ئەنجوومەنی وەزیران کۆدەبێتەوە و سێ بڕیار دەردەکات

شەنای فاتیح جەنگی نێوان ئیسرائیل و حەماس یەكێكە لەو رووداوانەی كەجیهانی بەخۆیەوە سەرقاڵكردووە، تائێستا زیاتر لەشەش هەزار هاوڵاتی سڤیل بەهۆی ئەو جەنگەوە گیانیان لەدەستداوە. پاش هەڵگیرسانی جەنگی نێوان چەكدارانی ئیسرائیل و حەماس بەشێكی زۆری وڵات و لایەنە ئیسلامییەكانی جیهان پشتگیری خۆیان بۆ فەڵستین راگەیاند، لەوانەش حزب و لایەنە كوردییە ئیسلامییەكان، بەڵام تاڕادەیەك جیاوازی لەبۆچوونی حزب و رەوتە ئیسلامییە كوردییەكاندا هەیە. لەهەرێمی كوردستاندا سێ حزبی ئیسلامی هەن كەنوێنەریان لەخولە جیاوازەكانی پەرلەمانی كوردستاندا هەبووە، ئەوانیش: یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان، كۆمەڵی دادگەری كوردستان و بزوتنەوەی ئیسلامی كوردستان كەتاڕادەیەكی زۆر ئەم سێ لایەنە سەبارەت بەجەنگی نێوان ئیسرائیل و حەماس یەكدەنگن. یەكگرتووی ئیسلامی: ئەم جەنگە جەنگێكی ئاینی و سیاسیشە عوسمان كاروانی، كارگێڕی ئەنجومەنی جێبەجێكردنی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: ئەمەی روودەدات جەنگی رژێمێكی زایۆنیە بەرامبەر بەگەل و خاكێكی داگیركراو، حەماسیش ئەو خاكە بەمافی خۆی دەزانێت كەبەرگری بكات بۆ وەرگرتنەوەی، ئاشكرایە ئیسرائیل بزوتنەوەیەكی زایۆنییەو حەماسیش بزوتنەوەیەكی ئیسلامی كەدوو ئایدۆلۆژیای زۆر جیاوازن، بەڵام ئەمە بەدەر نییە لەو بارودۆخە سیاسییەی كە لەجیهاندا هەیە، بۆیە دەتوانین بڵێین ئەم جەنگە جەنگێكی ئاینی وسیاسیشە بەرامبەر مەزڵومیەتی گەلێك. وتیشی: زۆر ئاساییە خەڵكانێك هەبن لەم وڵاتەدا حەماسیان بەدڵ نەبێت، بەڵام ناكرێت لەگەڵ مەزڵومییەتی گەلی فەلەستین نەبن، هەركەسێك مەزڵوم بێت لەژێر هەر ناوێكدا بێت پێمان وایە پێویستە پشتیوانی لێبكرێت، كەسێكیش بەمەزاجی خۆی قسەبكات لەسەر ئەوەی كەپشتیوانی لەخەڵكی غەزە نەكات،  بەتایبەتی گەلی كوردی ئێمە كەئەنفال و كیمیاباران و دەیان مەزڵومییەتی دیوە، بەڕاستی ئەو جۆرە كەسانە پێویستە بەخۆیان و بیرو بۆچوونەكانیاندا بچنەوە. سەبارەت بەوەی بەشێك لەمامۆستایانی ئاینی لایەنە ئیسلامییەكانیان بەوە تۆمەتباركرد خەڵك هاندەدەن بۆ جەنگ، عوسمان كاروانی دەڵێت: جەنابی مامۆستا ئەو قسانە دەكات دەبێت بیر لەوەبكاتەوە كەئەو خۆی لەشوێنێكی گەرم و نەرمەوە ئەو قسانە دەكات، ئەوە جێگەی پێداچوونەوەیە، ئاساییە لەگەڵ بزوتنەوەی حەماسدا نەبیت بەڵام ناكرێت لەگەڵ گەلێكی مەزڵوومدا نەبیت و پشتیوانی لێنەكەیت، كە بەڕاستی ئەمە لای ئێمە پرسیارێكی جددی دروستدەكات بەرامبەر هەركەسێك كە بەو شێوەیە بیربكاتەوە. كۆمەڵی دادگەری: شەڕی حەماس‌و ئیسرائیل بەشەڕی مرۆڤایەتی ناودەبات عەبدولستار مەجید، ئەندامی ئەنجومەنی باڵای كۆمەڵی دادگەری لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:لەدیدی ئێمەدا شەڕی حەماس و رژێمی زایۆنی نیە، بەڵكو شەڕی مرۆڤایەتییە، چونكە ئەوەی ئێستا لەفەلەستین دەگوزەرێت، دەرەنجامی زوڵم و تاوان و كۆمەڵكوژیی و داگیركاریی رژێمی زایۆنییە دژی گەلی فەلەستین كە  لەتەواوی جیهانەوە جولەكە هێنراوەو بەزۆر ماڵیان داگیركراوە، گرتوخانەی زایۆنیەكان پڕە لەژن و مناڵ و پیروپەككەوتەو گەنجی فەلەستینی، بۆیە ئەم جەنگەی لەنێوان مسوڵمان و زایۆنیزمدایە بەپاڵپشتی خۆرئاوای دووڕووە. وتیشی: ئەم كێشەیە نەتەوەیی نیە تابەراوردی نەتەوەیی بۆ بكرێت و  جەنگی عەرەب و زایۆنیزم نیە، ئەگەر وابوایە  دەبوو دەوڵەتانی كرێگرتەی عەرەب هەڵوێستێكیان هەبوایە، بۆیە جەنگەكە باكگراوندی ئاینی هەیە كەجولەكەكان خۆشیان نایشارنەوە حاخامەكانیان رۆژانە لەمیدیاكانەوە قسەدەكەن و هانی زایۆنیەكان دەدەن بۆ كوشتاری مسوڵمانانی غەزەو مناڵەكانیان لەقوتابخانەو باخچەی ساوایان و زانكۆكان لەسەر دژایەتی ئیسلام و كوشتاری مسوڵمانان پەروەردە دەكەن. سەبارەت بەڕای حزبە ئیسلامییەكان عەبدولستار مەجید دەڵێت: پێموانیە یەكدەنگ نەبین، بەپێچەوانەوە هەموو مسوڵمانان بەهەموو ئاراستە سیاسییە ئیسلامییەكانەوە هاوسۆزو هاوڕاین لەبابەتی هاوسۆزیی بۆ غەزەو دژایەتی زایۆنیزمی تیرۆریست، بەڵام را جیاییش شتێكی ئاساییە، بەڵام ناكرێت مرۆڤ خۆی بەمسوڵمان بزانێ و لەبەرامبەر تاوان و كۆمەڵكوژیی رژێمی زایۆنیدا یان بێدەنگیی یان بێلایەنی هەڵبژێرێت. سەبارەت بەوتەی  ئەو مامۆستا ئاینی و لایەنانەی كەلایەنە ئیسلامییەكان تۆمەتبار دەكەن بەوەی خەڵك بۆ جەنگ هاندەدەن، ئەو ئەندامەی ئەنجومەنی باڵای كۆمەڵی دادگەری وتی: كۆمەڵی دادگەریی و هێزە ئیسلامییەكان كەسیان بۆ جەنگ هان نەداوە، ئەمە درۆیەكە ئەوانە رووی خۆیانی پێ سپی دەكەنەوە كەدڵیان لەگەڵ رژێمی دڕندەی زایۆنیدایە، ئێمە وتوومانە دەبێ دڵمان لەگەڵ ئازارو مەینەتی هەر مسوڵمانێك بێ لەهەر جێیەكی دونیا زوڵمێكی لێبكرێت، بگرە لەگەڵ هەر مرۆڤێكی ستەملێكراو بێت لەهەر شوێنێك بێت با مسوڵمانیش نەبێ. «ئەوانەی دەڵێن غەزە پێویستی بەخۆراك و ئاوە نەك هوتاف، ئەوەتا دەزگای بەخشینی ئێمە سەرقاڵی كۆكردنەوەی هاوكاریی مرۆیی و گەیاندنێتی بەخوشك و براكانمان لەغەزە، ئەوانەی خەریكی ئەم قسە سواوانەن، خۆیان نەك بۆ غەزە، تەنانەت بۆ كوردانی دیكەش كەستەمیان لێدەكرێ و ئاوارە دەكرێن، جگە لەقسەو دروشم هیچیان لەدەست نایەت». عەبدولستار مەجید وای وت. بزوتنەوەی ئیسلامی كوردستان: ئەو جەنگەی هەڵگیرساوە ناهەقییەكی گەورەیە دەرهەق بەمسوڵمانانی فەڵەستین دەكرێ عەبدوڵا ورتێ، وتەبێژی بزوتنەوەی ئیسلامی كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:  ئەو جەنگەی هەڵگیرساوە ناهەقییەكی گەورەیە دەرهەق بەمسوڵمانانی فەڵەستین دەكرێ، پێمان وایە تاكە چارەسەر بۆ كۆتایهێنان بەو خوێنڕشتن و ئاژاوە گەورەیە دامەزراندنی دەوڵەتی سەربەخۆی فەڵەستینە،  قودس یەكەمین قیبلەی مسوڵمانان بووە بەدرێژایی مێژوو، كاتێك دەوڵەتی ئیسرائیل رێگە دەگرێت لەوەی دانیشتوانی ئەو ناوچەیەو خەڵكی بەئازادانە بچن خواپەرستی بكەن لەو مزگەوتەدا بەڕاستی ئەوە كاردانەوەیەكی گەورەیە لەو ناوچانەدا. وتیشی: حاڵەتێكی سروشتییە كاتێك جەنگێك یان رووداوێك روودەدات هەر كەسێك رای تایبەت بەخۆی هەبێت و بەحاڵەتێكی سروشتی دەزانم، سەنتەری مامەڵەی دینیش لەگەڵ مرۆڤە، بۆیە لەهەر شوێنێك مرۆڤێكی بێتاوان شەهید دەكرێ، كۆمەڵكوژدەكرێ و ماڵەكەی لێ داگیرو خاپور دەكرێ، ویژدانیەن مرۆڤ دەبێت بەرامبەری خاوەنی هەڵوێست بێت. «ئێمە كەسمان بۆ جەنگ و كوشتن هان نەداوە، هەمیشە لەپرسە نەتەوەیی و نیشتیمانییەكاندا خۆمان بەپێشەنگ زانیوە بۆ بەرگریكردن یان هەر هەڵوێستێكی نیشتیمانی، ئێمە وەك حزبێكی ئیسلامی خۆماڵی هیچ كاتێك خۆمان جیانەكردووەتەوە لەهێزە نیشتیمانییەكان و  ئەمە ناهەقییەكی گەورەیە، تەنها هاوسۆزی دەربڕینێك بووە  بەرامبەر ئەو رووداوە ناخۆشەی بەرامبەر میللەتێك  بەبەرچاوی نەتەوەیەكگرتووەكان و ئەنجومەنی ئاسایش و وڵاتە عەرەبی و ئیسلامییەكانەوە روویداوە». عەبدوڵا وەرتێ وات وت. هاوڵاتی پەیوەندی بەیەكێتی زانایانی ئاینی ئیسلامی كوردستانەوە كرد تا راو بۆچوونی ئەوانیش سەبارەت بەم پرسە بۆ وەرگرانی بگوازێتەوە بەڵام ئامادەنەبوون هیچ لێدوانێك بدەن و رایانگەیاند «یەكێتی زانایان پێی باش نییە وەڵامی ئەو پرسیارانە بدرێنەوە، لەبەرئەوەی هەر لێدوانێك بدرێ دەكرێت لایەنێك دڵگران بێت ئەوەش كاری ئێمە نییە موحاكەمەی خەڵك بكەین، یەكێتی زانایان دەزگایەكی هەستیارو پیشەیی و گرنگە هەندێك بابەت هەیە هەستیارە قسەی لەسەربكرێت».  ئەمە لەكاتێكدایە بەشێكی مامۆستایانی ئاینی رایەكی جیاوازتریان لەڕای حزبە ئیسلامییەكان هەیەو جەنگی نێوان ئیسرائیل و حەماس بەجەنگێكی سیاسی دەزانن و بەشداریكردن لەو جەنگەدا بەجیهاد نازانن. د.عەبدول لەتیف ئەحمەد، یەكێك لەمامۆستا ئاینییە ناودارەكانی كوردستانەو بەڕێبەری رەوتی سەلەفییەكانی هەرێمی كوردستان دادەنرێت، لەچاوپێكەوتنێكی تەلەڤزیۆنیدا رایگەیاند: بزوتنەوەی حەماس هەڵەیەكی تەكنیكی جەنگیان كردووەو خوێنی مسوڵمانان لەقودس و كەعبە پیرۆزترەو ئەو شەڕە تەنها بەكوشتدانی مسوڵمانانە. وتیشی: حزبە ئیسلامییەكان خۆیان لەخۆشیدا دەژین و هانی خەڵكی دەدەن بجەنگن، ئەوان سەركردەی وڵاتە عەرەبییەكان بەكافر دەزانن، بەڵام رەخنە لەتوركیا ناگرن كەوڵاتێكی ئیسلامییەو گەورەترین بازرگانی لەنێوان توركیاو ئیسرائیلدایە، بەڵام قسەناكەن. هاوكات، هەڵۆ حەمەڕەشید مامۆستای ئاینی رایگەیاند: ئەو جەنگەی لەنێوان ئیسرائیل و حەماسدا هەیە، جەنگی مسوڵمانان و كافر نییە، بەڵكو جەنگێكی بەرژەوەندییە. سەبارەت بەڕای جیاوازی حزب و رەوتە ئیسلامیەكانی هەرێمی كوردستان، د.ماجد خەلیل مامۆستای زانكۆ لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: جەنگی نێوان حەماس و ئیسرائیل، سروشتێكی ئاڵۆزی هەیە، بەڵام زۆر بەسادەیی دەتوانین بڵێین، زیاد لەوەی جەنگ بێت، گەمەیەكی سیاسییە، كۆدەكانی كەلتووری جەنگی نێوان ئیسرائیل و فەلەسین، هەرزوو زەمینەی ئاشكرابوونیان رەخساوە. ئەو مامۆستایەی زانكۆ وتیشی: جەنگەكە لەنێوان ئیسرائیل و حەماسدایە نەك ئیسرائیل و فەلەستین یان ئیسرائیل و عەرەب، جاران جەنگەكە عەرەب تێیدا تەرەفێكی سەرەكی بوو ئێستا وانییە، بۆ نموونە مەحمود عەباس و دەسەڵاتی فەلەستین دەڵێن حەماس نوێنەرایەتی فەلەستین ناكات، حەماس حزبێكە و هەڵگری توراسی هیچ جەنگێكی پێشووتری نییە. «كەواتە ئەم جەنگە، جەنگ نیە، بابەتێكی سیاسییە، وابەستەیە بەوەی كە حەماس خراوەتە ناو داوی دنیابینییەكانی خۆیەوە، لەداوەكەدا كەوتووەتە چاڵێك كەچارەنوسی روونە، چارەنووسی خۆی لەدەستداوە، غەزەی یەكسانكردووە بەهیچ، بووەتە هۆكاری لەنێودانی هەزاران خەڵكی بێنەوا، خەڵكێك كەڕازی نییە بەحەماس، هاوكات حەماس بووەتە هۆكاری سەركەوتنی ئیسرائیل لەڕاكێشانی بەهێزترین رێگەی بازرگانی لەمێژوودا كە لەخەتی  ئاوریشمی سەردەمی چینیەكان چارەنووسسازترە. ئەو هێڵەی هندو ئەوروپا لەئیسرائیلەوە پێكەوە دەبەستێ و دەبێتە بەدیلی نۆكەندی سوێس تەنها مەترسی غەزە لەسەری هەبوو، ئەویش لادەدەن. « د.ماجید خەلیل وای وت. ئەو مامۆستایەی زانكۆ دەشڵێت: ئەمەی كەدەگوزەرێ، ئایدۆلۆژیە، چوون حەماس ئیسلامی سوننەو سەلەفی پشتیوانی ناكات، كوا یەك چالاكی داعش لەو پێناوەدا؟ كوا یەك بەیانی قاعیدە بۆ پشتیوانیان؟ كوا هەوڵێكی توركیا، ئەم جەنگە ئێرانی لەپشتە،  ئێران حەماسی خستووەتە ناو پاقلەكەوە، ئێران حەماسی بەلەسەی باوەڕەكانی كرد، حزبوڵای لوبنان لۆژیكی سیاسەتەكانیەتی، وا حەماسی بۆ تەخت دەكات و حەسەن نەسڕوڵا دەكاتە تەنها شۆڕەسواری پرسی فەلەستین، چوون حەماس ئەو سەرەی هەڵیگرت سەری خۆی نەبوو. وەك ئەو مامۆستایەی زانكۆ دەڵێت:  دەبێ بزانین  ئێران لەم جەنگەدا سوننەتی مێژووی كرد، چوون لەمێژوودا، تەنها دوو جار قودس كەوتووەتە دەستی مسوڵمان، هەردوو جارەكە ئێران رقی لەپاڵەوانەكانیەتی، یەكەمجار عومەری كوڕی خەتاب، دووەمجار سەڵاحەدینی ئەیوبی، سێەمجاریش حەماس خۆی تاقیدەكاتەوە، بەڵام ئەمجارەیان ئیتر سەردەمەكە گوڕاوە، مەگەر بۆ عەقڵی كۆنخواز نەتوانن دنیا بەچاوی خۆیان ببینن. رۆژی حەوتی تشرینی یەكەمی ٢٠٢٣باڵی سەربازی بزوتنەوەی حەماسی فەڵەستینی  لەكەرتی غەزەوە زیاتر لەپێنج هەزار مووشەكی ئاڕاستەی ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی ئیسرائیل و ناوچە جولەكە نشینەكان كردو تەلبەندی سنووری نێوان كەرتی غەزەو كۆمەڵگە جولەكەنشینەكانی بڕی.

