هاوڵاتی تەندروستی هەولێر داوا دەکات لەماوەى هەفتەیەکدا لیستى ناوى فەرمانبەران ئامادەبکرێت و بۆیان بەرزبکرێتەوە بە مەستی پێدانی زەوی پێیان. ئەمڕۆ پێنجشەممە 4ی تەمووزی 2024، بەڕێوەبەرایەتى گشتیى تەندروستى هەولێر، لە ڕێگەی نووسراوێکەوە پاڵپشت بە بڕیارى ئەنجوومەنى وەزیران و وەزارەتى شارەوانى و گەشتوگوزار داواى لیستى ناوى فەرمانبەران لە فەرمانگە و بەڕێوەبەرایەتییەکانى دەکات بەمەبەستى پێدانى زەوى. لە نووسراوەکەی تەندروستی هەولێردا هاتووە، داواى بەڵێننامە و فۆرمى دابەشکردنى زەوى لەسەرجەم بەڕێوەبەرایەتى و نەخۆشخانەکانى سنوورى خۆى کردووە و داواشیکردووە بەگوێرەى مەرج و رێنماییەکان لیستى ناوى فەرمانبەرانی بۆ بەرزبکەنەوە و ئەوانیش ئاراستەى وەزارەتى شارەوانى و گەشتوگوزارى بکەن. جێگای ئاماژەیە، ئەنجوومەنى وەزیران، لە مانگى ئازار بڕیاریدا زەوى بدرێتە فەرمانبەران و خانەنشینانى سودمەند نەبوو لەوەرگرتنى زەوى و پێشینەکان، بەگوێرەى رێنماییەکانى وەزارەتى شارەوانى و گەشتوگوزار ئەو فەرمانبەرانەى کە خزمەتیان لە هەشت ساڵ زیاترە و پێشتر سوودمەند نەبوون زەوییان پێدەدرێت.
مەهران رەمەزان هاوڵاتی، سلێمانی ئامادەكاری دەکرێت بۆ ئەنجامدانی چواردەمین پرۆسەی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی لە ئێران, كە بڕیارە سبەینێ هەینی 5ی تەمووز بەڕێوەبچێت. ئەمۆ پێنجشەممە، 4ی تەمووزی 2024، لیژنەی نیشتمانی هەڵبژاردنەكانی ئێران رایگەیاند، لە كاتژمێر 8ی بەیانی ئەمڕۆوە, وادەی هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردنەكان بۆ هەردوو كاندیدی سەرۆكایەتی، كۆتایهاتووە، ئەوەش وەك ئامادەكاری بۆ ئەنجامدانی چواردەمین پرۆسەی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی لە ئێران، كە بڕیارە سبەینێ هەینی 5ی تەمووزی 2024، بەڕێوەبچێت. ئەمەش لە کاتێکدایە، لەگەڕی یەكەمی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی ئێراندا، 4 كاندید كێبڕكیان كرد، كە ئەوانیش، مستەفا پور محەمەدی، سەعید جەلیلی، محەمەد باقر قالیباف، مەسعود پزشكیان. لە گەڕی یەکەمی پرۆسەلەدا، هیچ كام لەكاندیدەكان دەنگی پێویستیان نەهێنا و بەو هۆیەوە هەڵبژاردن چووە گەڕی دووەم، كە تیایدا (مەسعود پزشكیان و سەعید جەلیلی) خاوەنی دوو زۆرترین دەنگەكانی گەڕی یەكەم بوون و بەیانیش كێبڕكێ دەكەن لەسەر بەدەستهێنانی پۆستی سەرۆكی ئێران. جێگای ئاماژەیە، هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردن بۆ سەرۆکایەتی کۆماری ئێران لە 30ی ئایاری 2024، دەستیپێكرد، دوای ئەوەی ئەنجومەنی پاراستنی دەستور، دروستی و پاكی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی گەڕی یەكەمی دووپاتكردەوە، كە رۆژی 28 حوزەیرانی رابردوو بەڕێوەچوو. لە کاتژمێر 8ی سبەینێ بەیانیی رۆژی هەینی 5ی تەمموز، 14هەمین خولی هەڵبژاردنی سەرۆک کۆماری ئێران دەستپێدەکات و 10 کاتژمێر بەردەوام دەبێت، بەڵام وەزیری ناوخۆی ئێران دەتوانێت بڕیار لەسەر درێژکردنەوەی کاتی بەڕێوەچوونی هەڵبژاردن بدات.
گەنجێک بە فیشەک کوژرا و تائێستا بکوژەکەی دەستگیرنەکراوە. شەوی رابردوو 3ی تەمووزی 2024، لە قەزای سێمێلی سەر بە پارێزگای دھۆک گەنجێک بەھۆی ناوبژیوانیکردنەوە بە فیشەک کوژرا و تائێستاش بکوژەکە دەستگیرنەکراوە. لە یەکێک لە کافتریاکانی قەزای سێمێل دوێنێ شەو شەڕ لەنێوان دوو گەنجدا دروستبووە کە ئامۆزای یەکترن، ئامۆزایەکی دیکەی ئەو دوو گەنجەش ھەوڵی ناوبژیوانیکردنی داوە لە نێوانیاندا، بەڵام فیشەکی بەرکەوتووە و بەھۆی سەختی برینەکەیەوە گیانیلەدەستداوە. جێگای ئامەژەیە، تائێستا بکوژەکە دەستگیرنەکراوە و ھێزە ئەمنییەکان لە ھەوڵی دەستگیرکردنی بکوژەکەدان.
هاوڵاتی راوێژکارەکانی مەسعود بارزانی، ئاڵۆزییەكانی ئێستای ئەنجومەنی پارێزگای نەینەواو تاكڕەوی كوتلەیەكی سیاسی بە بڕیارەكان، كە ئەنجامەكەی دەبێتە خولقاندنی كێشەی زیاتر بەبێ سازانی هەمووان لەبارەی ئیدارەدانی قەزاو ناحیەكان، هاوكات بودجەو هەڵبژاردن و دۆخی ئەمنیش بەشێكی گرنگ دەبن لە گفتوگۆكان. ئەمڕۆ پێنجشەممە، 4ی تەمووزی 2024، عائید هیلالی، كەسایەتی نزیك لە چوارچێوەی هەماهەنگی و كیفاح مەحمود، راوێژكاری راگەیاندنی مەسعود بارزانی بە رۆژنامەی (الشرق الاوسط)یان راگەیاند، حكومەتی عێراق و هێزەكانی چوارچێوەی هەماهەنگی، پێشوازییەكی تایبەتیان لە مەسعود بارزانی، سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان كرد، بەجۆرێك زۆرێك لە سەركردەكانی دیارەكانی شیعە لە پێشوازیدا بوون. دەشڵێن، مەسعود بارزانی بە چوونی بۆ بەغدا، كۆتایی بە دابڕانێك هێنا كە ماوەی 6 ساڵ بەردەوامبوو، بەهۆی ناكۆكییە قوڵەكانی نێوان هەولێر و بەغدا لەبارەی زۆرێك لە كێشە جەوهەرییەكانی نێوان هەردوولا. لەم بارەیەوە كیفاح مەحمود, راوێژكاری راگەیاندنی مەسعود بارزانی بە رۆژنامەکەی راگەیاندووە، سەردانەكەی مەسعود بارزانی تەنها لە پرسەكانی نێوان هەرێم و ناوەنددا كورتنابێتەوە، بەڵكو ئاڵنگاری گەورە و گرنگ رووبەڕوی عێراق دەبێتەوە، لە پێشیشیانەوە، كاریگەرییە مەترسیدارەكانی جەنگی غەززە و باشوری لوبنان و ترسی تێوەگلانی عێراق تیایدا. لای خۆشیەوە عائید هیلالی, كەسایەتی نزیك لە چوارچێوەی هەماهەنگی بە رۆژنامەی (الشرق الاوسط) راگەیاندووە، سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان بەهاتنی بۆ بەغدا، زۆرێك لە چارەسەرەكانی لەگەڵ خۆی هەڵگرتووە. دەشڵێت، سەردانەكەی لەم كاتەدا بۆ بەغدا زۆر گرنگە بۆ چارەسەركردنی كێشە هەڵپەسێردراوەكانی نێوان بەغدا و هەولێر، ئەم سەردانە بایەخی زۆری هەیە لە نزیكردنەوەی دید و بۆچونەكان لە زۆرێك لە پرسە جیاوازەكان. ئاماژەی بەوەشکردووە، بارزانی قورساییەكی سیاسی گەورەی هەیە لە بەغدا، ئەم سەردانەش ئەنجامی ئەرێنی دەبێت لەسەر پەیوەندییەكانی نێوان حكومەتی هەرێم و حكومەتی فیدراڵی. ئەوەشی بۆ رۆژنامە خستۆتەڕوو، لەمانگی ئایاری رابردووەوە، پەیوەندییەكانی نێوان هەولێرو بەغدا باشبونێكی رێژەیی بەخۆوە بینیوە، كاتێك دادگای فیدراڵی بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی كۆتایی كەمینەكانی لە پەرلەمانی كوردستان گۆڕی و رێگەی خۆشكرد بۆ گەڕانەوەی پارتی دیموكراتی كوردستان بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردن، دوای ئەوەی بەشداریكردنی تیایدا هەڵپەسارد، وەك ناڕەزایی بەرامبەر بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی كورسی كۆتاكان.
