ئەنجوومەنی وەزیران کۆدەبێتەوە و سێ بڕیار دەردەکات

هاوڵاتی  دوای ئەوەی پارتی بارەگاکەی لە کەرکوک رادەستی حکومەتی عێراق کردەوە، وتەبێژی حکومەتی عێراق رایگەیاند دەستخۆشی لەو دەستپێشخەرییەی پارتی دەکەن.  رۆژی پێنجشەممە 26ی تشرینی یەکەمی 2023 کۆمیتەی ناوەدنی پارتی لە کۆبونەوەیەکدا بە سەرپەرشتی مەسعود بارزانی، سەرۆکی پارتی، بڕیاریدا بارەگای سەرکردایەتی خۆی ببەخشێت بە زانکۆی کەرکوک.  لەسەر بڕیارەکەی پارتی، باسم عەوادی، وتەبێژی حکومەتی عێراق رایگەیاند، حکومەتی عێراق پێشوازی لە دەستپێشخەرییەکەی پارتی دیموکراتی کوردستان دەکات بۆ پێشکەشکردنی بارەگاکەی خۆی بە زانکۆی کەرکوک  و محەممەد شیاع سودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق ئەم دەستپێشخەرییە بەرز دەنرخێنێت. ئەو بارەگایە هەمان بارەگا بوو کە سەرەتایی مانگی ئەیلولی ئەمساڵ گرژیی لەسەر دروستبوو و دواتر بوویە هۆی ئەوەی چوار خۆپیشاندەری کورد بەدەستی هێزە عێراقییەکان شەهید بکرێن و زیاد لە 15 کەسی تریش بریندار بکرێن.  پێشتر هاوڵاتی ئەوەی ئاشکرا کرد کە پارتی دوای رووداوەکەی ئەم دواییەی کەرکوک بەنیاز نییە بارەگاکەی وەربگرێتەوە و لەو پرسە پاشەکشەی کردووە.  لە 27ی مانگی ئابی 2023 بەشێک لەتورکمان و عەرەبی کەرکوک بەهاوکاری کۆمەڵێک لەهێزەکانی حەشدی شەعبی ماوەی هەفتەیەک خۆپیشاندانیان ئەنجامداو رێگای سەرەکی کەرکوک-هەولێریان گرت بەهۆی بڕیاری محەممەد شیاع سودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق، بە رادەستکردنەوەی بارەگاکانی کەرکوک بەپارتی کە لەنێویاندا بارەگاکەی هێزە هاوبەشەکانی عێراقی تیدا بوو. دواترو لەڕۆژی دووی ئەیلولی 2023 کوردانی کەرکوک دژی داخستنی رێگاکە خۆپیشاندایان ئەنجامدا کەتێیدا گرژی دروستبوو و هێزە ئەمنییەکانی کەرکوک تەقەیان لەخۆپیشاندەران کرد. لایەنە نەیارەکانی پارتی لەعێراق و هەرێمی کوردستان تۆمەتی ئەوەیان دروستکرد کەخۆپیشاندانەکە پارتی لەپشت بووە بۆ رادەستکردنەوەی بارەگاکان بەحزبەکە. لەسەروبەندی خۆپیشاندانەکان هێزە عێراقییەكان رێوشوێنی ئەمنی توندوتۆڵیان گرتەبەرو هەڵمەتی دەستگیركردنی كوردانی كەركوك دەستیپێكرد. دوای گرژییەکانی کەرکوک بەچەند رۆژێک دادگای فیدڕاڵی دژی بڕیارەکەی محەممەد سودانی بڕیاریداو رادەستکردنی بارەگاکانی بەپارتی راگرت. دواتر دادگای باڵای فیدراڵی  لە 12ی ئەم مانگە بڕیاری راگرتنی رادەستکردنەوەی بارەگای ئۆپراسیۆنە هاوبەشەکانی هەڵوەشاندەوە و بڕیاریدا بە گەڕانەوەی بارەگاکە بۆ پارتی، بەڵام پارتی وەرینەگرت.  پاش رووداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەری 2017 كە زۆرینەی خاكی كوردستان كەوتەوە دەست هێزە عێراقییەكان، بنكەو بارەگای حزبە كوردستانیەكان لەشاری كەركوك دەستی بەسەردا گیراو هێزە عێراقییەكان تێیدا جێگیركران، لەناویاندا بارەگای ئەنجومەنی سەركردایەتی پارتی دیموكراتی كوردستان كە هێزێكی فەرماندەی هێزە هاوبەشەكانی عێراق دەستی بەسەردا گرت.

شەنای فاتیح- عەممار عەزیز خانمان لەڕۆژی هاوسەرگیرییاندا خوازیاری ئەوەن بەجوانترین شێوە دەربكەون بۆ ئەم مەبەستەش باشترین ئارایشتگاكان هەڵدەبژێرن، ئەوەی جێگای پرسیارە ئارایشتگاكانی هەولێرو دهۆك نرخێكی خەیاڵییان هەیە بەپێچەوانەی شاری سلێمانی كەهەزارو 200 دۆلار گرانترین نرخە. بەشێوەیەكی گشتی لەئارایشتگاكاندا پاكێج هەیەو بەپێی داواكاری بووكەكە نرخەكانیش دەگۆڕێن، تا داواكاری و پێداویستییەكانی زیاتر بێت نرخی چاككردنەكەشی زۆرتر دەبێت. نرخی چاككردنی بووك لە 100 دۆلارەوە دەستپێدەكات و گرانترین نرخیش  لەئارایشتگاكانی هەرێمی كوردستاندا تۆماركرابێت 5 هەزار دۆلارە. خاوەنی یەكێك لەئارایشتگاكانی شاری هەولێر كەنەیویست ناوی ئاشكرابكرێت و ماوەی زیاتر لەپێنج ساڵە كاری ئارایشتكردن دەكەن بەهاوڵاتی وت:» لەئارایشتگاكەی ئێمەدا نرخی چاككردنی بووكێك بەپێی ئەو پاكێجەكەی داوای دەكات دەگۆڕێت، ستافی ئارایشتگاكەش چەند بەناوبانگتربێت نرخەكەی گرانتر دەبێت». وتیشی:» بەشێوەیەكی گشتی بووك لەو رۆژەدا تەنها قژو نینۆك و میكیاجی پێویستە، بەڵام هەندێكجار هەیە بووك قژی چاكدەكات، لێزەر دەكات، پیدیكیۆر مینیكیۆر دەكات، ئەمانە بەشێك نین لەپاكێجی بووك بێگومان لەو كاتەدا نرخەكەی زیاتر دەبێت». خاوەنی ئەو ئارایشتگایە باسی لەوەشكرد  چاككردنی بووك لای ئەوان لە 500 دۆلارەوە دەستپێدەكات تا 1000 دۆلار،  نرخی بەشی ڤی ئای پیش لەهەزار و 200 تا هەزارو 500 دۆلاردایە. «هەندێكجاریش  بووك هەیە لەسلێمانی یان لەدهۆكە رۆژی پێنجشەممەو هەینی حیجز كردووە 3 هەزار تا 5 هەزار دۆلاری داوە، چونكە ستافی ئارایشتگاكەی بردووە بۆ شارێكی دیكە ئەوكاتە ئیشەكە جیاوازە». خاوەنی ئەو ئارایشتگایە وای وت. بەپێی بەدواداچوونەكانی هاوڵاتی لەشاری سلێمانی نرخی چاككردنی بووك تاڕادەیەك جێگیرەو لە 100 دۆلارەوە دەستپێدەكات تا 700 دۆلار. هاوڵاتی لەگەڵ چەند ئارایشتگایەكی شاری سلێمانیدا گفتوگۆی كردو خاوەنی یەكێك لەئارایشتگاكانی گەڕەكی بەختیاری ئەوەی بەهاوڵاتی وت: « نرخەكانیان تاڕادەیەك جێگیرن و نرخی چاككردنی بووك لای ئێمە لە 200 دۆلارەوە دەستپێدەكات تا 300 دۆلار، بەشی ڤی ئای پی-شمان هەیە ستاف دەچێتە دەرەوەی ئارایشتگاو نرخەكەی 500 دۆلارە». هاوكات یەكێكی دیكە لەئارایشتگاكانی شاری سلێمانی بەهاوڵاتی وت:»  لەئارایشتگاكەی ئێمەدا نرخی چاككردنی بووكی مارەبڕین و گواستنەوە جیاوازە، بووكی مارەبڕین لە 300 هەزارەوە دەستپێدەكات تا 750 هەزار دینار، بووك گواستنەوەش لە 450 هەزارەوە تا 750هەزار دینارە». وتیشی: «بەشی «ڤی ئای پی» یشمان هەیە كە ستافەكەمان دەچنە لای بووكەكەو هەندێكجاریش دەچنە دەرەوەی شاری سلێمانی كە لەم كاتەدا نرخەكە زۆرتر دەبێت و دەگاتە هەزارو 200 دۆلار».   لە دهۆك تێچوووی رازاندنەوەی بووك لەنێوان 800 بۆ 2 هەزارو 500 دۆلارە. لەدهۆك خاوەن ئارایشتگاكان بەئارەزووی خۆیان پارە لەبووك و زاوا وەردەگرن، نرخەكانیان وەكو یەك نین، لە 800 دۆلارەوە دەستپێدەكات تا دەگاتە 2 هەزارو 500 دۆلار، تائێستا لیژنەكانی چاودێری و قایمقامیەت لەسەر ئەم بابەتە هیچ كەسێكیان سزا نەداوە. زانا سەعید، دانیشتووی گەرەكی بەرۆشكێ-یە، زیاتر لەساڵێكە هاوسەرگیری كردووە، خێزانەكەی لەڕۆژی زەماوەندەكەی بە 1000 دولار كاری جوانكاری بۆ كراوە، بە هاوڵاتی وت «خاوەن ئارایشتگاكان بووك و زاوا ( ئیستغیلال ) دەكەن بەئارەزوی خۆیان نرخ دادەنێن، زاواكەش ئەو رۆژە لەوانەیە شەرم بكات بڵێت كەمێك هاوكاریم بكە یان بەئەوەندە گرانە ناچاردەبێت پارەكە بدات «. «خاوەن ئارایشتگاكان رەچاوی دۆخی زاوا ناكەن بەتایبەت لەم بارودۆخەدا، لەلایەك دۆلار زۆر بەرزبووەتەوە بەرامبەر نرخی دینار لەلایەكی تر كێشەی مووچەو نەبوونی هەلیكارو دەیان كێشەی تر، لایەنی پەیوەندیداریش خۆیان بێدەنگ كردووە، چۆن دەكرێت هەركەسێك بەئارەزوی خۆی پارە لەزاوا وەربگرێت یەكێك هەزارو 500 دۆلار یان كەسێكی تر 2 هەزار دولار، هەمووشی بۆ چەند كاتژمێرێك « زانا سەعید وای وت. عومەر كەریم ، خاوەنی ئارایشتگای ئاریسایە لەشاری دهۆك تایبەت بەبووك و زاوا بەهاوڵاتی وت: «نزیكەی دوو ساڵە ئارایشتگایەكی تایبەت بەجوانكاری بووكمان كردووەتەوە، لای ئێمە هەموو جۆرە جوانكارییەك بۆ ژنان و بووكەكان دەكرێت،  حەمامی مەغریبیمان هەیە كەتایبەتە بەخۆشوشتنی بووك پێش ئەوەی جوانكاری بۆ بكرێت، دواتر لەلایەن ستافێكی راهێنراوو شارەزا كاری جوانكاری بۆ دەكرێت». «بۆ جوانكاری هەر بوكێك ئێمە تەنها 800 دۆلار وەردەگرین، ئەمە نرخی ئێمەیەو جێگیرە كەم و زیاد ناكرێت، بەڵام لەئارایشتگاكانی تر تا 2 هەزارو 500 دۆلاریش وەردەگرن كە رەنگە هەمان ئەو شتە بێ كەئێمە بۆیان دەكەین، ئێمە دەزانین لەو رۆژە كەسوكاری زاوا زۆر پارە خەرج دەكەن، بۆیە نامانەوێت زیاتر باری ئەوان گرانتر بكەین»عومەر كەریم وای وت. شوكری شەفیق، بەرپرسی راگەیاندنی فەرمانگەی چاودێری بازرگانی لەشاری دهۆك بەهاوڵاتی  وت: «لیژنەكانمان بەردەوام سەردانی ئارایشتگاكان و سەنتەرەكانی جوانكاری دەكەن، بەشێكیان سزادراون بەگوژمەیەك پارە، بەڵام بۆچەند رۆژێك یان هەفتەیەك دانەخراون تەنها سزاكەیان پارە بووە، هەندێكیان دوو تا سێجار سزادراون «. لەبارەی دەركردنی هەندێك رێنمایی تایبەت بۆ نرخی ئارایشتگاكانی تایبەت بەبووك و زاوا، شوكری شەفیق دەڵێت: « گفتوگۆو دانیشتنمان لەسەر ئەم بابەتە كردووە، كارێكی ورد لەسەر ئەم پرسە دەكرێت، چاوەڕێی ئەوەدەكەین كۆمەڵێك رێنمایی دەربكرێن دواتر ئەم رێنماییانە لەسەر خاوەن ئارایشتگاكان دابەشدەكرێت تاوەكو وەك خۆی جێبەجێی بكەن». لەسنوری پارێزگای دهۆك تائێستا ژمارەیەكی دروست لەسەر ئارایشتگاكان و سەنتەرەكانی جوانكاری نیە، بەڵام بەقسەی چاودێری بازرگانی دهۆك ژمارەیان سەرووی 150 شوێنە . میللەت ئەمین، سەرۆكی لیژنەكانی چاودێری بازاڕ لەقایمقامیەتی قەزای دهۆك بەهاوڵاتی  وت: « پێش دوو ساڵ لیژنەیەكی تایبەتمان هەبوو لەسەر ئارایشتگاكان، بەڵام ئێستا ئەوە نەماوە ئەمە زیاتر كاری چاودێری بازرگانی و تەندروستییە، وەكو بازاڕ ئێمە سەردانی هەموو شوێنەكان دەكەین بەئارایشتگاو سەنتەرەكانی جوانكاری، لەسەر ئارایشتگاكان سكاڵامان بۆ هاتووەو بەدواداچوونیشمان كردووە». وتیشی: « تائێستا هیچ رێنماییەكی تایبەت بەكاری ئارایشتگاكان و سەنتەرەكانی جوانكاری دەرنەچووە، بۆیە هەر كەسێك بەئارەزوی خۆی نرخ دادەنێت لە 800 دۆلارەوە دەستپێدەكات تا 2 هەزارو 200 دۆلار، بەمدواییە ڤی ئای پی-ش پەیدابووە».

