باخچەلی داوادەکات ئەحمەد تورک بگەڕێتەوە بۆ پۆستەکەی

هاوڵاتی مەسعود پزیشکیان دوای دەرکەوتنی ئەنجامەکانی هەڵبژاردن دەڵێت، ''ئێمە دەستی دۆستایەتی بۆ هەمووان درێژ دەکەین.'' ئەمڕۆ شەممە 6ی تەمووزی 2024، بەربژێری ریفۆرمخوازان دوای سەرکەوتنی لە گەڕی دووەمی 14 هەمینی خولی هەڵبژاردنەکانی سەرۆککۆماریی ئێران قسەی بۆ میدیاکان کرد و ئەوەی خستەڕوو، "نەریتخوازان برای ئێمەن". مەسعود پزیشکیان دەشڵێت، نەریتخوازان، برای ئێمەن و تەنیا ناکۆکیمان لەسەر دەسەڵاتە، ئەگەر بۆ رەزامەندیی خودا کار بکەین، شەڕمان نابێت. جێگەی ئاماژەیە، ئەنجامی کۆتایی گەڕی دووەمی 14 هەمین خولی هەڵبژاردنەکانی سەرۆککۆماریی ئێران، مەسعود پزیشکیان، بەربژێری ریفۆرمخوازەکان لە بەرامبەر سەعید جەلیلی، سکرتێری پێشووتری ئەنجوومەنی ئاسایشی نیشتمانیی ئێران براوەی رکابەرییەکە بوو.

هاوڵاتی بەرەبەیانی ئەمڕۆ شەممە 6ی تەمووز، ناوەندی هەڵىژاردنەکانی کۆماری ئیسلامی رایگەیاند، مەسعوود پزشکیان زۆرترین دەنگی بە دەست هێناوەو بووە بە سەرۆککۆماری ئێران بۆ ماوەی 4 ساڵ. موحسن ئیسلامی بەڕێوەبەری ناوەندی هەڵبژاردنەکانی کۆماری ئیسلامی بە رۆژنامەنووسەکانی راگەیاند، لە کۆی 30 میلیۆن و 530 هەزار و 157 دەنگ ، مەسعوود پزشکیان 16 میلۆن و 384 هەزار و 403 دەنگی هێناوە. لە بەرامبەردا سەعید جەلیلی 13 میلیۆن و 538 هەزار و 179 دەنگی هێناوە. بە پێی ئامارە حکومییەکان لە گەڕی دووهەمی هەڵبژاردنی سەرۆککۆماری ئێراندا نزیک 50% خەڵک بەشدارنیان کرد، ئەمە لە حاڵێکدایە بە پێی ئامارە فەرمییەکان لە گەڕی یەکەمی هەڵبژاردنی سەرۆک کۆماری ئێران کە رۆژی 28ی حوزەیران بەڕێوەچوو کەمتر لە 40% خەڵک بەشداریان کردبوو.  