هاوڵاتی ئەمڕۆ پێنجشەممە 4ی تەمووزی 2024، عاسم جیهاد وتەبێژی وەزارەتی نەوتی عيراق، بە رۆژنامەی الصباح راگەیاندووە، رێژەی وەبەرهێنانی گاز لە عێراق گەیشتووەتە 62%، بوونی وادەیەكی دیاریكراویش بۆ پڕكردنەوەی پێداویستیەكانی ناوخۆ رەتدەكاتەوە. عاسم جیهاد، ئەوەشی خستۆتەڕوو، پرۆژەی وەبەرهێنانی گاز لە كێڵگەی حلفایە لە میسان كراوەتەوە، كە 300 ملیۆن مەتر سێجا بەرهەمدەهێنێت و گازی وشكیش بۆ وێستگەكانی كارەبا دابین دەكات. باسی لەوەشکردووە، وەزارەت كاردەكات بۆ بەرهەمهێنانی گازی هاوەڵ لە هەردوو كێڵگەی غەراف و ناسریە لە زیقار و رێژەی كارەكان تەواوكراوەكان گەیشتووەتە 70% كە 200 ملیۆن مەتر سێجای رۆژانە گاز دابین دەكات. وتەبێژی وەزارەتی نەوتی عێراق، ئەوەشی بەرۆژنامەکە وتووە، گرێبەست لەگەڵ كۆمپانیای تۆتاڵ كراوە و بەدوو قۆناغ بڕی 600 ملیۆن مەتر سێجا گاز دەستبە ردەكات. دەشڵێت، گرێبەستێكی تریش هەیە بۆ وەبەرهێنانی كێڵگەی دەریاچەی بن عومەر لە قۆناغی یەكەمدا بە توانای 150 ملیۆن مەترسێجای رۆژانە و قۆناغی دووەمیش توانای 150 ملیۆن مەترسێجای رۆژانە.
هاوڵاتی ژمارەیەک چالاکوانی مەدەنی دەڵێن: دەوڵەتی تورکیای ئاکەپە مەهەپە بەشێوەیەکی پلان بۆ دارێژراو دڕندانە هێرشی زەمینی بۆ سەر هەرێمی کوردستانیان دەست پێکردووە، دەوڵەتی تورک دەیەوێت بەشێکی خاکی هەرێمی کوردستان داگیر بکات. ژمارەیەک چالاکوان دژی بەداگیر کاری دەوڵەتی تورکیا لە هەرێمی کوردستان بەیاننامەیەکی گرد بوو بوونەوەی نارەزایەتییان بڵاو کردەوە. دەقی بەیاننامەی سێهەم دژی داگیرکارییەکانی دەوڵەتی تورکیا لەهەرێمی کوردستان. بۆ ڕای گشتی لەناوە خۆ و دەرەوەی کوردستان . ـ سەرۆکایەتی کۆماری عیراقی فیدراڵ سەرۆکایەتی ئەنجومەنی وەزیران ، فراکسیۆنەکانی پەرلەمانی عێراق . ـ رێکخراوی نەتەوەیەکگرتووەکان لەعێراق وھەرھمی کوردستان . ـ سەرجەم کونسڵگەریەکانی وڵاتانی بیانی لەهەرێمی کوردستان . حزب ورێکخراوەسیاسی و مەدەنیەکان.. هەموو لایەک ئاگادارن دەوڵەتی تورکیای ئاکەپە مەهەپە بەشێوەیەکی پلان بۆ دارێژراو دڕندانە هێرشی زەمینی بۆ سەر هەرێمی کوردستانیان دەست پێکردووەو بەسەدان تانک و زریپۆش ھەزاران سەرباز بەدەیان کیلۆمەتر ھاتوونەتە ناوخاکی ھەرێمی کوردستان و نزیکەلەوەی بادینان بەتەواوەتی داگیر بکات و بەردەوامیش هەڕەشە لەسلێمانی و ناوچەکانی تری هەرێمی کوردستان و عیراق دەکات، ئەمەلەکاتێکدایە تائێستا بەشێوەیەکی فەرمی نەحکومەتی عێراق، نە حکومەتی هەرێم هیچ هەڵوێستێکیان نیە ؟ تەنانەت پارتی دیموکراتی کوردستان ھاندەرو چاوساغی بۆ دەکات حکومەتی عێراقیش وەک تەماشاکەر بووەتە هاوکاری تورکیا . لەژێر ھەر پاساوێکدابێت ئەو دۆخە بۆ ھەرێمی کوردستان مەترسیەکی جدییە دەوڵەتی تورکیا ئامانجی داگیرکاری و دەستبەسەرداگرتنی ھەمیشەیی و سەپاندنی ئەمری واقعێکە کە زەرەر مەندی گەورە گەلی کوردو ھەرێمی کوردستانە ، ئەمەریکاو وڵاتانی هاوپەیمانیش هیچ هەڵوێستیەکی ڕوونیان بەرانبەر ئەو داگیرکاریە نیشان نەداوە، تورکیا وەک داگیرکەر وەک تیرۆریزمی دەوڵەتی گوندو دێهات و ئاوەدانی و ڕەزو باخ وژینگە دەسوتێنێ وجینۆسایدی دەکات وسیاسەتی زەوی سوتماک و سڕینەوە پەیڕەو دەکات، ئەو دەوڵەتە فاشستەی ئاک پارتی و مەھەپە و ھێزە پیلانگێرە ھاوپەیمانەکانیان بریاری لەناوبردنی کورد و کوردستانیان لەمێژووی سەدساڵەوەرگرتووە ئەوانە میراتگری سیاسەتی سەدساڵەی لەناوبردن و کۆمەڵکوژیەکانن ، پێویستە ھەموو لایەک حیزب و رێکخراو ونیشتیمانپەروەران وئازادیخوازن راستی ئەو ھێرش و داگیرکاریە بەقوڵی ببینن لەسەر ئەو بنەمایە خۆ بۆ ھەڵوێست و بەگژداچونەوەی ئامادەبکرێت ، تەنیا روحیەتی شۆرشگێری و ھێزی یەکگرتوی گەل دەتوانێت ئەو پلانە داگیرکاریە شکست پێبێنێت، بەپێچەوانەوە ئەو پەرتەوازەییو بێ دەنگیە ھێزی داوەتە داگیرکەران لەو درزەوە ھاوکارە خۆفرۆشەکان دەیانەوێت بە سینارێۆی رەش و قێزەون قەبارەی داگیرکاری و پێشێل کاریەکانی تورکیابشارنەوە و گەل بێدەنگ بکەن ؟ ئێستا کاتی ھەلوێست و نیشاندانی بەرپرسیاریەتی نەتەوەیی و نیشتیمانیە بەھەموو جیاوازیەکانمانەوە هەموو لایەک بەرپرسیارین لەوەی ڕوودەدات تەنھا ھێرش نیە بۆ سەر لایەنێکی دیاریکراو بەڵکو پلانی لەناوبردنی دەسکەوتەکانی گەلی کورد و لەقڵبدانی قەوارەی ھەرێمی کوردستانە کەبەخوێنی ھەزاران رۆڵەی ئازای گەلەکەمان دروست بووە، لەسەر ئەو بنەمایە بانگەوازی سەرتاسەری دەکەین بۆ گەلەکەمان لەناوەوە و دەرەوەی وڵات بەروحی راپەرینی گەلی شیلادزێ لەھەموو شوێنێک بەگژ ئەو داگیرکاریەدا بچنەوە تاوەدەر نانی دواسەرباز و بنکەو بارەگاکانیان لەبادینانی داگیرکراو ، دڵنیاین ئازادیخوازان و گەل بەیەکگرتووی دەتوانن داگیرکاری و خیانەت بەکۆتابێن. بڕوخێ داگیرکاری ، بەردەوامی بۆ تێکۆشان تاسەرکەوتن.