هاوڵاتی رێكخەری پەیوەندییە سەربازییەكانی هەسەدە و هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش لەهێرشێكی فڕۆكەكانی توركیادا ئەمڕۆ هەینی لە دێرك شەهیدبوو.   ناوەندی راگەیاندنی هێزەكانی سوریای دیموكرات لەراگەیەندراوێكدا ڕایگەیاند، لە ئەنجامی هێرشی دەوڵەتی توركیا سەرلەبەیانی ئەمڕۆ لە شاری دێرك یەكێك لە فەرماندەكانیان شەهید بووە. بەگوێرەی ڕاگەیەندراوەكەی هەسەدە، سەرلەبەیانی ئەمڕۆ فڕۆكە بێفڕۆكەوانەكانی دەوڵەتی توركیا ناوەندی شاری دێركیان لە ڕۆژاڤای كوردستان بۆردومان كرد و لە ئەنجامدا فەرماندەیەكی هەسەدە بە ناوی فەرهاد دێرك (شیبیل شیبیلی) شەهید بوو. هەسەدە دەڵێت، فەرماندەكەیان بەڕێوەبەری نووسینگەی پەیوەندییە سەربازییەكان بووە لەگەڵ هاوپەیمانی نێودەوڵەتی لە دەڤەری دێرەزۆر.  لە هەمان كاتدا هەسەدە باس لەوە دەكات كە فەرهاد دێرك بەشداری زۆربەی هێرشە سەربازییەكانی دژ بە ڕێكخراوی تیرۆریستی داعشی كردووە.  

هاوڵاتی  سەباح سوبحی، پەرلەمانتاری عێراق لەسەر پشکی پارتی رایگەیاند، سەرۆکوەزیرانی عێراق له‌ژێر كاریگه‌ری ناوخۆیی و ده‌ره‌كی ناتوانێت بابه‌ته‌كانی په‌یوه‌ست به‌ هه‌رێمی كوردستان چاره‌سه‌ر بكات، دەشلێت، کابینەکەی سودانی "رووبه‌ڕووی چه‌ندین كێشه‌ بووه‌ته‌وه‌، له‌وانه‌ش نه‌بوونی خزمه‌تگوزارییه‌ سه‌ره‌كییه‌كان و دانه‌مه‌زراندنی ده‌رچووانی زانكۆ و په‌یمانگاكان و چه‌ندین كێشه‌ی دیكه‌ی رۆژانه‌ی هاووڵاتییان." سەباح سوبحی بە میدیای پارتی راگەیاندووە كورد بۆ داواكارییه‌كانی و جێبه‌جێكردنیان رێگای سیاسی و یاسایی و ده‌ستووری هه‌یه و  به‌وپێیه‌ی له‌ په‌رله‌مان زۆرینه‌ نییه‌، بۆیه‌ لایه‌نه‌كانی دیكه‌ هه‌ر بابه‌تێكیان بوێت به‌ زۆرینه‌ ده‌توانن تێیبپه‌ڕێنن، بۆ ده‌ستوور و سیاسه‌تیش به‌ هه‌مان شێوه‌یه‌. پەرلەمانتارەکەی پارتی دەشڵێت، حکومەتەکەی سودانی کە ئەمڕۆ ساڵێک بەسەر تەمەنیدا تێپەڕ دەبێت، لەلایەن ئێرانەوە فشاری لێدەکرێت تا ئەنجێندای خۆی جێبەجێ بکات و لەلایەن ئەمریکاشەوە بە هەمان شێوە تا نەکەویتە ژێر هەژموونی تاران، بۆیە لەگەڵ کاریگەری ناوخۆ ناتوانێت بابەتەکانی پەیوەست بە هەرێمی کوردستان چارەسەر بکات. لە کابینەکەی سوودانیدا ناکۆکییەکی زۆر دروست بووە لەنێوان هەولێر و بەغدا سەبارەت بە ناردنی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێم و پشکی هەرێمی کوردستان لە بودجەی عێراق. هەرچەندە لە مانگی رابردوو هەردوولا رێککەوتنێکیان کرد بۆ ناردنی مووچەی مووچەخۆرانی هەرێم، بەڵام تا ئێستا تەنها یەک جار 700 ملیار دینار لە بەغداوە نێردراوە و هێشتا چارەنووسی دوو مانگی داهاتوو دیار نییە.  هەفتەی رابردوو رێباز حەملان، یاریدەدەری سەرکی حکومەتی هەرێم، رایگەیاند بەمزووانە 700 ملیاری دووەم دەگاتە هەرێم بەڵام تا ئێستا نەگەشتووە. ئەمە لەکاتێکدایە مووچەی مانگی 10ی فەرمانبەرانی عێراق تەواو بووە و لەکاتی خۆیدا وەریانگرتووە، بەڵام تا ئێستا مووچەخۆرانی هەرێم مووچەی مانگی هەشتیان وەرنەگرتووە.