مەهران رەمەزان هاوڵاتی، سلێمانی ئەمریکا فشاری خستوەتە سەر تەلئەبیب بۆ گەیشتن بە ئاگربەستی غەززە، بەرپرسێكی ئەمریكاش دەڵێت، پێشنیازەكەی حەماس دەرفەتێكی راستەقینەیە بۆ گەیشتن بە رێككەوتن، بۆ ئەو مەبەستەش سەرۆکی مۆساد سەردانی قەتەر دەکات. میدیا جیهانییەکان لە بارەی هەوڵەکان بۆ گەیشتن بە ئاگربەستی غەززە و وەستاندنی شەڕ و ئازادکردنی بارمتەکان، زانیاری نوێ دەخەنەڕوو. رۆژنامەی وۆڵ ستریت جۆرناڵی ئەمریکی بڵاویکردوەتەوە، بۆ گەیشتن بە رێككەوتنی ئاگر بەست لە غەززە، جۆ بایدن، سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتوەکانی ئەمریکا فشاری خستوەتە سەر بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل. ئاماژە بەوەشکراوە، لەپەیوەندییەکی تەلەفۆنیدا بایدن بە ناتانیاهۆی راگەیاندوە، کاتی رزگارکردنی ژیانی زیندانییەکان هاتووە، کە لەلایەن بزوتنەوەی حەماسەوە دەستبەسەرکراون. بەرپرسێکی باڵای ئەمەریکا بەرۆژنامەكەی وت: پێشنیازەكەی بزووتنەوەی حەماس كە بۆ ئاگربەست پێشکەشی کردوە دەرفەتێكی راستەقینەیە بۆ گەیشتن بە رێككەوتن، دەتوانرێت لەوچوارچێوەی ئەو پێشنازە ئاڵوگۆڕی دیلەكان بكرێت. نووسینگەی سەرۆکی ئیسرائیل بڵاوی کردەوە: لە پەیوەندییە تەلەفۆنییەكەدا بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل، جۆ بایدن، سەرۆکی ئەمریکای دڵنیاكردووەتەوە کە بۆ گفتوگۆكردن لەگەڵ بزووتنەوەی حەماس، ئیسرائیل شاندێکی دانوستان بەسەرۆکایەتی سەرۆکی مۆساد دەنێرێت بۆ دۆحە. بۆ گەیشتن بە ئاگربەست، راگرتنی جەنگی نێوان بزووتنەوەی حەماس و ئیسرائیل و ئازادكردنی دیلەكان، چەند مانگێكە هەریەك لە میسر و قەتەر و ئەمریکا دەستپێشخەری دەكەن، بەڵام تا ئێستا نەگەیشتون بە رێككەوتن لەبەر ئەوەی بزووتنەوەی حەماس داوا دەكات کۆتایی بە جەنگە بهێنێت و سوپای ئیسرائیل لە غەززە بكشێتەوە، هەروەها ئیسرائیل رەتی دەكاتەوە و كاتێك بەئاگر بەست رازی دەبێت، كە تەواوی بزووتنەوەی حەماسی لەناوبردبێت. ئەمڕۆش ئەمینداری گشتیی حزبوڵای لوبنان لەگەڵ سەرکردەیەکی بزووتنەوەی حەماس کۆبویەوە و دوایین پێشهاتەكانی و دانووستانەكانی ئەو پێشنیازانەی خراوەتەڕوو بۆ وەستاندنی شەڕی كەرتی غەزە تاوتوێ كرد، هەردوولا جەختیان لە یەكڕیزیی هەڵوێست و بەردەوامی هەماهەنگی مەیدانیی و سیاسیی كردەوە. لە بەرەبەیانی 7ی مانگی تشرینی یەكەمی ساڵی رابردووەوە چەكدارانی حەماس لە ڕێگەی هەزاران مووشەكەوە هێرشیان كردە سەر ئیسرائیل، كە لە ئەنجامدا بە هەزاران كەس بوونە قوربانیی و ئاوارە بوون، تا ئێستاش شەڕ و پێكدادانی نێوان چەكدارانی حەماس و سوپای ئیسرائیل بەردەوامە.

هاوڵاتی سەرۆکی هەرێمی کوردستان رایگەیاند، بەناوی ھەرێمی کوردستانی عێراقەوە پیرۆزبایی لە کیێر ستارمێر دەکەم، بەبۆنەی وەرگرتنی پۆستی سەرۆکوەزیرانی بەریتانیا، چاوم لە هاوبەشیی بەردەوامە لەگەڵ گەل و سەرکردایەتیی بەریتانیا. نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان سەبارەت بەهەڵبژاردنەکانی بەریتانیا و پیرۆزبای لە پارتی کرێکارانی بەریتانیا لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکسدا رایگەیاند، "بەناوی ھەرێمی کوردستانی عێراقەوە پیرۆزبایی لەکیێر ستارمێر دەکەم، بەبۆنەی وەرگرتنی پۆستی سەرۆکوەزیرانی بەریتانیا". دەشڵێت:" چاوم لە هاوبەشیی بەردەوامە لەگەڵ گەل و سەرکردایەتیی بەریتانیا". جێگەی ئاماژەیە، دوێنێ زیاتر لە 46 ملیۆن کەس لەبەریتانیا، سکۆتلاند وێڵز و ئایرلاندی باکوور مافی دەنگدانیان هەبوو بۆ ئەوەی 650 ئەندامی ئەنجوومەنی نوێنەرانی شانشینی یەکگرتووی بەریتانیا بۆ پێنج ساڵی دیکە هەڵبژێرن. بۆ پێکهێنانی حکومەت پارت و هاوپەیمانێتییەکان پێویستیان بە 326 کورسیی پەرلەمانی هەیە، پارتی کرێکار بە سەرکردایەتیی کیێر ستارمێر زۆر لەوە زیاتری هێنا.

