بەرپرسانی پارتی و یەكێتی لەسەر پێكهێنانی كابینەی نوێ چى دەڵێن؟

هاوڵاتی وەزارەتی نەوتی عێراق داهاتی مانگی رابردوی فرۆشتنی نەوت و هەناردەکردنی بڵاوکردەوە، کە کۆی هەناردەکردن و داهاتی بەدەست هاتووی نەوت بۆ ئەو مانگە 8 ملیار و 512 ملیۆن دۆلار بووە. وەزارەتی نەوتی عێراق لە راگەیەنراوێکدا بڵاویکردەوە، بە گوێرەی ئاماری سەرەتایی کۆمپانیای بە بازاڕکردنی نەوتی عێراقی "سومۆ" لە ماوەی مانگی (تشرینی دوەم/11) 102 ملیۆن و 975 هەزار بەرمیل نەوت فرۆشراوە.   ئاماژە بەوەکراوە، کۆی هەناردەکراوی نەوتی خاو بۆ مانگی رابردو لە کێڵگە نەوتییەکانی ناوەڕاست و باشووری عێراق 101 ملیۆن و 764 هەزار و 620 بەرمیل بووە، هەروەها بڕی نەوتی هەناردەکراو بۆ ئوردن گەیشتوەتە 172 هەزار و 383 بەرمیل، جگە لەوەش هەناردەی گەیارە ملیۆنێک و 38 هەزار و 779 بەرمیل بووە. لە راگەیەنراوی وەزارەتی نەوتی عێراق باس لەوەشکراوە، رێژەی هەناردەی نەوتی رۆژانە سێ ملیۆن و 433 هەزار بوە، نرخی هەر بەرمیلە نەوتێکیش 82.66 دۆلار بوە.  

هاوڵاتی وەزارەتی تەندروستی لە رۆژی جیهانی بەرەنگاربوونەوەی نەخۆشی ئایدز هیچ ئامارێک، هۆشداریەکی بڵاونەکردەوە و هیچ چالاکیەکی پەیوەست بە ئایدزئەنجام نەدا. ئەمرۆ ١ی کانووی یەکەم لەلایەن ڕێکخراوی تەندروستی جیهانیەوە تایبەت کراوە بە بڵاوکردنەوەی هۆشیاری وبەرەنگاربوونەوەی ڤایرۆسی ئێج ئای ڤی،  بەپێی دواین ئامار کە وەزارەتی تەندروست هەرێم لەساڵی ٢٠٢٢ بڵاویکردبۆیەوە لە هەرێمی کوردستان ٥٤ حاڵەتی توشبوون بە نەخۆشی ئایدز تۆمارکراون، کە چل لەوانە بیانی بوون.   هاوڵاتی بۆ وەرگرتنی ئامارەکانی توشبوانی ئایدز و ڕێنمایی و کار وچالاکیەکانی وەزارەتی تەندروستی لەبارەی ڤایرۆسی " ئێچ ئای ڤی"  ونەخۆشی ئایدز، پەیوەندی کرد بە وەزارەتی تەندروستی بەڵام بێ ئەنجام بوو. پڕۆفیسۆر محەمەد بابەکر، پسپۆڕی وردی ڤایرۆسزانی وپزیشکی مایکرۆبایلۆجی و بەرگری لە بارەی پەرەدان بە هۆشیارکردنەوەی کۆمەڵگا، بەتایبەت چینی گەنجان و هەرزەکارانەوە وتی" ئەم هەوڵە پێویستی بە هاوکاری هەموو لایەنەکانە هەر لە پەروەردەوە تاوەکو مامۆستاینی ئاینی و وەزارەتی تەندروستی و میدیاکارانیش". دکتۆر محەمەد بابەکر باسیشی لەوەکرد کە هەوڵیان داوە سیمینار و کۆڕی تایبەت بکرێتەوە بۆ مامۆستایانی ئاینی تاوەکو زانستیانە ڤایرۆسەکەیان بۆ باسبکرێت تاوەکو لەڕێگەی مینبەرەکانەوە کۆمەڵگە هۆشیار بکەنەوە.   هاوکات باسیشی لەوە کرد میدیاکاران کەمتەرخەمن لەبەرامبەر ڤایرۆسێکی وەک "ئێچ ئای ڤی"  لە ڕۆژێکی وەک ئەمڕۆدا هیچ یەک لە میدیاکان بە هەواڵێکیش باسیان لێوەنەکرد، لەکاتێکدا کۆمەڵگە بەرەوکرانەوە دەچێت.   نەخۆشی ئایدز کە هۆکارەکەی جۆرەکانی ڤایرۆسی ئێچ ئای ڤی"یە و هێرش دەکاتە سەر سیستەمی بەرگری لەش و لاوازی دەکات، ئەمەش لەڕێگەی گواستنەوە و تێکەوڵاوبوونی جۆرە جیاوازەکانی شلەی لەش دەگوازرێتەوە وەک، شیرپێدانی دایک بۆ کۆرپەکەی، تێکەڵاوبوونی سپێرم، لیک، خوێن لەرێگەی سێکسکردن یان بەکارهێنانی دەرزی، ئامێرەکانی پاکردنەوەی پزیشکی ددان. ڤایرۆسەکە تاوەکو ئێستا چارەسەری تەواوەتی بۆ نەدۆزراوەتەوە، بەڵام لەڕێگەی چەندین جۆری جیاوازی دژە ڤایرۆس دەتواندرێت بەرەوپێشچوونی نەخۆشیەکە هێواشبکرێتەوە وتەمەنی کەسەکان درێژبکرێتەوە.

هاوڵاتی هێزەکانى پاراستى گەل - هەپەگە ئاماری شەڕی مانگی ڕابردووى لەگەڵ سوپاى تورکیا بڵاو کردەوە و ڕایگەیاند، لە ١٩٣ هێرشدا ١٢٤ سەربازى تورکیا کوژراون و چوار گەریلاش شەهیدبوون. لە ڕاگەیەندراوەکەی هەپەگەدا هاتووە ، ١٤٠ هێرشیان بە فڕۆکەی شەڕ لەلایەن تورکیاوە کراوەتەسەر و هەروەها ١٢٤ هێرشیان بە چەکى کیمیایی کراوەتەسەر. هەپەگە دەشڵێت، ١٠٣ هێرشی فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی بۆمبڕێژکراو لەلایەن تورکیاوە کراوەتە سەریان و لە ئەنجامى هێرش و پێکدادانەکاندا چوار گەریلا شەهید بوون. هاوکات ئەوەشخراوەتەڕوو، ١٩٣ هێرشیان کردووەتە سەر سوپاى تورکیا و لەگەڵ ٩٩ هێرش بە چەکى قورس و لە ئەنجامدا، ١٢٤ سەربازى تورکیا کوژراون.