هاوڵاتی  دوو مامۆستای زمانی کوردی لە شاری سنە بە تۆمەتی دروستکردن و رێکخستنی گروپ و دەستە سزای 10 ساڵ زیندانیان بەسەردا سەپێنرا. بەپێی هەواڵی میدیا ناوخۆییەکانی ئێران، سروە پوورمحەممەدی، ئەندامی ئەنجومەنی کەلتووری-کۆمەڵایەتی کۆمەڵەی نۆژین و ئیدریس مینبەری، چالاکی کۆمەڵایەتی شاری سنە و ئەندامی ئەنجومەنی نۆژین، لەلایەن لقی 1ی دادگای شۆڕشی سنەوە، هەرکامیان سزای 10 ساڵ زیندانیییان بەسەردا سەپێنرا. ئەم دوو مامۆستایەی زمانی کوردی، کە چەند ساڵە خۆبەخشانە خەریکی وتنەوەی وانەی کوردین، بە تۆمەتی دروستکردن و رێکخستنی گروپ و دەستە، لە لایەن دادوەر (کەرەمی)ەوە سزاکەیان بەسەردا سەپێنراوە کە هەمان دادوەر بوو سزای 10 ساڵ زیندانی بەسەر زارا محەممەدیدا سەپاند. هاوکات باس لەوە کراوە کە رۆژی پێنج شەممە 26ی تشرینی یەکەمی 2023، هەواڵەی سزاکە بە هەردوو مامۆستاکە دراوە. ئەمە لەکاتێکدایە کە ساڵی رابردوو، زارا محەممەدی، مامۆستای زمانی کوردی و ئەندامی ئەنجومەنی نۆژین، سزای 10 ساڵ زیندانی بەسەردا سەپا دواتر سزاکەی کەمکرایەوە بۆ پێنج ساڵ.  دوای ساڵێک لە زیندانی و لە 11ی شوباتی 2023، زارا محەممەدی بەبێ ئاگاداری ئازادکرا و دوای ئازادبوونی، زارا محەممەدی لە پەیامێکدا وتی، "منیان بە شێوازێکی بەپەلە و بێ ئاگاداری پارێزەرەکەم لە زیندان دەرکردووە." لە پەیامەکەدا زارا محەممەدی باسی لەوەش کرد، "من پێشتر هەم خۆم بە زیندانم راگەیاندبوو هەم لە رێگەی پارێزەکەمەوە بە دەستگای دادوەری رامگەیاندبوو کە بەهیچ شێوازێک داخوازی لێبوردن پێشکەش ناکەم و ئەم داخوازییەم قبووڵ نییە، چونکە باوەڕم بە راستی رێگاکەم هەیە."  دەستگیرکردنی زارا محەممەدی کاردانەوەیەکی بەرفراوانی بەدوایخۆیدا هێنا و چەندین رێکخراوی مافی مرۆڤی ناوخۆی و دەرەوەی وڵاتەکە زیندانی کردنی زارا محەممەدییان بە پێشێلکردنی مافەکانی مرۆڤ لە قەڵەمدا و داوای دەستبەجێ ئازادکردنییان دەکرد.

هاوڵاتی وه‌زاره‌تی كاروباری شه‌هیدان و ئه‌نفالكراوانی حكومه‌تی هه‌رێم رایگه‌یاند، ئه‌و كه‌سانه‌ی بانگه‌شه‌ ده‌كه‌ن كه‌ كه‌سوكاری 171 روفاته‌كه‌ی بیابانه‌كانی سه‌ماوه‌ن، په‌یوه‌ندیان پێوه‌ بكه‌ن به‌مه‌به‌ستی وه‌رگرتنی سامپڵ به‌مه‌به‌ستی ئه‌نجامدانی پشكنینی دی ئێن ئه‌ی و دوای ده‌ركه‌وتنی ئه‌نجامه‌كان بڕیا له‌سه‌ر گه‌ڕانه‌وه‌ی روفاته‌كان ده‌درێت. وه‌زاره‌تی كاروباری شه‌هیدان و ئه‌نفالكراوان له‌ئاگادارینامه‌یه‌كدا بڵاویكرده‌وه‌، سه‌باره‌ت به‌ روفاتی 171 كه‌س له‌ شه‌هیدانی ئه‌نفال له‌ گۆڕه‌ به‌كۆمه‌ڵه‌كانی بیابانه‌كانی سه‌ماوه‌، له‌گه‌ڵ چه‌ندین رێكخراو و لایه‌نی په‌یوه‌ندیدار له‌ هه‌رێمی كوردستان و به‌غدا گفتوگۆمان كردوه‌ و گه‌یشتینه‌ ئه‌و بڕیاره‌ی داوا له‌و كه‌سانه‌ بكه‌ین كه‌ بانگه‌شه‌ ده‌كه‌ن كه‌سوكاری شه‌هیده‌كانن، له‌ئه‌مڕۆوه‌ بۆ ماوه‌ی 15 رۆژ ده‌توانن په‌یوه‌ندیمان پێوه‌ بكه‌ن به‌مه‌به‌ستی وه‌رگرتنی سامپڵ بۆ پشكنینی دی ئێن ئه‌ی (DNA). وه‌زاره‌تی كاروباری شه‌هیدان و ئه‌نفالكراوان ئەوەشی ڕونکردەوە  لەدوای دەرکەوتنی ئەنجامەکانی ئەو پشکنینەش، بەپێی ئەنجامەکەو بەڵگە و دۆکیۆمێنتەکان بڕیار لەسەر گەڕاندنەوەی روفاتەکان دەدرێت بۆ ھەرێمی کوردستان. وه‌زاره‌تی كاروباری شه‌هیدان و ئه‌نفالكراوان داواشی له‌ كه‌سوكاری ئه‌نفالكراوانی چه‌مچه‌ماڵ و گه‌رمیان كردوه‌، كه‌ هێشتا روفاتی كه‌سوكاریان نه‌هێنراوه‌ته‌وه‌، هاوكاریان بن له‌ پێدانی سامپڵ بۆ پشكنینی (دی ئێن ئه‌ی) له‌و ماوه‌یه‌ی كه‌ دیاریكراوه‌.   له‌ڕێی ئه‌م  ناونیشانانه‌ی خواره‌وه‌ په‌یوه‌ندی بكه‌ن به‌ لیژنه‌ی تایبه‌تمه‌ند: ژماره‌ ته‌له‌فۆن گه‌رمیان :  07719492754 چه‌مچه‌ماڵ: 07503373577 ئیمه‌یڵ [email protected]    