هاوڵاتی  دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی پێشووی ئەمریکا، لە کۆبوونەوەیەکدا لە ساتەوەختی بڕیاردان لەسەر کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا لە باکوری سوریا لەنێو چەند ئەندامێکی کۆنگرێسدا باسی لە کوردی سوریا کردووە و وتوویەتی چارەنووسیان "بە من چی؟" رۆژنامەی گاردیانی بەریتانیا بەشێکی لە کتێبیكی نوێ بڵاوکردووەتەوە کە ئەندامێکی پێشووی کۆنگرێس نوسیویەتی و باس لە کۆبوونەوەیەک دەکات کە جۆن بۆڵتن، راوێژکاری ئاسایشی نیشتیمانی ئەمریکا لە سەردەمی  ترەمپدا، رێکیخستبوو بۆ بەرگریکردن و رازیکردنی ترەمپ تا تەرکیز بخاتە سەر کوردانی سوریا کە لەو کاتەدا هەڕەشەی ئۆپەراسیۆنی تورکیایان لەسەر بوو.  کتێبەکە ئادەم کیزینجەر، ئەندامی خانەنشینی کۆنگرێس نوسیویەتی بەناوی "خیانەتکار: بەرگریکردن لە دیموکراسی و ئازادی لە وڵاتە پەرتەوازەکەماندا." ئادەم کیزینجەر لە کتێبەکەیدا دەڵێت لەگەڵ چەند ئەندامێکی تری کۆنگرێسدا بانگێشتکرابوو بۆ کۆبوونەوەیەک لە کۆشکی سپی تا پشتگیری هەوڵی جۆن بۆڵتن بکەن سەبارەت بەوەی ترەمپ تەرکیزی بخاتەسەر کوردانی سوریا و باس لەوە دەکات کە "هەر گەشتینە ژووری سەرۆک هەستم پێکرد کە ترەمپ نائارام بوو و بۆڵتنیش بەداماوییەوە چاوەرێی کەسێک بوو قسە لەگەڵ ترەمپ بکات." کیزینجەر لەسەر کۆبونەوەکە زیاتر دەنوسێت و دەڵێت، "بۆڵتن دەیویست بە ڕێزەوە بەردەوام بێت هەرچەندە وادیاربوو ترەمپ گوێی نەدەدا و دواتر بۆلتن لە کۆبونەوەکەدا وتی، 'کوردەکان لەپێناوی ئێمە شەڕیان کرد و مردن لە عێراق.'" دواتر کیزینجەر خۆی بەردەوام دەبێت و دەڵێت، "ئەوان [کوردەکان] بەردەوام بوون لە پێدانی زانیاریی ورد لەسەر سیاسەتی ناوچەکە، هەرچییەکمان بوتایە بە کەڵک نەدەهات." لەسەروبەندی ئەم قسانەدا ترەمپ قسەکان دەبڕێت و بەپێی وتەی کیزینجەر سەرۆکی پێشووی ئەمریکا سەبارەت بە بەرگریکردن لە کوردانی سوریا دەڵێت، "جا بە من چی؟" ئەندامەکەی پێشووی کۆنگرێس لە بەشێکی تردا باس لەوە دەکات کە دوای کۆبوونەوەکە دوو رووداو زۆر کاریگەری لێکردووە کە یەکێکیان "دەموچاوی بێهیوایی بۆڵتن بوو کاتێک ترەمپ نەیدەتوانی تەرکیز بکات و دووەمیشیان وەڵامەکەی ترەمپ بوو کە لەسەر کوردانی سوریا وتی 'جا بە من چی؟'" دواجار ترەمپ فرمانی کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکای دەرکرد و لە 7ی تشرینی یەکەمی 2019 بەشێکی زۆری سەربازانی وڵاتەکە لە باکوری سوریا کشانەوە ئەمەش رێیخۆشکرد بۆ ئۆپەراسیۆنی "کانی ئاشتی" تورکیا کە دوای دوو رۆژ رایگەیاند و ماوەی دوو هەفتەی پێچوو. لە ئۆپەراسیۆنەکەدا تورکیا بەشێکی زۆری خاکی رۆژئاوای کوردستانی داگیرکرد و دەستیگرت بەسەر سەرێکانی و گرێسپی و چەندین ناوچەی تر. کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا کاردانەوەی جیهانی بەدوایخۆیدا هێنا و رەخنەیەکی زۆر لە دۆناڵد ترەمپ گیرا کە ئەوکات سەرۆکی ئەمریکا بوو، لە جیهاندا ئەو هەڵویستە وا لیکدرایەوە کە خیانەت لە کورد کرابێت جارێکی تر و دەوترا "خەنجەرێک لە پشتەوە لە کورد" دراوە. هیزەکانی سوریای دیموکرات لەساڵی (هەسەدە) لە ساڵی 2015 لەسەر دەستی ئەمریکا دروستبوون و بوونە بەشێکی گرنگ لە تێکشکانی داعش و دواتریس وەک هاوپەیمانێکی گرنگی واشنتن لێ دەرواندرا و تا ئێستاش بە هەمان شێوەیە. لەدوای کشانەوەی هێزەکانی و لەسەروبەندی ئۆپەراسیۆنەکەی تورکیا، دۆناڵد ترەمپ رایگەیاند کە تەنها چەند سەربازێکی کەمیان هێشتووەتەوە و تەنها "پارێزگاری لە نەوتەکە" دەکەن و "کاتی ئەوەیە کۆتایی بهێنین بەو جەنگە کۆتاینەهاتووە گاڵتەجاڕانە." لە چەند لێدوانێکی تریشدا کە زۆر شۆکهێنەر بوو بەلای چەدین سیاسەتەمەدار و شیکەرەوەی سیاسییەوە ئەوە بوو کە وتی، کوردەکان "لە جەنگی دووەمی جیهانی یارتمەتییان نەداین." جۆن بۆڵتن لە ئازاری 2018 وەک راوێژکاری ئاسایشی نیشتمانی ئەمریکا دەستبەکاربوو و دواتر بەهۆی ناکۆکییەکانییانەوە، ترەمپ لە ئەیلولی 2019 دوورغخستەوە. جۆن بۆڵتن لە کتێبەکەی خۆیدا باس لەوە دەکات ترەمپ گرنگی زۆری نەداوە بە سیاسەتی رۆژهەڵاتی ناوەراست و لەو مەترسییث تێنگەشتووە کە تورکیا یان ئێران دروستی دەکەن لە ناوچەکەدا. 