هاوڵاتی سەرچاوەیەک لە حکومەتی عێراق بە میدیا عێراقییەکانی راگەیاندووە  لە سەرەتا بۆ ناوەڕاستی هەفتەی ئایندە بەغدا 700 ملیاری دیكە بەسێ جار ڕەوانەی هەولێر دەکات. بەپێی هەواڵێكی ماڵپەڕی "بەغداد ئەلیەوم" كە لەسەرچاوەیەكی وەزارەتی دارایی عێراق زانیاری وەرگرتووە" وەزارەتی دارایی لە حکومەتی فیدراڵی عێراق بڕی 700 ملیار دینار بە سێ گوژمە ڕەوانەی هەولێر دەکات و لە ڕۆژی دووشەممەی داهاتوەوە دەستپێدەکات. ئەو سەرچاوەیە وتوویەتی: وەزارەتی دارایی، لە ڕێگەی بانکەکانی سەر بە بانکی ناوەندی کە بریتین لە بانکی ڕەشید، و بانکی تی بی ئای و بانکی ڕافیدەین، بڕی 700 ملیار دینار دەخاتە سەر هەژماری حکومەتی هەرێم. بەوتەی سەرچاوەیەكیش لەوەزارەتی دارایی هەرێم بۆ هاوڵاتی: پاش گەیشتنی پارەکە وەزارەتی دارایی حکومەتی هەرێم دەست بە دابەشکردنی مووچە دەکات. وەك ئەو سەرچاوەیە وتی: دوای ئەوەی وەفدی حکومەتی هەرێم سەردانی بەغدای کرد، دوو داوایان  لە محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عێراق کردووە، ئەوانیش داواکاری یەکەم جێبەجێکردنی ڕێککەوتنی بودجە و ناردنی پشکی تەواوی هەرێم لە بودجە، داواکاریەکەی تریش ناردنی بڕی سێ مووچەی دیکەیە ئەوانیش مووچەی مانگەکانی تشرینی یەکەم و تشرینی دووەم و کانوونی یەکەم . بەڵام وەك سەرچاوەكە وتی "تائێستا ڕێككەوتن لەبارەی سێ مووچەكە نەكراوە و گفتوگۆكان بەردەوامن لەبارەی پشكی هەرێم لەبودجەی عێراق و جیاكردنەوەی بودجەی هەرێم لە خەرجی فیعلی". پێشتر هاوڵاتی لەڕاپۆرتێكدا بڵاویكردەوە، حكومەتی هەرێمی كوردستان لەهەوڵی ئەوەدایە كە بۆ ساڵی ئایندە كێشەی موچەی فەرمانبەران چارەسەربكات و گرفتەكانی بەردەم دابینكردنی موچەی مانگانە نەهێڵێت، بۆ ئەوەش داواكاری پێشكەشی حكومەتی ناوەندی كردووەو لەڕێی فراكسیۆنە كوردییەكانیشەوە لەهەوڵی ئەوەدایە كۆدەنگی دروستبكات دەربارەی رەشنوسی یاسای بودجەی عێراق بۆ ساڵی نوێ، جگەلەوەش حكومەتی هەرێم دەیەوێت بابەتی مووچە لەململانێ سیاسییەكان دووربخاتەوەو بیكاتە بابەتێكی یاسایی و لەپشكی هەرێم جێگیری بكات. لەئێستادا حكومەتی هەرێمی كوردستان موچەی مانگی ئەیلولی فەرمانبەرانی دابەشنەكردووەو داواكاری پێشكەشی بەغدا كردووە بۆ ناردنی 700 ملیار دینارەكە، بەڵام تائێستا وەڵامنەدراوەتەوە، ئەگەرچی رۆژی دووشەممە شاندێكی حكومەتی هەرێم لەبەغدا لەگەڵ محەمەد شیاع سۆدانی كۆبوونەوەو بەڵێنی ئەوەیان پێدرا لەكۆبوونەوەی رۆژی سێشەممەی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق قسە لەوبارەوە بكرێت و وەڵامی داواكەی حكومەتی هەرێم بدرێتەوە، بەڵام بەپێی زانیاریەكانی هاوڵاتی، لەكۆبوونەوەكەی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراقدا باسی كێشەی مووچەو ناردنی 700 ملیار دینارەكە نەكراوە. یەكێك لەكێشە سەرەكیەكانی نێوان حكومەتی هەرێم و بەغدا كە تائێستا بەهەڵپەسێردراوی ماوەتەوە، پرسی نەوتە. ئەمەش وایكردووە حكومەتی ناوەندی نەتوانێت بەپێی خواستی هەرێم موچەو پشكی هەرێمی كوردستان دابین بكات، لەوبارەیەوە سۆران عومەر پەرلەمانتاری عێراق لەسەر لیستی كۆمەڵی دادگەری بەهاوڵاتی وت: «بەرهەمی رۆژانەی نەوتی هەرێم 250 هەزار بەرمیلە، عێراق نرخێكی بۆ دەرهێنانی نەوتی هەرێم داناوەو حكومەتی هەرێمیش نرخێكی زیاتر كەپێنج هێندەی ئەوەیە حكومەتی عێراق دەیداتە كۆمپانیاكانی بەرهەمهێنانی نەوت، بۆیە عێراق ناچێتە ژێرباری ئەمەوە، پێی وایە نەوتەكە نەڕوات یان دەرنەهێنرێت باشترە لەوەی ئەو كرێ زۆرە بدات، بەشێكی تری كێشەكان پەیوەندی بەیاسای ئیدارەی دارایی و قەرزی گشتییەوە هەیە كەساڵی 2019 دەرچووە، ئەوكاتە هەرێم زۆر گوێی پێنەداوە. پێی وابووە عێراق ناتوانێت ئەو یاسایە بەسەر هەرێمدا جێبەجێ بكات». بەپێێ زانیارییەكانی هاوڵاتی زۆرترین تێچووی بەرهەمهێنانی نەوت لەعێراق گەیشتووەتە نزیكەی شەش دۆلار بۆ بەرمیلێك، بەڵام لەهەندێك ناوچەی هەرێم بەخەرجی بەرهەمهێنان و گواستنەوەش هەندێك جار گەیشتووەتە سەروو 30 دۆلار سەرباری ئەم كێشە هەڵپەسێراوانە، حكومەتی عێراقی مانگانەو بەشێوەی قەرز بڕی 700 ملیار دینار رەوانەی هەرێم دەكات بۆ دابەشكردنی موچەی فەرمانبەران، هەربۆیە بەرپرسانی حكومەتی هەرێم دەیانەوێت ئەم قۆناغە تێبپەڕێنن و بۆ ساڵی ئایندە گرەنتی دابینكردنی موچە بكەن، پێشەوا هەورامانی وتەبێژی حكومەتی هەرێمی كوردستان رایگەیاند كە بۆ ساڵی ئایندە چارەسەری كێشەی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم دەكرێت و بەهەماهەنگی لەگەڵ حكومەتی عێراقیدا رێگاچارەی دەربازبوون لەم دۆخە تاوتوێ دەكەن. ئەوەی هاوكارە لەتێپەڕاندنی ئەو دۆخەی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستانی تێكەوتوە، هەمواركردنەوەی یاسای بودجەیە بۆ ساڵی 2024 بەتایبەت ئەو بڕگانەی پەیوەستە بەدیاریكردنی شایستە داراییەكانی هەرێم، لەوبارەیەوە مستەفا گەرعاوی بەهاوڵاتی وت «كێشەی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم تەنها لەڕێگەی هەمواری یاسای بودجەوە دەكرێت، كەشایستە داراییەكانی هەرێمی كوردستانی تێدا دیاری بكرێت». بەپێی زانیارییەكانی هاوڵاتی، حكومەتی عێراقی لەڕێی داواكارییەكی حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە، دەیەوێت پڕۆژە یاسایەك پێشكەشی پەرلەمان بكات بۆ هەمواری یاسای بودجە، تا لەڕێیەوە موچەو شایستە داراییەكانی هەرێمی كوردستان دیاری بكرێت و ئەو قەرزانەش كە لەساڵی 2023 بۆ دابینكردنی مووچە دراوەتە هەرێم، لەشایستە داراییەكاندا ببڕدرێت، لەوبارەیەوە سەرچاوەیەكی ئاگادار لەگفتوگۆكانی هەرێم و بەغدا بەهاوڵاتی وت: «پرۆژە یاساكەی حكومەتی عێراق لەساڵی نوێدا پێشكەشی پەرلەمان دەكرێت و هەوڵی ئەوە دەدرێت كەپشكی هەرێم بەپێی خەرجی كردەیی پارێزگاكان دابین بكرێت». پێشتر حكومەتی هەرێمی كوردستان بڵاویكردەوە كەداواكارییان پێشكەش بەسەرۆك وەزیرانی عێراق كردووە بۆ ئەوەی موچەی سێ مانگی كۆتایی هەرێم رەوانە بكەن، بەڵام تائێستا هیچ بڕیارێك لەوبارەیەوە نەدراوەو نەتوانراوە تەنانەت 700 ملیارەكەی مانگی ئەیلول دابین بكرێت كەبڕیاربوو پێش كۆتایی هاتنی ئەم مانگە رەوانەی هەرێم بكرێت. بەوتەی سەرچاوە ئاگادارەكە بۆ هاوڵاتی، لەكۆبوونەوەی وەفدی هەرێم بەسەرۆكایەتی ئاوات شێخ جەناب وەزیری دارایی و ئابووری هەرێمی كوردستان لەگەڵ محەمەد شیاع سۆدانی سەرۆكوەزیرانی عێراق، وەفدی هەرێم داوای ناردنی سێ 700 ملیار دیناری دیكەیان كردووە لەمساڵدا بۆ فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستان، بەڵام سەرۆكوەزیرانی عێراق پێی وتوون ئەوە لەدەسەڵاتی ئەودا نییەو دەبێت ئەنجومەنی وەزیران بڕیاری لێبدات. وەك ئەو سەرچاوەیە باسیكرد تەیف سامی وەزیری دارایی عێراق جگە لەسێیەم گوژمەی 700 ملیارەكە ئاستەنگ بۆ هەر بڕە پارەیەكی دیكە دروستدەكات كە لەمساڵدا رەوانەی هەرێمی كوردستان بكرێت.  

 دادگای باڵای فیدراڵی عێراق تاوتوێی سکاڵایەک دەکات بۆ هەڵوەشاندنەوەی سەندیکای پارێزەرانی کوردستان و گەڕاندنەوەی ئەو مووچە و دەرماڵانەی کە سەندیکاکە لەماوەی پێنج ساڵدا وەریگرتووە، ئەوەش لەكاتێكدایە پێشتر دادگای باڵای فیدراڵی هەریەك لەپەرلەمانی كوردستان و ئەنجومەنی پارێزگاكانی هەرێمی كوردستانی هەڵوەشاندەوە.  دادگای باڵای فیدراڵی عێراق، رۆژی سێی کانوونی یەکەمی 2023 تاوتوێی سکاڵایەک دەکات کە بۆ هەڵوەشاندنەوەی سەندیکای پارێزەرانی کوردستان پێشکەشکراوە، سکاڵاکار داوا دەکات لەساڵی 2019ـەوە هەر مووچە و دەرماڵەیەک کە سەندیکاکە وەریگرتووە، بگەڕێنرێتەوە.    سکاڵاکە لەلایەن پارێزەر مەسعود محێدین لەدژی نەقیبی پارێزەرانی کوردستان تۆمارکراوە و داوا دەکات سەندیکاکە و سەرجەم ئەو بڕیارانەشی هەڵبوەشێندرێنەوە، کە لە ساڵی 2019ـەوە دەریکردوون، جگە لەوەش کارەکانی سەندیکا رابگیرێن.   لە سکاڵاکەدا داواکراوە کە لە دوای ساڵی 2019ـەوە هەرچی مووچە و دەرماڵە کە سەندیکای پارێزەران وەریانگرتووە بگەڕێندرێتەوە بۆ سندوقی پارێزەران و دادگای باڵای فیدراڵی بڕیارێکی کاتی دەربکات بۆ راگرتنی سەرجەم چالاکیەکانی ئەو سەندیکایە لە هەرێمی کوردستان، تاوەکو سکاڵاکە یەکلا دەکرێتەوە.   سەندیکای پارێزەرانی کوردستان لە ساڵی 1993 دامەزراوە و پێنج لقی هەیە، ئەنجوومەنەکەشی لە 10 ئەندام پێکهاتووە.