144چالاکوان و رۆژنامەنووس و کەسایەتی و ڕۆشنبیر و ئازادیخواز و مامۆستای زانکۆ ڕایدەگەیەنن، داوا لە گەلی کوردستان و عێراق و بازرگانان دەکەین، هەڵوێست وەربگرن دژ بە داگیرکردنی خاکی کوردستان و هەڵمەتی فراوانی بایکۆتی کاڵا و کەرەستەی تورکی بکەن. ئەمڕۆ بڕیار بوو گردبوونەوەیەک لە سەکۆی ئازادیی لە پارکی ئازادیی شاری سلێمانى لە دژی ئۆپەراسیۆن و هێرشە داگیرکارییەکانى دەوڵەتى داگیرکەری تورک بەڕێوە بچێت، بەڵام هێزەکانى ئاسایشی سلێمانی ڕێگەیان نەداى چالاکییەکە بەڕێوە بچێت. دوای ڕێگرییەکە چالاکوان و ئازادیخوازان ڕاگەیەندراوێکیان خوێندەوە و تێیدا هاتووە: هێرشی بەردەوام و بۆردوومان و داگیرکاری دەوڵەتی داگیرکاری تورکیا مەحکوم و شەرمەزار دەکەین، بە دەستدرێژی و پێشێلکاری بۆ سەروەری خاکی کوردستان و ئیکۆسایدی سروشت دەیبینین. ئاماژەى بەوەشکردوە، بانگی گەلەکەمان لەناوەوە و دەرەوەی هەرێمی کوردستان دەکەین، بێدەنگ نەبن بەرامبەر بە داگیرکردنی خاکی کوردستان و ئیکۆسایدکردنی ژینگە سروشتییەکەی، دەنگ هەڵبڕن و جوڵەی شەقام دەست پێ بکەن. لە بانگەوازەکەدا هاتووە: داوا لە گەلی کوردستان و عێراق و بازرگانان دەکەین، هەڵوێست وەربگرن دژ بە داگیرکردنی خاکی کوردستان و هەڵمەتی فراوانی بایکۆتی کاڵا و کەرەستەی تورکی بکەن. دەقی بەیاننامەی دووەم، دژی داگیرکارییەکانی دەوڵەتی تورکیا بەمجۆرەیە: هێرش و داگیرکردنی خاک و ئیکۆسایدکردنی ژینگەی سروشتی کوردستان، لەلایەن دەوڵەتی داگیرکاری تورکیاوە، ڕەتدەکەینەوە و بەتوندی لە دژی دەوەستینەوە: هێرشی بەردەوام و بۆردوومان و داگیرکاری دەوڵەتی داگیرکاری تورکیا مەحکوم و شەرمەزار دەکەین. بە دەستدرێژی و پێشێلکاری بۆ سەروەری خاکی کوردستان و ئیکۆسایدی سروشت دەیبینین. دەبێت دەوڵەتی داگیرکاری تورکیا هێرش و داگیرکارییەکانی لە خاکی کوردستان ڕابگرێت، وە بنکە و بارەگاکانی بباتە دەرەوەی کوردستان و ئیکۆسایدی ژینگەی کوردستان نەکات. بانگی گەلەکەمان لەناوەوە و دەرەوەی هەرێمی کوردستان دەکەین، بێدەنگ نەبن بەرامبەر بە داگیرکردنی خاکی کوردستان و ئیکۆسایدکردنی ژینگە سروشتییەکەی. دەنگ هەڵبڕن و جوڵەی شەقام دەست پێ بکەن. داوا لە گەلی کوردستان و عێراق و بازرگانان دەکەین، هەڵوێست وەربگرن دژ بە داگیرکردنی خاکی کوردستان و هەڵمەتی فراوانی بایکۆتی کاڵا و کەرەستەی تورکی بکەن. داوا لەو وڵاتانە دەکەین کە بەردەوامن لە هاوکاریکردنی سەربازی دەوڵەتی تورکیا، هاوکاریەکانیان بۆ سوپای ئەو دەوڵەتە داگیرکارەی ئەندامی ناتۆ ڕابگرن. بانگی بێدەنگ نەبوون و هەڵوێست و ڕاگرتنی داگیرکاری و ئیکۆسایدی ژینگەی کوردستان دەکەین، لە پەرلەمانی عێراق، سەرۆکی حکومەتی عێراق و وەزارەتی دەرەوەی عێراق، نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌كان و نوێنه‌ریان له عێراق، ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی نێونه‌ته‌وەیی، ئه‌ندامانی یه‌كێتی ئه‌وروپا، ڕێكخراوه‌كانی نێونه‌ته‌وه‌ی و كومه‌ڵگه‌ی كوردستان و عێراق و جیهان. بەپێی دانپێدانانی جیهان و دەستوری عێراق، هەرێمی کوردستان قەوارەیەکی سەربەخۆیە و خاوەن حکومەت و کیانی خۆیەتی! بەڵام هەر ڕۆژەی لەلایەن دەوڵەتێکی داگیرکارەوە، سەروەری ئەم هەرێمە کوردییە پێشێل دەکرێت، دەستدرێژی دەکرێتەسەر و خاکەی داگیردەکرێت! بەتایبەت لەلایەن دەوڵەتی داگیرکاری تورکیاوە، گوند و شاخەکان تۆپباران دەکرێن، خەڵکی مەدەنی بێ ماڵ و جێگە دەکرێن، باخ و ڕەزی هاونیشتیمانیانمان لەناو دەبەن، دارستانە سروشتییە خۆڕسکەکان دەبڕنەوە، درەختەکان لەڕەگەوە هەڵدەکێشن و دەیاندزن، دارستانەکان دەسوتێن، چەکی قەدەغەکراوی کیمیای بەکاردەهێنن، کانی و کانیاوەکان وێران دەکەن، وڵاتپارێزان تیرۆر دەکەن! ئەوەی دەوڵەتی تورکیا دەیکات جینۆسایدی کورد و ئیکۆسایدی سروشت و ژینگەی کوردستانە، بەبەرچاوی دەوڵەتانی جیهان و عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستانەوە، خاکی پیرۆزمان داگیردەکەن. کەچی نە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و نە عێراق و هەرێم، هیچ هەڵوێست و بەیان و ڕێگرییەکیان نیە! بەپێی ئامارەکانی ڕێکخراوی سی پی تی، تەنها لە سەرەتای ئەمساڵەوە تاوەکو مانگی ٦ی ٢٠٢٤، سوپای داگیرکاری تورکیا ٨٣٣ هێرش و بۆردوومانی بۆ سەر خاکی هەرێمی کوردستان و عێراق ئەنجامداوە، هێرشەکان بەم شێوەیەی خوارەوە بوون: پارێزگای دهۆک: ٣٦٥، هێرش و بۆردوومان. پارێزگای هەولێر: ٣٥٦، هێرش و بۆردوومان. پارێزگای سلێمانی: ١٠٢، هێرش و بۆردوومان. پارێزگای نەینەوا: ١٠، هێرش و بۆردوومان. بەتەنیا لە ماوەی دوو ڕۆژدا و لە بەرواری ١٢ و ١٣ ی ٦ی ئەمساڵدا، سوپای داگیرکاری تورکیا ٢٧ بۆردوومانی بۆ سەر زنجیرە چیای مەتینا و گەلی ڕەشاڤا لە قەزای ئامێدی، وە چیای ساوێن لە بناری قەندیل، لوتکەی کوڕاشەڵ و بناری چیای کێوەڕەش لە قەزای ڕانیە، چیای جاسوسان لە قەزای پشدەر، گوندی کانی میرانی کۆماری و نزارە لە قەزای پێنجوێن ئەنجامداوە. بەتەنیا لەم ساڵدا، ٨ هاووڵاتی مەدەنی، بەهۆی بۆردوومان و لەشکرکێشییەکانی سوپای داگیرکاری تورکیاوە بۆ سەر خاکی هەرێم شەهیدبوون. لە ئێستادا دەوڵەتی تورکیا دەیەوێت، لە ناحیەی شیلادزێوە بۆ قەزای باتیفا هێڵێکی ئەمنی بکێشێت. هێڵەکە بە ناحیەی دێرەلووک و بامەڕنێ و بێگۆڤادا تێپەڕدەبێت و بەمەش هەموو گوند و شارەدێ و زنار و زەوی و دۆڵ و خاک و ئاوی پشتی ئەم هێڵە، لەژێر کۆنتڕۆڵی سەربازی تورکیادا دەبێت، وە هەر پێکدادانێکیش لەم ناوچەیەدا ڕووبدات، ئەوا لە ناو ئاواییەکاندا دەبێت و شارەدێکانی