هاوڵاتی  سوپاسالاری پیشمەرگە رایگەیاند رووداوەکەی سەرەتایی ئەم هەفتەیەی قەرەچووغ لەنێوان هێزی پێشمەرگە و سوپای عێراق دەتسی دەرەکی لە پشت بووە، دەشڵێت، چاوەرێی ئەنجامی ئەو لیژنەیە دەکەن کە سەرۆکوەزیرانی عێراق پێکیهێنا.  ئەمڕۆ پێنجشەممە 26ی تشرینی یەکەمی 2023، فەریق عیسا عوزێر، سوپاسالاری پێشمەرگە لە رێوڕەسمی بەخاکسپاردنی ساڵح زراری، فەرماندەی لیوای 18ی پیادەی پێشمەرگە، رایگەیاند، هۆکاری دروستبوونی پێکدادان لەنێوان پێشمەرگە و سوپای عێراق بە پلەی یەک نەبوونی هەماهەنگی بووە و  "پەلەکردن بووە لە گرتنی ئەو خاڵانە [خاڵی چاودێریی] کە دەستێکی دەرەکیی تێدابووە، ئێستا سەرقاڵی ئەوەین کێشەکان چارەسەر بکەین." ئێوارەی رۆژی یەکشەممە 22ی تشرینی یەکەمی 2023 هێزەکانی یەکەی 80ی پێشمەرگە، کە سەر بە پارتییە، و سوپای عێراق رووبەرووی یەک بوونەوە لە چیای قەرەچووخ لە نزیک کەمپی ئاوارەکانی مەخمور و تێیدا دوو پێشمەرگە شەهید بوون و حەوت پێشمەرگەی تریش برینداربوون، دوو کوژراویش لە سوپای عێراق بوونی هەیە. پێشتر فەرماندەی هێزی خۆبەخشی پێشمەرگە لە قەرەچووغ بە هاوڵاتی راگەیاند کە شەڕەکە لەسەر دوو خاڵی چاودێری بووە و هێزەکانی 80ی سەر بە پارتی ویستوویانە بیگرن، بەڵام هێزەکانی پەکەکە داوایان کردووە سوپای عێراق بێتە ئەو خاڵە چاودێرییانە. دوای شەڕەکە  لیوا یەحیا رەسوڵ، وتەبێژی فەرماندەیی گشتی هێزە چەكدارەكانی عێراق رایگەیاند: محەممەد شیاع سودانی، سەرۆكوەزیرانی عێراق بڕیاریدا بەپێكهێنانی لیژنەیەكی باڵای ئەمنی بۆ بەدواداچوون و هۆكاری ئەو رووداوەی  لەمەخمور روویدا لەنێوان هێزەكانی پێشمەرگە و سوپای عێراق. لەسەر کاری لیژنەکە، فەریق عیسا عوزێر وتی، کاری لیژنەکە کۆتاییهاتووە و چاوەڕێی ئەنجامەکەی دەکەن، بەڵام هێشتا دۆخی چیای قەرەچووغ ئاسایی نەبووەتەوە  و چاوەڕێ دەکەن بە زووترین کات بگاتەوە دۆخی ئاسایی خۆی. لەسەر ژمارەی بریندارەکانیش سوپاسالاری پیشمەرگە ئاشکرایکرد کە 17 پێشمەرگە برینداربوون کە ئێستا دووانیان لە نەخۆشخانەن.

هاوڵاتی  وتەبێژی بەڕێوبەرایەتی هاتوچۆ هەولێر رایگەیاند، لە ئەمڕۆوە بۆ ماوەی هەفتەیەک کامێراکانی خاڵ بۆ خاڵ لە شەقامی 150 مەتری "وەک تاقیکردنەوە" دەخرێنە کار و دواتر دەست دەکەن بۆ تۆمارکردنی سەرپیچی.  ئەمۆ پێنجشەممە 26ی تشرینی یەکەمی 2023، فازڵ حاجی، وتەبێژی هاوتچۆی هەولێر رایگەیاند، "لەئەمڕۆ 2023/10/26 تاکو 2023/11/2 کاتژمێر12ی شەو، سەرجەم کامیرە خاڵ بۆخاڵەکانی چاودێری خێرایی لەسەر شەقامی 150 مەتری خێرا بەکاردەخرێت وەکو تاقیکردنەوە، وەلەدوای ئەوبەڕوارە دەستدەکەن بەتۆمارکردنی سەرپێچی تیژڕۆیی."  فازڵ حاجی داوا لە هاوڵاتییان دەکات "پابەندی ڕۆیشتن بن بەوخێراییەی کەبەهێماکانی هاتووچۆ دیاریکراوە.... بەمەبەستی بەرزکردنەوەی ئاستی سەلامەتی لەسەر ڕێگاوبانەکان وە پابەندکردنی شوفێران بەڕۆیشتن بەخێرایی دیاریکراو لەسەر شەقام وڕێگاوبانەکان."  هاوکات شەوی 21ی ئەم مانگە سەرجەم کامێراکانی خاڵ بۆ خاڵ لە شەقامی 120 مەتری هەولێر کەوتنەکار کە زۆرترین خێرایی 110 کیلۆمترە لە کاتژمیرێکدا بۆ ئۆتۆمبێلی بچووک.

هاوڵاتی  ئاگرەکەی کارگەی قیرەکەی عەربەت دوای 27 کاتژمیر کۆنتڕۆڵکرا کە بەهۆیەوە دوو کەس گیانیان لەدەستدا و دوو کەسی تریش برینداربوون. ئاگرەکە بەهۆی نەوتی ڕەشەوە تەشەنەی کرد و لە بەرەبەیانی دوێنێ چوارشەممە کەوتەوە کە سەرەتا لە خەزانێکی نەوتی رەشەوە و بوو دواتر پەرەی سەند بۆ خەزانی قیری کارگەکە. سەبارەت بەوەی کە بۆچی کۆنترۆڵکردنی ئاگرەکە ماوەیەکی زۆری پیچوو، هەڤاڵ ئەبوبەکر، پارێزگاری سلێمانی لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، "کێشەکە ئەوە بوو کە سروشتی ئاگرکەوتنەوەکە وابووە کۆگاکان گڕیگرتووە و ئەو کۆگایانە کەرەستەی زۆری تێدا بووە و هیچ کەمتەرخەمییەک لەلایەن بەگری شارستانییەوە نەبووە و ئەو کەرەستانە هۆکاری سەرەکی کۆنترۆڵ نەکردنی ئاگرەکە بووە." کارگەکە حەوت خەزانی نەوتی رەشی تێدابووەو چوار خەزانیان بەتاڵ بوون.

هاوڵاتی  بەرەبیانی ئەمڕۆ عەقید ساڵح زراری فەرماندەی لیوای 18ی پیادەی پێشمەرگە لە سنوری میحوەری گوێر و مەخمور بەهۆی سەختی برینەکەیەوە گیانی لەدەستدا. دوای ئەوەی بۆ ماوەی سێ رۆژ لە نەخۆشخانە مایەوە بەهۆی ئەوەی لە شەڕەکەی چیای قەرەچووغ برینداربوو، بەرەبەیانی ئەمڕۆ عەقید ساڵح زراری گیانی لەدەستدا کە بووە سێیەم شەهید لە شەڕەکەی نێوان سوپای عێراق و پێشمەرگە لەسەر گرتنەوەی چەند خاڵێکی چاودێری دوای ئەوەی پەکەکە چۆڵی کردن. ئێوارەی رۆژی یەکشەممە 22ی تشرینی یەکەمی 2023 هێزەکانی پێشمەرگە و سوپای عێراق رووبەرووی یەک بوونەوە لە چیای قەرەچووخ لە نزیک کەمپی ئاوارەکانی مەخمور و تێیدا دوو پێشمەرگە شەهید بوون و حەوت پێشمەرگەی تریش برینداربوون، دوو کوژراویش لە سوپای عێراق بوونی هەیە. ئەو دوو پێشمەرگەیەی تر کە گیانیان لەدەستدا لە شەڕەکەدا عەقید عەبدولقادر جەوهەر و هاوڕێ جەوهەر بوون. پێشتر فەرماندەی هێزی خۆبەخشی پێشمەرگە لە قەرەچووغ بە هاوڵاتی راگەیاند کە شەڕەکە لەسەر دوو خاڵی چاودێری بووە و هێزەکانی 80ی سەر بە پارتی ویستوویانە بیگرن، بەڵام هێزەکانی پەکەکە داوایان کردووە سوپای عێراق بێتە ئەو خاڵە چاودێرییانە.