هاوڵاتی وەزارەتی كارەبای حكومەتی هەرێمی كوردستان ئاشكرایكرد بەهۆی گرفتێكی تەكنیكییەوە، كوژانەوەی گشتی لە سیستەمی كارەبای هەرێم روویدا و تیمەكانی وەزارەتی كارەبا سەرقاڵی چارەسەركردنی كێشەكە و گەڕانەوەی كارەبای گشتین و بەم زووانە كێشەی كوژانەوەی گشتی چارەسەر دەكرێت. وەزارەتی كارەبا لەڕاگەیەندراوێكدا نوسیویەتی: ئێوارەی رۆژی پێنجشەم، بەهۆی گرفتێكی تەكنیكییەوە، تەواوی یەكەكانی بەرهەمهێنانی كارەبای هەرێم كوژانەوە و تیمەكانی وەزارەتی كارەبا دەمودەست كێشەكەیان چارەسەر كرد. بەڵام كاتژمێر (1:00)ی شەو بۆ جاری دووەم كوژانەوەی گشتی ڕوویدا و، ئێستا تیمەكانی كارەبای هەرێم سەرقاڵی ئاساییكردنەوەی دۆخی سیستەمی كارەبای هەرێمی كوردستانن و بەم نزیكانە چارەسەر دەكرێت. پێشتر ئەندازیار غالب محەمەد، بەڕێوەبەری كۆنترۆڵ و گەیاندنی كارەبای سلێمانی ئاشكرایكرد: كاتژمێر 4:00ـی بەرەبەیانی ئەمڕۆ هەینی بە هۆكارێكی نادیار كوژانەوەی گشتی (blackout) لە  تۆڕی كارەبای هەرێمی كوردستان رویداوە. وتیشی: تا ئێستا هۆكاری ئەم كوژراندنەوە گشتییەی كارەبا دیار نییە و  لە شاری سلێمانی لەوكاتەدا لە هیچ شوێنێك كارەبا نەبووە. لەگەڵ هاتنی وەرزی سەرما لە هەرێمی كوردستان، كاتژمێرەكانی پێدانی كارەبای گشتی بەشێوەیەكی بەرچاو كەم بوەتەوە بە جۆرێك لە شاری هەولێر لە 24 كاتژمێردا تەنها چوار كاتژمێر كارەبای نیشتیمانی بە هاوڵاتییان دەدرێت و لەسلێمانیش حەوت كاتژمێر و لەدهۆك هەشت كاتژمێر. هاوكات پێشتر هاوڵاتی لەڕاپۆرتێكدا بڵاویكردەوە: بەهۆی کەمبوونەوەی کاتژمێرەکانی کارەبای نیشتیمانییەوە  کاتژمێری کارکردنی موەلیدەکان زیادیان کردووە، قارەمان مەولوود، سەرۆکی لیژنەی بەدواداچوونی موەلیدە ئەهلییەکانی هەولێر لەلێدوانێکدا بەهاوڵاتی وت: چەند خشتەیەک لەسەر داواکاری هاووڵاتیان دانراوە بەشێکی ٢٤ کاتژمێرییەو داواکراوە هەرکاتێک کارەبای نیشتیمانی ببڕێت موەلیدەکان بخرێنە کارو نرخ کێشە نییە، ئەوانە رۆژانە زیاتر لە ١٦ کاتژمێر کارەبای موەلیدەیان پێدەدرێت. وتیشی: بەشێکی تر هەیە لەکاتژمێر ٦:٣٠ تا ٨:٣٠ی بەیانی کارەبا هەیە، کاتژمێر سێ تا چواری عەسر پشوویەک بەموەلیدەکان دەدرێن، لەکاتژمێر چوارەوە تایەکی شەو کارەبای موەلیدە دەدرێتە هاووڵاتیان، ئەمانیش رۆژانە زیاتر لە ١٢ کاژمێر کارەبایان پێدەدرێت. کاتژمێرەکانی کارەبای موەلیدە لەهەولێر زیاترە بەراورد بەسلێمانی، بۆ نموونە مانگی رابردوو لەشاری سلێمانی ١٦٠ کاتژمێر موەلیدەکان کاریان کردبوو، بەڵام لەهەولێر ٣٠٠ کاتژمێر کارەبای موەلیدە هەبووە. قارەمان مەولوود وای وت. تاریق سەمین، سەرۆكی كۆمەڵەی موەلیدە ئەهلییەكانی سلێمانی لەلێدوانێکدا بەهاوڵاتی وت: ئێمە خشتەی کارکردنی کارەبای موەلیدە ئەهلییەکانمان هەیە، ئەویش لەکاتژمێر ٦:٣٠ بۆ هەشتی بەیانی، هەروەها کاتژمێر ١٢ی نیوەڕۆ بۆ یەکی شەو. وتیشی: ناتوانین بڵێین ئەوەندە کاتژمێر کارەبای موەلیدە دراوەتە هاووڵاتیان،  لەبەرئەوەی هەرکاتێک کارەبای نیشتیمانی ببڕێت کارەبای موەلیدە بەهاووڵاتیان دەدرێت و کاتژمێرەکانی کارەبای نیشتیمانی جێگیر نییە. سەبارەت بەمانگی رابردوو، تاریق سەمین وتی: مانگی تشرینی یەکەم لەشاری سلێمانیدا ١٦٠ کاتژمێر کارەبای موەلیدە بەهاووڵاتیان دراوەو نرخی ئەمپێرێک کارەبای موەلیدەش لەنێوان شەش بۆ حەوت هەزار دینار بووە، بەڵام بەهۆی زیادکردنی کاتژمێرەکانی کارەبای موەلیدەوە بۆ مانگی تشرینی دووەم نرخەکە زیاد دەکات. پاش ٣٢ ساڵ لەحوکمڕانی کوردی هێشتا نەتوانراوە كارەبای ٢٤ كاتژمێری دابینبکرێت  بۆ هاووڵاتیان ، لەكاتێكدا سیستەمی پێوەری زیرەک و پریپەید خراونەتە کار. عەلی حەمە ساڵح، پەلەمانتاری پێشووی پەرلەمانی کوردستان،  لەنووسینێکدا لەتۆڕی کۆمەڵایەتی فەیسبووک باس لەوەدەکات کەدانیشتوانی سلێمانی و گەرمیان و هەڵەبجەو راپەڕین نزیکەی ٤٢٪ ی دانیشتوانی هەرێمی کوردستانن، بەڵام ٣٣.٥٪ ی کارەبایان پێدەدرێت، شاری هەولێر٤٢.٥٪ی پێدەدرێت و شاری دهۆکیش ٢٤٪. پێشتر ئومێد ئەحمەد، وتەبێژی وەزارەتی كارەبای هەرێمی كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: هێشتا زووە بۆ وەزری زستان و مانگێكمان لەبەردەستدایە بۆ ئەوەی بزانین كەئیمكانیەتمان چەندە بۆ پێدانی كارەبا تا بیدەینە هاوبەشەكانمان، بۆیە ناشزانین خواستی كارەبا بۆ وەرزی زستان چۆن دەبێت». وتیشی:» بەرهەممان دیار نییەو چاوەڕێی سووتەمەنی و پارەین، چونكە لەئێستادا بارودۆخێكی دارایی خراپ هەیە، وەزارەتی كارەبا لەئێستادا لەسەر خەتە لەگەڵ وەزارەتی سامانە سروشتییەكان و لایەنە پەیوەندیدارەكان بۆ ئەوەی بارودۆخی سووتەمەنی باشتربێت، هەروەها دیار نییە كەئێمە بودجەمان دەبێت یان نا، بۆیە نامانەوێت زانیاری هەڵە بدەین».

