆبونەوەکانی ئیمڕاڵی دەدرێت و بۆچون و پێشنیارەکان وەردەگیرێن، شاندەکە لێدوانێکی ورد بۆ ڕای گشتی ڕاده‌گه‌یه‌نێت.

هاوڵاتی - شانده‌كه‌ ئه‌مڕۆ سه‌ردانی نومان کورتولموش سەرۆکی پەرلەمان ده‌كات. - پێكه‌وه‌ گفتوگۆ له‌باره‌ی پرسی كورد له‌ توركیا ده‌كه‌ن.   شاندی ئیمڕاڵی ئه‌مڕۆ سه‌ردانی سه‌رۆکی  په‌رله‌مانی توركیا و سه‌رۆكی پارتی بزوتنەوەی ناسیۆنالیست (مەهەپە) ده‌كات. شانده‌كه‌ی ئیمڕاڵی پێڕكهاتوه‌ له‌ سری سورەیا ئۆندەر، په‌روین بوڵدان په‌رله‌مانتارانی ده‌مپارتی كه‌ سه‌ردانی ئیمڕاڵیان كردوه‌ و له‌گه‌ڵ عه‌بدوڵا ئۆجه‌لان كۆبونه‌وه‌، هه‌روه‌ها ئه‌حمه‌د تورك، هاوسه‌رۆكی گه‌وره‌ شاره‌وانی مێردین-یش له‌سه‌ر داوای عه‌بدوڵا ئۆجه‌لان بوه‌ته‌ ئه‌ندامی شانده‌كه‌. به‌گوێره‌ی ئاژانسی میزۆپۆتامیا، شانده‌كه‌ ئه‌مڕۆ سه‌ردانی نومان کورتولموش سەرۆکی پەرلەمان ده‌كات و پێكه‌وه‌ گفتوگۆ له‌باره‌ی پرسی كورد له‌ توركیا ده‌كه‌ن. سێری سورەیا ئۆندەر و په‌روین بوڵدان ئه‌ندامانی په‌رله‌مانی توركیا له‌ فراكسیۆنی ده‌م پارتی، دوای کۆبونەوەیان لەگەڵ عەبدوڵا ئۆجەلان، ڕێبەری پەکەکە لە 28ی 12ی 2024، گەشتی کۆبونەوەیان لەگەڵ لایەنە سیاسییەکانی نوێنەرایەتی لە پەرلەمان دەستپێدەکەن. شاندەکە کە ئەحمەد تورک، سیاسەتمەداری کورد لەخۆدەگرێت و ئه‌مڕۆش لەگەڵ نومان کورتولموش، سەرۆکی پەرلەمان و دەوڵەت باخچەلی سەرۆکی مەهەپە کۆدەبنەوە، دوای تەواوکردنی سەردانەکەیان بۆ لای لایەنە سیاسییەکانی ناو پەرلەمان، شاندەکە سەردانی بازنەی کۆمەڵایەتی جۆراوجۆریش دەکەن، لەوانە ڕێکخراوە ناحکومییەکان، سەندیکاکان، ڕێکخراوە کرێکاری و پیشەییەکان. دوای تەواوکردنی سەردانەکان، کە تێیدا زانیاری لەسەر کۆبونەوەکانی ئیمڕاڵی دەدرێت و بۆچون و پێشنیارەکان وەردەگیرێن، شاندەکە لێدوانێکی ورد بۆ ڕای گشتی ڕاده‌گه‌یه‌نێت.