عەممار عەزیز تاپڕێکی ئیشنەکردوو بووەتە مۆتەکە بۆ گۆ‌هدار زێباری رۆژنامەنوس و کەسوکارەکەی دەڵێن، ئەو تۆمەتەی بۆ «هەڵبەستراوە»و چەکەکە خراوەتە ئۆتۆمبێلەکەیەوە تا سزای بدرێت، ئێستاش باوکی بێهیوا بووە لەئازادکردنی و دەڵێت، «گەشبین نیم بە ئازادكردنی لەوانەیە پێش ئازادكردنی جارێكی تر كێشەیەكی تری بۆ دروست بكەن». محەممەد عەبدولحەمید، باوکی گۆهدار، لەسەر رۆژی دەستگیرکردنەکەی گۆهدار چەند نهێنییەک بۆ هاوڵاتی دەدرکێنێت و دەڵێت، ئەو تاپڕەی سزای پێدراوە لەئۆتۆمبێلەکەی گۆهداردا نەبووەو هێزێکی ئاسایش خستوویانەتە ناو ئۆتۆمبێلەکەوە. «ئەو رۆژەی كوڕەكەم دەستگیركرا لەگوند نەبوو هاتبوو بۆ ماڵی خۆشكی خۆی لەئاكرێ‌ ، دەوروبەری كاتژمێر 9 هێزێكی ئاسایش كەنزیكەی 10 ئۆتۆمبێل بوون گۆهدار دەستگیردەكەن دواتر پشكنینی ماڵ دەكەن، تاپڕێك لەگەڵ چەند فیشەكی تاپڕەكە دەدۆزنەوە دواتر یەكێكیان دەیكاتە ناو ئۆتۆمبێلی گۆهدار تاوەكۆ بڵێن ئەم تاپرەیە هی گۆهدارە، تاپڕەكە هی باپیری گۆهدارەو دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی ئینگلیز ئەوەندە كۆنە هەر ئیش ناكات تەنیا بۆ جوانی و یادەوەری هەڵگیراوە». گۆهدار زێباری كێیە گۆهدار محەمەد عەبدولمەجید ناسراوە بەگۆهدار زێباری لە 1ی نیسانی 1991 لەگوندی هەشتكا سەر بەناحیەی دینارتە لەسنوری قەزای ئاكرێ‌ لەدایكبووە ، هەر لەمنداڵی و لەتەمەنێكی كەمدا وانەی ئایینی لەلای مامۆستایانی ئایینی ناوچەكە خوێندووە، لەتەمەنی چوارساڵییەوە وەكو گوێگر خرایە بەرخوێندن  دواتر قوناغەكانی سەرەتایی و ناوەندی و دواناوەندی لەقەزای ئاكرێ‌ تەواوكردووە، دبلۆمی لەكارگێڕی یاسادا هەیە. گۆهدارو ئاشنایەتی بەڕاگەیاندن سەرەتای ئاشنایەتی گۆهدار زێباری لەكاری راگەیاندن دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی 2011 لەوساڵەوە تا 2015 وەك پێشكەشكارو دەرهێنەر لەڕادیوی پەیام لەئاكرێ‌ كاری كردووە، دواتر دەستیكردووە بەنووسینی وتارو ئامادەكردنی راپۆرت لەگۆڤارەكانی باشورو شەیدا، لەگەڵ ئەوە لەسەرەتای ساڵی 2012 وەك پەیامنێری كەناڵی سپێدە دەستبەكاربوو تا 2015 ، لەساڵی 2014 وەك پەیامنێری سپێدە رۆیشتووە بۆ كۆبانێ‌ بۆ رۆماڵكردنی شەڕی كورد لەو شارە. لە 2015وە پەیوەندی بەئێن ئاڕتی دەكات، وەكو پەیامنێر لەئاكرێ‌ ئیشدەكات تاوەكو 2019 ، لەو ماوەیەی كاری راگەیاندن 14 جار دەستگیركراوە، دوای 2019 بەردەوامی داواكاری راگەیاندن لەگەڵ ماڵپەری پەرەگراف و وڵات، لە 2018 وەك نوێنەری سەنتەری میترو لەئاكرێ‌ دەستنیشانكراوە. سەرەتای دەستگیرکردنی و تۆمەتە جیاوازەکان گۆهدار زێباری و چوار چالاكوان  و رۆژنامەنووسی تر لە 16ی شوباتی 2021 لەلایەن دادگای تاوانەكانی هەولێر بەشەش ساڵ زیندانیكردن حوكمدارن و بەتۆمەتی « سیخوڕیی و هەوڵدان بۆ كودەتاو ئاژاوەگێڕی». لەمانگی شوباتی 2022 بەفەرمانێکی سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستان، سزاکەی گۆهدارو هاوڕێکانی بەڕێژەی 60٪ کەمکرایەوە جگە لەشێروان شێروانی کەسزاکەی بەڕێژەی 50% کەمکرایەوە. بەپێی بڕیارەکەی سەرۆکایەتی هەرێم، وابڕیاربوو 16ی ئازاری 2023 گۆهدار زێباری ئازاد بکرێت، بەڵام دواتر لەلایەن دادگای کەتنی هەولێرەوە بەحەوت مانگی تر زیندانی سزادرا بەتۆمەتی «گۆڕینی لۆگۆی ئۆتۆمبێلەکەی» پێش دەستگیرکردنی. دوای ئەو حەوت مانگە بڕیاربوو لەمانگی ئابی ئەمساڵ گۆهدار ئازاد بکرێت، بەڵام بەهۆی تۆمەتی «هەڵگرتنی چەکی بێ مۆڵەت» جارێکی تر شەش مانگی تر سزای زیندانی بەسەردا سەپێنرا. بڕیارەکە لە رۆژی 2ی تشرینی یەكەمی 2023 درا بەهۆی تۆمەتی هەڵگرتنی تاپڕێكی سەردەمی ئینگلیز. لەسەر دووبارە سزادانی زێدان زێباری، برای گۆهدار زێباری پێشتر بەهاوڵاتی راگەیاند، «دەیانجار وتوومانە ئەو تاپڕە هی گۆهدار نیە، ئەوەندە كۆنە دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی ئینگلیز ئێستا هەر تەقە ناكات بەڵام بێسوود بووە دادوەر بەو شێوەیە بڕیاری داوە كەئەو چەكە هی گۆهدارە بەڵام ئەمە زۆر دوورە لەڕاستی «. «دایكم سێ جار لەگەڵ باوكم دەهاتە پێش دەرگای دادگای هەولێر، هەموو جارێك كە دەهات بەیانییەكەی زوو لەخەو هەڵدەساو بەدڵێكی پر هیواوە دەهات، ئاواتی ئەوە بوو گۆهدار لەگەڵ خۆی بباتەوە ماڵ، ئەوەی دادوەر كردوویەتی ناحەقیەكی زۆر گەورەیە، ئەوە دەسەلمێنێت كە بەهیچ شێوەیەك دادگاكانمان سەربەخۆ نین»، زێدان زێباری وای وت. باوکی گۆهدار دەڵێت، «بەو تەمەنەوە زیاتر لە 100 جار لەگەڵ دایكی و براو خوشكەكانی سەردانی هەولێرمان كردووە، زیاتر لەپێنج جاریش بەدڵێكی پر هیواوە دەهاتینە پێش دەرگای دادگای هەولێر تاوەكو گۆهدار لەگەڵ خۆمان ببەینەوە ماڵ، بەردەوام لەپێش دادگا نزامان دەكرد بەڵام دواجار بەدەست بەتاڵی و خەمێكی قوڵەوە گەڕاینەوە ئاكرێ‌«. بەپێی ماددەی 15ی یاسای چەك، هەر كەسێك بەبێ‌ موڵەت چەكێكی ئاگرین یان تفاق هەڵبگرێت، بیفرۆشێت، چاكی بكاتەوە ، یان دەستاودەستی پێبكات، ئەوا بەبەندكردن بۆماوەیەك سزا دەدرێت كە لەیەك ساڵ كەمتر نەبێت و لەسێ‌ ساڵ زیاتر نەبێت ، لەگەڵ ئەوەشدا بەپێ‌ بژاردنێك سزادەدرێت كە لەدوو ملیون كەمتر نەبێت و لەپێنج ملیون دینار زیاتر نەبێت. رێڤینك یاسین، پارێزەری تیمی بەرگری لەڕۆژنامەنووسان و چالاكی بادینان بەهاوڵاتی وت، «بەڵگەی تەواو و دروست نەبووە كە بیسەلمێنێت گۆهدار تاپڕی هەڵگرتووە یان موڵكی ئەو بووە، بڕیارێكی نادادوەرانە بوو، كەیسێك دروستكراوەو لەپێش دادوەر دانراوە تا بڕیاری لەسەر بدات، دادوەر خۆیشی بڕوای بەبڕیارەكەی خۆی نییە». «ئەو ماددەیەی گۆهداری پێ سزادراوە ، ماددەی 15ی یاسای چەكە، بڕیاری سزادانی شەش مانگە، بەڵام لەبەرئەوەی گۆهدار بۆ ماوەی مانگێك و چواردە رۆژ لەئاسایش راگیراوە، ئەو ماوەیەی بۆ حساب دەكرێت، واتە چوار مانگ و 14 رۆژی تر ئازاد دەكرێت»، رێڤینك یاسین وای وت. «تەحەدا دەكەم بۆ یەك جاریش گۆهدار فیشەكێكی لەكڵاشینكۆف یان هەر چەكێكی تر تەقاندبێتەوە ، زۆر رقی لەچەكەو هەرگیز حەزی نەدەكرد چەك هەڵبگرێت، دوایین كاریشی ئیشی پێشانگای ئۆتۆمبێلی دەكرد لەشاری ئاكرێ‌ « باوكی گۆهدار زێباری وای وت. محەممەد عەبدولحەمید تەنانەت باس لەوە دەکات کە لەسەر ئەو تاپڕە سزای دارایی گۆهدار دراوە. «لەسەر ئەو تاپڕە بەقسەی پارێزەرانی پێشتر وەك سزای دارایی 150 هەزار دیناریان بەدادگا داوە، سەرەتا دادوەر وتی ئەمە هەر بەچەك حساب ناكرێت دواتر بابەتەكەیان گەورە كرد، دۆسیەی سیخوڕیكردن و لۆگۆی ئۆتۆمبێل و تاپڕیان هەموو بەئەنقسەت بۆ گۆهدار دروستكرد». رەمەزان ئەرتیسی، پارێزەرێكی ترە لەتیمی بەرگری لەڕۆژنامەنوسان و چالاكی بادینان بەهاوڵاتی وت «بەقسەی سێ‌ پۆلیس تاپڕێك لەگەڵ 150 فیشەكی كڵاشینكۆف لەگەڵ دوو (دووربینی سەربازی) لەناو ئۆتۆمبێلەكەی گۆهدار زێباری دۆزراونەتەوە، گۆهداریش رەتیدەكاتەوە كەئەو شتانە هی ئەوبن، دادوەر لەسەر قسەكانی شاهدحاڵەكان بڕیاریدا بەسزادانی شەش مانگ زیندانی «. رەمەزان ئەرتیسی  دەشڵێت، « لەهەرسێ‌ دۆسیەی گۆهدار بڕیارەكەی دادگامان تەممیزكردووە، ئەگەر بڕیارەكان دادوەرانە بوونایە بەدڵنیاییەوە تەممیزمان نەدەكرد، گۆهدار دەڵێت ئەو تاپڕو فیشەكانە لەگەڵ دوو دووربینەكە هی من نین، دادوەر بەخۆشی وتی كاك گۆهدار لەوانەیە قسەكانی تو رادەیەك قەناعەت بۆ من دروستبكات بەڵام سێ‌ پۆلیس سوێندیان خواردووە كەئەمانە هی تۆن بۆیە لەسەر قەسەی ئەوان بڕیاری دەركردووەو بەپێی یاسا ئەگەر سێ‌ كەس بوون بەشاهید لەسەر كەسێك هەرچۆنێك بێت تاوانبارە». دوای دەركردنی بڕیارە تازەكە پارێزەران و كەسوكاری گەشبین نین بەئازادكردنی گۆهدار زێباری «ئەو سێ‌ پۆلیسەی سوێندیان خواردووە ماڵی خۆیان وێرانكرد چونكە كوڕەكەم بێتاوانە، هیچ جارێك شەڕە قسەیەك یان شتێكی خراپی نەكردووە، سێ كوڕم هەیە گۆهدارلەهەموویان بچووكترەو زۆرم خوشدەوێت، دوای ئەو هەموو ستەم و بڕیارانەی ناحەق گەشبین نیم بەئازاد كردنی، لەوانەیە پێش ئازادكردنی جارێكی تر كێشەیەكی تری بۆ دروست بكەن، تەنها خوامان هەیە هیچی تر ناڵێم « باوكی گۆهدار وای وت . «هەموو شتێك چاوەڕوانكراوە نازانم دوای چوار مانگی تر چی روودەدات، ناتوانم بڵێم دوای كۆتاییهاتنی حوكمەكەی خۆی ئازاد دەكرێت « رەمەزان ئەرتیسی وای وت.