شەنای فاتیح بەپێی ئامارێکی وەزارەتی کشتوکاڵ و سەرچاوەکانی ئاوی حکومەتی هەرێمی کوردستان کەدەست هاوڵاتی کەوتووە لەساڵەکانی ٢٠٢٠ تا ٢٠٢٢ لەهەرێمی کوردستاندا ٩٨ هەزارو ٤١٠ دۆنم زەوی سوتاوە، كەزۆرترینی لەپارێزگای سلێمانی بووەو كەمترینی لەپارێزگای هەڵەبجە و ئیدارەی گەرمیان. ئامارەكە بەم شێوەیەیە: ساڵی ٢٠٢٠ پارێزگای هەولێر ١١ هەزارو ٦٦٧ دۆنم زەوی سوتاون. پارێزگای سلێمانی ٣٦ هەزارو ٦٩٢ دۆنم  زەوی سوتاون پارێزگای دهۆک پێنج هەزارو ١٨٨ دۆنم زەوی سوتاون پارێزگای هەڵەبجە سێ هەزارو ٩١ دۆنم زەوی سوتاون ئیدارەی گەرمیان ٤٢١ دۆنم زەوی سوتاون ساڵی ٢٠٢١ پارێزگای هەولێر هەزارو ٦١٨ دۆنم زەوی سوتاون پارێزگای سلێمانی ١٦ هەزارو ٨٩٣ دۆنم زەوی سوتاون پارێزگای دهۆک ١٠ هەزارو ٨٧٢ دۆنم زەوی سوتاون پارێزگای هەڵەبجە هەشت هەزارو ١٧ دۆنم زەوی سوتاون ئیدارەی گەرمیان هەزارو ١٩٥ دۆنم زەوی سوتاون ساڵی ٢٠٢٢ پارێزگای هەولێر هەزارو ٦١٩ دۆنم زەوی سوتاون پارێزگای سلێمانی ٤٢٦ دۆنم زەوی سوتاون پارێزگای دهۆک ٣١١ دۆنم زەوی سوتاون پارێزگای هەڵەبجە  ٢٢٥ دۆنم زەوی سوتاون بەپێی ئەو ئامارە لەساڵی 2021 سوتانی زەوی لەهەولێرو سلێمانی بەشێوەیەكی بەرچاو كەمیكردووە، بەڵام لەپارێزگاكانی هەڵەبجەو دهۆك و ئیدارەی گەرمیان زیادیكردووە، بەڵام لەساڵی 2022 بەشێوەیەكی بەرچاو سوتانی زەوی لەهەرێمی كوردستان كەمیكردووە. هەر بەپێی هەمان ئامار لەهەرێمی کوردستاندا رووبەری ١٦ ملیۆن و ٥٢٩ هەزارو ٩٥٠ دۆنم زەوی کشتوکاڵی هەیە كەزۆرترینی لەهەولێرە.  بەم شێوەیەی خوارەوە: پارێزگای هەولێر: ١- دوو ملیۆن و ٥٣٧ هەزارو ١٤٨ دۆنم پێوانەی زەوی کشتوکاڵی ٢- ٤٧ هەزارو ٩٧٨ دۆنم زەوی باخداری  ٣- ٥٥٢ هەزارو ٢٠ دۆنم زەوی دارستان ٤- ملیۆنێک و ٤٠٣ هەزارو ٩٩٩ دۆنم زەوی پاوان پارێزگای سلێمانی: ١- ملیۆنێک و ٧٦٣ هەزارو ٦٧٦ دۆنم پێوانەی زەوی کشتوکاڵی ٢- ١٤٢ هەزارو ٨٨٧ دۆنم زەوی باخداری ٣- ٥٨٦ هەزارو ٤٧٦ دۆنم زەوی دارستان ٤- دوو ملیۆن و ٣٠٦ هەزارو ٦٩ زەوی پاوان پارێزگای دهۆک: ١- ملیۆنێک و ١٣٩ هەزارو ٤٦٤ دۆنم پێوانەی زەوی کشتوکاڵی ٢- ٥٨ هەزارو ٩٣ دۆنم زەوی باخداری ٣- ملیۆنێک و ٢٢٩ هەزارو ١٠٥ دۆنم زەوی دارستان ٤- ملیۆنێک و ٥٣ هەزارو ٥٤٠ دۆنم زەوی پاوان پارێزگای هەڵەبجە: ٣٨ هەزارو ٤١٧ دۆنم زەوی دارستان ئیدارەی گەرمیان: ١- ملیۆنێک و ٣٤٦ هەزارو ٩٧٦ دۆنم پێوانەی زەوی کشتوکاڵی ٢- ١٢ هەزارو ٦٠٦ دۆنم زەوی باخداری ٣- ١٣٦ هەزارو ٩٧٥ دۆنم زەوی دارستان ٤- دوو ملیۆن و ١٧٤ هەزارو ١٦١ دۆنم زەوی پاوان لەئامارەكەدا دەردەكەوێت زەوی كشتوكاڵی لەهەولێر لەهەرسێ پارێزگاكەی دیكەی هەرێمی كوردستان زۆرترە بەئیدارە سەربەخۆكانیشەوە. هەر بەپێی ئامارەکەی وەزارەتی کشتوکاڵ و سەرچاوەکانی ئاوی حکومەتی هەرێمی کوردستان رووبەری ٣٥ هەزارو ٤٧٢ دۆنم زەوی لەهەرێمی کوردستاندا کراونەتە دارستانی دەستکرد كەزۆرترینی لەپارێزگای دهۆكەو كەمترینی لەئیدارەی گەرمیانە ئامارەكە بەمشێوەیەی خوارەوەیە: پارێزگای هەولێر: ١-  ٢٣ پڕۆژە بەڕووبەری هەشت هەزارو ٧٩٨ دۆنم زەوی ٢- چوار پارک بەڕووبەری ١٩٠ دۆنم زەوی پارێزگای سلێمانی: ١- ٣٢ پڕۆژە بەڕووبەری ١٥ هەزارو ١٥٥ دۆنم زەوی ٢- سێ پارک بەڕووبەری ٨٢٥ دۆنم زەوی پارێزگای دهۆک: ١- ٣٤ پڕۆژە بەڕووبەری حەوت هەزارو ٧٥٩ دۆنم زەوی ٢- سێ پارک بەڕووبەری ٣٠٩ دۆنم ەوی پارێزگای هەڵەبجە: ١- نۆ پڕۆژە بەڕووبەری هەزارو ٩٠٥ دۆنم زەوی ئیدارەی گەرمیان: ١- سێ پڕۆژە بەڕووبەری ٢٦٩ دۆنم زەوی ٢- سێ پارک بەڕووبەری ٢٦٢ دۆنم زەوی

هاوڵاتی نێچیرڤان بارزانی لەسەر بانگهێشتی پادشای بەریتانیا و سەرۆکی ئیمارات، لە چوارچێوەی کۆنفرانسی گۆڕانی کەشوهەوا لە دوبەی، بەشداریی لە ڕێوڕەسمێکی  تايبه‌تى (COP28) ده‌كات ئيواره‌ى ئه‌مڕۆ 2023/11/30  نێچيرڤان بارزانى، سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان، له‌ دوبه‌ى له‌سه‌ر بانگهێشتى هاوبه‌شى  خاوه‌نشكۆ شا چارلزى سێيه‌م، شاى شانشينى يه‌كگرتوو و شێخ محه‌مه‌د بن زايد ئال نه‌هيان، سه‌رۆكى ئيمارات، له‌گه‌ڵ سه‌رۆك و سه‌ركرده‌ى وڵاتان، به‌شدارى له‌ ڕێوڕه‌سمێكى تايبه‌تى پێشوازيى ژماره‌يه‌ك له‌ سه‌ركرده‌ى وڵاتان و به‌شدارانى كۆنفرانسى نه‌ته‌وه‌ يه‌كگرتووه‌كان بۆ گۆڕانى كه‌شوهه‌وا (COP28)دا كرد. ڕێوڕه‌سمه‌كه‌ بۆ كردنه‌وه‌ى كۆڕبه‌ندى كارى خێرخوازى و گۆڕانى كه‌شوهه‌وايه‌‌ كه‌ له‌گه‌ڵ كاره‌كانى (COP28)دا، له‌لايه‌ن سه‌رۆكايه‌تيى ئيمارات بۆ كۆنفرانس‌ و ده‌ستپێشخه‌ريى بازاڕى به‌رده‌وامه‌وه، ساز ده‌كرێت. ژماره‌يه‌ك له‌ سه‌رۆك و سه‌ركرده‌ى ئه‌و وڵاتانه‌ و ميوانان بانگهێشتى ڕێوڕه‌سمى ئه‌م ئێواره‌يه‌ كراون كه‌ سبه‌ى به‌شدارى له‌ كۆبوونه‌وه‌كانى لووتكه‌ى دوو ڕۆژى يه‌كه‌مى كۆنفرانسه‌كه‌دا ده‌كه‌ن. ڕێوڕه‌سمه‌كه‌ له‌گه‌ڵ‌ كردنه‌وه‌ى (COP28)دا دێت كه‌ ئه‌مڕۆ به‌ به‌شدرايى سه‌رۆك و سه‌ركرده‌ى وڵاتان و ميوانانى باڵا و شاره‌زايان ده‌ستپێده‌كات و تا دوانزه‌‌ى ئه‌م مانگه‌ به‌رده‌وام ده‌بێت. تيايدا وڵاتان و نه‌ته‌وه‌ يه‌كگرتووه‌كان و ئاژانس و ڕێكخراوه‌كانى ئه‌م بواره‌ و كه‌ر‌تى تايبه‌ت، لێكۆڵينه‌وه‌ و گفتوگۆ ده‌رباره‌ى هه‌ڕه‌شه‌ و مه‌ترسييه‌كانى گۆڕانى كه‌شوهه‌وا و پلان و ڕێكاره‌كانى ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌يان له‌سه‌ر ئاستى جيهان، ده‌كه‌ن. لە کۆپ28ی دوبەی، سووڕانەوە بەرەو وزەی پاک و سفرکردنی گازە گەرمکەرەکان تا 2030 و دابینکردنی پارە لە وڵاتە ساماندارەکان بۆ هەژارەکان و پاراستنی ئاسایشی خۆراک، بابەتی گەرمی 13 رۆژی کۆنفرانسەکە دەبن و گفتوگۆیان لەسەر دەکرێت.  