هاوڵاتی - شانده‌كه‌ ئه‌مڕۆ سه‌ردانی نومان کورتولموش سەرۆکی پەرلەمان ده‌كات. - پێكه‌وه‌ گفتوگۆ له‌باره‌ی پرسی كورد له‌ توركیا ده‌كه‌ن.   شاندی ئیمڕاڵی ئه‌مڕۆ سه‌ردانی سه‌رۆکی  په‌رله‌مانی توركیا و سه‌رۆكی پارتی بزوتنەوەی ناسیۆنالیست (مەهەپە) ده‌كات. شانده‌كه‌ی ئیمڕاڵی پێڕكهاتوه‌ له‌ سری سورەیا ئۆندەر، په‌روین بوڵدان په‌رله‌مانتارانی ده‌مپارتی كه‌ سه‌ردانی ئیمڕاڵیان كردوه‌ و له‌گه‌ڵ عه‌بدوڵا ئۆجه‌لان كۆبونه‌وه‌، هه‌روه‌ها ئه‌حمه‌د تورك، هاوسه‌رۆكی گه‌وره‌ شاره‌وانی مێردین-یش له‌سه‌ر داوای عه‌بدوڵا ئۆجه‌لان بوه‌ته‌ ئه‌ندامی شانده‌كه‌. به‌گوێره‌ی ئاژانسی میزۆپۆتامیا، شانده‌كه‌ ئه‌مڕۆ سه‌ردانی نومان کورتولموش سەرۆکی پەرلەمان ده‌كات و پێكه‌وه‌ گفتوگۆ له‌باره‌ی پرسی كورد له‌ توركیا ده‌كه‌ن. سێری سورەیا ئۆندەر و په‌روین بوڵدان ئه‌ندامانی په‌رله‌مانی توركیا له‌ فراكسیۆنی ده‌م پارتی، دوای کۆبونەوەیان لەگەڵ عەبدوڵا ئۆجەلان، ڕێبەری پەکەکە لە 28ی 12ی 2024، گەشتی کۆبونەوەیان لەگەڵ لایەنە سیاسییەکانی نوێنەرایەتی لە پەرلەمان دەستپێدەکەن. شاندەکە کە ئەحمەد تورک، سیاسەتمەداری کورد لەخۆدەگرێت و ئه‌مڕۆش لەگەڵ نومان کورتولموش، سەرۆکی پەرلەمان و دەوڵەت باخچەلی سەرۆکی مەهەپە کۆدەبنەوە، دوای تەواوکردنی سەردانەکەیان بۆ لای لایەنە سیاسییەکانی ناو پەرلەمان، شاندەکە سەردانی بازنەی کۆمەڵایەتی جۆراوجۆریش دەکەن، لەوانە ڕێکخراوە ناحکومییەکان، سەندیکاکان، ڕێکخراوە کرێکاری و پیشەییەکان. دوای تەواوکردنی سەردانەکان، کە تێیدا زانیاری لەسەر کۆبونەوەکانی ئیمڕاڵی دەدرێت و بۆچون و پێشنیارەکان وەردەگیرێن، شاندەکە لێدوانێکی ورد بۆ ڕای گشتی ڕاده‌گه‌یه‌نێت.

هاوڵاتی -شەمسەدین جەبار ئەو هێرشبەرەی  بارهەڵگرێکی بردە شەقامی قەرەباڵغی بۆربۆن لە نیو ئۆرلینز 15 کەسی کوشت. - سەربازێکی خانەنشینکراوی ئەمریکیە و لەوڵاتە لەدایکبووە. - بۆ ماوەی 10 ڕۆژ سەفەری میسری کردووە.   شەمسەدین جەبار ئەو هێرشبەرەی  بارهەڵگرێکی بردە شەقامی قەرەباڵغی بۆربۆن لە نیو ئۆرلینز 15 کەسی کوشت، سەربازێکی خانەنشینکراوی ئەمریکیە و لەوڵاتە لەدایکبووە،  لە پارکێکی وێرانەدا دەژیا کە مەڕ و بزنی لە حەوشەکەیدا بەخێو دەکرد  چەند مەترێک لە مزگەوتی بیلالەوە دوربوە. دەسەڵاتدارانی شاری هیوستن ڕایانگەیاند، شەمسەدین جەبار، تەمەن 42 ساڵ، خەڵکی شاری هیوستن، ئاڵای د..