هاوڵاتی  سامان نادر، بەڕێوەبەری سەنتەری فریاکەوتنی خێرای سلێمانی راگه‌یاند، بریندارێکی تری  روداوی ئاگره‌كه‌ی ئەمڕۆی سلێمانی گیانی لەدەستدا و بووە دووەم کەس کە بەهۆی رووداوەکە گیان لەدەست بدات.  ماوەی 17 کاتژمیرە کارگەیەکی قیر لە عەربەت لە پارێزگای سلێمانی گڕیگرتووە و هێشتا ئاگرەکە کۆنترۆڵ نەکراوە. لەبارەی هۆکاری رووداوەکەوە، سەرچاوەیەک لە ناو کارگەکەوە بە هاوڵاتی وت، هۆکاری ئاگرەکە گڕگرتنی خەزانەکانی نێو کارگەکە بووە. پێشتر راگەیاندرا ئەو هاوڵاتییەی بووە یەکەم کەس لە رووداوەکە گیان لەدەست بدات ناوی مزەفەر نەبی شینۆیە و دانیشتووی ناوچەی کەڵەکی هەولێر بووە. موزەفەر لەسالی 1992 لەدایکبووە و خاوەنی چوار منداڵە. لە رووداوەکەدا دوو کەسی تریش برینداربوون کە برینی هەردووکیان سەختە.

سەركۆ جەمال لەکاتێکدا هێشتا هەوڵی ئەوە دەدرێت دانانی کامێرای خاڵ بۆ خاڵ هەڵبوەشێتەوە بەڵام لە هەولێر کامێرای چاودێری زیاتر دادەنرێت و لە سلێمانیش لەسەر رێگایەکی تر داندراوە، بەڵام نەکەوتوونەتە کار. بەڕێوەبەری كامێراكان لەهاتوچۆی سلێمانی دەڵێت «تائێستا تەنها لەسەر رێگای سلێمانی دوكان كامێراكانی خاڵ بۆ خاڵ كاردەكەن، بەڵام لەسەر رێگای تاسڵوجە تاچەمچەماڵیش دانراوەو هێشتا دەستی بەكاركردن نەكردووە»، لەسلێمانی بەسستی كامێراكان دادەنرێن و تائێستا تەنها لەسەر رێگای دوكان سلێمانی كامێرای خاڵ بۆ خاڵ كاردەكەن. عەمید سەعدوڵا، بەڕێوەبەری كامێراكانی هاتوچۆ لەبەڕێوەبەرایەتی گشتی هاتوچۆی سلێمانی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:»تائێستا تەنها كامێراكانی رێگای سلێمانی دوکان (خاڵ بۆ خاڵ) كەوتوونەتە كارو لەهیچ شوێنێكی دیكە كامێراكان كارناكەن». عەمید سەعدوڵا وتیشی:»هۆكاری ئەوەی كەبۆچی تائێستا كامێراكان لەشوێنی دیكە نەكەوتوونەتەكار پەیوەندی بەكۆمپانیاكەوە هەیە، بەڵام لەئێستادا لەسەر رێگای تاسڵوجە تاچەمچەماڵیش ئامادەكاری بۆ خستنەكاری كامێراكانی (خاڵ بۆ خاڵ) كراوە بەڵام تائێستا نەكەوتوونەتەكار. فازڵ حاجی، وتەبێژی بەڕێوەبەرایەتی هاتوچۆی هەولێر رایدەگەیەنێت، شەوی شەممە 21-10-2023 ،  36 كامێرای خاڵ بۆ خاڵ دەستیان بەكاركردن كردووە. وتەبێژی بەڕێوەبەرایەتی هاتوچۆی هەولێر وتیشی: كامێرای خاڵ بۆ خاڵ پابەندت دەكات كە بەخێراییەكی سنووردار شۆفێری بكەی، چونكە كاتێك لەكامێرایەك تێدەپەڕی، لەپشتەوەی ئۆتۆمبێلیش كامێرایەكی دیكە سەرپێچی و خێراییەكان تۆماردەكات. فازڵ حاجی دەشڵێت: لەپێناو پاراستنی سەروماڵی هاووڵاتیان و دووربوون لەسزای یاسایی، پێویستە شۆفێران پابەندی خێرایی كامێرای خاڵ بۆ خاڵ بن، كە 110 كیلۆمەتر لەكاتژمێرێكدا دیاریكراوە. وتەبێژی هاتوچۆی هەولێر ئاماژەی بەوەشكرد، كامێرای خاڵ بۆ خاڵ بۆ گیرفانبڕینی هاووڵاتیان نییە، ئامانج لەدانانی، پاراستنی گیان و ماڵی هاووڵاتیانە. «دوای نووژەنكردنەوەو دروستكردنی چەندین رێگاوبانی تازە، بینرا هاووڵاتیان بەدروستی بەكاریناهێنن و رێژەی مردن و برینداربوون بەهۆی رووداوەكانی هاتووچۆ بەرزببوونەوە، بۆیە بیر لەوەكرایەوە كامێرای خاڵ بۆ خاڵ دابندرێت، لەو شوێنانەی كەكامێرای خاڵ بۆ خاڵ داندراوە، یەك رووداوی هاتووچۆ تۆمارنەكراوەو شوفێران لەئێستادا پابەندن بەخێرایی دیاریكراوی كامێرای خاڵ بۆ خاڵ.» فازڵ حاجی وادەڵێت. وتەبێژی هاتوچۆی هەولێر باسی  لەوەشكرد : درێژی رێگای شەقامی 120 مەتری شاری هەولێر 26 كلیۆمەترە، ئەگەر شوفێران بەخێرایی دیاریكراو ئۆتۆمبێل لێبخوڕن، 20 خولەكیان پێویستە، ئەگەر كەمتر لەو خێراییە (110 كیلۆمەتر لەكاتژمێرێكدا) شوفێر ئۆتۆمبێل لێبخوڕێت، بەسەرپێچی بۆی هەژمار ناكرێت، تەنیا لەو خێراییەی كە دیاریكراوە بەسەرپێچی هەژمار دەكرێت. پێشتریش فازڵ حاجی  رایگەیاندبوو، بەپێی سیستمەكە خێرایی ژمارەكان كە لەسەر تابلۆكان دیاریكراوەو لەسەرووی ئەو ژمارانەوە كامێراكان سەرپێچی تۆماردەكەن. ئاماژەی بەوەشكردبوو خێرایی رێگاكان دیاریكراوەو كامێراكانیش تیژڕۆیی سەرووی خێرایی دیاریكراو تۆماردەكەن. پێشتریش هێمن میرانی، بەڕێوەبەری گشتی دیوان لەوەزارەتی ناوخۆی حكومەتی هەرێمی كوردستان، رایگەیاندبوو، كامێرای خاڵ بۆ خاڵ تاساڵی 2030، رووداوو قوربانییەكانی هاتووچۆ بەڕێژەی 50% كەمدەكاتەوە. دوای بڵاوبوونەوەی هەواڵی دانانی كامێراكانی خاڵ بۆ خاڵ كەسەرەتا لەسلێمانییەوە دەستیپێكرد، ناڕەزایی زۆری بەدوای خۆیدا هێنا، داواكاری گشتی و ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی دانانی كامێراكانیان رەتكردەوە، بەڵام حكومەتی هەرێم گوێی بەناڕەزایەتی هاووڵاتیان و ئەنجومەنی پارێزگاو داواكاری گشتیش نەداو بەردەوامە لەدانانی ئەو كامێرایانە. بۆ كۆنترۆڵكردنی خێرایی ئۆتۆمبێل لەشەقامەكان، حكومەتی هەرێمی كوردستان گرێبەستێكی لەگەڵ كۆمپانیای ئێرلی فیوچەر بۆ دانانی نزیكەی 500 كامێرای تۆماركردنی تیژڕۆیی لەهەرێمی كوردستان كردووە، كە بەشێوەی پۆینت تو پۆینت كاردەكەن، بەڵام تائێستا لەسلێمانی سیستەمەكە بەخاوی دادەنرێت و لەهەولێریش بەخێرایی. عەلی حەمەساڵح پەرلەمانتاری خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: لەلێكۆڵینەوەی یاساییدان بزانین ئەوە پسپۆڕی دادگای فیدراڵییە، چونكە ئەگەر پسپۆڕی ئەوان نەبێت رەتدەكرێتەوە، دادگای فیدراڵی بۆ ئەو بابەتانەیە كەڕەهەندی دەستوری هەیە». وتیشی:»سەد لەسەد دڵنیا نەبین پسپۆڕی دادگای فیدراڵییە نایبەینە ئەوێ، بۆیە دەبێت پسپۆڕی دەزگا دادوەریەكانی هەرێمەو لەهەرێمیش وەك خۆتان دەزانن حزب باڵادەستە». ئەو پەرلەمانتارە دەشڵێت:»لەڕاستیدا كامێرای خاڵ بۆ خاڵ بەڕێككەوتنی هەریەك لە مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێم و قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێم كراوەو كۆمپانیاكە خاوەنداریەتی بۆ هەردووكیان دەگەڕێتەوە، بۆیە گوێ لەكەس ناگیرێ نە وەزارەتی ناوخۆ نە هیچ لایەنێكی دیكەو داواكاری گشتیش». ناڕەزایی هاووڵاتیان گەیشتە ئەوەی چەند جارێك كامێراكان لەسلێمانی تەقەیان لێكراو شكێندران، لەپیرەمەگرونیش خۆپیشاندان بەڕێوەچوو دژ بەدانانی ئەو كامێرایانە. تاڵب محەمەد یەكێك لەڕێكخەرانی خۆپیشاندانەكەی پیرەمەگرون، كە دژ بەدانانی كامێرای خاڵ بۆ خاڵ بەڕێوەچوو، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: تا ئەم خولەكە هیچ كەس وەڵامی داواكاری ئێمەی نەدایەوە كەگۆڕینی میكانیزمی كامێراكان بوو، نەك ئەوە بەڵكو بەنیازیشن هەموو كوردستان بكەن بەو كامێرایە. پێشتریش فیدراسیۆنی رێكخراوەكان سەبارەت بەدانانی ئەو كامێرایانە هاتووەتە سەرخەت و بەنیازن كەیسەكە بگوازنەوە بۆ دادگا، وەك خۆشیان ئاماژەیان پێدابوو قۆناغی باشی بڕیوەو  هەنگاوی داهاتووشیان ئەوەیە پشتیوانی هەموو ئەو هەوڵانە دەكەن كە بۆ دادپەروەری لەدانانی كامێراكانی خاڵ بۆ خاڵ دەبێت. دیلمان حەمەنادر سەرۆكی رێكخراوی ترافیك بۆ هاوڵاتی، ئەوەی خستەڕوو كەئەو كامێرایە واتە خاڵ بۆ خاڵ، سەرەتا لەئوستورالیاوە سەریهەڵداو تائێستا كامێراكە لەهەر شوێنێك دانرابێت لەپڕ نەبووەو لەشوێنی زۆر دانەنراوە، بەڵكو لەوڵاتان لەو رێگایانە دانراوە كەمەترسی رووداوی هاتوچۆی زۆربووەو قەرەباڵغ بووە. هەروەها وتیشی: ئەوەی لەكوردستان بەدیدەكرێت نیشانەی پرسیارەو بێگومان بازرگانی گەورە لەپشتیەوەیەتی، 60 ملیار دینار لەمانگێكدا داهاتی كۆمپانیاكەیە لەسلێمانی . دیلمان حەمەنادر دەشڵێت: مانگانە ئەگەر شۆفێریش نەچێت سەرپێچییەكە بدات حكومەت دەبێت ئەو قەرزە بدات بەكۆمپانیاكە كەئەمە دیارە بازرگانی گەورە لەپشتیەوەیەتی، لەهیچ وڵاتێكی دنیا شتی لەو شێوەیە نییە. «لەناو گرێبەستەكەدا وردەكاری هەیەو تەنانەت باسی شەقامی 100 مەتری و 60 مەتریش هاتووە كەهاتوچۆ دەڵێت لەناو شار دانانرێت، بەڵام مادام لەگرێبەستەكەدا هاتووە لەناو شاریش خاڵ بۆ خاڵ دادەنرێت، ئەگەر ئامانج سەلامەتی شۆفێرو هاوڵاتی بوایە دەبوو سەرەتا لەڕێگەی كەلار- سلێمانی دایانبنایە». سەرۆكی رێكخراوی ترافیك وادەڵێت. هاوڵاتی سەبارەت بەوردەكاری گرێبەستەكە پەیوەندی بەچەندین بەرپرسی هاتوچۆی هەرێم و وەزارەتی ناوخۆشەوە كرد، بەڵام نە ئامادەبوون وەڵامی پرسیارەكان لەبارەی وردەكاری گرێبەستەكەو ئاماری رۆژانەی سەرپێچی تۆماركراو بدەنەوەو خۆشیان بوارد لەوەڵامی ئەو پرسیارەی سەبارەت بەژمارەی كامێراكان لەسەرتاسەری هەرێم و گوژمەی گرێبەستەكە بەگشتی ئاڕاستەیان كران. بەڵام بەپێی زانیاریەكانی هاوڵاتی كە لەچەند سەرچاوەیەك وەریگرتوون، لەهەر چوار پارێزگاكەی هەرێم نزیكەی 900 كامێرای خاڵ بۆ خاڵ جێگیر دەكرێن، هاوكات سەدان ئۆتۆمبێل وەك خەڵات پێشكەش بەوەزارەتی ناوخۆ كراوە وەك شیرینی گرێبەستەكەی نێوان كۆمپانیای ئێرلی فیوچەر و وەزارەتی ناوخۆی هەرێم. رۆژی یەكشەممە 5-5-2023 رێبەر ئەحمەد، لەكۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا سەبارەت بەڕەخنەكان لەخاڵ بۆ خاڵ، رایگەیاند: مەبەست لەدانانی كامێرای خاڵ بۆ خاڵ بۆ ئەوەیە كەپاراستنی سەلامەتی رێگاكان و هاووڵاتیانە ئەوەش بەكۆنتڕۆڵكردنی تیژڕەویە لەڕێگەی كامێراوە، ئەو كامێرایانەی پێشتر هەبوون كۆن بوون و لەگەڵ سەردەم نەدەگونجان.. «لەسەر بنەمای زۆری ژمارەی گیانلەدەستدان و برینداران و كەمئەندامانی رووداوەكانی هاتوچۆ، بڕیارماندا بەدانانی سیستمی كامێرای خاڵ بۆ خاڵ، ئەو پۆپۆلیستانەی كە وادەڵێن خەڵك زەرەرمەند دەبێت بیر لەسەلامەتی هاووڵاتیان لەسەر شەقامەكان ناكەنەوە، بۆیە حەق وایە ئەو كارە بۆ خەڵكی پسپۆڕ لێبگەڕێن و هەموو سیاسی و پەرلەمانتارو خەڵكی دوور لەواقعی هاتوچۆ باسی دەكەن، حكومەتی هەرێم پلانی ئەوەیە رووداوەكان كەمببنەوە بۆ گەیشتن بەو ئامانجە جێبەجێی دەكەین». وەزیری ناوخۆی هەرێم وای وت. كامێراكانی خاڵ بۆ خاڵ لە (11-4-2021)  گرێبەستەكەی ئەنجامدراوە لەنێوان وەزارەتی ناوخۆو كۆمپانیای ئێرلی فیوچەر، رۆژی دووشەممە 29ی ئایاری 2023، كامێراكانی خاڵ بۆ خاڵ لەڕێگای دوكان_تاسڵوجە لەپارێزگای سلێمانی كەوتنە كارو لەناوەڕاستی مانگی شوباتی ئەمساڵیش لەسەر شەقامی 120 مەتری هەولێر كامێراكان كەوتنەكار. بەپێی گرێبەستەكە تەنها لەپارێزگای سلێمانی و ئیدارە سەربەخۆكانی لەگەڵ پارێزگای هەڵەبجە 53 ملیارو 590 ملیۆن دیناری تێدەچێت و ماوەی پرۆژەكەش 500 رۆژە، گرێبەستەكەش بەپێی پاشكۆی (ه)ی رێنمایی ژمارە دووی گرێبەستە حكومیەكان كراوە كەساڵی 2016 دەرچووە، هەر بەپێی گرێبەستەكەش تا تەواوبوونی تێچووی پرۆژەكە 70٪ی داهاتی كامێراكان بەكاش دەدرێتە كۆمپانیاو گرێبەستەكەش بۆ 15 ساڵە.