ئەو ناوچەیە دەبنە گۆڕەپانی شەڕ و خەڵکی سڤیل دەبنە قوربانی و هێندەی تر ژینگە و سروشتی کوردستان لەلایەن دەوڵەتی داگیرکاری تورکیاوە وێران دەکرێ. ئامانجێکی تری دەوڵەتی داگیرکاری تورکیا لەم لەشکرکێشییە سەربازییە، گەیشتنە بە چیای حەوت تەبەق لە ناحیەی شیلادزێ و دواتریش داگیرکردنی زنجیرە چیای گارە، کە بەمە حکومەتی هەرێمی کوردستان لە %٧٠ – ٧٥ی خاک و سنوری دەسەڵاتەکەی لە پارێزگای دهۆک لەدەستدەدات! ڕێکخراوەکان و هاوڵاتیان: １- کۆمیسیۆنی ژینگەی کەنەکە. ２- ڕێکخراوی سروشتی کوردستان. ３- ڕێکخراوی ئازادبوون. ４- ڕێکخراوی پارێزەرانی ئاوی عێراق. ５- ڕێکخراوی ملەکەوە بۆ پاراستنی ژینگە. ６- ڕێکخراوی ژینگەی تەندروست. ７- د. ابتسام اسماعیل قادر – ماموستای زانكۆ و سەرۆكی بنكەی گەلاوێژ. ８- د. شێرکۆ حەمەئەمین قادر – مامۆستای زانکۆ. ９- د. بڕوا ڕەسوڵ ئەحمەد – مامۆستای زانکۆ. １０- ئالان شکور حەمەی هەیەر – پارێزەری ژینگە و شارەزا لە بواری سەلامەتی. １１- بیلال حسن ساڵح – ئەندامی ڕێکخراوی سروشتی کوردستان. １２- سامان گوڵ محەممەد – شاعیر و چالاکوان. １３- سوارە مەحمود حەسەن – چالاکوان و ڕۆژنامەنووس. １４- هەڵوێست کەریم – فیمینستی ژینگەیی. １５- محمد صالح بەرزنجی- نووسەر و ڕۆژنامەنووس. １６- ئامانج شارباژێڕی – نوسەر و ڕۆژنامەنووس و ل. ناوەندی ڕووناکبیری شارباژێڕ. １７- سەروەر قەرەداغی – ڕۆژنامەنوس و پارێزەری ژینگە. １８- عەباس قادر – مافناس. １９- بەرزان شەلال – مامۆستا. ２０- حکیم عبدالکریم عبدالرحیم – چالاکی مەدەنی. ２１- شادیار شۆڕش – ڕۆژنامەنووس. ２２- بەرهەم هەورامی – ڕۆژنامەنوس. ２３- ڕێز لەتیف – میدیاکار. ２４- بەهرە عومەر – ڕۆژنامەنووس. ２５- ئاڤان نادر – ڕۆژنامەنووس. ２６- شۆخان ساڵح میرزا – ڕۆژنامەنووس. ２７- ساکار محمد سعید – ئەندامی ڕێکخراوی سروشتی کوردستان. ２９- شۆڕش خدر توفیق – چالاکی سیاسی. ３０- لەتیف فاتیح فەرەج – نووسەر. ３１- زکریا محمەد سعید – چالاکی مەدەنی . ３２- پەروا علی – چالاکی مەدەنی. ３３- ئومێد محمد ساڵح – ڕوژنامەنوس و شارەزای دادوەری . ３４- سەنگەر عەبدوڵلا – چالاکوان. ３５- ابراھیم محمد فرج – چالاکی سیاسی. ３６- نەبیل موسا – پارێزەری ئاوی عێراق. ３７- عەبدوڵلا کەریم مەحمود – توێژەی بواری ئەنفال. ３８- مهاباد نەجم – هاوڵاتی. ３９- سەرکەوت پێنجوێنی – ب. ڕێکخراوی کیکۆ. ４０- ئەڤین تاهیر- ئەندامی باڵای ئەکادیمیای زیرەکی دەستکرد. ４１- ڕەهێڵ شەوکەت – ڕۆژنامەنووس. ４２- بۆتان گەرمیانی – ڕۆژنامەنووس. ４３- شایی ئارام – ڕۆژنامەنووس. ４４- موحسین کەریم-میدیاکار ４５-هەڵبەست عەبدوڵڵا – هاوڵاتی. ４６- نوا عەبدوڵلا – خوێندکاری زانکۆ. ４７- سەردەشت محمد صالح – پارێزەری ژینگە. ４８-نەخشەوان زیاد سمایل – مامۆستا و ئەندامی دامەزرێنەری گۆیژە بپارێزە. ４９-باران گەرمیانی – ڕۆژنامەنووس. ５０- ئەرکان محەمەد – ڕۆژنامەنووس. ５１- هێمن حسێن – ڕۆژنامەنووس. ５２- هێمن ئەحمەد – ڕۆژنامەنووس. ５３- فەیروز ئیسماعیل – ڕۆژنامەنووس. ５４- شەن سدیق – میدیاکار. ５５- شادی حەسەن – میدیاکار. ５６- ناسیار موستەفا – ڕۆژنامەنووس. ５７- شنا فایەق – ڕۆژنامەنووس. ５８- هیوا سەید سەلیم – نووسەر و چالاکی سیاسی. ５９- شكراڵلە حمد ئەمین سەعید – چالاكوانی مەدەنی. ６０- بڕوا ئەسعەد – ڕۆژنامەنووس. ６１- زۆسك باڵەك – ڕۆژنامەنووس. ６２- هاوڕێ جەبار – چالاكوانی سیاسی. ６３- گەرمیان تۆفیق – ڕۆژنامەنووس. ６４- سەرمەند قەرەداغی – ژینگەدۆست. ６５- ئەیاد محەمەد – ڕۆژنامەنووس. ６６- شەیما عەدنان-چالاکوانی سیاسی. ６７-هەرێم مەحموود – چالاکوانی سیاسی. ６８- جومعە كەریم – چالاکوانی سیاسی. ６９- كۆچەر عومەر – چالاکوانی سیاسی. ７０- بڕوا عبدولڕەحمان – ڕۆژنامەنووس. ７１- میران عەبدوڵا – ڕۆژنامەنووس. ７２- بەرهەم لەتیف – ڕۆژنامەنووس. ７３- نێچیر لەتیف – ڕۆژنامەنووس. ７４- ژیان سان – ڕۆژنامەنوس. ７５- محمد عەزیز – ڕۆژنامەوان. ７６- کەسەر بوڵدان – ڕۆژنامەنوس. ７７- زانــا مستەفا – ڕۆژنامەنوس. ７８-دیاری فایەق – میدیاکار. ７９- ژینا ئیسماعیل – ڕۆژنامەنوس. ８０- نژیر میکائیل أحمد – چالاکوانی سیاسی. ８１- شنۆ محمد – شاعیر و نوسەر. ８２- ابراهیم حسن – جێگری بەرپرسی مەڵبەندی هەولێر(پارتی سۆسیال دیموکراتی کوردستان). ８３- گوڵباغ جەلال – چالاکوانی سیاسی. ８４- شۆڕش حەمەئەمین – چالاکوانی سیاسی. ８５- فەرهاد عەلی – چالاکوانی سیاسی. ８６- ئەوین سالار – فەرمانبەر. ８７- دڵنیا کەریم – فەرمانبەر. ８８- دیانا کەریم – دەرچوی دانەمەزراو. ８９- ڕێبین بەکر – ڕۆژنامەنوس. ９０- ئاراس ئیبراهیم – ڕۆژنامەوان. ９１- سازگار عمر امین – فەرمانبەر و چالاکوانی ژینگە. ９２- هاوژین شوانە – ڕۆژنامەنووس. ９３- هەوار محمد – ڕۆژنامەنووس. ９４- سەیران محمد – پەرستار. ９５-هێشو شوانە – ڕاگەیاندکار. ９６- هەنار شوانە – خوێندکار. ９７- ئاوارە سالار – مامۆستا. ９８- ئاڤێستا عوسمان – ڕۆژنامەنوس. ９９- هێرۆ بەهادین – ڕۆژنامەنوس. １００- جوانە محمد – مامۆستا. １０１- ڕێبین هەورامی – ڕۆژنامەنوس. １０２- عبدالرحمان حسین – مامۆستا. １０３- نزار کامل حسین – ئەندازیاری کشتوکاڵی و ژینگەدۆست. １０４- هەردی دولبەر – ڕۆژنامەنووس. １０５- ئاوات علی ڕۆستەم – خۆبەخشی ژینگەیی. １０６- توانا مستەفا – ڕۆژنامەنووس. １０７- ڕۆژان ئەبوبەکر – ڕاگەیاندکار. １０８- سامان فەریق – مامۆستا و ئەندام لە ڕێکخراوی سروشتی کوردستان KNO. １０９- هەردی دولبەر – ڕۆژنامەنووس. １１０- ئەنەس محمد – ڕاگەیاندکار. １１１- وەلید ئەحمەد – ژەنیار. １１２- پەخشان محمد – چالاکوان. １１３- شەهلا حەفید – ئەندامی کۆمیسیۆنی ژینگەی کەنەکە. １１４- د. ڕازاو گوڵێ مەحمود – پارێزەر.