اعش.ی لەسەر ئۆتۆمبێلێکی بارهەڵگری کرێی فۆرد ئێف 150 لایتنینگ ئیڤی هەبووە کە بەکاریهێناوە بۆ ئەنجامدانی کردەوەیەکی تیرۆریستی بە ئەنقەست لە ڕۆژی سەری ساڵدا. زیاتر لە دە ساڵ لە سوپادا خزمەتێکی زۆری کردووە و پێش ئەوەی ڕۆژی چوارشەممە هێرشەکە ئەنجام بدات، بەپێی تۆمارە سەربازییەکەی، لە ئەفغانستان ڕەوانەی سووریا کراوە. ئەو وەک پسپۆڕی تەکنەلۆژیای زانیاری کاری کردووە و لە مانگی شوباتی ٢٠٠٩ تا مانگی یەکی ساڵی ٢٠١٠ لە ئەفغانستان جێگیر بووە، لقی خزمەتگوزارییەکە لە پوختەیەکی ئەزموونی سەربازیدا ئاماژەی بەوە کردووە. بە پلەی ڕائید  لە مانگی ئازاری 2007 تا مانگی 1ی 2015 لە ئەرک و چالاکدا بووە و لە مانگی یەکی ساڵی 2015 تا مانگی تەمموزی 2020 لە یەدەگەکان بووە. بەڵام کاتێک جەبار هێرشەکەی ئەنجامدا - کە یەکێک بوو لە کوشندەترین هێرشەکانی دوای 11ی سێپتەمبەر - لە پارکێکی ترێلەی خراپدا لە پەراوێزی شاری هیوستن دەژیا، کە زۆربەی کۆچبەرە موسڵمانەکان لەوێ دەژین، قاز و مریشک و مەڕو بزنی لە حەوشە بەخێوکردوە. بۆ ماوەی 10 ڕۆژ سەفەری میسری کردووە بەرپرسانی ئەو وڵاتە ڕاگەیاندووە، ساڵی ڕابردوو جەبار بۆ ماوەی دە ڕۆژ گەشتی میسری کردوە. بەپێی تۆمارەکانی پێشووی جەبار دووجار دەستگیرکراوە: جارێک لە ویلایەتی تەکساس بە تاوانی دزیکردن لە ساڵی ٢٠٠٢، بەپێی تۆمارەکانی دادگا، دیسانەوە دوای سێ ساڵ بەهۆی لێخوڕینی ئۆتۆمبێل بەبێ مۆڵەت. دوو جار هاوسەرگیری کردوە و جیابووەتەوە و وادیارە هاوسەرگیرییە شکستخواردووەکان تووشی قەرزاریانکردوە باری دارایی سەختبوە. تۆمارەکانی دادگا دەریدەخەن کە هاوسەری یەکەمی جەبار لە ساڵی ٢٠١٢دا سکاڵای یاسایی لەسەر تۆمارکردووە بۆ دابینکردنی پارەی منداڵ. ئاماژەی بەوەشکردووە، لە کاتی دووەم جیابوونەوەیدا لە ساڵی ٢٠٢٢دا، زیاتر لە ١٦ هەزار دۆلاری قەرزی کارتی بانکیی کۆکردووەتەوە بۆ ئەوەی کرێی دادگا و خەرجییەکانی هاوسەری دووەم بدات. بەپێی ئیمەیڵێک بۆ پارێزەری هاوسەرەکەی پێشووی. ئەو نووسیویەتی: "من توانای پارەدانی خانووبەرەم نییە"، ئاماژەی بەوەشکردووە، ساڵی پێشوو زیاتر لە ٢٨ هەزار دۆلار زیانی بەرکەوتوە لە بواری خانووبەرەدا.