ئیمان زەندی «وانەبێژی بۆ کەسێکی خێزاندار نەگونجاوە، دوای پێنج مانگ مووچە دەهات، خێزانەکەشم وانەبێژەو ئەوکاتەی دووگیان بوو نەڕۆیشتەوەو وازیهێنا لەوانەبێژی»، ئەمە وتەی مامۆستایایەکی وانەبێژە بەناوی ئالان کەئێستا وازی لەپیشەکەی هێناوە بەهۆی کەمی مووچەو مافەکانییەوە. رێزان و ئالان ناوی خوازراوی دوو هاوسەرن کە بۆ ماوەی ساڵێک پیشەی مامۆستای وانەبێژییان کردووە، ئالان تەمەنی ٣١ ساڵەو رێزانیش ٣٠ ساڵ، ئەوان خاوەنی سێ منداڵن و دانیشتووی پارێزگای هەولێرن. ئالان بۆ هاوڵاتی قسەی کردووەو دەڵێت، ئەوان ئەو ساڵەی دەوامیان کردووە دوای ساڵێک مووچەی تەواوەتیان پێدراوە، هەربۆیە وازیان لەکاری مامۆستایی وانەبێژی هێناوە، چونکە «وانەبێژ بەگوێرەی وانەکانی مووچەی وەردەگرت، مووچەش لەکاتی خۆیدا نەدەهات و ئێمە لەبواری خۆمان وانەمان پێنەدەدرا بەزۆر وانە بەتاڵەکانمان دەوتەوەو ئەرکێکی قورستر بوو». ئالان حەزی بەپیشەی مامۆستایەتی نەبووە، بەڵام رێزانی خێزانی حەزی پێی هەبووە، بەهۆی ئەوەی خێزانەکەی وازی لەپیشەکە هێناوە ئالان پێی وایە «سەختە وەربگیرێتەوە». «خۆم کۆمەڵناسییم تەواوکردووە، بەڵام چونکە مامۆستای بیرکاری نەبوو و لەبیرکاری زۆر باشبووم، بیرکاریم دەوتەوە لەپۆلی یەک تاوەکو نۆ، خێزانیشم دەرچووی جوگرافیا بوو، بەڵام وانەکانی کوردی و عەرەبی و ئینگلیزی سەرەتایی دەوتەوە»، ئالان وای وت لەبارەی کاری ئێستاشیەوە ناوبراو ئاشکرایکرد، ئەو پیشەی ئێستای کاسبییە لەکۆمپانیایەک، «مامۆستای وانەبێژی بۆ پیاوێک خانوو و ئۆتۆمبێلی نەبێت، نەخێر باش نییە». جیاوازی ئەرک و مافی مامۆستایانی وانەبێژو مامۆستایانی هەمیشەیی (میلاک) لەبەرنامەی کاری وەزارەتی پەروەردەی حکومەتی هەرێمی کوردستان جیاوازییان زۆرە، لێرەدا هاوڵاتی هەندێک لەجیاوازییەکان دەخاتەڕوو کە لەچەند سەرچاوەیەکەوە وەریگرتووە: -مامۆستایانی هەمیشەیی (میلاک) پێش قەیرانی دارایی ساڵانە مووچەی زیاد دەکراو پلەی بەرزدەکرایەوە چوار ساڵ جارێک، ئەمەش پێیدەوترێت (تەرفیعی)، بەڵام مامۆستایانی وانەبێژان نییەتی. -میلاک خزمەتی ساڵانەی بۆ هەژماردەکرێت و منداڵی هەبێت ١٠ هەزار بۆ هەر منداڵێکی زیاددەکرێت، بەڵام وانەبێژان نییەتی. -میلاک ساڵێک مۆڵەتی دایکایەتی هەیە، بەڵام وانەبێژان تەنیا ٢١ رۆژە. -میلاک بەشەوانەی زۆر بێت یاخود کەم هەمان مووچەی هەیە، بەڵام وانەبێژ بەپارچەیە واتە بەشەوانەی کەم بێت موچەی کەم دەبێت و زۆر بێت زۆرە. -وانەبێژان ئەگەر کەمی مامۆستا نەبێت داینانێن لەقوتابخانەیەک، بەڵام میلاک وانییەو کەمی مامۆستاش زۆر کەم بێت دادەنرێت. -مامۆستایانی وانەبێژ مانگانە بڕێک پارەیان بۆ دیاریکراوە بەناوی شایستەی دارایی، بەپێی خشتەیەکی وەزارەتی پەروەردە کەدەست هاوڵاتی کەوتووە، بڕی شایستەی مانگانەی مامۆستایانی وانەبێژ بەپێی پلەی خوێندن جیاکراوەتەوە، ئەوانیش (دیبلۆم، بەکالۆریۆس و ماستەر)ە، لەگەڵ بەشەوانەکان کەپێکهاتوون لە ١٢ بۆ ١٩ بەشەوانەو سەرووتر، بەمەش بڕی شایستەکەیان بۆ سەنتەری شار لەنێوان ٢٠٠ بۆ ٣٧٥ هەزار دیناردایە، بۆ ناحیەکان و لادێکانیش لەنێوان ٢٥٠ بۆ ٤٢٥ هەزار دینارە، بەڵام لەپشووەکانی هاوین نیوەی ئەو بڕە وەردەگرن. پەیوەست بەوەوە تاوەکو ئێستا وانەبێژان شایستەی مانگی تەمموز/٧ـیان وەرنەگرتووە. رۆژان ئەبوبەکر مامۆستایەکی تری وانەبێژە کەماوەی هەشت ساڵە بەردەوامە لەپیشەی وانەبێژی و لەپارێزگای سلێمانی دادەنیشێت، ئەو تائێستا هیوای هەیە بکرێت بەمامۆستای هەمیشەیی، لەبەرئەوەی «وانەبێژ زۆرجار لەمیلاك ئەركی قورسترەو بەشەوانە بووەتە مەرج بۆ مانەوەمان و ناتوانین گواستنەوە بکەین بۆ قوتابخانەیەکی دیکە». ئەو وانەبێژە کەتەمەنی ٣١ ساڵەو خاوەنی کچ و کوڕێکە لەسەر مووچەی وانەبێژان دەڵێت، وانەبێژ پارەیەکی وای پێنادرێت تاوەکو بەشی مانگێکی بکات، «دەگاتە دوو مانگ پارەت نادەنێ، بەڕاستی هەرگیز وانەبێژ پارەی لەگیرفاندا نییە وەكو میلاك هەرچەندە راستە ئەوانیش بێ مووچەن، بەڵام هەرنەبێت بۆ خۆیان دەتوانن بایكۆت بكەن و كەس شوێنیان ناگرێت، بەڵام وانەبێژ هەر بایكۆتی كرد یەكسەر هەڕەشەی لێدەكرێت بەوەی یەكێكی دیکە دەچێتە شوێنی، هەبووە لابراوە هەر لەبەلاش بیانوی پێگیراوەو خزمی خۆی كردووەتە شوێنی». رۆژان سەبارەت بەدۆخی ژیانی باس لەوە دەکات، شایستەی وانەبێژان ناتوانرێت پشتی پێ ببەسترێت بۆ خەرجی خێزان و ماڵ و منداڵ، چونکە «دەبێت یان قەرزی پێ بدەیتەوە یاخود دەبێت بۆ خەرجی هاتوچۆی قوتابخانەکە دایبنێیت، لەبەرئەوەی زۆرترین وانەبێژ لەدەرەوەی شارە، ئەگەر بێتو پشت بەپارەی وانەبێژی ببەستم لەبرسان ماڵ و منداڵ و خۆشم دەمرین». «کۆرپەیەکم هەیە، خەسووم بەخێوی نەکات، ناچارم وازبهێنم لەوانەبێژی، چونکە یەکسەر وانەبێژێکی دیکە دەهێننە شوێنت»، رۆژان وادەڵێت. لەساڵی ٢٠١٤ەوە حکومەتی هەرێمی کوردستان بڕیاری راگرتنی دامەزراندنی بەناچاری بۆ وەزارتی پەروەردەکەی دەکردو لەئەنجامدا ئەو بۆشاییەی کەدروستبوو لەخانەنیشی مامۆستاو مامۆستای هەمیشەیی (میلاک) بەمامۆستای وانەبێژ پڕی کردەوە، هاوکات مامۆستایانی وانەبێژی کوردستان تەمەنیان لەنێوان ٢٦ بۆ ٣٥ ساڵدایە. بەپێی چەند ئامارێک، ژمارەی مامۆستایانی وانەبێژ لەهەرێمی کوردستان زیاترە لە ٣٠ هەزار کەس. مەجید محەمەد مامۆستایەکی دیکەی وانەبێژەو پێنج ساڵە وەکو وانەبێژ وانەی وەرزش دەڵێتەوەو تەمەنی ٣٥ ساڵەو دانیشتوی قەزای کەلارە، مەجید پڕۆژەیاسایەکی حکومەت ئاشکرا دەکات بۆ هاوڵاتی کەوەزارەتی پەروەردەو وەزارەتی دارایی هەرێم بەڕاپۆرتێک ئاراستەی سەرۆک وەزیرانی هەرێمیان کردووە تاوەکو بڕە پارەیەک بەشێوەی گرێبەست بۆ وانەبێژان دابینبکرێت، ناوبراو لەوبارەیەوە دەڵێت: «هەردوو وەزارەتی پەروەردەو وەزارەتی دارایی پڕۆژەیاسایەکیان ئامادەکردووەو راپۆرتەکەشیان پێشکەش بەسەرۆک وەزیرانی هەرێم کردووە، تیایدا لەو راپۆرتەدا ژمارەی وانەبێژان بەوردی و بڕی ئەو شایستەی وەریدەگرن و بڕی ئەو شایستەی کەبڕیارە بکرێن بەگرێبەست کەخۆی لەچوار ملیار دەبینێتەوە دابینی بکەن، بەڵام حکومەت ئەو چوار ملیارەش بەشایەنمان نازانێت». ناوبراو لەسەر جیاوازی ئەرک و مافی میلاک و وانەبێژان زیاتر دواو جەختیکردەوە، ئەوان خانەنشین ناکرێن و مافی ئەوەیان نییە، هەروەها وانەبێژێکی خانم هاوسەرگیری بکات و بچێت بۆ شارێکی دیکە ناتوانێت بگوازرێتەوە، چونکە رێگەپێدراو نییە بۆ وانەبێژ لەپەروەردەیەکەوە بۆ پەروردەیەکی تر بچێت، یاخود «ئەگەر من تووشی رووداوی هاتوچۆ ببم وەکو نەخۆشێک مۆڵەتم نییە وەکو میلاکەکە، بەڵکو راستەوخۆ لەوانەبێژی دەردەکرێم». سەبارەت بەهاوسەرگیری وانەبێژێکی زگورد، مەجید محەمەد ئاشکرایکرد، «زۆربەی وانەبێژان بەهۆی ئەوەی باری داراییان بەپێی پێویست نییە ناتوان هاوسەرگیری بکەن، پشتم بەم شایستەیە نەبەستووەو مارکێتم هەیەو بژێوی ژیانم بەو مارکێتە بەڕێوە دەبەم». وانەبێژەکەی کەلار دەڵێت، وانەبێژان لەساڵێکدا تەنیا حەوت رۆژ پشوویان هەیە، بەڵام زۆرێک لەبەڕێوەبەری پەروەردەکان ئەوەش جێبەجێ ناکات، چونکە «حکومەت پێی خۆشە وانەبێژی بەردەوام بێت، لەبەرئەوەی ئەو مووچەیەی بەمیلاکێک دەدات سێ وانەبێژی پێ بەڕێوەدەبات». هاوڵاتی بۆ زانیاری زیاتر ویستی بپرسێت ئایا چەند جیاوازی دیکە هەیە لەئەرک و مافی مامۆستایانی وانەبێژ و میلاک؟، ئایا بڕیار نەبوو وانەبێژی کاتی بێت، بۆچی تاوەکو ئێستا بەردەوامە؟، پرسیارێکی دیکە سەبارەت بەو پڕۆژەیاسایەیە کە بەکوێ گەیشتووەو بۆچی ئەو چوار ملیار دینارە دابین نەکراوە، کۆتا پرسیاریش لەسەر ئەوەیە چ دەنگۆیەک ھەیە بۆ بەھەمیشەییکردنی مامۆستایانی وانەبێژ؟، بەڵام لەوەڵامدا سامان سیوەیلی، وتەبێژی وەزارەتی پەروەردەی هەرێم رایگەیاند، «ببوورە لەسەر ئەو تەوەرانە ناتوانم هیچ قسەیەک بکەم». هاوکات هاوڵاتی هەر سەبارەت بەو پرسیارانە، چەندینجار پەیوەندی بە ئالان حەمەسەعید، وەزیری پەروەردەی هەرێمی کوردستان و سەیوان عەلی، بریکاری وەزارەتی پەروەردەوە کرد، بەڵام ناوبراوان وەڵامی پەیوەندییەکەیان نەدایەوە.