هاوڵاتی سەرۆکی بەرەی گەل پیرۆزبای خۆی ئاڕاستەی کیێر ستارمێر سەرۆکی پارتی کرێکارانی بەریتانیا دەکات، بەبۆنەی سەرکەوتنی لە هەڵبژاردنەکانی ئەو وڵاتەدا. نوسینگەی لاهور شێخ جەنگی سەرۆکی بەرەی گەل لە بارەی پیرۆزباییان لە پارتی کرێکارانی بەریتانیا راگەیاندراوێکی بڵاوکردەوە. لە راگەیاندراوەکەدا هاتووە، پیرۆزباییەکی گەرم بەتایبەتی ئاراستەی بەڕێز کیێر ستارمێر و بەگشتی پارتی کرێکاران دەکەین، بۆ ئەو سەرکەوتنە مێژووییەی تۆماریان کرد لە هەڵبژاردنی گشتی بەریتانیادا. ئاماژە بەوەشکراوە، هەرێمی کوردستان و بەریتانیا مێژوویەکی هاوبەشی دوور و درێژیان هەیە و ئێمەش زۆر بە پەرۆشەوە لە توانای ئێوە وەک سەرۆک وەزیران دەڕوانین بۆ بەردەوامیدان بە دۆستایەتیی نێوانمان و بۆ باشتر خزمەتکردن بە خەڵکی هەردوو وڵاتەکەمان لە رێگەی هەماهەنگیکردن لەسەر ئەو بابەتانەی پەیوەستە بە بەرژەوەندی هاوبەشی نێوانمان. جێگەی ئاماژەیە، دوێنێ هەڵبژاردنی پەرلەمانی بەریتانیا بەڕێوەچوو، پارتی كرێكارانی ئەو وڵاتە سەركەوتنێكی گەورەی لە هەڵبژاردنەكە بەدەستهێنا و كۆتایی بە 14 ساڵ حكومڕانی پارتی پارێزگاران هێنان پارتەكە لە كۆی 650 كورسی پەرلەمان 326  كورسی بەدەستهێناوە.