هاوڵاتی  ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی هه‌رێمی كوردستان كۆبوه‌وه‌ و رایگه‌یاند، ژمارەی مووجەخۆرانی هەرێم و بڕی مووچەکانیان پشتراستکراوەتەوە و ئەرکی حکومەتی فیدڕالە مووچەی فەرمانبەرانی هەرێم دابین بکات. ئەمڕۆ چورشەممە 25ی تشرینی یەکەمی 2023 ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی هه‌رێمی كوردستان کۆبوویەوە بە سەرپەرشتی مەسرور بارزانی و بە ئامادەبونی قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆک وەزیران به‌ڕێوه‌چوو کە تێیدا باسی له‌ ئەنجامی کۆبونەوەی هاوبەشی ڕۆژی 18ی ئه‌م مانگه‌ی لەنێوان لیژنەی دارایی ئەنجومەنی نوێنەران و شاندی حکومەتی هەرێم کرا. لە کۆبوونەوەکەدا، ئاماژە بەوەدرا، کە لە کۆبونەوەکەی لیژنەی دارایی ئەنجومەنی نوێنەران، شاندی هەرێم بە ڕاپۆرتێکی 30 لاپەڕەیی و بە ژمارە و داتای دروست، وەڵامی سەرجەم پرسیارەکانی تایبەت بە بودجەی هەرێمى دایەوە لەبارەی داهات وخەرجییەکان و نەوت و دەروازە سنورییەکان و پرۆسەی وردبینی هاوبەشی هەردو دیوانی چاودێریی دارایی فیدڕاڵی و هەرێم و میلاکیی گشتی و مووچە. ئەنجومەنی وەزیران، وەزارەتی دارایی و ئابوری و شاندی دانوستانکاری ڕاسپارد کە لە پەیوەندی بەردەوامدا بن لەگەڵ لیژنەی دارایی ئەنجومەنی نوێنەران و وەزارەتی دارایی حکومەتی فیدڕاڵ، بۆ بەرجەستەکردنی ئەو بنەمایانەی کە لە کۆبونەوەی ڕۆژی 18ی ئه‌م مانگه‌دا لیژنە دارایی هەمولایەک لەسەری کۆک بون، بەتایبەتیش جیاکردنەوەی تەرخانکراوەکانی موچەی هەرێم لە پێوەری خەرجیى ڕاستەقینە، هاوشێوەی ناوچەکانی دیکەی عێراقی فیدڕاڵ و هەموارکردنەوەی ماددەکانی پەیوەندیدار بەم بابەتە لە یاسای بودجە. له‌ راگه‌یه‌ندراوه‌كه‌دا هاتوه‌، ئەنجومەنی وەزیران وێرای پشتیوانی لە پڕۆسەی وردبینی هاوبەشی هەردو دیوانی چاودێریى دارایی دەکات، بە ئاڕاستەی خستنەڕوی ڕاستییەکان و دڵنیاکردنەوەی هەمو لایەک کە هەرێمی کوردستان، هەروەک هەمیشە شەفافانە، هەمو زانیاری و ژمارەکان دەخاتەڕو و هیچی نیە بیشارێتەوە و هیچ بیانوویەک بۆ حکومەتی فیدراڵ نەهێڵرێتەوە کە بەربەست دروست بکەن لە خەرجکردنی شایستەداراییەکانی هەرێم. لە راگەیاندراوەکەدا باس لەوە کراوە، "ئیتر ئەرکی حكومەتی فیدڕاڵ و بە تایبەتی وەزارەتی داراییە، هاوشێوەی ناوچەکانی دیکەی عێراق موچەی موچەخۆرانی هەرێمیش لەکاتی خۆی بنێرێت کە شایستەی قانونیی موچەخۆرانە".