هاوڵاتی چالاکوانانی مەدەنی لە هەرێمی کوردستان دەڵێن: ناڕەزایی تووندی خۆمان دەردەبڕین، دژی لەشکرکێشیی سەربازیی دەوڵەتی تورکیا بۆ ناو قووڵایی خاکی هەرێمی کوردستان و داگیرکردنی ژمارەیەک گوندی سەر سنوور لە دەڤەری بادینان و دانانی بازگەی سەربازی، هەروەها داوای هەڵوێست وەرگرتن دەکەن. ئەمرۆ ژمارەیەکی زۆر لە چالاکوانە مەدەنییەکان و کەسایەتییەکانی هەرێمی کوردستان دژی لەشکرکێشی و بۆردوومان و تێکدانی ژیگەی هەرێم بەیاننامەیەکی ناڕەزاییان ئاراستەی حزبەکان و حکومەتی هەرێمی کوردستان کرد. دەقی بەیاننامەکە: بۆ/ بەڕێزان: سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستان –عێراق حکومەتی هەرێمی کوردستان – عێراق مەکتەبی سیاسیی پارتی دیموکراتی کوردستان مەکتەبی سیاسیی یەکێتیی نیشتیمانیی کوردستان مەکتەبی سیاسیی حیزبەکانی تری هەرێمی کوردستان. بەناوی ژمارەیەک چالاکی مەدەنیی هەرێمی کوردستان، نیگەرانی قووڵ و ناڕەزایی تووندی خۆمان دەردەبڕین سەبارەت بە لەشکرکێشیی سەربازیی دەوڵەتی تورکیا بۆ ناو قووڵایی خاکی هەرێمی کوردستان و داگیرکردنی ژمارەیەک گوندی سەر سنوور لە دەڤەری بادینان و دانانی بازگەی سەربازی و ناچارکردنی دانیشتوانی هەندێک لەو گووندانە تا ناوچەکانی خۆیان چۆڵ بکەن کە بێگومان ئەم ڕەفتارانەش پێشێلکردنێکی بەرچاوی سەروەریی خاکی هەرێمی کوردستان و عێراقە. ئێمە سەرەڕای تێگەیشتنمان لەو ئاڵنگارییانەی کە لەو سنوورەدا ڕووبەڕووی ئاسایشی ناوخۆیی هەرێمی کوردستان بوونەتەوە ، درک بەو ڕاستییەش دەکەین کە چارەسەرکردنی ئەم کێشانە دەبێت لە ڕێگەی هاوکاریکردنی یەکتر و هەوڵدان بۆ فەراهەمکردنی ئاشتی و ڕێزگرتن لە سەروەریی خاکی یەکتری و لێکتێگەیشتنی نێودەوڵەتی و دەستوەرنەدان بێت لە کاروباری یەکتری. بەپێچەوانەی ئەمانەوە، بۆمبارانکردن و داگیرکاری و لەشکرکێشیی سەربازی و پێشێلکردنی سەروەریی خاکی هەرێمی کوردستان، تووندوتیژیی زیاتر بەرهەم دەهێنێت و دەبێتە مایەی نائارامی و تێکچوونی ئاسایشی ناوچەکە. ئێمە سەرەڕای نیگەرانیمان بەرامبەر ئەم پێشێلکاری و داگیرکاری ولەشکرکێشیە سەربازییەی دەوڵەتی تورکیا، نیگەرانین لە بێدەنگیی دامەزراوە فەرمییەکانی هەرێمی کوردستان و حیزبەکانی دەسەڵات و دەرەوەی دەسەڵات لە هەرێمی کوردستاندا، هەروەک ئەوەی پێمان بڵین بێدەنگیمان نیشانەی ڕازیبوونمانە بەوەی کە دەگوزەرێت. قەوارەی دەستووریی هەرێمی کوردستان- عێراق بەرهەمی خەباتی بێوچان و ڕەنج و کۆششی نزیکەی سەد ساڵی ڕابردوی گەلی کوردستانە کە بە درێژایی ئەو مێژووە ڕووبەڕووی پاکتاوی نەژادی و کۆمەڵکوژی و زیندانیکردن و ئەشکەنجەدان و سوتماککردنی خاکەکەی بۆتەوە، لەبەرئەوە بێدەنگبوون لەم دۆخە مەترسیدارە و بەشداریکردن لەگەڵ سوپای دەوڵەتی تورکیا لەو گەمەیەدا بەرپرسیارێتییەکی مێژوویی یەکجار گەورەیە و قوومارکردنە بە خاکی کوردستان و چارەنووسی گەلەکەی لە ئێستا و ئایندەدا. هەر بۆیە داواتان لێ دەکەین بێدەنگی بشکێنن و ڕاشکاوانە بیروبۆچوون وهەڵوێستە سیاسی و دیبلۆماسییەکانتان بۆ میللەتەکەی خۆتان ڕوون بکەنەوە، واز لە چرپەچرپ وگفتوگۆی ژێربەژێر بهێنن و بە دەنگێکی دلێر لەگەڵ هاوڵاتییەکانی خۆتاندا بدوێن و ئەستۆی خۆتان لەو بەرپرسیارێتییە مێژووییە پاک بکەنەوە. کاتی ئەوەیە هەموومان بە یەک دەنگ بڵێین نا بۆ داگیرکاری ولەشکرکێشیی سەربازیی دەوڵەتی تورکیا بۆ ناو خاکی هەرێم و پێکەوە داوا لە دەسەڵاتە فیدڕالییەکانی عێراق بکەین کە هەڵوێستێکی بەپەلە و کاریگەریان هەبێت بەرامبەر بەم کردەوانەی دەوڵەتی تورکیا، هەروەها داوا لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بکەین سنوورێک دابنێت بۆ لەشکرکێشی و دەستوەردانەکانی تورکیا لە کاروباری هەرێمی کوردستان و ڕێز لەو یاسا و پەیماننامە نێودەوڵەتیانە بگرێت کە پەیوەندی نێوان دەوڵەتەکان ڕێک دەخات. کۆمەڵێک چالاکی مەدەنی سلێمانی ٢/٧/٢٠٢٤ ناوەکان: 1- کاوان فەرەج عەلی ... چالاکوانی مەدەنی و راوێژکاری دارایی 2- سەفوەت سدقي ... پارێزەرو ئەندامی ئەنجومەنی کۆمسیۆنی هەڵبژاردنەکان (قۆناغی راگوزاری) 3- طیب جەبار ... ئەندازیارو نوسەر. 4- محەمەد کەریم ...جێگری سەرۆکی مونتەدای ئابوریناسانی کوردستان ... سەرۆکی پێشووتری دەستەی وەبەرهێنان 5- خەبات عەبدوڵڵا ... نووسەر و رۆژنامەنووس 6- گەشە دارا حەفيد ... پارێزەرو ئەندامی پێشووتری پارلەمانی کوردستان 7- د. کامەران قەرەداخی ...ئەکادیمی و پزیشکی پسپۆڕ. 8- د. رازاو مەحمود فەرەج ... ئەکادیمی و ئەندامی پێشووتری پارلەمانی کوردستان 9- تەحسین قادر ... وەزیری پێشووتری سەرچاوەکانی ئاو لە حکومەتی هەرێمی کوردستان. 10- پەروا عەلی... ئەندامی پێشووتری پارلەمانی کوردستان. 11- مەحمود رەزا ئەمین... ئەندامی پێشووتری ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 12- ئارام جەمال... چالاکوانی مەدەنی و شارەزا لەکاروباری هەڵبژاردنەکاندا. 13- د. پەروین نوری عارف ... ئەکادیمی و شارەزا لە مێژووی زارەکی 14- ئەبوبەکر عومەر عەبدوڵڵا ... ئەندامی پێشووتری پارلەمانی کوردستان 15- شۆڕش ئەمین ... چالاکوانی مەدەنی. 16- ستارە عارف... نوسەر و رۆژنامەنووس 17- د. شێرکۆ حەمە ئەمین ... ئەندامی پێشووتری پارلەمانی کوردستان 18- فەرەیدون عومەر ... بەڕێوەبەری پێشووی هاتوچۆی سلێمانی 19- نەوزاد مەجید شەریف... مافناس 20- ئیبراهیم مەجید فەرەج ... مامۆستای زانکۆ 21- د. دارا محەمەد جەمیل ... ئەکادیمی و راوێژکاری وەزارەت 22- موحسین ئەدیب... بەڕێوەبەری گشتی رۆشنبیری سلێمانی 23- بابەکر دڕەیی ... نوسەرو رۆژنامەوان 24- شوان عەبدوڵڵا تۆفیق... زیندانی سیاسی 25- عەبدولڕەحمان قادر غەفور. ..زیندانی سیاسی 26- جەمال شێخ جەلال... فەرمانبەری خانەنشین 27- رێبوارحەمە ئەمین ... خاوەنکار 28- ئیبراهیم ئەحمەد ساڵح... فەرمانبەری خانەنشین. 29- هۆمەر محەمەد ...نوسەرو چالاکوانی مەدەنی. 30- بابان جەعفەر .... چالاکوانی مەدەنی
هاوڵاتی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان بڵاوی کردەوە، پێویستە وەزارەتەكان بەردەوام بن لە ناردنی لیستی مووچە، پێداچوونەوەی مانگانە لە 10 رۆژی یەكەمی هەموو مانگێك تاوەكو هیچ بیانوویەك نەمێنێت كە ببێتە هۆی دواخستنی مووچەی مووچەخۆران. ئەنجوومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان لە بارەی ناردنی لیستی مووچەی مووچەخۆرانەوە لە ڕاگەیاندراوێکدا داواکارییەک ئاراستەی وەزارەتەکان دەکات. لە راگەیەندراوەكەی ئەنجومەنی وەزیراندا هاتووە، لە كۆبوونەوەكەی ئەمڕۆی ئەنجومەنی وەزیراندا گفتوگۆ لەبارەی بابەتی مووچەی مانگی شەشی مووچەخۆرانی هەرێم و مووچەی مانگی پێنج و شەشی پێشمەرگە و هێزە ئەمنییەکان و دوا پێشهاتی وردبینی و پێداچوونەوەی لیستی مووچەی هێزەكانی پێشمەرگە لەلایەن تیمی هاوبەشی هەردوو دیوانی چاودێریی دارایی هەرێم و حكومەتی فیدراڵ كراوە. ئاماژە بەوەشکراوە، پێویستە وەزارەتەكان بەردەوام بن لە ناردنی لیستی مووچە و پێداچوونەوەی مانگانە لە 10 رۆژی یەكەمی هەموو مانگێك تاوەكو هیچ بیانوویەك نەمێنێت، كە ببێتە هۆی دواخستنی مووچەی مانگانەی مووچەخۆران لەلایەن حکومەتی عێراقەوە. لە کۆتای ڕاگەیاندراوەکەی ئەنجوومەنی وەزیراندا هاتووە، بەردەوام بن لە ئاسانكاریكردن بۆ تیمی هاوبەشی دیوانی چاودێریی دارایی هەرێم و بەغداد.