هاوڵاتی وەزارەتی بەرگریی ئەمەریکا، هێرشکردنە سەر هێزەکانیان لە هەولێر پشتڕاستدەکاتەوە و دەڵێت: شکستمان بە هێرشەکە هێناوە. بات رایدەر، وتەبێژی وەزارەتی بەرگری ئەمریکا (پێنتاگۆن) لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند؛ تائێستا 21 سەربازیان لە ئەنجامی ئەو هێرشانەی بە فڕۆکەی بێفڕۆکەوان کراوەتە سەر هەردوو بنکەی عەین ئەسەدی ئاسمانی لە عێراق و تەنەف لە سووریا، برینداربوون. وتەبێژەکەی پێنتاگۆن دەشڵێت، "900 سەربازمان لە بواری بەرگریی ئاسمانی لە وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بڵاوکردوونەتەوە.. و وەڵامی هەر هێرشێک دەدەینەوە، کە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بکرێتە سەر هێزەکانمان."  سەبارەت بەهێرشکردنە سەر فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی هەولێر، وتەبێژی پێنتاگۆن وتی: ئاگاداری هێرشەکەی سەر بنکەی سەربازی هێزەکانمانین لە هەولێر، هێرشەکە سەرکەوتوو نەبووە، هیچ زیانێکی گیانی نەبووەو کەمێک زیان بەر شوێنەکە کەوتووە. ئه‌مشه‌و له‌ڕێگه‌ی دو فڕۆكه‌ی بێفڕۆكه‌وانه‌وه‌ هێرشكراوه‌ته‌سه‌ر كونسوڵخانه‌ی ئه‌مریكا له‌ هه‌ولێر كه‌ نزیكه‌ له‌ فڕۆکەخانەی نێوده‌وڵه‌تی هەولێره‌وه‌، به‌ڵام له‌ده‌ره‌وه‌ی فڕۆكه‌خانه‌كه‌ خراوه‌ته‌ خواره‌وه‌. هاوكات، بەرخۆدانی ئیسلامی لە عێراق له‌ڕاگه‌یه‌ندراوێكدا بڵاویكرده‌وه‌، "موجاهیدەکانی بەرخۆدانی ئیسلامی لە عێراق، بە دو فڕۆکەی بێفڕۆکەوان بنکەی ئەمریکایان له‌ تەنیشت فڕۆکەخانەی هەولێر کردە ئامانج و ڕاستەوخۆ ئامانجەکانیان پێکاوە".  

هاوڵاتی کەمێک پێش ئێستا بە فڕۆکەی بێ فڕۆکەوان، هێرشکرایە سەر دەورووبەری کونسوڵخانەی ئەمەریکا لە هەولێروگروپێک بەناوی (مقاوەمەی ئیسلامی لە عێراق) بەیاننامەیەکیان بڵاوکردەوە و بەرپرسیارێتی هێرشەکەیان لە ئەستۆ گرتوە. گروپەکە دەڵێن: لەرێگەی دو فڕۆکەی بێ فڕۆکەوانەوە کونسوڵخانەی ئەمەریکایان لە هەولێر بە ئامانج گرتوە. تاوه‌كو ئێستا زه‌ره‌ر و زیانه‌كانی ئه‌و هێرشه‌ نه‌زانراوه‌ و هێزێكی ئه‌منیش گه‌یشتونه‌ته‌ شوێنی روداوه‌كه‌ و به‌دواداچون و لێكۆڵینه‌وه‌یان ده‌ستپێكردوه‌ تاوه‌كو بزانرێت درۆنه‌كان له‌كوێوه‌ هه‌ڵدراون. بەوتەی شایەتحاڵەکان دو فڕۆکەکە لە چواردەوری کونسوڵخانەکە کەوتونەتە خوارەوە  لە نزیک گوندی (گەزنە، قەڵاچۆغان، دارەبەن) تائێستا زیانەکان نەزانراوە. هاوكات تاوه‌كو ئێستا ده‌زگا ئه‌منیه‌كانی هه‌ولێر هیچ رونكردنه‌وه‌ و راگه‌یه‌ندراوێكیان له‌باره‌ی ئه‌و هێرشه‌ی سه‌ر كونسوڵخانه‌ی ئه‌مریكا نه‌خستۆته‌ڕو.  

هاوڵاتی بەگوێرەی میدیای سوێدی ئاژانسی کۆچبەرانی سوێد بڕیاریداوە سەلوان مۆمیکا، ئەو پەنابەرە عێراقییەی پێشتر چەند جارێک لە وڵاتەکە کۆپیی قورئانی پیرۆزی سووتاند لە وڵاتەکە دەربکرێت.  کەناڵی TV4 ی سویدی بڵاویکردەوە، بەرژەوەندی کۆچی ئەو وڵاتە بڕیاریداوە، سەلوان مۆمیکا، ئەو کەسەی کە قورئانی سوتاندوە ئیقامەکەی نوێنەکرێتەوە کە لە مانگی نیسانی ساڵی داهاتوو کۆتایی دێت و پێویستە ئەو وڵاتە جێبهێڵێت. ئاماژەی بەوەشکردوە، سەلوان مۆمیکا تا ئەو کاتە دەتوانێت لە سوید بمێنێتەوە یاخود گازەندە لە بڕیارەکە بگرێت و لەدوای ئەو وادەیە ڕو لە وڵاتێکی بکات. لە مانگی تەمموزی ئەمساڵدا، سەلوان مۆمیکا، هاوڵاتیی سویدى بە رەگەز عێراقییە قورئانی سوتاند و بەو کارەی توڕەییەکى بەرفراوانى لەسەر ئاستى وڵاتان و وڵاتانى ئیسلامى لێکەوتەوە، تا ئێستاش لێکەوتەکانى بەردەوامن، لەدواى ئەویشەوە لە دانیمارک و هۆڵندا روداوی هاوشێوە رویاندا و ئەوەش بوە هۆى بانگهێشتکردنى دیپلۆمانکارانى ئەو وڵاتانە لەلایەن وڵاتانى عەرەبییەوە. له‌ ناوه‌ڕۆكی بڕیاره‌كه‌دا هاتوه‌، ده‌زگای كۆچبه‌ران له‌مكاته‌دا به‌ربه‌ست ده‌دۆزێته‌وه‌ بۆ جێبه‌جێكردنی بڕیاری دیپۆرتكردنه‌وه‌ی سیلوان مۆمیكا بۆیه‌ مۆڵه‌تی مانه‌وه‌ی ماوه‌یه‌كی دیاریكراو بۆ ماوه‌ی نزیكه‌ی شه‌ش مانگی پێده‌درێت، له‌ 25ی (تشرینی یه‌كه‌م/10)ی 2023 تاوه‌كو 16ی (نیسان/4)ی 2024، هه‌روه‌ها به‌ڵگه‌نامه‌ی گه‌شتكردنیشی بۆ هه‌مان ماوه‌ پێده‌درێت. ده‌زگای كۆچبه‌ران ئه‌وه‌شیخستۆته‌ڕو، دوای جێبه‌جێكردنی بڕیاری دیپۆرتكردنه‌وه‌ی، بۆ ماوه‌ی پێنج ساڵ ڕێگری له‌ گه‌ڕانه‌وه‌ی مۆمیكا بۆ سوید ده‌كرێت. ده‌زگای كۆچبه‌رانی سوید چه‌ند مانگێك له‌مه‌وبه‌ر لێكۆڵینه‌وه‌ی بۆ شوێنی نیشته‌جێبونی مۆمیكا كردبۆوه‌، دوای ئه‌وه‌ی بۆی ده‌ركه‌وت كه‌ زانیاری ناڕاستی خستۆته‌ڕو به‌مه‌به‌ستی وه‌رگرتنی مافی په‌نابه‌رێتی، به‌و پێیه‌ی باسی له‌وه‌ نه‌كردبو كه‌ ئه‌ندامێكی چه‌كداری میلیشیایه‌كی عێراقییه‌ و چه‌كی هه‌ڵگرتوه‌ و به‌شداری چالاكیی سه‌ربازیی كردوه‌، هه‌روه‌ها سه‌فه‌ری بۆ عێراق كردوه‌، هه‌رچه‌نده‌ وتویه‌تی له‌ عێراق هه‌ڕه‌شه‌ی لێده‌كرێت. هەر بەهۆی سوتاندنی قورئان لەو وڵاتە له‌ مانگی (ئاب/8)ی ئه‌مساڵ سوید زه‌نگی "ئاگاداری تیرۆریستی"ی خۆی بۆ دوه‌م به‌رزترین ئاست به‌رزكرده‌وه‌ و هۆشداریدا له‌ زیادبونی هه‌ڕه‌شه‌كان له‌ دژی سویدییه‌كان له‌ ناوخۆ و ده‌ره‌وه‌ی وڵات، دوای ئه‌وه‌ی سوتاندنی قورئان توڕه‌یی موسڵمانان و هه‌ڕه‌شه‌ی گروپه‌ توندڕه‌وه‌كانی لێكه‌وته‌وه‌.    