سەرکۆ جەمال لەدوای ساڵی 2017 ەوە بۆ یەكەمجار بەشێوەیەكی كتوپڕ شەڕ لەنێوان پێشمەرگەو سوپای عێراق روویدا، بەدیاریكراویش لەبەرزاییەكانی قەرەچووغ لەنزیك مەخمور، كە بەهۆیەوە چەند پێشمەرگەو سەربازێك لەهەردوولا بوونە قوربانی، فەرماندەیەكی پێشمەرگەش هۆكاری شەڕەكە بۆ هاوڵاتی ئاشكرادەكات. شەڕی نێوان پێشمەرگەو سوپای عێراق، 22ی تشرینی دووەمی 2023 لەچیای قەرەچووخ لەنزیك كەمپی ئاوارەكانی مەخمور روویدا، تێیدا دوو پێشمەرگە شەهیدبوون و  هەشت پێشمەرگەی تریش برینداربوون، دوو كوژراویش لەسوپای عێراق بوونی هەیە، لەسەر چەند پێگەیەك لەچیای قەرەچووغ كەهەفتەیەك پێش شەڕەكە پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە) چۆڵكردنیانی راگەیاند. غازی فەیسەڵ، فەرماندەی هێزی خۆبەخشی سنوری چیای قەرەچووخ لەمەخموور لەسەر شەڕەكەی نێوان هێزەكانی 80ی وەزارەتی پێشمەرگە كە سەر بەپارتییە لەگەڵ سوپای عێراق بەهاوڵاتی وت: «كێشەكە لەسەر گرتنەوەی دوو خاڵی چاودێری بووەو كێشەیەكی گەورە نییە، هەردوولا پەشیمان بوونەتەوە لەسەر بابەتەكە.» دوای رووداوەكە لیوا یەحیا رەسوڵ، وتەبێژی فەرماندەیی گشتی هێزە چەكدارەكانی عێراق رایگەیاند: محەممەد شیاع سودانی، سەرۆكوەزیرانی عێراق بڕیاریدا بەپێكهێنانی لیژنەیەكی باڵای ئەمنی بۆ بەدواداچوون و هۆكاری ئەو رووداوەی  لەمەخمور روویدا لەنێوان هێزەكانی پێشمەرگە و سوپای عێراق. لەسەر بڕیاری لیژنەكە غازی فەیسەڵ وتی: «دواین سەردانی قاسم ئەعرەجی ڕاوێژكاری ئاسایشی نیشتیمانی عێراق بۆ هەولێر و كۆبوونەوەی لەگەڵ ڕێبەر ئەحمەد وەزیری ناوخۆی هەرێم بۆ ئەو مەبەستە بووە و سەردانی شوێنی شەڕەكەیان كردووە بەڵام هێشتا سوپای عێراق لەو شوێنانەن كە بۆی هاتوون و بڕیاری نوێ نەدراوە بەڵام دۆخی مەخمور جێگیرە و هیچ نائارامییەك نییە.» چەند رۆژێك لەمەوبەر فەرمانداری بڕیارگەی ناوەندی پاراستنی گەل (نەپەگە)، رایگەیاند  «هێزەكانمان لەكەمپی پەنابەرانی مەخمورو ئەو ناوچانە كشاندووەتەوە.» غازی فەیسەڵ دەڵێت «لەدوو ساڵی رابردوودا توركیا زۆر هێرشی كردووەتەسەر ئەو خاڵە چاودێرییانە بۆیە  پەكەكە داوای كردووە سوپای عێراق بیانپارێزێت و ئەو خاڵانە رادەستی ئەوان بكاتەوەو سوپای عێراقیش وتوویەتی كە رادەستی ئێمەی بكەنەوە دەتانپارێزین.» لەسەر هێرشەكە فەرماندەی هێزی خۆبەخشی قەرەچووخ ئەوەی ئاشكراكرد كە «هێزەكانی 80 ویستوویانە ئەو خاڵە چاودێرییانە بگرن». «گەریلا كیشەی هەیە لەگەڵ برادەرانی پارتی و حەزیان نەدەكرد پارتی ئەو خاڵە چاودێرییانە وەربگرێت و داوایان كرد سوپای عێراق دەوروپشتی كەمپەكە وەربگرێت، پارتی زنجیرە شاخی قەرەچووخ بەسنوری خۆی دەزانێت و هێزەكانی 80  ویستیان خۆیان دەستی بەسەردابگرن و حەزیان نەكردووە سوپای عێراقی لێبێت و نزیكیان بێت، بۆیە پارتی هەوڵیدا لەڕێگەی پەیوەندییەكانیەوە وەریبگرێت و نەیانتوانیوە بۆیە هێرشێكی لەناكاویان كردو ئەوە روویدا»، غازی فەیسەڵ وای وت. دوای دروستبوونی ئەو گرژییە لەنێوان هەردوولا، چەند ڤیدیۆیەك لەسۆشیال میدیا بڵاوبووەوە كە باس لەوە دەكرا هێزی حەشدی شەعبی بێت بەرەو مەخمور جووڵەیان پێكرابێت. غازی فەیسەڵ ئەوەی بۆ هاوڵاتی پشتڕاستكردەوە كەئێستا لیوایەكی حەشدی شەعبی هاتوونە نزیك مەخمورو جێگیركراون هەرچەندە چەندین ساڵە حەشدی شەعبی نەهاتووەتە ئەو ناوچەیە. بەپێی زانیاریەكانی هاوڵاتی، دوای ئەوەی گەریلاكانی پەكەكە لەكامپی مەخموورو چیای قەرەچووخ كشانەوە، لەماوەی ٤٨ كاتژمێردا شوێنەكەیان رادەستی فیرقەی ١٤ـی سوپای عێراق كردووە، بەڵام دواتر لەسەر ئەو شوێنانە شەڕ لەنێوان  هێزەكانی پێشمەرگەو هێزێكی سوپای عێراق روویدا، هەر بەپێی زانیاریەكان ئەو پێگانە بەسێ جار و لەسەرەتای مانگی ئەیلولی ئەمساڵەوە چۆڵكراون دواین كشانەوەش دوای 10 كاتژمێر سوپای عێراق و پێشمەرگە پێیان زانیوە». لە ١٩ـی تشرینی یەكەم فەرماندەی ناوەندیی هێزەكانی پاراستنی گەل-نەپەگە، لەڕاگەیاندراوێكدا كشانەوەی خۆی لەكامپی مەخموورو رادەستكردنی بەسوپای عێراق راگەیاند، بەمەبەستی ئەوەی هیچ بۆشاییەكی ئەمنی لەو ناوچەیە درووست نەبێت. چیای قەرچووغ دەكەوێتە پشت كامپی شەهید رۆستەم جودی (مەخموور)، كەتیایدا هێزەكانی پاراستنی گەل-هەپەگە لەساڵی ٢٠١٤ەوە   «بۆ بەرگرییكردن لەخەڵكی ناوچەكە لەهێرشی چەكدارانی داعش جێگیربوون» وەك سەرچاوەیەك لەپەكەكە بۆ هاوڵاتی ئاشكرایكرد «هەر هێزێك ئەو چیایە كۆنتڕۆڵ بكات، دەتوانێت دەسەڵاتی خۆی بەسەر دەشتی مەخموورو هەولێردا بسەپێنێت». وتیشی:» زیاتر لە نۆ ساڵە ئەم خاڵە ستراتیژییە لەلایەن گەریلاكانی هەپەگەوە پارێزراوە، لەكاتی هێرشی چەكدارانی داعش لەو ناوچەیە گەریلا هەرێمی كوردستان و هەولێری بەتایبەت پاراست، نەیانهێشت چەكدارانی داعش بچنە ناو هەولێرەوە، هەروەها چیای قەرەچووخ بەیەكێك لەناوچە دەوڵەمەندەكانی نەوت دادەنرێت، چونكە بیری نەوتی زۆری تێدایە».

هاوڵاتی  ئەنجومەنی زانکۆی سلێمانی بڕیاریدا بایکۆت بشکیندرێت و خوێندنی ساڵی نوێ لە رۆژی شەممەی هەفتەی داهاتوو دەستپێبکاتەوە. ئەنجومەنی زانکۆی سلێمانی راگەیاندراوێکی بڵاوکردەوە و دەڵێت لە کۆبونەوەی هەفتانەیدا بڕیاری ئەوە دراوە، "رۆژی شەممە (28ی 10ی 2023) وەک دەستپێکی پڕۆسەی خوێندنی ساڵی نوێی خوێندن" دیاریبکرێت ئەمەش "لە پێناو خەمخۆریمان بۆ ئایندەی خوێندکاران و هەڵنەسپاردنی ساڵی خوێندنی 2023 -2024 بەپێی پێوەرە زانستییەکانی بۆڵۆنیا پڕۆسێس، کە ئەم پرسە پەیوەندیدارە بە چارەنوسی زیاتر لە 23 هەزار خوێندکار و خێزانەکانیان." لە راگەیاندراوەکەدا باس لەوەش کراوە کە ئەنجومەن جەخت لە سەرجەم ماف و شایستە داراییەکانی مامۆستایان، فەرمانبەران و خوێندکاران دەکاتەوە، لە لایەکی دیكه‌وه‌ جەخت لە بەرپرسیارییەتی لایەنە پەیوەندیدارەکان بۆ چارەسەرکردنی گرفتە داراییەکانی بەردەم پڕۆسەی خوێندن لە زانکۆكه‌ دەکاتەوە. ئەنجومەنی زانکۆی سلێمانی داوا لە خوێندکاران دەکات "بەپێی خشتەی وانەی کۆلێژەکان و خشتەی دابەشکردنی بەشە ناوخۆییەکان سەردانی زانکۆ بکەنەوە." بەهۆی بایکۆتی مامۆستایانی وەزارەتی پەروەردە و خوێندنی باڵاوە، خوێنی ساڵی نوێ لە سنوری پارێزگای سلیمانی و هەڵەبجە و سنوری گەرمیان پەکیکەوتووە دوای ئەوەی کە مامۆستایان چەندین جار رەتیانکردووەتەوە کە ناچنەوە هۆڵەکانی خوێندن هەتا مووچەکانیان لەکاتی خۆیاندا پێندرێت. تا ئێستا مووچەی مانگی هەشتی ئەمساڵ دابەشنەکراوە.

هاوڵاتی  مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکومەتی هەرێم رایگەیاند، دابنیکردنی مووچە لە ئەستۆی حکومەتی هەرێم نییە و دەبێت مامۆستایان رەخنەکانیان ئاراستەی بەغدا بکەن، دەشڵێت، "رێگە نادەین مافی هیچ مامۆستایەک بفەوتێت."  ئەمڕۆ چوارشەممە 25ی تشرینی یەکەمی 2023، مەسرور بارزانی لەکاتی مەراسیمی کردنەوەی باخچەیەکی ساوایان لە هەولێر باسی لە بایکۆتی مامۆستایان کرد و وتی، "من لێرە دەمەوێت پاڵپشتیی خۆم بۆ ئەو مامۆستایانە دەرببڕم و منیش دەنگی خۆم دەخەمە پاڵ دەنگی ئەوان کە پێویستە هەموو ماف و شایستە داراییەکانیان دابین بکرێت، بەڵام دەبێت رووی رەخنەکانمان لەو لایە بێت کە هۆکارە بۆ بڕینی مووچەکانیان یان دواخستنی مووچەکانیان؛ حکومەتی هەرێمی کوردستان هۆکار نییە و زۆر بە پەرۆشە بۆ ئەوەی بە زووترین کات مووچەکانیان بۆ دابین بکات."  لە سەرەتایی ساڵی نوێی خوێندنەوە مامۆستایانی پارێزگای سلێمانی وهەڵەبجە و سنوری گەرمیان بایکۆتی هۆڵەکانی خوێندنیان کردووە و داوا دەکەن مووچەکانیان لەکاتی خۆیدا دابین بکرێت کە تا ئیستا مووچەی مانگی هەشتیان وەرنەگرتووە.  لە پێنجشەممەی رابردوو ئالان حەمەسەعید، وەزیری پەروەردەی حکومەتی هەرێم رایگەیاند پێویستە بایکۆت بشکێندرێت و دەبێت خوێندن دەستپێبکاتەوە کە ئەم قسانەی وەزیری پەروەردە نارەزایەتییەکی گەورەی لێکەوتەوە و مامۆستایانی سلێمانی و هەڵەبجە و گەرمیان و چەند ناوچەیەکی تر خۆپیشاندانی بەرفراوانیان لەسەرەتایی ئەم هەفتەیەدا ئەنجامدا. مەسرور بارزانی لە وتارەکەیدا ئاماژەی بەوە کرد، "رێگە نادەین مافی هیچ مامۆستایەک بفەوتێت، هەموویان قەرەبوو دەکرێنەوە، پێش ماوەیەکیش گوتم ئەوەی قەرەبوو ناکرێتەوە، ئەم تەجروبەیەیە، ئەم تاقیکردنەوەیەیە، خوێندنی منداڵانە کە هیوادارم مامۆستا بەڕێزەکان بگەڕێنەوە بۆ قوتابخانەکان و لەگەڵ قوتابییە خۆشەویستەکان بەردەوام بن لە وانە گوتنەوە و پەروەردەکردنی قوتابییان لەسەر بنەمایەکی تەندروست."