ئیمان زەندی   «ژیانکردن لەگەڵ منداڵێکی ئۆتیزم ئاسان نییە، بەڵام لەکۆتاییدا ئەو بەشێکە لەڕۆحی ئێمە، لەو باوەڕەدانییم هەموو کەس لەو راستییە تێبگات ژیانکردن لەگەڵ ئۆتیزم چەند قورسە، کوڕەکەم تەمەنی ١٠ ساڵەو لەسێ ساڵییەوە هەڵگری ئۆتیزمە»، ئەمە وتەی مامۆستایەکی وانەبێژە کەخاوەنی منداڵێکی ئۆتیزمەو تاوەکو ئێستا منداڵەکەی ئاسایی نەبووەتەوە. ئاشتی عومەر مامۆستایەکی وانەبێژە کەگیرۆدەیە بەدەست ئۆتیزمی کوڕە تاقانەکەیەوە، ئەو تەمەنی ٣٣ ساڵەو دانیشتوی کەلاری کۆنە لەگوندێکی دورە دەست دەوام دەکات و مامۆستای وانەی کۆمەڵایەتییە. ئاشتی قسەی بۆ هاوڵاتی کردووەو دەڵێت، تەنیا ئەو مووچەخۆرەو مووچەکەی ٤٥٠ هەزار دینارە، هاوسەرەکەشی کەتەمەنی ٤٠ ساڵە کاسبە. ئاشتی لەسەر سەرەتای هەستکردن بەحاڵەتی ئۆتیزمی کوڕەکەی دەڵێت، «پێشتر لەگوندێکی دیکە بووم، ئێستا لەگوندی تیلەکۆی قەلەندەرم کە زۆر دوورەدەستە، سێ ساڵە پیشەم وانەبێژییە، کەهەستمانکرد منداڵەکەمان ئاسایی نییە ئیتر کەوتینە گەڕان و چوون بۆ لای دکتۆر، دوای دەستنیشانکردنی حاڵەتەکەی، لەسێ ساڵیدا دەستمانکرد بەڕاهێنانکردنی». ئۆتیزم، گرفتێکی دەماری گەشەییەو پێیدەڵێین (جیاوازی نۆرۆ دیڤلۆپمێنتاڵ). هەروەها دوو کەسی خاوەن ئۆتیزم وەکو یەک نین و جیاوازن، توشبووانی ئۆتیزم دورەپەرێزن و لەکاتی قسەکردنیشدا دەنگیان تایبەتەو پەیوەندی چاو کەمتر بەکاردێنن. لەبواری رەفتاریشەوە جیاوازن و دووبارەکردنەوەی رەفتاریان هەیە. ئاشتی و هاوسەرەکەی لەبەر حاڵەتی کوڕەکەیان ساڵ و نیوێک بۆ راهێنان چوونەتە شاری سلێمانی، ئەوان بۆ بەردەوامبوون لەڕاهێنانکردن بەکوڕەکەیان، زۆر پزیشک و سەنتەری راهێنانیان تاقیکردووەتەوە تاوەکو تەمەنی نۆ ساڵی کوڕەکەیان و»سەرەکیترین شت کەبێزارمان دەکات کۆمەڵگەیە، دواتر منداڵەکە کەقسە ناکات، چونکە نە ئەو لەئێمە تێدەگات نە ئێمە لەو تێدەگەین». «خاڵێکی دیکە ئەوەیە پەیوەندی کۆمەڵایەتییمان سفرە، چونکە تێکەڵاوبوونی نییە لەگەڵ دەوروبەردا، خەرجی مانگانەی کوڕەکەم زیاتر لە٥٠٠ ھەزارە بۆ سەنتەرو ھاتوچۆی، بەڵام وەکو ئاگادارن شایستەی وانەبێژی تەنانەت بەشی وانەبێژ خۆی ناکات، زۆر کاری لێکردووین»، ئاشتی وا دەڵێت. ئاشتی زۆر وەڵامەکانی دوادەکەوت بۆ ئەم ڕاپۆرتەی هاوڵاتی، بەوتەی ئەو لەبەرئەوە بووە کەکوڕەکەی زۆر ئالودەی مۆبایلە. ئەو مامۆستا وانەبێژە باس لەوە دەکات کەزیاتر پشت بەمووچەکەی خۆی دەبەستن «ئەمەش وایکردووە کوڕەکەمان لەسەنتەری راھێنان داببڕێنین». لەبارەی ئەوەی کاتێک لەدەوام دەبیت منداڵەکەی لەلای کێ جێدەهێڵیت، ناوبراو ئاشکرایکرد، ئەو شەش بۆ حەوت کاتژمێری پێدەچێت تاوەکو دەگاتەوە ماڵ، «ئەو کاتەی لەدەوامم منداڵەکەم لای ھاوسەرەکەمە، بەڵام منداڵەکەم زۆر ئالودەی خۆم بووە، زۆر بیرم دەکات کەدەچمەوە بۆ لای». ئاشتی بیری نەکردووەتەوە لەوەی واز لەپیشەی وانەبێژی بھێنێت، چونکە «مێردەکەم کاسبەو پێی ھەڵناسوڕێین ھەر لەبەرئەوەیە بەردەوامم، بیریشم کردووەتەوە کە ببم بەمیلاک و مۆڵەتی دایکایەتی وەربگرم». ناوبراو لەکۆتایی قسەکانیشیدا باسی لەهاوکارینەکردنی بەڕێوبەری پەروەردەو قوتابخانەکان کرد کە بەھیچ شێوەیەک ھاوکاری مامۆستایانی وانەبێژان نەبوون، چونکە «چەندینجار داوامکردووە یەک رۆژ پشووم پێبدرێت، بەھیچ شێوەیەک ھاوکارو یارمەتیدەرم نەبوون، ھەربۆیە ھەموو رۆژێک دەوامی خۆم کردووە بەبێ کێشە». هاوڵاتی چەند چیرۆکێکی دیکەی لەسەر مامۆستایانی وانەبێژو گیرۆدەبوونیان بەتوشبوونی منداڵەکانیان بەئۆتیزم لەبەردەستدا بوو، بەڵام ناوبراوان لەبەر هۆکاری تایبەتی خۆیان نەیانویست چیرۆکەکانیان بڵاوببیتەوە. مامۆستایانی وانەبێژ تەنیا بەدەست نەخۆشی ئۆتیزمی منداڵەکانیانەوە ناناڵێنن، بەڵکو دایک و باوکەکانیش دووچاری نەخۆشییە درێژخایەنەکان بوون، بەپێی ئامارێکی نافەرمی کەهاوڵاتی دەستی کەوتووە لەنوێنەری گشتی وانەبێژان لەهەرێمی کوردستان، لەسنوری هەولێرو دهۆک نزیکەی ٧٥ بۆ ٩٠ نەخۆشی درێژخایەن لەجۆرەکانی (شێرپەنجە، تالاسیمیا، ئۆتیزم، کێشەی گورچیلەو جۆرەکانی کەمئەندامی، ...هتد) لەنێو مامۆستایانی وانەبێژو منداڵەکانیان هەیەو هەمووشیان لەچینی هەژارن و مووچەکانیان لەنێوان ٢٠٠ بۆ ٤٥٠ هەزار دیناردایە. لەو بارەیەوە عەلی رەئوف، نوێنەری گشتی وانەبێژان لەهەرێمی کوردستان بۆ هاوڵاتی دواو دەڵێت، مامۆستایان هەیە لەهەولێرو دهۆک و سلێمانی دوو منداڵی هەیەو هەردووکیان ئۆتیزمن، هەیە سێ منداڵەکەی بەو جۆرەیە. «مامۆستامان ھەیە منداڵەکەی پێداویستی تایبەتە، بەڕاستی شێوازەکان زۆرن، یاخود دایک و باوکیشمان ھەیە کەھەردووکیان کەمئەندامن و منداڵەکەشیان تالاسیمیای ھەیە»، عەلی رەئوف وای وت. مامۆستا عەلی ھەشت ساڵە نوێنەرایەتی مامۆستایانی وانەبێژ دەکات لەکابینەکانی ھەشت و نۆی حکومەتدا، بەوتەی ئەو زۆرێک لەمامۆستایان لەبەر نەخۆشی خۆیان و منداڵەکانیان وازیان لەپیشەکە هێناوە و «ھەر مامۆستایەک و چیرۆکێکی ھەیە، وانەبێژان باسی ژیانی خۆیانکردووە لەسەر نان بووم نانم پێ نەخوراوە، چەندیجار بەیەکەوە گریاوین، وانەبێژ بیت و دوو منداڵت تالاسیمیای ھەبێت و ٢٠٠ بۆ ٤٠٠ ھەزار وەربگریت کە دەبێت ١٥ رۆژ جارێک خەرجییان بکات لەنەخۆشخانە، دەبێت چ دۆخێک بێت». عەلی رەئوف لەبارەی چیرۆکی ژیانی مامۆستایانی وانەبێژەوە نموونەیەکی راستەقینە دەگێڕێتەوەو دەڵێت، «مامۆستایەکی وانەبێژ لەقەرەداغ ھەردوو گورچیلەی لەکارکەوتبوو پێویستی بە ٣٥ بۆ ٤٠ ملیۆن دینار بوو، تەنانەت وەزیری پەروەردەش ھاوکاربوو، خۆشبەختانە نەشتەرگەری بۆ کراو ئێستا بەردەوامە لەوانەبێژی. وەکو وڵاتە دەوڵەمەندەکان کوردستانیش دەوڵەمەندە، بۆ دۆخی مامۆستایەک دەبێت وەزارەتی پەروەردە بەدەم داواکەیەوە بێت، نەوەکو لەڕێگای نوێنەرەکانەوە ھاوکاری بۆ کۆبکرێتەوە». نوێنەرەکەی مامۆستایانی وانەبێژی هەرێم ئاماژەی بەوەشدا، کە دەنگی ئەوانیانی گەیاندووەو سەبارەت بەکرێی شایستە داراییەکانیش ئەوەی خستەڕوو، کەوەزارەتی پەروەردە کرێی وانەبێژی وەکو کڕینی قەڵەم و وەرەقەی بەڕێوەبەرایەتی پەروەردەکان سەیر دەکات، بەهۆیەوە «بەدەیان مامۆستا لەبەر نەخۆشی خۆیان و منداڵەکانیان وازیانھێناوە». بەگوێرەی ئامارێکی نافەرمی کەهاوڵاتی دەستیکەوتووە لەسەرۆکی کۆمەڵەی ئۆتیزمی کوردستان، زیاتر لەسێ هەزارو ٣٠٠ حاڵەتی ئۆتیزم لەکوردستان هەیە، لەگەڵ ٣٠ سەنتەری حکومی و ناحکومی، هەروەها لە٩٠٠ حاڵەتی ئۆتیزم ٣٥٠ی لەسەنتەرەکانن. لەبارەی ئەوەی کۆمەڵەی ئۆتیزمی کوردستان چۆن هاوکارو داکۆکیکاری مامۆستایانی وانەبێژ بوون کەخاوەن منداڵی ئۆتیزمن، کەمال جەباری، سەرۆکی کۆمەڵەی ئۆتیزمی کوردستان بۆ هاوڵاتی ئاشکرایکرد، «کێشە و گرفتی ئەو دایک و باوکانەی منداڵی ئۆتیزمییان ھەیەو تائێستا وانەبێژن و گرێبەستن ئەوەیان پەیوەندی بەحکومەتەوەیە، وەکو کۆمەڵە داکۆکیکاری مافی ئەو دایک و باوکانەین کە داوای مافی خۆیان دەکەن بەھەموو جۆرێکیش پاڵپشتیانین، هەروەها بەرگری لەھەموو منداڵانی ئۆتیزم و خاوەن پێداویستی تایبەت دەکەین». سەرۆکی کۆمەڵەی ئۆتیزمی کوردستان دەڵێت، «ئەو وانەبێژانەی منداڵی ئۆتیزمیان ھەیە ژمارەیان زۆر نییە، ئەوەندەی ئاگادارکرابێتینەوە دوو بۆ سێ کەسن. بەڵام مافی خۆیانە مافەکانیان دەستەبەربکرێت». کەمال جەباری لەبارەی کاری داهاتووشیان بۆ وانەبێژان دەڵێت، ئەوان لەئایندەیەکی نزیکدا سەردانی وەزیری پەروردە دەکەن و باسی ئەو تەوەرەیەش دەکەن، تاوەکو «ئەو دایک و باوکانە بەشێوەیەکی استپنا‌و (بەدەرکردن) بەیەکجاری دابمەزرێن و مافەکانیان بۆ بگەڕێتەوە، تاوەکو خاوەن منداڵی ئۆتیزم و پێداویستی تایبەت حسابێکی تایبەتیان بۆ بکرێت، ئێمەش لەو مەجالەدا کۆمەڵێک ھەنگاو دەنێین بۆ دەستبەرکردنی مافەکانیان». لەبارەی یاسایەکەوە کە لەماف و ئیمتیازاتی کەمئەنداماندایە، جەباری رایگەیاند، «لەبڕگەی ژمارە ٣ـی ساڵی ٢٠١١دا ھاتووە، ھەر دایکێک کەمنداڵی خاوەن پێداویستی تایبەتی ھەبێت ئەگەر موچەخۆری ھەرێم بێت یان ژنی ماڵەوە، ئەگەر مووچەخۆربێت دەبێت بەموچەی بنەڕەتی و دەرماڵە جێگیرەکان دەتوانێت منداڵەکەی بەخێوبکات و دەوام نەکات، بەڵام ئەگەر ژنی ماڵەوە بێت بەھەمانشێوە دەبێت مانگانە کەمترین مووچەی فەرمانبەرێکی ھەرێمی پێبدرێت، بەڕاستی دەبێت ئەو یاسایە بچێتە بواری جێبەجێکردنەوە». راشیگەیاند، «ئەو یاسایە لەپەرلەمان دەرچووە، بەڵام جێبەجێناکرێت و یاساکە ھیچ گرفتێکیشی نییە، بەلەبەرچاوگرتن و لەبەر مەبنای ئەو یاسایە ھەوڵدەدەین ئەو یاسایە مامۆستای وانەبێژیش بگرێتەوە، تاوەکو لەوەزارەتی کاروکاروباری کۆمەڵایەتییەوە بچێتە ئەنجومەنی وەزیران و بەخششێکی مانگانەیان بەبڕی ١٥٠ ھەزار بۆ دابینبکرێت». لەسەر ئاستی هەرێمی کوردستان نزیکەی چوار ھەزار توشبووی تالاسیمیا ھەیە، لەو ژمارەیەش هەزارو ٥٠٠ توشبوویان لەسلێمانی، ھەڵەبجە،  ئیدارەی گەرمیان و راپەڕینە. زۆربەی توشبووانیش نەخۆشیەکەیان قورسە. لای خۆیەوە کۆچەر کەریم، سەرۆکی کۆمەڵەی تالاسیمیای هەرێمی کوردستان لەلێدوانێکیدا بەهاوڵاتی وت، تالاسیمیا نەخۆشییەکی درێژخایەن و بۆماوەییەو لەمانگێکدا پێویستیان بەدوو بۆ سێجار وەرگرتنی خوێن ھەیە، «جگە خوێن وەرگرتن رۆژانە دەبێت حەب و دەرزی کەمکردنەوەی ئاسن و چارەسەرەکانی جگەرو ڤیتامین و کالسیۆم و دی وەربگرن، بەھۆی کاریگەری نەخۆشیەکەشیانەوە تووشی نەخۆشیەکانی دڵ و گورچیلەو ...هتد دەبن، بەگشتی توشبووانی تالاسیمیا لەھەموو روویەکەوە لەکەموکوڕی پێداویستی چارەسەرەکانەوە خراپە». لەسەر مامۆستایانی وانەبێژ، کۆچەر کەریم روونیکردەوە، کە کۆمەڵێک دەرچوی زانکۆو پەیمانگاکانیان ھەیەو دووچاری ئەم نەخۆشیە بوونەتەوە، تەنانەت کەمترین رێژەشیان دانەمەزراون. «دوو توشبوومان لەلابوو کچێک و کوڕێک مامۆستای گرێبەستبوون، بێگومان پێویستیان بەھاوکارییە، چ لەڕووی خوێن بەخشین یان ماددی و مەعنەوی، چونکە لەنەخۆشیەک زیاتریان ھەیە»، کۆچەر کەریم وای وت. لەبارەی هەوڵەکانیشیان بۆ وانەبێژان، سەرۆکی کۆمەڵەی تالاسیمیای هەرێم هێمای بۆ ئەوەکرد، لەڕێگای رێکخراوەکانەوە داواکاریکراوە وانەبێژان بکرێن بەھەمیشەیی، بەڵام «تائێستا ھیچ وەڵامێک لەسەر ئەوە نییە». هاوڵاتی لەبارەی پرسیارێک لەسەر گیرۆدەبوونی مامۆستایانی وانەبێژان بەدەست نەخۆشییە درێژخایەنەکانی وەکو ئۆتیزم، تالاسیمیا، کەمئەندامی خۆیان و منداڵەکانیان کە چ چارەسەرێکتان دۆزیوەتەوە بۆیان و ئایا تاچەند هەوڵیانداوە ئەو وانەبێژانە بەگرێبەست یاخود بەهەمیشەیی دابمەزرێنن، پەیوەندی بە سامان سیوەیلی، وتەبێژی وەزارەتی پەروەردە کردو بەهاوڵاتی وت، «پرسیارەکەتان زۆر ناواقعیە، خۆت دەزانی دۆخی کوردستان و خەڵک چۆنە، نامەوێت لەسەر ئەو بابەتە قسە بکەم، دەنا پرسیارەکەتان ناواقعیە، دەتوانن لەکارمەندێکی پەروەردەی سلێمانی بپرسن هۆکاری ناواقعیبوونی پرسیارەکەتان پێدەڵێن». لەسەر یاسای ژمارە ٣ـی ساڵی ٢٠١١ش، ناوبراو ئاشکرایکرد، «ئەو یاسایە بۆ کارمەندی میلاکە، هەزاران کارمەند مۆڵەتی چاودێری منداڵەکەیان وەردەگرن لەماڵەوەن و دەوام ناکەن، چەندان ساڵە جێبەجێکراوەو کارمەند لێی سودمەندە».