شەنای فاتیح جەنگی نێوان ئیسرائیل و حەماس یەكێكە لەو رووداوانەی كەجیهانی بەخۆیەوە سەرقاڵكردووە، تائێستا زیاتر لەشەش هەزار هاوڵاتی سڤیل بەهۆی ئەو جەنگەوە گیانیان لەدەستداوە. پاش هەڵگیرسانی جەنگی نێوان چەكدارانی ئیسرائیل و حەماس بەشێكی زۆری وڵات و لایەنە ئیسلامییەكانی جیهان پشتگیری خۆیان بۆ فەڵستین راگەیاند، لەوانەش حزب و لایەنە كوردییە ئیسلامییەكان، بەڵام تاڕادەیەك جیاوازی لەبۆچوونی حزب و رەوتە ئیسلامییە كوردییەكاندا هەیە. لەهەرێمی كوردستاندا سێ حزبی ئیسلامی هەن كەنوێنەریان لەخولە جیاوازەكانی پەرلەمانی كوردستاندا هەبووە، ئەوانیش: یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان، كۆمەڵی دادگەری كوردستان و بزوتنەوەی ئیسلامی كوردستان كەتاڕادەیەكی زۆر ئەم سێ لایەنە سەبارەت بەجەنگی نێوان ئیسرائیل و حەماس یەكدەنگن. یەكگرتووی ئیسلامی: ئەم جەنگە جەنگێكی ئاینی و سیاسیشە عوسمان كاروانی، كارگێڕی ئەنجومەنی جێبەجێكردنی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: ئەمەی روودەدات جەنگی رژێمێكی زایۆنیە بەرامبەر بەگەل و خاكێكی داگیركراو، حەماسیش ئەو خاكە بەمافی خۆی دەزانێت كەبەرگری بكات بۆ وەرگرتنەوەی، ئاشكرایە ئیسرائیل بزوتنەوەیەكی زایۆنییەو حەماسیش بزوتنەوەیەكی ئیسلامی كەدوو ئایدۆلۆژیای زۆر جیاوازن، بەڵام ئەمە بەدەر نییە لەو بارودۆخە سیاسییەی كە لەجیهاندا هەیە، بۆیە دەتوانین بڵێین ئەم جەنگە جەنگێكی ئاینی وسیاسیشە بەرامبەر مەزڵومیەتی گەلێك. وتیشی: زۆر ئاساییە خەڵكانێك هەبن لەم وڵاتەدا حەماسیان بەدڵ نەبێت، بەڵام ناكرێت لەگەڵ مەزڵومییەتی گەلی فەلەستین نەبن، هەركەسێك مەزڵوم بێت لەژێر هەر ناوێكدا بێت پێمان وایە پێویستە پشتیوانی لێبكرێت، كەسێكیش بەمەزاجی خۆی قسەبكات لەسەر ئەوەی كەپشتیوانی لەخەڵكی غەزە نەكات،  بەتایبەتی گەلی كوردی ئێمە كەئەنفال و كیمیاباران و دەیان مەزڵومییەتی دیوە، بەڕاستی ئەو جۆرە كەسانە پێویستە بەخۆیان و بیرو بۆچوونەكانیاندا بچنەوە. سەبارەت بەوەی بەشێك لەمامۆستایانی ئاینی لایەنە ئیسلامییەكانیان بەوە تۆمەتباركرد خەڵك هاندەدەن بۆ جەنگ، عوسمان كاروانی دەڵێت: جەنابی مامۆستا ئەو قسانە دەكات دەبێت بیر لەوەبكاتەوە كەئەو خۆی لەشوێنێكی گەرم و نەرمەوە ئەو قسانە دەكات، ئەوە جێگەی پێداچوونەوەیە، ئاساییە لەگەڵ بزوتنەوەی حەماسدا نەبیت بەڵام ناكرێت لەگەڵ گەلێكی مەزڵوومدا نەبیت و پشتیوانی لێنەكەیت، كە بەڕاستی ئەمە لای ئێمە پرسیارێكی جددی دروستدەكات بەرامبەر هەركەسێك كە بەو شێوەیە بیربكاتەوە. كۆمەڵی دادگەری: شەڕی حەماس‌و ئیسرائیل بەشەڕی مرۆڤایەتی ناودەبات عەبدولستار مەجید، ئەندامی ئەنجومەنی باڵای كۆمەڵی دادگەری لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:لەدیدی ئێمەدا شەڕی حەماس و رژێمی زایۆنی نیە، بەڵكو شەڕی مرۆڤایەتییە، چونكە ئەوەی ئێستا لەفەلەستین دەگوزەرێت، دەرەنجامی زوڵم و تاوان و كۆمەڵكوژیی و داگیركاریی رژێمی زایۆنییە دژی گەلی فەلەستین كە  لەتەواوی جیهانەوە جولەكە هێنراوەو بەزۆر ماڵیان داگیركراوە، گرتوخانەی زایۆنیەكان پڕە لەژن و مناڵ و پیروپەككەوتەو گەنجی فەلەستینی، بۆیە ئەم جەنگەی لەنێوان مسوڵمان و زایۆنیزمدایە بەپاڵپشتی خۆرئاوای دووڕووە. وتیشی: ئەم كێشەیە نەتەوەیی نیە تابەراوردی نەتەوەیی بۆ بكرێت و  جەنگی عەرەب و زایۆنیزم نیە، ئەگەر وابوایە  دەبوو دەوڵەتانی كرێگرتەی عەرەب هەڵوێستێكیان هەبوایە، بۆیە جەنگەكە باكگراوندی ئاینی هەیە كەجولەكەكان خۆشیان نایشارنەوە حاخامەكانیان رۆژانە لەمیدیاكانەوە قسەدەكەن و هانی زایۆنیەكان دەدەن بۆ كوشتاری مسوڵمانانی غەزەو مناڵەكانیان لەقوتابخانەو باخچەی ساوایان و زانكۆكان لەسەر دژایەتی ئیسلام و كوشتاری مسوڵمانان پەروەردە دەكەن. سەبارەت بەڕای حزبە ئیسلامییەكان عەبدولستار مەجید دەڵێت: پێموانیە یەكدەنگ نەبین، بەپێچەوانەوە هەموو مسوڵمانان بەهەموو ئاراستە سیاسییە ئیسلامییەكانەوە هاوسۆزو هاوڕاین لەبابەتی هاوسۆزیی بۆ غەزەو دژایەتی زایۆنیزمی تیرۆریست، بەڵام را جیاییش شتێكی ئاساییە، بەڵام ناكرێت مرۆڤ خۆی بەمسوڵمان بزانێ و لەبەرامبەر تاوان و كۆمەڵكوژیی رژێمی زایۆنیدا یان بێدەنگیی یان بێلایەنی هەڵبژێرێت. سەبارەت بەوتەی  ئەو مامۆستا ئاینی و لایەنانەی كەلایەنە ئیسلامییەكان تۆمەتبار دەكەن بەوەی خەڵك بۆ جەنگ هاندەدەن، ئەو ئەندامەی ئەنجومەنی باڵای كۆمەڵی دادگەری وتی: كۆمەڵی دادگەریی و هێزە ئیسلامییەكان كەسیان بۆ جەنگ هان نەداوە، ئەمە درۆیەكە ئەوانە رووی خۆیانی پێ سپی دەكەنەوە كەدڵیان لەگەڵ رژێمی دڕندەی زایۆنیدایە، ئێمە وتوومانە دەبێ دڵمان لەگەڵ ئازارو مەینەتی هەر مسوڵمانێك بێ لەهەر جێیەكی دونیا زوڵمێكی لێبكرێت، بگرە لەگەڵ هەر مرۆڤێكی ستەملێكراو بێت لەهەر شوێنێك بێت با مسوڵمانیش نەبێ. «ئەوانەی دەڵێن غەزە پێویستی بەخۆراك و ئاوە نەك هوتاف، ئەوەتا دەزگای بەخشینی ئێمە سەرقاڵی كۆكردنەوەی هاوكاریی مرۆیی و گەیاندنێتی بەخوشك و براكانمان لەغەزە، ئەوانەی خەریكی ئەم قسە سواوانەن، خۆیان نەك بۆ غەزە، تەنانەت بۆ كوردانی دیكەش كەستەمیان لێدەكرێ و ئاوارە دەكرێن، جگە لەقسەو دروشم هیچیان لەدەست نایەت». عەبدولستار مەجید وای وت. بزوتنەوەی ئیسلامی كوردستان: ئەو جەنگەی هەڵگیرساوە ناهەقییەكی گەورەیە دەرهەق بەمسوڵمانانی فەڵەستین دەكرێ عەبدوڵا ورتێ، وتەبێژی بزوتنەوەی ئیسلامی كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:  ئەو جەنگەی هەڵگیرساوە ناهەقییەكی گەورەیە دەرهەق بەمسوڵمانانی فەڵەستین دەكرێ، پێمان وایە تاكە چارەسەر بۆ كۆتایهێنان بەو خوێنڕشتن و ئاژاوە گەورەیە دامەزراندنی دەوڵەتی سەربەخۆی فەڵەستینە،  قودس یەكەمین قیبلەی مسوڵمانان بووە بەدرێژایی مێژوو، كاتێك دەوڵەتی ئیسرائیل رێگە دەگرێت لەوەی دانیشتوانی ئەو ناوچەیەو خەڵكی بەئازادانە بچن خواپەرستی بكەن لەو مزگەوتەدا بەڕاستی ئەوە كاردانەوەیەكی گەورەیە لەو ناوچانەدا. وتیشی: حاڵەتێكی سروشتییە كاتێك جەنگێك یان رووداوێك روودەدات هەر كەسێك رای تایبەت بەخۆی هەبێت و بەحاڵەتێكی سروشتی دەزانم، سەنتەری مامەڵەی دینیش لەگەڵ مرۆڤە، بۆیە لەهەر شوێنێك مرۆڤێكی بێتاوان شەهید دەكرێ، كۆمەڵكوژدەكرێ و ماڵەكەی لێ داگیرو خاپور دەكرێ، ویژدانیەن مرۆڤ دەبێت بەرامبەری خاوەنی هەڵوێست بێت. «ئێمە كەسمان بۆ جەنگ و كوشتن هان نەداوە، هەمیشە لەپرسە نەتەوەیی و نیشتیمانییەكاندا خۆمان بەپێشەنگ زانیوە بۆ بەرگریكردن یان هەر هەڵوێستێكی نیشتیمانی، ئێمە وەك حزبێكی ئیسلامی خۆماڵی هیچ كاتێك خۆمان جیانەكردووەتەوە لەهێزە نیشتیمانییەكان و  ئەمە ناهەقییەكی گەورەیە، تەنها هاوسۆزی دەربڕینێك بووە  بەرامبەر ئەو رووداوە ناخۆشەی بەرامبەر میللەتێك  بەبەرچاوی نەتەوەیەكگرتووەكان و ئەنجومەنی ئاسایش و وڵاتە عەرەبی و ئیسلامییەكانەوە روویداوە». عەبدوڵا وەرتێ وات وت. هاوڵاتی پەیوەندی بەیەكێتی زانایانی ئاینی ئیسلامی كوردستانەوە كرد تا راو بۆچوونی ئەوانیش سەبارەت بەم پرسە بۆ وەرگرانی بگوازێتەوە بەڵام ئامادەنەبوون هیچ لێدوانێك بدەن و رایانگەیاند «یەكێتی زانایان پێی باش نییە وەڵامی ئەو پرسیارانە بدرێنەوە، لەبەرئەوەی هەر لێدوانێك بدرێ دەكرێت لایەنێك دڵگران بێت ئەوەش كاری ئێمە نییە موحاكەمەی خەڵك بكەین، یەكێتی زانایان دەزگایەكی هەستیارو پیشەیی و گرنگە هەندێك بابەت هەیە هەستیارە قسەی لەسەربكرێت».  ئەمە لەكاتێكدایە بەشێكی مامۆستایانی ئاینی رایەكی جیاوازتریان لەڕای حزبە ئیسلامییەكان هەیەو جەنگی نێوان ئیسرائیل و حەماس بەجەنگێكی سیاسی دەزانن و بەشداریكردن لەو جەنگەدا بەجیهاد نازانن. د.عەبدول لەتیف ئەحمەد، یەكێك لەمامۆستا ئاینییە ناودارەكانی كوردستانەو بەڕێبەری رەوتی سەلەفییەكانی هەرێمی كوردستان دادەنرێت، لەچاوپێكەوتنێكی تەلەڤزیۆنیدا رایگەیاند: بزوتنەوەی حەماس هەڵەیەكی تەكنیكی جەنگیان كردووەو خوێنی مسوڵمانان لەقودس و كەعبە پیرۆزترەو ئەو شەڕە تەنها بەكوشتدانی مسوڵمانانە. وتیشی: حزبە ئیسلامییەكان خۆیان لەخۆشیدا دەژین و هانی خەڵكی دەدەن بجەنگن، ئەوان سەركردەی وڵاتە عەرەبییەكان بەكافر دەزانن، بەڵام رەخنە لەتوركیا ناگرن كەوڵاتێكی ئیسلامییەو گەورەترین بازرگانی لەنێوان توركیاو ئیسرائیلدایە، بەڵام قسەناكەن. هاوكات، هەڵۆ حەمەڕەشید مامۆستای ئاینی رایگەیاند: ئەو جەنگەی لەنێوان ئیسرائیل و حەماسدا هەیە، جەنگی مسوڵمانان و كافر نییە، بەڵكو جەنگێكی بەرژەوەندییە. سەبارەت بەڕای جیاوازی حزب و رەوتە ئیسلامیەكانی هەرێمی كوردستان، د.ماجد خەلیل مامۆستای زانكۆ لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: جەنگی نێوان حەماس و ئیسرائیل، سروشتێكی ئاڵۆزی هەیە، بەڵام زۆر بەسادەیی دەتوانین بڵێین، زیاد لەوەی جەنگ بێت، گەمەیەكی سیاسییە، كۆدەكانی كەلتووری جەنگی نێوان ئیسرائیل و فەلەسین، هەرزوو زەمینەی ئاشكرابوونیان رەخساوە. ئەو مامۆستایەی زانكۆ وتیشی: جەنگەكە لەنێوان ئیسرائیل و حەماسدایە نەك ئیسرائیل و فەلەستین یان ئیسرائیل و عەرەب، جاران جەنگەكە عەرەب تێیدا تەرەفێكی سەرەكی بوو ئێستا وانییە، بۆ نموونە مەحمود عەباس و دەسەڵاتی فەلەستین دەڵێن حەماس نوێنەرایەتی فەلەستین ناكات، حەماس حزبێكە و هەڵگری توراسی هیچ جەنگێكی پێشووتری نییە. «كەواتە ئەم جەنگە، جەنگ نیە، بابەتێكی سیاسییە، وابەستەیە بەوەی كە حەماس خراوەتە ناو داوی دنیابینییەكانی خۆیەوە، لەداوەكەدا كەوتووەتە چاڵێك كەچارەنوسی روونە، چارەنووسی خۆی لەدەستداوە، غەزەی یەكسانكردووە بەهیچ، بووەتە هۆكاری لەنێودانی هەزاران خەڵكی بێنەوا، خەڵكێك كەڕازی نییە بەحەماس، هاوكات حەماس بووەتە هۆكاری سەركەوتنی ئیسرائیل لەڕاكێشانی بەهێزترین رێگەی بازرگانی لەمێژوودا كە لەخەتی  ئاوریشمی سەردەمی چینیەكان چارەنووسسازترە. ئەو هێڵەی هندو ئەوروپا لەئیسرائیلەوە پێكەوە دەبەستێ و دەبێتە بەدیلی نۆكەندی سوێس تەنها مەترسی غەزە لەسەری هەبوو، ئەویش لادەدەن. « د.ماجید خەلیل وای وت. ئەو مامۆستایەی زانكۆ دەشڵێت: ئەمەی كەدەگوزەرێ، ئایدۆلۆژیە، چوون حەماس ئیسلامی سوننەو سەلەفی پشتیوانی ناكات، كوا یەك چالاكی داعش لەو پێناوەدا؟ كوا یەك بەیانی قاعیدە بۆ پشتیوانیان؟ كوا هەوڵێكی توركیا، ئەم جەنگە ئێرانی لەپشتە،  ئێران حەماسی خستووەتە ناو پاقلەكەوە، ئێران حەماسی بەلەسەی باوەڕەكانی كرد، حزبوڵای لوبنان لۆژیكی سیاسەتەكانیەتی، وا حەماسی بۆ تەخت دەكات و حەسەن نەسڕوڵا دەكاتە تەنها شۆڕەسواری پرسی فەلەستین، چوون حەماس ئەو سەرەی هەڵیگرت سەری خۆی نەبوو. وەك ئەو مامۆستایەی زانكۆ دەڵێت:  دەبێ بزانین  ئێران لەم جەنگەدا سوننەتی مێژووی كرد، چوون لەمێژوودا، تەنها دوو جار قودس كەوتووەتە دەستی مسوڵمان، هەردوو جارەكە ئێران رقی لەپاڵەوانەكانیەتی، یەكەمجار عومەری كوڕی خەتاب، دووەمجار سەڵاحەدینی ئەیوبی، سێەمجاریش حەماس خۆی تاقیدەكاتەوە، بەڵام ئەمجارەیان ئیتر سەردەمەكە گوڕاوە، مەگەر بۆ عەقڵی كۆنخواز نەتوانن دنیا بەچاوی خۆیان ببینن. رۆژی حەوتی تشرینی یەكەمی ٢٠٢٣باڵی سەربازی بزوتنەوەی حەماسی فەڵەستینی  لەكەرتی غەزەوە زیاتر لەپێنج هەزار مووشەكی ئاڕاستەی ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی ئیسرائیل و ناوچە جولەكە نشینەكان كردو تەلبەندی سنووری نێوان كەرتی غەزەو كۆمەڵگە جولەكەنشینەكانی بڕی.