هاوڵاتی - ئیدارەی سووریا كار دەكات بۆ پێكهێنانی ڕاگەیاندنێكی ئازاد. - كار دەكەین بۆ دووبارە دروستكردنەوەی ڕاگەیاندنێكی سووری ئازاد كە بابەتیانە و پیشەییان كار بكات.   محمد العمر وەزیری ڕاگەیاندنی سووریا ڕایگەیاند ڕاگەیاندنێكی ئازاد و ئازادیی ڕادەربڕین لە سووریا بەرپا دەكەین. محمد العمر بە ئاژانسی فرانس پرێسی ڕاگەیاند ئیدارەی سووریا كار دەكات بۆ پێكهێنانی ڕاگەیاندنێكی ئازاد، بەڵێنیشیدا ئازادی ڕادەربڕین گەرەنتی بكات لە وڵاتێكدا میدیاكان بۆ چەندین سەدە ناڵاندوویانە بەدەست كۆتوبەندكردنیان لەلایەن دەسەڵاتدارانی بنەماڵەی ئەسەدەوە. وتیشی: كار دەكەین بۆ دووبارە دروستكردنەوەی ڕاگەیاندنێكی سووری ئازاد كە بابەتیانە و پیشەییان كار بكات بۆ پتەوكردنی ئازادی ڕۆژنامەگەری و ئازادی ڕادەبڕین، كە كۆتوبەندكرابوو لە ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی ڕژێمی لەكار لادرا.

هاوڵاتی - ئیدارەی سووریا كار دەكات بۆ پێكهێنانی ڕاگەیاندنێكی ئازاد. - كار دەكەین بۆ دووبارە دروستكردنەوەی ڕاگەیاندنێكی سووری ئازاد كە بابەتیانە و پیشەییان كار بكات.   محمد العمر وەزیری ڕاگەیاندنی سووریا ڕایگەیاند ڕاگەیاندنێكی ئازاد و ئازادیی ڕادەربڕین لە سووریا بەرپا دەكەین. محمد العمر بە ئاژانسی فرانس پرێسی ڕاگەیاند ئیدارەی سووریا كار دەكات بۆ پێكهێنانی ڕاگەیاندنێكی ئازاد، بەڵێنیشیدا ئازادی ڕادەربڕین گەرەنتی بكات لە وڵاتێكدا میدیاكان بۆ چەندین سەدە ناڵاندوویانە بەدەست كۆتوبەندكردنیان لەلایەن دەسەڵاتدارانی بنەماڵەی ئەسەدەوە. وتیشی: كار دەكەین بۆ دووبارە دروستكردنەوەی ڕاگەیاندنێكی سووری ئازاد كە بابەتیانە و پیشەییان كار بكات بۆ پتەوكردنی ئازادی ڕۆژنامەگەری و ئازادی ڕادەبڕین، كە كۆتوبەندكرابوو لە ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی ڕژێمی لەكار لادرا.

هاوڵاتی - تۆڕی سووریا بۆ مافی مرۆڤ لەلایەن توركیاوە بەڕێوەدەبرێت. - سیاسەتێكی داڕێژراوی چەواشەكاری دژ بە هێزەكانی هەسەدە پەیڕەو دەكات. - تۆڕی سووریا بۆ مافی مرۆڤ لەڕێگەی بڵاوكردنەوەی زانیاری ناڕاست و چەواشەكار یارمەتی تاوانباران دەدات.   هەسەدە بەیاننامەیەكی لەسەر هەواڵەكانی تۆڕی سووریا بۆ مافی مرۆڤ بڵاوكردەوە و ڕایگەیاند ئەو تۆڕە لەلایەن توركیاوە بەڕێوەدەبرێت. هێزەكانی سووریای دیموكرات هەسەدە لە بەیاننامەیەكدا ڕایگەیاند: تۆڕی سووریا بۆ مافی مرۆڤ كە لەلایەن توركیاوە بەڕێوەدەبرێت لە هەواڵێكی چەواشەكاریدا بڵاویكردەوە كە گوایە هێزەكانمان سێ‌ هەوڵاتی مەدەنیان لە گوندی قشلەی باشوری ڕۆژهەڵاتی منبج كوشتوە. وتیشی: تۆڕی سووریا بۆ مافی مرۆڤ سیاسەتێكی داڕێژراوی چەواشەكاری دژ بە هێزەكانی هەسەدە پەیڕەو دەكات بۆ شاردنەوەی ئەو تاوانانەی بەكرێگیراوانی توركیا ئەنجامیاندا لەو گوندەدا كاتێك دەستیان بەسەردا گرتبوو. ڕونیشیكردەوە: دوای ئەوەی پێش دە ڕۆژ هێزەكانمان ئەو گوندەیان لە بەكرێگیراوانی توركیا پاك كردەوە، تەرمی ئەو سێ‌ هاوڵاتیە مەدەنیەمان دۆزیەوە كە لەلایەن بە كرێگیراوانی توركیاوە كوژرابوون دوای ئەوەی ڕێگەیان نەداوە ماڵ و موڵكیان تاڵان بكەن. دووپاتیشیكردەوە تۆڕی سووریا بۆ مافی مرۆڤ لەڕێگەی بڵاوكردنەوەی زانیاری ناڕاست و چەواشەكار یارمەتی تاوانباران دەدات لەشاردنەوەی سەدان تاوان كە بەكرێگیراوانی توركیا لە عەفرین و منبج و ناوچەكانی تر ئەنجامیان داوە.