هاوڵاتی  نوێنەری دەستەی داکۆکیکار لە مامۆستایانی ناڕازی رایگەیاند حکومەتی ناوەندی داوای لێکردوون چەند نوێنەرێکیان سەردانی بەغدا بکەن بەمەبەستی گەیاندنی کێشە و گرفتەکانیان و داواکردنی مافەکانیان. دڵشاد میرانی، نوێنەری دەستەی داکۆکیکار لە مامۆستایانی ناڕازی بە هاوڵاتی راگەیاند، "حکومەتی ناوەندی داوایان کردوە 10 نوێنەری مامۆستایان و فەرمانبەرانی ناڕازی بچنە بەغدا بە مەبەستی گەیاندنی کێشە و گرفت و داواکاریەکانیان."  ئەم لەکاتێکدایە کە رۆژی یەکشەممە 26ی تشرینی دووەمی 2023 لە بازگەی چیمەن لە نزیک کەرکوک رێگری لە مامۆستایانی ناڕازی کرا کە بچنە بەغدا بۆ ئەنجامدانی خۆپیشاندان و گەیاندنی داواکارییەکانیان کە خۆی دەبینێتەوە لە دابینکردنی مووچە لەکاتی خۆیدا و گەراندنەوەی پلە بەرزکردنەوە و دامەزراندنی مامۆستایانی وانەبێژ.  دوای گەڕانەوەیان لە کەرکوک مامۆستایانی نارازی رایانگەیاند کە حوکمەتی هەرێم داوای لە حکومەتی عێراق کردووە کە رێگری لە چوونی مامۆستایان بکات بۆ بەغدا، بەڵام پیشەوا هەورامانی، وتەبێژی حکومەتی هەرێم، دەڵێت ئەوان رێگرییان نەکردووە و "ئەگەر وابوایە لە بازگەکانی حکومەتی هەرێم رێگرییان لێدەکرا." 

هاوڵاتی  قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆکی حکومەتی هەرێم، رایگەیاند کاری لە پێشیننەی حکومەتی هەرێم چارەسەرکردنی پرسی مووچەیە و ناکرێت ساڵی داهاتووش ئەو کێشەیە بەردەوام بێت، دەشڵێت، "کەشێکی ئەرێنی هاتووەتە ئاراوە بۆ چارەسەرکردنی کێشە ناوخۆییەکان و هەنگاوی باش نراون." ئەمڕۆ پێنجشەمە، 30ی تشرینی دووەمی 2023 قوباد تاڵەبانی لە هەولێر لەگەڵ ستیڤن چارڵس هیچن، باڵیۆزی بەریتانیا لە عێراق کۆبوویەوە و گفتوگۆیان سەبارەت بە کێشەکانی هەرێم و بەغدا، کێشە ناوخۆییەکانی هەرێم و هەروەها دۆخی سیاسی و ئەمنی عێراق کرد. لە کۆبوونەوەکەدا قوباد تاڵەبانی باسی لە کێشەکانی هەولێر و بەغدا کرد سەبارەت بە پرسی مووچە و پشکی هەرێمی کوردستان لە بودجە و وتی، "لەم قۆناغەدا ئەولەوییەتی یەکەمی حکومەت و هاوڵاتییانی هەرێمی کوردستان چارەسەرکردنی خێرای کێشەی بودجە و موچەی موچەخۆرانە و ناکرێت ئەم کێشەیە لە ساڵی داهاتووشدا بەردەام بێت."  هاوکات جێگری سەرۆکی حکومەتی هەرێم داوای کرد "وڵاتانی دۆست و هاوپەیمان یارمەتیدەربن لە چارەسەرکردنی ئەم کێشەیەدا." لە بەشێکی تری کۆبوونەوەکەدا قوباد تاڵەبانی باسی دۆخی ناوخۆی هەرێمی کوردستانی کرد و رایگەیاند، هەنگاوی باش نراون بە ئاراستەی "یەکگرتوویی و یەکڕیزی" لایەنە کوردستانییەکان و کەشێکی ئەرێنی هاتووەتە ئاراوە بۆ چارەسەرکردنی کێشە ناوخۆییەکان و بەردەوامبوونی ئەو کەشە "بەشێکی بەرچاوی کێشەکان چارەسەر" دەکات و پێگەی هەرێمی کوردستان لە عێراقدا "بەهێزتر" دەبێت.