هاوڵاتی  دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی پێشووی ئەمریکا، لە کۆبوونەوەیەکدا لە ساتەوەختی بڕیاردان لەسەر کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا لە باکوری سوریا لەنێو چەند ئەندامێکی کۆنگرێسدا باسی لە کوردی سوریا کردووە و وتوویەتی چارەنووسیان "بە من چی؟" رۆژنامەی گاردیانی بەریتانیا بەشێکی لە کتێبیكی نوێ بڵاوکردووەتەوە کە ئەندامێکی پێشووی کۆنگرێس نوسیویەتی و باس لە کۆبوونەوەیەک دەکات کە جۆن بۆڵتن، راوێژکاری ئاسایشی نیشتیمانی ئەمریکا لە سەردەمی  ترەمپدا، رێکیخستبوو بۆ بەرگریکردن و رازیکردنی ترەمپ تا تەرکیز بخاتە سەر کوردانی سوریا کە لەو کاتەدا هەڕەشەی ئۆپەراسیۆنی تورکیایان لەسەر بوو.  کتێبەکە ئادەم کیزینجەر، ئەندامی خانەنشینی کۆنگرێس نوسیویەتی بەناوی "خیانەتکار: بەرگریکردن لە دیموکراسی و ئازادی لە وڵاتە پەرتەوازەکەماندا." ئادەم کیزینجەر لە کتێبەکەیدا دەڵێت لەگەڵ چەند ئەندامێکی تری کۆنگرێسدا بانگێشتکرابوو بۆ کۆبوونەوەیەک لە کۆشکی سپی تا پشتگیری هەوڵی جۆن بۆڵتن بکەن سەبارەت بەوەی ترەمپ تەرکیزی بخاتەسەر کوردانی سوریا و باس لەوە دەکات کە "هەر گەشتینە ژووری سەرۆک هەستم پێکرد کە ترەمپ نائارام بوو و بۆڵتنیش بەداماوییەوە چاوەرێی کەسێک بوو قسە لەگەڵ ترەمپ بکات." کیزینجەر لەسەر کۆبونەوەکە زیاتر دەنوسێت و دەڵێت، "بۆڵتن دەیویست بە ڕێزەوە بەردەوام بێت هەرچەندە وادیاربوو ترەمپ گوێی نەدەدا و دواتر بۆلتن لە کۆبونەوەکەدا وتی، 'کوردەکان لەپێناوی ئێمە شەڕیان کرد و مردن لە عێراق.'" دواتر کیزینجەر خۆی بەردەوام دەبێت و دەڵێت، "ئەوان [کوردەکان] بەردەوام بوون لە پێدانی زانیاریی ورد لەسەر سیاسەتی ناوچەکە، هەرچییەکمان بوتایە بە کەڵک نەدەهات." لەسەروبەندی ئەم قسانەدا ترەمپ قسەکان دەبڕێت و بەپێی وتەی کیزینجەر سەرۆکی پێشووی ئەمریکا سەبارەت بە بەرگریکردن لە کوردانی سوریا دەڵێت، "جا بە من چی؟" ئەندامەکەی پێشووی کۆنگرێس لە بەشێکی تردا باس لەوە دەکات کە دوای کۆبوونەوەکە دوو رووداو زۆر کاریگەری لێکردووە کە یەکێکیان "دەموچاوی بێهیوایی بۆڵتن بوو کاتێک ترەمپ نەیدەتوانی تەرکیز بکات و دووەمیشیان وەڵامەکەی ترەمپ بوو کە لەسەر کوردانی سوریا وتی 'جا بە من چی؟'" دواجار ترەمپ فرمانی کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکای دەرکرد و لە 7ی تشرینی یەکەمی 2019 بەشێکی زۆری سەربازانی وڵاتەکە لە باکوری سوریا کشانەوە ئەمەش رێیخۆشکرد بۆ ئۆپەراسیۆنی "کانی ئاشتی" تورکیا کە دوای دوو رۆژ رایگەیاند و ماوەی دوو هەفتەی پێچوو. لە ئۆپەراسیۆنەکەدا تورکیا بەشێکی زۆری خاکی رۆژئاوای کوردستانی داگیرکرد و دەستیگرت بەسەر سەرێکانی و گرێسپی و چەندین ناوچەی تر. کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا کاردانەوەی جیهانی بەدوایخۆیدا هێنا و رەخنەیەکی زۆر لە دۆناڵد ترەمپ گیرا کە ئەوکات سەرۆکی ئەمریکا بوو، لە جیهاندا ئەو هەڵویستە وا لیکدرایەوە کە خیانەت لە کورد کرابێت جارێکی تر و دەوترا "خەنجەرێک لە پشتەوە لە کورد" دراوە. هیزەکانی سوریای دیموکرات لەساڵی (هەسەدە) لە ساڵی 2015 لەسەر دەستی ئەمریکا دروستبوون و بوونە بەشێکی گرنگ لە تێکشکانی داعش و دواتریس وەک هاوپەیمانێکی گرنگی واشنتن لێ دەرواندرا و تا ئێستاش بە هەمان شێوەیە. لەدوای کشانەوەی هێزەکانی و لەسەروبەندی ئۆپەراسیۆنەکەی تورکیا، دۆناڵد ترەمپ رایگەیاند کە تەنها چەند سەربازێکی کەمیان هێشتووەتەوە و تەنها "پارێزگاری لە نەوتەکە" دەکەن و "کاتی ئەوەیە کۆتایی بهێنین بەو جەنگە کۆتاینەهاتووە گاڵتەجاڕانە." لە چەند لێدوانێکی تریشدا کە زۆر شۆکهێنەر بوو بەلای چەدین سیاسەتەمەدار و شیکەرەوەی سیاسییەوە ئەوە بوو کە وتی، کوردەکان "لە جەنگی دووەمی جیهانی یارتمەتییان نەداین." جۆن بۆڵتن لە ئازاری 2018 وەک راوێژکاری ئاسایشی نیشتمانی ئەمریکا دەستبەکاربوو و دواتر بەهۆی ناکۆکییەکانییانەوە، ترەمپ لە ئەیلولی 2019 دوورغخستەوە. جۆن بۆڵتن لە کتێبەکەی خۆیدا باس لەوە دەکات ترەمپ گرنگی زۆری نەداوە بە سیاسەتی رۆژهەڵاتی ناوەراست و لەو مەترسییث تێنگەشتووە کە تورکیا یان ئێران دروستی دەکەن لە ناوچەکەدا. 