هاوڵاتی - تۆڕی سووریا بۆ مافی مرۆڤ لەلایەن توركیاوە بەڕێوەدەبرێت. - سیاسەتێكی داڕێژراوی چەواشەكاری دژ بە هێزەكانی هەسەدە پەیڕەو دەكات. - تۆڕی سووریا بۆ مافی مرۆڤ لەڕێگەی بڵاوكردنەوەی زانیاری ناڕاست و چەواشەكار یارمەتی تاوانباران دەدات.   هەسەدە بەیاننامەیەكی لەسەر هەواڵەكانی تۆڕی سووریا بۆ مافی مرۆڤ بڵاوكردەوە و ڕایگەیاند ئەو تۆڕە لەلایەن توركیاوە بەڕێوەدەبرێت. هێزەكانی سووریای دیموكرات هەسەدە لە بەیاننامەیەكدا ڕایگەیاند: تۆڕی سووریا بۆ مافی مرۆڤ كە لەلایەن توركیاوە بەڕێوەدەبرێت لە هەواڵێكی چەواشەكاریدا بڵاویكردەوە كە گوایە هێزەكانمان سێ‌ هەوڵاتی مەدەنیان لە گوندی قشلەی باشوری ڕۆژهەڵاتی منبج كوشتوە. وتیشی: تۆڕی سووریا بۆ مافی مرۆڤ سیاسەتێكی داڕێژراوی چەواشەكاری دژ بە هێزەكانی هەسەدە پەیڕەو دەكات بۆ شاردنەوەی ئەو تاوانانەی بەكرێگیراوانی توركیا ئەنجامیاندا لەو گوندەدا كاتێك دەستیان بەسەردا گرتبوو. ڕونیشیكردەوە: دوای ئەوەی پێش دە ڕۆژ هێزەكانمان ئەو گوندەیان لە بەكرێگیراوانی توركیا پاك كردەوە، تەرمی ئەو سێ‌ هاوڵاتیە مەدەنیەمان دۆزیەوە كە لەلایەن بە كرێگیراوانی توركیاوە كوژرابوون دوای ئەوەی ڕێگەیان نەداوە ماڵ و موڵكیان تاڵان بكەن. دووپاتیشیكردەوە تۆڕی سووریا بۆ مافی مرۆڤ لەڕێگەی بڵاوكردنەوەی زانیاری ناڕاست و چەواشەكار یارمەتی تاوانباران دەدات لەشاردنەوەی سەدان تاوان كە بەكرێگیراوانی توركیا لە عەفرین و منبج و ناوچەكانی تر ئەنجامیان داوە.