دلێر عەبدوڵڵا كۆبوونەوەكەی نێوان بزووتنەوەی گۆڕان و پارتی دیموكراتی كوردستان بەپێشنیارو داواكاری بزووتنەوەی گۆڕان بووە، بەرپرسێكی پارتی بڵاویكردەوە كە لەهەوڵی ئەوەدان یەكێتی و لایەنەكانی تر پەلكێشی ناو رێكەوتنێكی سیاسی بكەن كەئامانج لێی یەكدەنگی كوردو پاراستنی قەوارەی هەرێمە، بەرپرسێكی یەكێتی نییشتمانی كوردستانیش پێی وایە كەئەوەی كراوە خواستی حزبەكەی ئەوانەو لەكۆنگرەی پێنجەمدا لەلایەن سەرۆكی حزبەكەیەوە قسەی لەسەر كراوە. رۆژی سێشەممە لەبارەگای مەكتەبی سیاسی پارتی دیموكراتی كوردستان لەپیرمام، كۆبوونەوەی هاوبەشی نێوان بزووتنەوەی گۆڕان و پارتی دیموكراتی كوردستان ئەنجامدرا. كەتێیدا جەخت لەسەر كۆكردنەوەی تواناكان بۆ پاراستنی قەوارەی هەرێم و پاڵپشتیكردنی حكومەتی هەرێم بۆ رێكەوتن لەگەڵ بەغدا كرایەوە. بەپێی راگەیەنراوی هاوبەشی نێوان بزووتنەوەی گۆڕان و پارتی، هەردوو حزب كۆكبوون لەسەر دانانی ستراتیژیەتی هاوبەشی نیشتمانی هێزو لایەنە سیاسییەكان بۆ هەڵگرتنی بەرپرسیاریەتی قۆناغەكە بەتایبەت ئەو مەترسییانەی روویان لەهەرێم كردووە. هاوڵاتی ئەوەی زانیوە كەكۆبوونەوەكە لەسەر داواكاری و پێشنیاری بزووتنەوەی گۆڕان ئەنجامدراوەو ئامانجی بزووتنەوەكە بۆ ئەوە بووە كەبەرەیەكی فراوان لەهێزو لایەنە سیاسییەكانی دروستبكرێت تا پێكەوە بەرپرسیارێتی قۆناغەكە هەڵبگرن، لەوبارەوە عیسمەت رەجەب ئەندامی سەركردایەتی پارتی دیموكراتی كوردستان بەهاوڵاتی وت «كۆبوونەوەكە لەسەر پێشنیاری برایانی بزووتنەوەی گۆڕان بووە، چونكە ئەوان بەدەر لەوە پرسی تر هەبووە كەویستوویانە قسەی لەسەربكەن، هەروەها برادەرانی گۆڕان لەحكومەتن و وەزیریان هەیەو بەشێكن لەدەسەڵات.» یەكێتی نیشتمانی كوردستان وەك هێزێكی هاوبەش و پێكهێنەری كابینەی نۆیەمی حكومەت، گەشبینە بەم كۆبوونەوەیەو پێیان وایە ئەوەی كەكراوە بەشێكە لەسیاسەتی یەكێتی نیشتمانی كوردستان، لەوبارەیەوە لەتیف نێروەیی ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی نیشتمانی كوردستان بەهاوڵاتی وت «دەتوانین بڵێین ئەو كۆبوونەوەیەی نێوان پارتی و بزووتنەوەی گۆڕان جێبەجێكردنی بەشێكی سەرەكی سیاسیەتی فەرمی یەكێتی نیشتمانی كوردستانە كە لەكۆنگرەی پێنجەم سەرۆك بافڵ تاڵەبانی سەرۆكی یەكێتی هەمان پەیامی خستەڕوو بۆ هێزو لایەنە سیاسییەكانی تر، ئومێدەوارین بابەتی هەنگاونان بەرەو ئاشتەوایی سەرتاسەری لەنێوان هێزو لایەنە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان لەئایندەیەكی نزیكدا بكەوێتە بواری جێبەجێكردنەوە، چونكە ئەم قۆناغە وادەخوازێت كورد ناوماڵی خۆی رێكبخات و بەرژەوەندی باڵای نیشتمانی بخرێتە پێش بەرەژەوەندیە حزبییەكان.» بەپێی زانیارییەكانی هاوڵاتی، لەكۆبوونەوەكەدا چەند پرسێكی تر گفتوگۆی لەسەر كراوە، لەوانە پرسی یاسای نەوت و هەناردەكردنی نەوت بۆ دەرەوەی هەرێم، لەوبارەیەوە سەركردەكەی پارتی بەهاوڵاتی وت «بەشێكی تری كۆبوونەوەكە لەسەر وەزعی ئەمڕۆی هەرێم و حكومەت و مەسەلەی بودجە بووە كەحكومەتی ناوەند لەو رووەوە ئاستەنگی لەبەردەم هەرێم دروستكردووە،  هەروەها مەسەلەی قانونی نەوت كە لەم مانگەدا تەواو دەبێت بۆ ئەوەی جارێكی تر هەناردەی نەوتی هەرێم دەستپێبكاتەوە.» بزووتنەوەی گۆڕان رووبەڕووی رەخنەی بەشێك لەچاودێران بووەتەوەو بەوە تۆمەتبار دەكرێت كەهۆكاری مانەوەی دەسەڵاتی یەكێتی و پارتییە، لەوبارەیەوە عومەر عەلی چاودێری سیاسی بەهاوڵاتی وت «هاووڵاتیانی ناڕازی و بەشێك لەئۆپۆزسیۆن چاوەڕێی ئەوەبوون ئەمجارە گۆڕان پاشەكشە لەحكومەت بكات و بێتەوە بەرەی گەل، بەڵام ئەم كۆبوونەوەیە ئەوە دەسەلمێنێت كە گۆڕان توانای ئەوەی نییە جارێكی تر بێتەوە بەرەی خەڵك، وەستانەوە بە رووی مەترسییەكان بەكۆبوونەوەو راگەیەنراوی هاوبەش نابێت، دەبێت بە رێگەچارەیەكی سیاسی ئەوتۆ كە بتوانیت جەماوەری ناڕازیی دڵخۆش بكەیت و متمانەی بۆ بگەڕێنیتەوە، لەلایەكی ترەوە كۆتایی هێنان بەو دۆخە ناهەموارەی لەنێوان حكومەت و بەغدا هەیە.» بەپێی زانیارییەكانی هاوڵاتی، لەداهاتوویەكی نزیكدا كۆبوونەوەی هاوبەشی نێوان یەكێتی و پارتی بەڕێوەدەچێت و ئەو بەرەیە فراوان دەكرێت كە بۆ پاراستنی قەوارەی هەرێم و رووبەڕووبوونەوەی مەترسییەكان پێكهێنراوە، لەوبارەیەوە سەركردەكەی پارتی بەهاوڵاتی وت «پاش ئەوە، بەتایبەت بەكۆتایی هاتنی كۆنگرەی پێنجەمی یەكێتی، بەرنامەی یەكێتی وایە كەسەردانی ئێمەش بكەن و لەسەر وەزعی عام و هەرێم و بەغدا كۆبوونەوە بكەین و پێكەوە كاری هاوبەشمان هەبێت.» هاوڵاتی هەوڵی زۆریدا بۆ ئەوەی لێدوان و وتەی بزووتنەوەی گۆڕان وەربگرێت، بەڵام زۆرێك لەسەركردەكانی ئەو حزبە بەپاساوی جۆڕاوجۆر رەتیانكردەوە قسە لەسەر ئەو پرسە بكەن. كۆبوونەوەی هاوبەشی نێوان بزووتنەوەی گۆڕان و پارتی لەكاتێكدایە كە هەرێمی كوردستان نوقمی قەیران و گرفتی بەردەوام بووەو هاوڵاتیانی كوردستان گرفتاری چەندان كێشەو ئاریشەی دروستكراون، بەتایبەت دابین نەكردنی مووچەی فەرمانبەران و خراپی ئیدارەدانی هەرێم كە بووەتە مایەی بێزاری و توڕەیی هاوڵاتیان.

هاوڵاتی سەرۆکى حکومەتى هەرێم رایدەگەنێت؛ دەنگى خۆم دەخەمە پاڵ دەنگى مامۆستایان بۆ وەرگرتنى ماف و شایستە داراییەکانیان، دەشڵێت: موچە قەرەبو دەکرێتەوە، بەڵام خوێندن و پەروەردە قەرەبو ناکرێتەوە. مه‌سرور بارزانی له‌میانه‌ی كردنه‌وه‌ی قوتابخانه‌ و باخچه‌یه‌كی منداڵان له‌ شاری هه‌ولێر رایگه‌یاند، قوتابخانه‌ ته‌نها فێركردنی خوێندن نییه‌، به‌ڵكو په‌روه‌رده‌كردنیش كه‌ قوتابی دێته‌ قوتابخانه‌ ده‌بێت فێری ئه‌وه‌ بێت كه‌ دواتر چۆن له‌ ژیاندا مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ گرفته‌كانی رۆژگار بكات وتیشی ، دەزانم دۆخى ژیانى مامۆستایان بەهۆى موچەوە سەخت بووە، بەڵام سوپاسیان دەکەم کە بە لەخۆبردویى وانەدەڵێنەوە و بەردەوامن لە پەروەردە. مەسرور بارزانی لەبارەی ئەو مامۆستایانەی لە پارێزگاکانی سلێمانی، هەڵەبجە و ئیدارە سەربەخۆکانی راپەڕین و گەرمیان و پەروەردەی کۆیە بایکۆتیان راگەیاندووە، وتی، "ئەو مامۆستایانەی تاوەکو ئێستا نەیانتوانیوە بەردەوام بن لە خوێندن و داوای مافەکانی خۆیان دەکەن، پاڵپشتیی خۆمیان بۆ دەردەبڕم؛ دەنگی خۆم دەخەمە پاڵ دەنگی ئەوان. پێویستە هەموو ماف و شایستە داراییەکانیان دابین بکرێت". مەسرور بارزانی باسی لەوەشکرد ، هەندێ لایەن یارى بە هەستى مامۆستا دەکەن و هانیان دەدەن نەیەنەوە،  وتیشى،" موچە قەرەبو دەکرێتەوە، بەڵام پڕۆسەى خوێندن و وانەى قوتابیان و پەروەردە قەرەبو ناکرێتەوە". سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان سەبارەت بە هۆکاری نەدانی موچەی مامۆستایان وتی، " با رووی رەخنەکانمان لەو لایەنە بێت کە هۆکارە بۆ بڕین یان دواخستنی مووچەکانیان. حکومەتی هەرێمی کوردستان هۆکار نییە، بەڵکو زۆر بە پەرۆشە بۆ ئەوەی بە زووترین کات مووچەکانیان بۆ دابین بکات. بەردەوامیش دەبین بۆ ئەوەی بەیەکەوە داوای مافی مامۆستایان، فەرمانبەران و هەموو خەڵکی کوردستان بکەین". 13ـی ئەیلوول، ساڵی نوێی خوێندن لە هەرێمی کوردستان دەستیپێکرد، بەڵام لە پارێزگاکانی سلێمانی و هەڵەبجە، ئیدارەکانی گەرمیان و راپەڕین و پەروەردەی کۆیە دەرگەی قوتابخانەکان بەهۆی بایکۆتی مامۆستایانەوە بە داخراوی ماوەتەوە. داواکاریی مامۆستایان بۆ کردنەوەی دەرگەی قوتابخانەکان دوو بەشە؛ وانەبێژان داوای دامەزراندن بەشێوەی گرێبەست دەکەن و داواکاریی مامۆستایانی میلاکیش مووچەی مانگەکانی ئاب و ئەیلوولە پێکەوە.