هاوڵاتی  سوپاسالاری پیشمەرگە رایگەیاند رووداوەکەی سەرەتایی ئەم هەفتەیەی قەرەچووغ لەنێوان هێزی پێشمەرگە و سوپای عێراق دەتسی دەرەکی لە پشت بووە، دەشڵێت، چاوەرێی ئەنجامی ئەو لیژنەیە دەکەن کە سەرۆکوەزیرانی عێراق پێکیهێنا.  ئەمڕۆ پێنجشەممە 26ی تشرینی یەکەمی 2023، فەریق عیسا عوزێر، سوپاسالاری پێشمەرگە لە رێوڕەسمی بەخاکسپاردنی ساڵح زراری، فەرماندەی لیوای 18ی پیادەی پێشمەرگە، رایگەیاند، هۆکاری دروستبوونی پێکدادان لەنێوان پێشمەرگە و سوپای عێراق بە پلەی یەک نەبوونی هەماهەنگی بووە و  "پەلەکردن بووە لە گرتنی ئەو خاڵانە [خاڵی چاودێریی] کە دەستێکی دەرەکیی تێدابووە، ئێستا سەرقاڵی ئەوەین کێشەکان چارەسەر بکەین." ئێوارەی رۆژی یەکشەممە 22ی تشرینی یەکەمی 2023 هێزەکانی یەکەی 80ی پێشمەرگە، کە سەر بە پارتییە، و سوپای عێراق رووبەرووی یەک بوونەوە لە چیای قەرەچووخ لە نزیک کەمپی ئاوارەکانی مەخمور و تێیدا دوو پێشمەرگە شەهید بوون و حەوت پێشمەرگەی تریش برینداربوون، دوو کوژراویش لە سوپای عێراق بوونی هەیە. پێشتر فەرماندەی هێزی خۆبەخشی پێشمەرگە لە قەرەچووغ بە هاوڵاتی راگەیاند کە شەڕەکە لەسەر دوو خاڵی چاودێری بووە و هێزەکانی 80ی سەر بە پارتی ویستوویانە بیگرن، بەڵام هێزەکانی پەکەکە داوایان کردووە سوپای عێراق بێتە ئەو خاڵە چاودێرییانە. دوای شەڕەکە  لیوا یەحیا رەسوڵ، وتەبێژی فەرماندەیی گشتی هێزە چەكدارەكانی عێراق رایگەیاند: محەممەد شیاع سودانی، سەرۆكوەزیرانی عێراق بڕیاریدا بەپێكهێنانی لیژنەیەكی باڵای ئەمنی بۆ بەدواداچوون و هۆكاری ئەو رووداوەی  لەمەخمور روویدا لەنێوان هێزەكانی پێشمەرگە و سوپای عێراق. لەسەر کاری لیژنەکە، فەریق عیسا عوزێر وتی، کاری لیژنەکە کۆتاییهاتووە و چاوەڕێی ئەنجامەکەی دەکەن، بەڵام هێشتا دۆخی چیای قەرەچووغ ئاسایی نەبووەتەوە  و چاوەڕێ دەکەن بە زووترین کات بگاتەوە دۆخی ئاسایی خۆی. لەسەر ژمارەی بریندارەکانیش سوپاسالاری پیشمەرگە ئاشکرایکرد کە 17 پێشمەرگە برینداربوون کە ئێستا دووانیان لە نەخۆشخانەن.

هاوڵاتی  وتەبێژی بەڕێوبەرایەتی هاتوچۆ هەولێر رایگەیاند، لە ئەمڕۆوە بۆ ماوەی هەفتەیەک کامێراکانی خاڵ بۆ خاڵ لە شەقامی 150 مەتری "وەک تاقیکردنەوە" دەخرێنە کار و دواتر دەست دەکەن بۆ تۆمارکردنی سەرپیچی.  ئەمۆ پێنجشەممە 26ی تشرینی یەکەمی 2023، فازڵ حاجی، وتەبێژی هاوتچۆی هەولێر رایگەیاند، "لەئەمڕۆ 2023/10/26 تاکو 2023/11/2 کاتژمێر12ی شەو، سەرجەم کامیرە خاڵ بۆخاڵەکانی چاودێری خێرایی لەسەر شەقامی 150 مەتری خێرا بەکاردەخرێت وەکو تاقیکردنەوە، وەلەدوای ئەوبەڕوارە دەستدەکەن بەتۆمارکردنی سەرپێچی تیژڕۆیی."  فازڵ حاجی داوا لە هاوڵاتییان دەکات "پابەندی ڕۆیشتن بن بەوخێراییەی کەبەهێماکانی هاتووچۆ دیاریکراوە.... بەمەبەستی بەرزکردنەوەی ئاستی سەلامەتی لەسەر ڕێگاوبانەکان وە پابەندکردنی شوفێران بەڕۆیشتن بەخێرایی دیاریکراو لەسەر شەقام وڕێگاوبانەکان."  هاوکات شەوی 21ی ئەم مانگە سەرجەم کامێراکانی خاڵ بۆ خاڵ لە شەقامی 120 مەتری هەولێر کەوتنەکار کە زۆرترین خێرایی 110 کیلۆمترە لە کاتژمیرێکدا بۆ ئۆتۆمبێلی بچووک.

هاوڵاتی  ئاگرەکەی کارگەی قیرەکەی عەربەت دوای 27 کاتژمیر کۆنتڕۆڵکرا کە بەهۆیەوە دوو کەس گیانیان لەدەستدا و دوو کەسی تریش برینداربوون. ئاگرەکە بەهۆی نەوتی ڕەشەوە تەشەنەی کرد و لە بەرەبەیانی دوێنێ چوارشەممە کەوتەوە کە سەرەتا لە خەزانێکی نەوتی رەشەوە و بوو دواتر پەرەی سەند بۆ خەزانی قیری کارگەکە. سەبارەت بەوەی کە بۆچی کۆنترۆڵکردنی ئاگرەکە ماوەیەکی زۆری پیچوو، هەڤاڵ ئەبوبەکر، پارێزگاری سلێمانی لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، "کێشەکە ئەوە بوو کە سروشتی ئاگرکەوتنەوەکە وابووە کۆگاکان گڕیگرتووە و ئەو کۆگایانە کەرەستەی زۆری تێدا بووە و هیچ کەمتەرخەمییەک لەلایەن بەگری شارستانییەوە نەبووە و ئەو کەرەستانە هۆکاری سەرەکی کۆنترۆڵ نەکردنی ئاگرەکە بووە." کارگەکە حەوت خەزانی نەوتی رەشی تێدابووەو چوار خەزانیان بەتاڵ بوون.