هاوڵاتی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق، نووسراوێكی ئاراسته‌ی ئه‌نجوومه‌نی پارێزگای نه‌ینه‌وا كردووە داوای راگرتنی گۆڕانكارییە ئیدارییەكانی پارێزگای نەینەوا دەکات. ئەمڕۆ چوارشەممە، 3ی تەمووزی 2024، دەستەی باڵای هەماهەنگی پارێزگاكان لە ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق نووسراوێكی ئاراسته‌ی ئه‌نجوومه‌نی پارێزگای نه‌ینه‌وا كردووە و داوا ده‌كات بڕیاره‌كانی تایبه‌ت به گۆڕینی بەڕێوەبەری یەكە ئیدارییەكان رابگرێت. جێگای ئاماژەیە، دوێنێ 2ی تەمووزی 2024، ئەنجوومەنی پارێزگای نەینەوا ژمارەیەك گۆڕانكاری لە پۆستە ئیدارییەكانی پارێزگای نەینەوای پەسەندكرد، بەڵام فراكسیۆنی پارتی لە ئەنجومەنی پارێزگای نەینەوا بایكۆتی كرد.
هاوڵاتی دیبەیتی دووهەمی نێوان پاڵێوراوانی سەرۆککۆماری ئێران، سەعید جەلیلی و مەسعوود پزشکیان، شەوی سێ شەممە 2ی تەمووز ، کاتژمێر 9:30 بە کاتی ئێران بەڕێوەچوو و لە تەلەفیزیۆنی فەرمی کۆماری ئیسلامییەوە بڵاوکرایەوە. دیبەیتی نێوان دوو پاڵێوراوی سەرۆککۆماری کە لە گەڕی یەکەمی هەڵبژاردنەکاندا زۆرترین دەنگیان هێنابوو، بڕیار بوو باسکردن بێت دەربارەی ئابووری و ئابووری ئێران، بەڵام زۆر زوو باسەکە گۆڕا بۆ پرسە سیاسییەکان و بە تایبەت جیاوازی بۆچوونی دوو لایەن دەربارەی سیاسەتی دەرەوەی ئێران و کاریگەرییەکانی لەسەر ئابووری ئێران. جیاوازی بۆچوونی ئەم دوو پاڵێوراوەی سەرۆککۆماری کە وا دەرئەکەوێت سەر بە دوو رەوتی جیاواز بن، لە دیبەیتی یەکەمیشدا کە شەوی دووشەممە 1ی تەمووز بەڕێوە چوو دەرکەوتبوو، بەڵام لە دیبەیتی دووهەمدا جیاوازییەکان زیاتر دەرکەوتن و دوو پاڵێوراو هێرشی توندیان کردە سەر یەکتر. مەسعوود پزشکیان کە لە لایەن ریفۆرمخوازەکانەوە پشتیوانی ەکرێت، لە بەشی یەکەمی قسەکانیدا جارێکیتر رەخنەی لە هەنگاوەکانی پەرلەمانی ئێران دەربارەی دۆسییەی ناوەکی ئێران گرت و وتی ئەبێ بە هاوکاری پەرلەمان و ئەنجومەنی باڵای ئاسایش چارەسەرێک بۆ ئەم کێشەیە بدۆزرێتەوە. بەڵام پزشکیان باسی لەوە نەکرد کە مەبەستی لە چارەسەر چییە و رێکارەکانی چین. پزشکیان جارێکیتر رەخنەی لە روانگەی سیاسی سەعید جەلیلی، گرت و لای وابوو ئەو جۆرە سیاسەتەئەبێ بە هۆی ئەوەی گەمارۆکان لە سەر ئێران بەردەوام بن و وتی، ئێمە ناتوانین لە ناو قەفەسدا گەشە بکەین. لە دیبەیتی رۆژی پێشتردا پزشکیان بە هەمانشێوە باسی لە قەفەس کردبوو ولای وابوو مانەوە لە ناو قەفەس لە بەرژەوەندی ئێراندا نییە. پزشکیان کە لە لایەن ریفۆرمخوازەکانەوە پشتیوانی ئەکرێت و رەخنەی لە سیاسەتی ئێران لە سەردەمی رەئیسی دا هەیە، لە وەڵامی پرسیاری پێشکەشکاری بەرنامەکە کە پرسیاری کرد ئایا ئەو ئەتوانێت سەرجەم گەمارۆکان لە سەر ئێران لا ببات وتی :" هیچکات بڕیار نییە سەرجەم گەمارۆکان هەڵوەشێنینەوە یان هەڵی نەوەشێنینەوە. گفتوگۆ و دان و ستانە و پەیوەندی بەوەوە هەیە لەو دان و ستانەدا چیمان دەست ئەکەوێت و ئەوان چی وەرئەگرن". سەعید جەلیلی کە سەر بە بناژۆخوازە توندڕەوەکانە، هێرشی کردە سەر پزشکیان کە ئەڵێت " ئێمە لە ناو قەفەسداین"، بە هەمانشێوەی دیبەیتی یەکەم پزشکیان و راوێژکارەکانی بەوە تاوانبارکرد کە دەیانهەوێت لە پێناو نەمانی گەمارۆکان، باجی زیاتر بدەنە وڵاتانی رۆژئاوایی. لەم بەشە لە دیبەیتەکەدا دوو پاڵێوراو هێرشیان کردە سەر کەیتر و قسەکانی یەکتریان ئەبڕی، بە شێوەیەک کە پێشکەشکارەکە چەندجار هەوڵی کۆنتڕۆڵکردنی دیبەیتەکەی دا. جەلیلی روویکردە پزشکیان و وتی :" ئێوە لە پەیوەند لەگەڵ پرسی گەمارۆکاندا تەنها رێگایەک ئەزانن، باسی ئەکەن، ئەڕۆن و دەست بەتاڵ ئەگەڕێنەوە، جارێکیتر گەمارۆ ئەخرێتە سەرتان و هەمدیسان ئەو رێگایە ئەگرنەوە بەر. پزشکیان لە وەڵامی جەلیلیدا وتی :" یانی بە گەمارۆکان ئێوە ئەفڕن؟ جەلیلی کە سەر بە باڵی بناژۆخوازی توندڕەوە، بە ئاماژە بە سەردەمی سەرۆککۆماری ئەکبەر هاشمی رەفسەنجانی، محەممەد خاتەمی و حەسەن رووحانی، باسی لەوە کرد وڵات بۆ ماوەی ٤٠ ساڵ بە دەست هاوبیرەکانی پزشکیانەوە بووە، هێشتا ئەو قەرزدارمان ئەکات. بەڵام جەلیلی ئاماژەی بە سەردەمی سەرۆککۆماری مەحموود ئەحمەدینژاد نەکرد کە خۆی لە سەردەمی ئەحمەدینژاددا بەرپرسی دۆسییەی ناوەکی ئێران بوو. جەلیل هەروەها لە بەشێکیتر لە قسەکانیدا باسی لەوە کرد کە لە سەردەمی ئیبراهیم رەئیسی، دەرفەتی سەرمایەگوزاری زۆر بۆ سەرمایە گوزارە بیانییەکان خولقاوە لە ئێران و هەروەها هەناردەکردن زیاتر بووە. دۆخی ئابووری ئێران باشتر بووە. پزشکیان لەگەڵ ئەوەی رەخنەی لە شێوەی قسەکردنی جەلیلی گرت پێی گوت، ئەگەر دۆخی ئابووری ئێران باشتر بووە، ئەی بۆ خەڵک هەستی پێناکەن؟ ئەم پاڵێوراوی سەرۆککۆمارییەی ئێران هەروەها روویکردە خەڵک وتی، دۆخی ئێوە لە سەردەمی محەممەد خاتەمی باشتر بوویان ئێستا. دواتر بە سەعید جەلیلی وت، ئەگەر تۆ بەرنامەت هەیە بۆچی بەرنامەکەت پێشکەش بە دەوڵەتی ئیبراهیم رەئیسی نەکرد؟ لە بەشێکیتر لە دیبەیتەکەدا، سەعید جەلیلی، بەرامبەرەکەی بەوە تاوانبار کرد کە لە وەڵام بە پرسیارەکان و پێشکەشکردنی رێگەچارەکان خۆی ئەدزێتەوەو وتی :" تەنها رێگاچارەکەی ئەوەیە کە ئێمە ئەڕۆین، جارێکیتر باج ئەدەین بە وڵاتانی رۆژئاوا و گوشار ئەخەینە سەر ناوخۆ کە پاشەکشە بکەن". هەروەها باسی لەوە کرد لە سەردەمێکدا ئەو سکرتێری ئەنجومەنی باڵای ئاسایشی نەتەوەیی بوو هیچ بڕیارنامەیەک دژی ئێران دەرنەکراوە. ئەمە لە حاڵێکدایە لەو سەردەمەدا چەند بڕیارنامەیەک لە لایەن ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکانەوە دژی بەرنامەی ناوەکی ئێران پەسەند کرا. جەلیلی بەهەمانشێوەی شەوی پێشتر باسی لەوە کرد بەرنامەکەی ئەوەیە ئەمریکا پەشیمان بکاتەوە لەوەی گەمارۆی خستۆتە سەر ئێران، لە هەمانکاتدا هێرشی کردە سەر جەواد زەریف وەزیری دەرەوەی ئێران لە سەردەمی "حەسەن رووحانی" و وتی زەریف زۆر خراپ مامەڵەی کردووە. لە بەرامبەردا پزشکیان باسی لەوە کرد بۆ ئەوەی وڵات پێش بکەوێت دەبێت پەیوەندیمان لەگەڵ دونیا ببێت و گەمارۆکان لا ببرێن. هەروەها بە ئاماژە بە بەرنامەی ئابووری سەعید جەلیلی کە باسی لەوە کردووە ئابووری ئێران لە سەردەمی ئەودا 8% گەشە ئەسێنێت، وتی :" لایان وایە بە بێ پەیوەندی لەگەڵ دونیا ئەتوانن بە گەشەی ئابووری 8% بگەن؟" پزشکیان لە بەشێکیتر لە قسەکانیدا جارێکیتر باسی لە ئاستی کەمی بەشداری خەڵک کرد لە گەڕی یەکەمی هەڵبژاردنی سەرۆککۆماریدا و وتی :" بە هەموو باس و مناقشەکانمانەوە تەنها 40% خەڵک دەنگیان دا، 60% ئامادە نەبونو بچنە سەر سندووقی دەنگدان و هیچ لایەنێکمانیان ناوێ. ئەگەر ئەم بیرکردنەوەیە بە دەسەڵات بگات بەشداری خەڵک ئەبێت بە 20% و ئەمەش کارەساتە. لە درێژەدا 2 پاڵێوراو چەند جار هێرشیان کردە سەر یەکتر و پزشکیان رەخنەی لەوە گرت کە هێرش کراوەتە سەر باڵیۆزخانەی ئینگلتەرا و سعوودییە و وتی، خەڵک ئەزانن کێ هێرشی کردە سەر ئەم دوو باڵێۆزخانەیە. رۆژی هەینی 5ی تەمووز گەڕی دووهەمی هەڵبژاردنی سەرۆککۆماری ئێران بەڕێوە ئەچێت. لە گەڕی یەکەمدا هیچکام لەپاڵێوراوەکان نەیانتوانی 50% دەنگەکان بەدەست بهێنن. بە پێی ئامارە حکوومەتییەکان 40%خەڵک بەشداریان کرد، بەڵام ئامارە نافەرمییەکان باس لەوە ئەکەن بەشداری خەڵک زۆر لەوە کەمتر بووە.
هاوڵاتی حکومەتى هەرێم، هاوتاکردنى مووچەى خانەنشینی لەگەڵ عێراق پەسەند کرد کە بەگوێرەى یاساى خانەنشینىی عێراق کەمترین مووچەى خانەنشینان 500 هەزار دینارە. ئەمڕۆ چوارشەممە، 3ی حوزەیرانی 2024، سەمیر هەورامى، گوتەبێژى جێگرى سەرۆکى حکومەتى هەرێمى کوردستان رایگەیاند، مووچەى خانەنشینانى هەرێمى کوردستان لەگەڵ خانەنشینانى عێراق هاوتا دەکرێت. هەروەها وتیشی، لایەنە پەیوەندیدارەکان راسپێردراون بۆ دەستپێکردنى رێکارە یاساییەکانى تایبەت بە بڕیارەکە. سەمیر هەورامی ئەوەشی خستەڕوو، بەگوێرەى یاساى ژمارە نۆى ساڵى2014 کەمترین مووچەى خانەنشینى لەعێراق 500 هەزار دینار"، بەڵام بەغدا بێجگە لەو مووچەیە مانگانە بڕى 100 هەزار دینارى دیکە دەدات بە خانەنشینان وەک مینحە، بۆیە کۆى گشتیى دەکاتە 600 هەزار دینار مانگانە. سەرچاوە، کەناڵ 8
هەوراز حوسێن هاوڵاتی، سلێمانی وردە وردە بە گوێرەی ئیسرائیل، حەماس بە تەواوەتی لەناودەچێت و لە توانا سەربازی و بەڕێوبەرییەکانی دادەماڵرێت. ئەمریکا، هاوپەیمانانی و وڵاتانی عەرەبی هەوڵی دۆزینەوەی جێگرەوەیەک بۆ حەماس لە غەززە دەدەن. بە گوێرەی بەرپرسانی باڵای ئیسرائیل، پلانی سەرەکی ئەوەیە، بەشێک لە خێزانە باڵادەست و بەناوبانگەکانی غەززە حکومەتێکی خۆجێیی لە غەززە پێکبهێنن و بەڕێوەی ببەن و لەگەڵ ئیسرائیل هاوئاهەنگی و پەیوەندیی بەردەوامیان هەبێت. رۆیتەرز لە راپۆرتێکی بنکۆڵکارییدا دەڵێت، سەرۆکی خێڵ و بنەماڵە بەناوبانگەکانی غەززە دەترسن لەوەی رۆڵی بەڕێوبەریی غەززە بگرنە دەست؛ ئەمە لەکاتێکدایە لە نیوەی جەنگەکەوە ئیسرائیل لە گفتووگۆدایە لەگەڵیاندا. تەحانی مستەفا، توێژەری دۆزی فەڵەستین دەڵێت، هۆکاری سەرەکیی ئەو ترسە تۆڵەکردنەوەی حەماسە لەو بنەماڵانە، چونکە لەوە دەترسن ئەگەرچی حەماس بە شێوەیەکی فەرمی لە غەززەدا باڵادەستیی نەمێنێت، لەسەر شەقامی غەززە هەر جێ پێی دەمێنێت و دەتوانێت گورزیان لێ بووەشێنێت. رۆیتەرز گفتووگۆی لەگەڵ 5 لەو سەرۆک خێڵ و بنەماڵانەی غەززە کردووە و هەموو دەڵێن رەتیانکردووەتەوە غەززە بەڕێوەببەن. ئاژانسە بەریتانییەکە لەبارەی ئاستی هەڕەشە و تۆڵەسەندنەوەی حەماس لەو بنەماڵانە ئەگەر بڕیاری بەڕێوەبردنی غەززە بدەن، گفتووگۆی لەگەڵ ئیسماعیل سەوابتە، سەرۆکی میدیایی حکومەتی حەماس کردووە، ئەو بەرپرسە لە وەڵامدا دەڵێت، پێی وایە تۆڵەسەندنەوەکە زۆر سەخت دەبێت. بنیامین ناتانیاهو، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیلیش لەو بارەیەوە قسەی بۆ میدیاکان کردووە و دەڵێت، هەوڵی زۆریان داوە لەگەڵ بنەماڵەکانی غەززە لێک نزیکببنەوە، بەڵام حەماس هەوڵەکانیانی هەڵوەشاندووەتەوە. گەڕانەوەی دەسەڵاتی فەڵەستینی دوای 17 ساڵ بۆ غەززە ئەمریکا خواستی وایە دەسەڵاتی فەڵەستینی کە ئێستا کەرتی رۆژئاوای فەڵەستین بەڕێوەدەبات بگەڕێنێتەوە غەززە، بەڵام ناتانیاهو لەگەڵ ئەم بیروڕایەدا کۆک نییە. هۆکاری بە دڵ نەبوونی ئەو رێگەچارەیەش بۆ ئەوە دەگەڕێنێتەوە، خەڵکی غەززە بە حوکمی دەسەڵاتی فەڵەستینی رازی نین؛ ئەمە بە گوێرەی راپرسییەکی ناوەندی فەڵەستینی بۆ لێکۆڵینەوەی سیاسی و راپرسی کە لە حوزەیرانی ئەمساڵدا بڵاوکراوەتەوە. ناتانیاهو دەیەوێت لە ناوخۆی غەززەدا حکومەتێکی خۆجێیی پێک بهێنێت کە قایل بن بەوەی بە ئاشتی و ئارامی لە پاڵ ئیسرائیلدا بژین بەبێ هێرشکردنە سەر یەکدی و کوشتنی هاووڵاتیانی سڤیل. هاوکات خواستی وایە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی چاودێری ئاسایشی غەززە بکەن و پلانی بنیاتنانەوەی غەززە جێبەجێ بکرێت. لەو بارەیەوە دوو بەرپرسی ئەمریکی بە رۆیتەرزیان گوتووە، ناتانیاهو لەم کاتەدا هیچ بژاردەیەکی دیکەی بە دەستەوە نییە جگە لە گێڕانەوەی دەسەڵاتی فەڵەستینی بۆ ناوچەکە. ئەمریکا هەوڵی جیددی لەگەڵ دەسەڵاتی فەڵەستینی بۆ باشترکردنی سیستمی بەڕێوبەرییەکەی و نەهێشتنی گەندەڵی لە ژێر دەسەڵاتەکەدا داوە و ئامادەی کردووە بۆ بەڕێوەبردنی غەززە. مانەوەی حەماس بە گوێرەی رۆیتەرز، لە کاتێکدا دانیشتووانی غەززە بەشێکیان دڵیان لە حەماس بەرامبەر ئەو جەنگە نا بەرامبەرەی هەڵیگیرساند تۆراوە، بەشێکیان لە داخی ئەو توندوتیژییەی ئیسرائیل بەرامبەری کردوون بیرێکی پەڕگیریان بۆ دروستبووە و زیاتر لە حەماس نزیکبوونەتەوە. هەربۆیە حەماس ئەگەر دەسەڵاتیش لە غەززە نەگرێتەوە دەست، هێشتا توانای بۆ چالاکی جۆراوجۆر دەمێنێت لە ناو غەززەدا. حەماس تاوەکو ئێستاش هێزی سەرەکییە لە غەززە و هەژموونی بەسەر بازرگانان و خەڵکەکەشدا هەیە. بە گوێرەی گوتەی چوار دانیشتووانی غەززە کە رۆیتەرز چاوپێکەوتنی لەگەڵیاندا کردووە، حەماس دەستی بە هەڕەشەکردن لە بازرگان و سەرۆک خێڵەکان کردووە و ژمارەیەک ئەندامی ئەو خێڵانەشی کوشتووە. جگە لە ئەندامی سەرۆک خێڵەکان، بەرپرسانی حەماس ئەو کەسانەش دەستگیردەکەن کە سۆزیان بۆ دەسەڵاتی فەڵەستینی هەیە. لە مانگی نیسانی ئەمساڵ حەماس ژمارەیەک ئەندامی هێزەکانی خۆی بە تۆمەتی هاوئاوازی لەگەڵ دەسەڵاتی فەڵەستینی دەستگیرکردووە. دەسەڵاتی فەڵەستینی رایگەیاند، سێ ئەفسەریان دەستگیرکراوە کە هاریکاریی مرۆییان گەیاندووەتە باکووری غەززە.
هەوراز حوسێن هاوڵاتی، سلێمانی جێگری سکرتێری گشتیی حیزبوڵای لوبنان دەڵێت، تاوەکو ئاگربەستی تەواوەتی لە غەززە رانەگەیێنرێت، پێکدادانی سەر سنووری لوبنان و ئیسرائیل ناوەستێت. نەعیم قاسم، جێگری سکرتێری گشتیی حیزبوڵای لوبنان ئاماژە بەوە دەکات، ئەگەر ئاگربەست لە غەززە بکرێت، بێ قسە واز لە شەڕ دێنین. باس لەوەش دەکات، بەشداریکردنی ئەوان لە شەڕی دژی ئیسرائیل بۆ هاریکاریکردنی حەماس بووە، ئەگەر شەڕیش نەمێنێت، ئیدی پێویست بە هاریکاری ناکات. ئەو بەرپرسە باڵایەی حیزبوڵا دەڵێت، ئەگەر پێچەوانەی ئەوە رووبدات و هێزەکانی ئیسرائیل بە تەواوەتی لە غەززە نەکشێنەوە، ئەوا چارەنووسی پێکدادانی سەر سنووری لوبنان و ئیسرائیل ناڕوون دەبێت. قاسم لە گفتووگۆیەکی 40 خولەکیدا لەگەڵ میدیای ئەمریکی دەڵێت، هەموو کاردانەوەیەکی ئەوان پەیوەستە بە بەردەوامی یان وەستانی جەنگ، دروستبوونی ئاگربەست یان پێچەوانەکەی؛ تاوەکو ئەو شتانەش دڵنیا نەبنەوە، ئەمان ناتوانن هەڵوێستی راستیی خۆیان دڵنیابکەنەوە. لە چەند هەفتەی رابردوودا کە گفتووگۆی ئاشتی و ئاگربەست لە نێوان حەماس و ئیسرائیل تێکچوو و لەلایەن هەردوولاوە پێشنیازی ئاگربەستەکەی ئەمریکا رەتکرایەوە، پێکدادانی حیزبوڵا و ئیسرائیل لەسەر سنووری نێوان لوبنان و ئیسرائیل زیادیکردووە. هەر لە سەرەتای دەستپێکی جەنگی نێوان حەماس و ئیسرائیل، حیزبوڵای لوبنان بە نزیکەیی رۆژانە ئاڵووگۆڕی هێرشی مووشەکیی لەگەڵ ئیسرائیلدا کردووە. بەهۆی ئەو گرژیانەوە دەیان هەزار هاووڵاتی لە گوند و شارۆچکەکانی سەر سنووری هەردوو وڵات ئاوارەبوون.
هاوڵاتی رێکخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی دەڵێت، لە کوردستان ئەوانەی توندوتیژی دژی ژنان دەكەن لە سزادان رزگاریان دەبێت. ئەمڕۆ چوارشەممە، 3ی تەمووزی 2024، رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتیی لە راپۆرتێكدا سەبارەت بە توندوتیژی دژی ژنان لە هەرێمی كوردستان رایگەیاند، دەسەڵاتدارانی هەرێمی کوردستانی عێراق شکستیان هێناوە لەوەی ئەنجامدەرانی تاوانەکانی توندوتیژی خێزانی، لەوانە حاڵەتە ترسناکەکانی کوشتن، دەستدرێژی، لێدان و ئاگرتێبەردان، لێپرسینەوەیان لەگەڵدا بکرێت. رێکخراوەکە نیگەرانی خۆى دەربڕیوە بەهۆى بوونى ژمارەیەکی کەمی ماڵى داڵدەدان کە بۆ ژنانی قوربانی توندوتیژی خێزانی لە ناوچەکەدا بەردەستە، راپۆرتەکە لەسەر بنەمای 57 چاوپێکەوتن لەگەڵ کرێکارانی مرۆیی و بەرپرسان و 15 کەسی رزگاربووە. رێکخراوەکە، لە راپۆرتەکەیدا داوای دابینکردنی بودجەی زیاتری بۆ خزمەتگوزارییەکانی پاراستنی ژنان کردووە و جەختی لەوە کردووەتەوە، بەربەستى سەرەکی بەردەم رزگاربووان ئەوەیە "دەبێت خۆیان سکاڵای تاوانکاری لەسەر هێرشبەرەکەیان تۆماربکەن بۆ ئەوەی لێکۆڵینەوە ئەنجام بدرێت، هەروەها ئەم سکاڵایە پێویستە بۆ ئەوەى لەماڵى داڵدەدان بپارێزرێن. رێکخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی، دەشڵێت، ساڵی 2023 لانی كەم 30 ژن لە هەرێمی كوردستان كوژراون، ساڵی 2022 ژمارەی ئەو ژنانەی كە كوژراون 44 ژن بووە، بەڵام رێكخراوە ناحكومییەكان دەڵێ رەنگە ژمارەكە زۆر لەوە زیاتریش بێت. ڕاپۆرتەکە لە زاری توێژەرێکی کۆمەڵایەتییەوە نووسراوە، ژنان نایانەوێت بچنە دادگا چونکە لێیان دەپرسن، ،چیتکردووە واى لە بەرامبەرەکەتکردوە بەمشێوەیە مامەڵەت لەگەڵبکات؟، و راپۆرتەکە دەڵێت، نابێت ئەو پرسیارەبکرێت. لەم بارەیەوە، ڕێکخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی "لایەنگری"ی نێوان هەندێک لە دادوەرەکانی لە بەرژەوەندی پیاوان سەرکۆنە کردووە، کە سزاى هەندێک تاوانباریان وەکو پێویست و بەگوێرەى گەورەیی تاوانەکە نەداوە.