هاوڵاتی  وەزارەتی دارایی  حکومەتی هەرێم رونکردنەوەیەکی بڵاوکردەوە و رایگەیاند هیچ بڕیار و رێنماییەک لە ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمەوە دەرنەچووە کە مووچە و شایستەی دارایی مامۆستایانی وانەبێژ بۆ مانگی ئەیلول خەرج بکرێت. ئەمڕۆ پێنجشەممە 30ی تشرینی دووەمی 2023، وەزارەتی دارایی حکومەتی هەرێم رونکردنەوەیەکی بڵاوکردەوە و دەڵێت، بەیاننامەیەک بەناوی دەستەی نوێنەرانی مامۆستایانی وانەبێژ بڵاوکراوەتەوە کە لە بەشێکیدا  "وەزارەتی دارایی بەهۆکاری خەرج نەکردنی شایستەکانیان تۆمەتبار دەکات." لە وەڵامدانەوەی ئەو بەیاننامەیەدا وەزارەتی دارایی ئاماژە بەوە دەکات کە "بۆ سەرجەم وانەبێژان و ڕای گشتی ڕوون دەکەینەوە هیچ بڕیارو ڕێنماییەکی نوێ لەلایەن ئەنجومەنی وەزیران و وەزارەتی داراییەوە بۆ خەرج کردن یان خەرج نەکردنی مووچەو شایستەی دارایی هیچ چین و توێژێکی مامۆستایان دەرنەچووە."

هاوڵاتی  وەزارەتی پێشمەرگە ئاگادارییەکی بڵاوکردووەتەوە و دەڵێت، ئەو پێشمەرگانەی ناویان لە لیوای هاوبەشی ٢٠دا هەیە پێویستە لە رۆژی شەممە ئامادەبوونی خۆیان دووپات بکەنەوە.  وەزارەتی پێشمەرگە باس لەوەش دەکات، ئەو کەسانەی ناویان هاتووە پێویستە تا 2ی کانونی یەکەمی 2023 پەیوەندی بەو جێگایانەوە بکەن کە پێیان راگەیاندراوە و وەزارەتەکە لینکێکی داناوە تا ئەو کەسانەی ناویان هەیە لە لیواکەدا پەیوەندی بە بنکەی مەشقەکانەوە بکەن. لیوای هاوبەشی 20 لیوایەکی نوێیە لەنێوان وەزارەتی بەرگری عێراق و وەزارەتی پیشمەرگە و نزیکەی سێ هەزار و 500 پێشمەرگە ناویان لە لیواکەدا هەیە. دەقی بانگەوازەکەی وەزارەتی پێشمەرگە: بانگەوازێک لە وەزارەتی پێشمەرگەوە بۆ پێشمەرگەکانی لیوای ٢٠ی پیادە راگەیاندنی وەزارەتی پێشمەرگە وەزارەتی پێشمەرگە لە بانگەوازێکدا، ئاگاداری سەرجەم ئەو ئەفسەر و پێشمەرگانە دەکات کە ناویان لە لیوای(٢٠)ی پیادەی هاوبەش هاتۆتەوە لە رۆژی شەممە ئامادەبوونی خۆیان دووپات بکەنەوە، بۆیە پێویستە تەواوی ئەو کەسانە کەناویان هاتووە تاکوو ڕۆژی شەممە بەرواری ٢٠٢٣/١٢/٢ پەیوەندی بەو جێگایانە بکەن کە پێیان راگەیندراوە، هەرکەسێک لەو کاتەی بۆی دیاریکراوە پەیوەندی نەکات خۆی بەرپرسیار دەبێت. تێبینی: دەتوانن سەردانی ئەم لینکەی خوارەوە بکەن بۆ دۆزینەوەی ناو و ئەو بنكانەی مەشق كە بۆتان دیاری كراوە، https://rb.gy/4ujzc9

عەممار عەزیز 11 ساڵە هاووڵاتیانی پارێزگای دهۆك لەچاوەڕوانی دروستكردنی فڕۆكەخانەیەكدان، یەكێك لەهاووڵاتیانی دهۆك دەڵێت تەواوكردنی ئەو فڕۆكەخانەیە بووە بەخەون، پارێزگاری دهۆكیش باس لەوەدەكات دیزانێكی نوێ بۆ پڕۆژەكە كراوە. بەردی بناغەی فرۆكەخانەی نێودەوڵەتی دهۆك لە 2012 لەسنوری قەزای سێمێل دانراو ئەوكات وەك پرۆژەیەكی ستراتیژی  گەورە وەسف كرا، بەڵام 11 ساڵە بەتەواونەكراوی ماوەتەوە و تەنها لەسەدا 10%ی  پرۆژەكە جێبەجێ‌ كراوەو هێشتا لەسەدا 90%ی ماوەتەوە، ئەوەی تەواویش كراوە تەنها دیزاینەكەیەتی، لەكاتێكدا بودجەی پرۆژەی فڕۆكەخانەكە لەساڵی 2012 بڕی 450 ملیۆن دۆلار بووەو لەلایەن كۆمپانیایەكی توركییەوە كاری تێداكراوە. «تەواوكردنی فرۆكەخانەی  دهۆك بووەتە خەون و  بڕواناكەم بەچاوی خۆم ببینم ، چونكە ئەوەندەی  قسەی لەسەركراوە  هیچ هەنگاوێكی كردەییمان نەبینیوە « ئەمە قسەی نەواف میكائیل ، هاووڵاتیەكی شاری دهۆكە. بەڵام دوای تێپەربوونی 11 ساڵ بەسەر پرۆژەی دانانی فرۆكەخانەی نێودەوڵەتی دهۆك ، هێشتا دیزاینی تازەی فرۆكەخانەی دهۆك تەواوبووە ، جارێ‌ دیارنیە كەی دووبارە دەست بەدروستكردنەوەی دەكرێت . «بەدڵنیاییەوە تەواوكردنی پرۆژەكە سوودێكی یەكجار گەورە دەگەیەنێتە هەموولایەك، جووڵەیەكی بازرگانی باش لەپارێزگای دهۆك دروستدەكات كەهەموو كەسێك سوودی لێی وەردەگرێـت، لەهەمانكاتیشدا لەجیاتی ئەوەی خەڵكی پارێزگای دهۆك بۆ گەشتكردن بۆ دەرەوە سەردانی فرۆكەخانەكانی هەولێر یان سلێمانی بكەن ئەوە لەشارەكەی خۆیان گەشت دەكەن، هیوادارم چیتر ئەم پرۆژەیە دوانەخەن و بەزووترین كات دەست بەدروستكردنەوەی بكەن». نەواف میكائیل وای وت بەوتەی قایمقامی سێمێل دوو كێشە لەبەردەم فڕۆكەخانەی دهۆك هەبوون ئەوانیش چارەسەركراون خەلیل مەحمود ، قایمقامی قەزای سێمێل لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: كێشەیەكی گەورەی بەردەم فرۆكەخانەی دهۆك تەواوبووە ئەویش قەرەبووكردنەوەی زەوی ئەو خەڵكانەیە كە بەر فرۆكەخانەكە كەوتوون، هەموویان قەرەبووی خۆیان وەرگرتووە. وتیشی: خاڵی دووەم لیژنەكانی تەكنیكی كە لە 2021ەوە پێكهێنراون تائێستا بەردەوامن لەسەر كاری خۆیان، پێش ماوەیەك داوایان لەئێمە كرد لەسنوری ناحیەی باتێل شوێنێكیان بۆ دابین بكەین تائەو خۆڵەی لەشوێنی فرۆكەخانەکە دەردەهێنرێت فڕێبدرێت ئێمەش شوێنێكمان بۆ دابینكرد». « لەدوایین سەردانی مەسرور بارزانی، سەرۆكی حكومەتی هەرێم بۆ قەزای سێمێل و شوێنی فرۆكەخانەكە ئەوەی من لێم بینیی زۆر جددیە لەتەواوكردنی پرۆژەكە، هەركاتێك ئیشە تەكنیكیەكان و دیزانەكە تەواو بوو و لەهەمووی گرنگتر پارەی بۆ دابینكرا ئەوا بەدڵنیایی دووبارە دەست بەدروستكردنەوەی دەكرێت». خەلیل مەحمود قایمقامی قەزای سێمێل وای وت. لەئەیلولی  2021 مەسرور بارزانی ، سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەگەڵ ئانۆ جەوهەر وەزیری گواستنەوەوو گەیاندن و پارێزگاری دهۆك سەردانی قەزای سێمێل شوێنی فرۆكەخانەی نێودەوڵەتی دهۆكیان كرد، ئەوكات مەسرور بارزانی رایگەیاند: لەكابینەكانی پێشوودا بڕیاری دروستكردنی فرۆكەخانەی دهۆك دەرچووەو بڕێك بودجەی بۆ دابینكراوە كەمێك ئیشی لەسەر كراوە بەداخەوە بەهۆی قەیرانی دارایی نەیانتوانیوە پرۆژەكە تەواو بكەن . پاش تێپەڕبوونی زیاتر لەدووساڵ لەسەردانەكەی سەرۆكی حكومەت دیزاینی تازەی فرۆكەخانەكە تەواو بووەو وابڕیارە ئاراستەی ئەنجومەنی وەزیران بكرێت تاوەكو دووبارە بەپێی دیزانەكە كار لەسەر پرۆژەكە بكرێت . ئانۆ جەوهەر، وەزیری گواستنەوەو گەیاندنی حكومەتی هەرێم، لەپەراوێزی كوانفرانسێ‌ مێپس كە لەزانكۆی ئەمریكی دهۆك بەڕێوەچوو وتی :» بەخۆشحاڵییەوە دەتوانم ئەوە رابگەیەنم  دیزاینی تازەی فرۆكەخانەی نێودەوڵەتی دهۆك لەو كۆمپانیایەی كەگرێبەستی هەبوو لەگەڵ حكومەت تەواو بووەو لەم رۆژانەدا بەرزدەكرێتەوە بۆ سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران و دوای دیزاینەكە دەچینە قوناغێكی تر». پەیامنێری هاوڵاتی زیاترلە 10 رۆژ چاوەڕێی ئانۆ جەوهەر وەزیری گواستنەوە و گەیاندنی هەرێمی كوردستانی كرد تاوەڵامی ئەو پرسیارانە بداتەوە كە لەسەر فڕۆكەخانەكە بۆی ناردووە. پێشتر عەلی تەتەر، پارێزگاری دهۆك رایگەیاندبوو: لەم رۆژانەدا مزگێنی خۆش دەدەینە هاووڵاتیانی پارێزگای دهۆك، دیزاینێكی نوێ كە لەگەڵ ئەم سەردەمە بگونجێت بۆ فڕۆكەخانەكە كراوەو رەوانەی وەزارەتی گواستنەوە كراوە. هاوكات دیلان رەشاد، وتەبێژی وەزارەتی گواستنەوەو گەیاندنی هەرێم رایگەیاندبوو: پرۆژەكە دوو قۆناغە، قۆناغی یەكەم دیزاینكردنەوەی پڕۆژەكەیەو قۆناغی دووەمیش جێبەجێكردنیەتی كە لەسەر نزیكەی هەزار هێكتار زەوییەو بڕی 12 ملیۆن و 832 هەزار دۆلاری بۆ دابینكراوە.  لەلایەن خۆشیەوە ماجد سەید، جێگیری پارێزگاری دهۆك بۆ كاروباری هونەری بەهاوڵاتی وت : ئەگەر وەزیری گۆاستنەوەو گەیاندن ئەو قسانەی كردبێت دیارە ئەو زیاتر دەزانێت، من ئاگاداری هیچ شتێك نیم، نازانم كەی دووبارە دەست بەدروستكردنەوەی فرۆكەخانەی نێودەوڵەتی دهۆك دەكرێت».