هاوڵاتی - هێزە ئەمنیبەکانی عێراق، (سلەیمان خالیدی) یان دەستگیرکرد کە ئۆپۆزسیۆنێکی کوەیتییە. - لە وڵاتەکەی خۆی تۆمەتبارە بەسوکایەتی کردن بە کوەیت و رەمزەکانی. - خالیدی لەلایەن میری کوەیتەوە رەگەزنامە لە خۆيی و تەنانەت نەوەکانیشی وەرگیراوەتەوە.   لە عێراق کەسایەتییەکی ئۆپۆزسیۆنی کوەیتی دەستگیرکرا و رادەستی ووڵاتەکەی کرایەوە. هێزە ئەمنیبەکانی عێراق، (سلەیمان خالیدی) یان دەستگیرکرد کە ئۆپۆزسیۆنێکی کوەیتییە و لە وڵاتەکەی خۆی تۆمەتبارە بەسوکایەتی کردن بە کوەیت و رەمزەکانی. لەوبارەیەوە رۆژنامەی قەبەس_ ی کوەیتی دەڵێت خالیدی لەلایەن میری کوەیتەوە رەگەزنامە لە خۆيی و تەنانەت نەوەکانیشی وەرگیراوەتەوە دوای ئەوەی لە تۆڕەکۆمەڵایەتییەکان سوکایەتی بە ئال سوباح کردووە. دادگای کوەیتیش بە بێ ئامادەبوونی خۆی سزای پێنج ساڵ زیندانی بەسەر سلەیمان خالیدیدا سەپاندووە.

هاوڵاتی -( ٦ )کورەی خەڵوز تێکدران. - دەست بەسەر ژمارەیەک داری بڕدراودا گیرا.   پۆلیسی دارستانی سلێمانی ڕایگەیاند ( ٦ )کورەی خەڵوز تێکدران و دەست بەسەر ژمارەیەک داری بڕدراودا گیرا. وتيشى لە ئەنجامی دەرچوونی مەفرەزەیەکی هاوبەشی نێوان بەشی پۆلیسی دارستانی سەید سادق و بنکەی پۆلیسی دارستانی بەرزنجە بۆ سنوری گوندی ( حاجی مامەندە ) توانیان دەست بەسەر ژمارەیەکی زۆر داری تەڕی بڕدراوەدا بگرن کە ئامادەکردبوو بۆ خەڵوز کردن ، هاوکات( ٦ ) شەش کورەی خەڵوز تێکدران کە لەلایەن چەند سەرپێچیکارێک ئامادە کرابوون . ڕونیشیكردەوە لە ئێستادا بەفەرمانی بەڕێز دادوەر بڕیاری دەستگیرکردن بۆ ئەنجامدەرانی ئەوکارە دەرچووە .

هاوڵاتی - لەگەڵیان كاردەكەن بۆ سود وەرگرتن لەم دەرفەتە مێژوییە. - واشنتن لەگەڵ گەلی سوریا وەستاوە. - پابەندن بە کارکردن لەگەڵ سووریاییەکان بۆ یارمەتیدانیان     باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە سووریا ڕایگەیاند، ئەوان لەگەڵ گەلی سووریا وەستاون بۆ بنیاتنانی ئایندەیەکی گەشاوەتر و لەگەڵیان كاردەكەن بۆ سود وەرگرتن لەم دەرفەتە مێژوییە. باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە دیمەشق، ئەمڕۆ چوارشەممە لە ڕاگەیەندراوێكدا لە پەرەی تایبەتی خۆی لە پلاتفۆڕمی "X" بڵاویكردەوە، "واشنتن لەگەڵ گەلی سوریا وەستاوە. لە هەوڵەکانیان بەرەو بنیاتنانی ئایندەیەکی گەشاوەتر". ئاماژەی بەوەشكرد، پابەندن بە کارکردن لەگەڵ سوریاییەکان بۆ یارمەتیدانیان بە مەبەستی سودوەرگرتن لەم "دەرفەتە مێژوییە"، ئەوەش دوای پێنج دەیە لە ستەمکاری لەلایەن ڕژێمی ئەسەدەوە. باڵیۆزخانەکە باسی لەوەشكردوە، ئێستا سورییەکان دەرفەتێکی دەگمەنیان لەبەردەمدایە بۆ ئاوەدانکردنەوە و داڕشتنەوەی وڵاتەکەیان و دامەزراندنی کۆمەڵگەیەکی نوێ و ئازادتر و گشتگیرتر.