شەنای فاتیح بەهۆی نزیكبوونەوەی وەرزی زستان و بەرزبوونەوەی خواستی هاووڵاتیان لەسەر کارەبای نیشتیمانی، کاتژمێرەکانی کارەبای نیشتیمانی کەمبووەتەوە، بەجۆرێک هەندێک رۆژ کەمتر لەهەشت کاتژمێر کارەبای نیشتیمانی دەدرێتە هاووڵاتیان، وەزارەتی کارەباش  هۆکاری کەمبوونەوەکە بۆ پرۆسەی چاکسازی لەهەردوو یەكەی وێستگەی خەبات دەگەڕێنێتەوە. وەزارەتی کارەبای حکومەتی هەرێمی کوردستان لەڕاگەیەندراوێکدا ئاماژەی بۆ ئەوە کردووە کە بەهۆی پرۆسەی چاکسازی لەهەردوو یەكەی وێستگەی خەبات ٣٠٠ مێگاوات کارەبا لەڕۆژی (١٥)ی ئەم مانگەوە کەمبووەتەوە. لەڕاگەیەندراوەکەدا ئاماژە بۆ ئەوەشکراوە کە تاكۆتایی مانگ پرۆسەکە تەواودەبێت و وێستگەکە دەکەوێتە کارو ماوەکانی پێدانی کارەبا ئاسایی دەبێتەوە، ئەم چاکسازییە هاوکاتە لەگەڵ بەرزبوونەوەی خواست لەسەر کارەبا بەهۆی سەرماوە، بۆیە ماوەی چەند رۆژێکە کاتەکانی پێدانی کارەبا کەمبووەتەوە. هاوکات، بەهۆی کەمبوونەوەی کاتژمێرەکانی کارەبای نیشتیمانییەوە  کاتژمێری کارکردنی موەلیدەکان زیادیان کردووە، قارەمان مەولوود، سەرۆکی لیژنەی بەدواداچوونی موەلیدە ئەهلییەکانی هەولێر لەلێدوانێکدا بەهاوڵاتی وت: چەند خشتەیەک لەسەر داواکاری هاووڵاتیان دانراوە بەشێکی ٢٤ کاتژمێرییەو داواکراوە هەرکاتێک کارەبای نیشتیمانی ببڕێت موەلیدەکان بخرێنە کارو نرخ کێشە نییە، ئەوانە رۆژانە زیاتر لە ١٦ کاتژمێر کارەبای موەلیدەیان پێدەدرێت. وتیشی: بەشێکی تر هەیە لەکاتژمێر ٦:٣٠ تا ٨:٣٠ی بەیانی کارەبا هەیە، کاتژمێر سێ تا چواری عەسر پشوویەک بەموەلیدەکان دەدرێن، لەکاتژمێر چوارەوە تایەکی شەو کارەبای موەلیدە دەدرێتە هاووڵاتیان، ئەمانیش رۆژانە زیاتر لە ١٢ کاژمێر کارەبایان پێدەدرێت. کاتژمێرەکانی کارەبای موەلیدە لەهەولێر زیاترە بەراورد بەسلێمانی، بۆ نموونە مانگی رابردوو لەشاری سلێمانی ١٦٠ کاتژمێر موەلیدەکان کاریان کردبوو، بەڵام لەهەولێر ٣٠٠ کاتژمێر کارەبای موەلیدە هەبووە. قارەمان مەولوود وای وت. تاریق سەمین، سەرۆكی كۆمەڵەی موەلیدە ئەهلییەكانی سلێمانی لەلێدوانێکدا بەهاوڵاتی وت: ئێمە خشتەی کارکردنی کارەبای موەلیدە ئەهلییەکانمان هەیە، ئەویش لەکاتژمێر ٦:٣٠ بۆ هەشتی بەیانی، هەروەها کاتژمێر ١٢ی نیوەڕۆ بۆ یەکی شەو. وتیشی: ناتوانین بڵێین ئەوەندە کاتژمێر کارەبای موەلیدە دراوەتە هاووڵاتیان،  لەبەرئەوەی هەرکاتێک کارەبای نیشتیمانی ببڕێت کارەبای موەلیدە بەهاووڵاتیان دەدرێت و کاتژمێرەکانی کارەبای نیشتیمانی جێگیر نییە. سەبارەت بەمانگی رابردوو، تاریق سەمین وتی: مانگی تشرینی یەکەم لەشاری سلێمانیدا ١٦٠ کاتژمێر کارەبای موەلیدە بەهاووڵاتیان دراوەو نرخی ئەمپێرێک کارەبای موەلیدەش لەنێوان شەش بۆ حەوت هەزار دینار بووە، بەڵام بەهۆی زیادکردنی کاتژمێرەکانی کارەبای موەلیدەوە بۆ مانگی تشرینی دووەم نرخەکە زیاد دەکات. پاش ٣٢ ساڵ لەحوکمڕانی کوردی هێشتا نەتوانراوە كارەبای ٢٤ كاتژمێری دابینبکرێت  بۆ هاووڵاتیان ، لەكاتێكدا سیستەمی پێوەری زیرەک و پریپەید خراونەتە کار. عەلی حەمە ساڵح، پەلەمانتاری پێشووی پەرلەمانی کوردستان،  لەنووسینێکدا لەتۆڕی کۆمەڵایەتی فەیسبووک باس لەوەدەکات کەدانیشتوانی سلێمانی و گەرمیان و هەڵەبجەو راپەڕین نزیکەی ٤٢٪ ی دانیشتوانی هەرێمی کوردستانن، بەڵام ٣٣.٥٪ ی کارەبایان پێدەدرێت، شاری هەولێر٤٢.٥٪ی پێدەدرێت و شاری دهۆکیش ٢٤٪. پێشتر ئومێد ئەحمەد، وتەبێژی وەزارەتی كارەبای هەرێمی كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: هێشتا زووە بۆ وەزری زستان و مانگێكمان لەبەردەستدایە بۆ ئەوەی بزانین كەئیمكانیەتمان چەندە بۆ پێدانی كارەبا تا بیدەینە هاوبەشەكانمان، بۆیە ناشزانین خواستی كارەبا بۆ وەرزی زستان چۆن دەبێت». وتیشی:» بەرهەممان دیار نییەو چاوەڕێی سووتەمەنی و پارەین، چونكە لەئێستادا بارودۆخێكی دارایی خراپ هەیە، وەزارەتی كارەبا لەئێستادا لەسەر خەتە لەگەڵ وەزارەتی سامانە سروشتییەكان و لایەنە پەیوەندیدارەكان بۆ ئەوەی بارودۆخی سووتەمەنی باشتربێت، هەروەها دیار نییە كەئێمە بودجەمان دەبێت یان نا، بۆیە نامانەوێت زانیاری هەڵە بدەین».