هاوڵاتی  حزبی کۆمۆنیستی کرێکاریی کوردستان دەڵێت، "دەوڵەتی فاشیستی تورکیا لە سێ دەهەی رابردووەوه‌ بەبیانووی ھەبوونی چەکدارانی پارتی کرێکارانی کوردستان دەستی لە هیچ تاوانێك نەپاراستووە". ئەمڕۆ هەینی 5ی تەمووزی 2024، حزبی کۆمۆنیستی کرێکاریی کوردستان راگویاندراوێکی بڵاوکردەوە و رایگویاند، "بۆردومان و لەشکرکێشی دەوڵەتی فاشیستی تورکیا بۆ سەر خەڵکی کوردستان جێگای سەرکۆنە و ڕیسواکردنه‌ له‌لایه‌ن ئێمە و هەر ئینسانێکی ئازادیخوازە!". لە راگەیەندراوەکەشدا هاتووە، " ئۆپەراسیۆنی بەرفراوانی زەمینی و ئاسمانی چەند رۆژ لەمەوبەری دەوڵەتی تورکیا  بۆ ناو قوڵایی شاری دهۆك و گوندەکان و ھاتنەناوەوەی دەیان تانك و زریپۆش و ھەزاران سەربازی سوپای تورکیا و دانانی دەیان خاڵی پشکنین و هاتوچۆ زیادکردنی بنکەی سەربازی، گۆشەیەکی تر لە سیاسەتی میلیتاریزم و فراوانخوازی ئۆردۆگان نمایش دەکات." ده‌قی راگه‌یه‌ندراوه‌كه‌ی حزبی کۆمۆنیستی کرێکاریی کوردستان: بۆردومان و لەشکرکێشی دەوڵەتی فاشیستی تورکیا بۆ سەر خەڵکی کوردستان جێگای سەرکۆنە و ڕیسواکردنه‌ له‌لایه‌ن ئێمە و هەر ئینسانێکی ئازادیخوازە! ئۆپەراسیۆنی بەرفراوانی زەمینی و ئاسمانی چەند ڕۆژ لەمەوبەری دەوڵەتی فاشیستی تورکیا  بۆ ناو قوڵایی شاری دهۆك و گوندەکان و ھاتنەناوەوەی دەیان تانك و زریپۆش و ھەزاران سەربازی سوپای تورکیا و دانانی دەیان خاڵی پشکنین و هاتوچۆ زیادکردنی بنکەی سەربازی، هاوکات هێرشی ئاسمانی بە درۆن و بۆردومانکردنی ناوچە سنوریەکان و ناچارکردنی خەڵکی ناوچەکە بە کۆچ کردن لەپاڵ ئەنجامدانی کاری تیرۆریستی و تەقاندنەوەی ئۆتۆمبیل لە شارەکانی کوردستاندا...، گۆشەیەکی تر لە سیاسەتی میلیتاریزم و فراوانخوازی حکومەتە فاشیستەکەی ئۆردۆگان نمایش دەکات. سیاسەتێک کە جگە لە  ناسەقامگیری وتێکدانی ئاسایشی خەڵکی کوردستان و داسەپاندنی فەزای عەسکەرتاریەت و نانەوەی پشێوی و نائارامی کوشتن وکاولکاری و زیادکردنی بەڵایەکی تر بۆ سەرشانی خەڵکی کوردستان شتێکی تری بەدواوە نییە.  دەوڵەتی فاشیستی تورکیا لە سێ دەهەی ڕابردووەوه‌ بەبیانووی ھەبوونی چەکدارانی پارتی کرێکارانی کوردستان دەستی لە هیچ تاوانێك نەپاراستوە. تائێستا چەندین گوندی وێرانکردووە و باخ و ڕەز و پاوانی سوتاندوە و دەیان  هاوڵاتی سڤیلی برینداركردووه‌ و کوشتوە، تەنانەت کەمپی ئاوارەکانی کردۆتە ئامانجی فڕۆکە جەنگیەکانی خۆی و خەڵکی بێتاوانی لە خوێن هەڵکێشاوە و بەردەوامیش ترس و دلەراوکێ کردۆتە تارماییەکی کوشندە بەسەر ژیانیانەوە.  ئه‌م ڕێژمه‌ هه‌موو ئه‌مانه‌ی وەک  ڕێگایەک بۆ خۆدەربازکردن لە قەیرانە ناوخۆییەکانی خۆی و هەڵسانەوەی باری شکستەکانی و پاراستنی پێگەی ڕوولەخواری لەئاست ناوچەکەدا، بەدەستەوە گرتوە. بەڵام  ئەم لەشکرکێشی و پێ لێڕاکێشانە سەربازییەی دەوڵەتی تورکیا و ئەم هێرش و پەلامارانەی بۆ سەر هەرێمی کوردستان، کە بە بەرچاوی ئەمریکاوە، کە گوایه‌ ئەمنیەتی ناوچەکەی لەئەستۆیە و هیچ کاردانەوەیەک لەخۆی نیشان نادا، ئەوەشی کە حکومەتی عێراق و حیزبە دەسەڵاتدارەکانی کوردستان، بێدەنگەیان هەڵبژاردووە، دەرخەری ئەو ڕاستییەن کە هەموو ئەم لایەنانە لەپیناو گەیشتن بە بەرژەوەندیە سیاسیە چەپەڵەکانیان، ئامادەن سەلامەتی  گیانی و ماڵی و ئەمنیەت و ئاسایشی کۆمەڵایەتی هاوڵاتیانی کوردستان، بەبارمتە بگرن و بیخەنەبەردەم مەترسییەوە.  حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاریی کوردستان بەتوندی سەرکۆنەی هێرشە سەربازییەکانی دەوڵەتی فاشیستی تورکیا و تاوانەکانی بۆ سەر هەرێمی کوردستان دەکا و هاوکات ئەمریکا و دەسەڵاتداران لە هەولێر و لە بەغدا، بەرپرسیار دەکات بەرامبەر بەو دەستدرێژی و هێرش و تاوانانەی لەلایەن تورکیاوە بۆ سەر خەڵکی کوردستان بەڕێخراوە. حزبی کۆمۆنیستی کرێکاریی کوردستان تەئکید دەکات کە تەنها بە خەباتی یەکگرتوانەی خەڵکی ئازادیخوازی کوردستان و ناوچەکە، لەپێشیانەوە کرێکاران و ئازادیخوازانی کۆمەڵگه‌ی تورکیا و هێنانەمەیدانی ناڕەزایەتیەکی جەماوەری بەرفراوان بەدژی دەوڵەتی فاشیستی تورکیا، دەتوانرێ سنورێک بۆ تاوانەکان و دەستدرێژی و پەلامارە سەربازیەکانی دابنرێ.    حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاریی کوردستان ٥ ی جوڵای٢٠٢٤  

هاوڵاتی بەلەمێک لە تورکیاوە بە 110 سەرنشینەوە بەڕێکەوتووە و ونبووە لە تا ئێستادا چارەنووسی سەرنشینەکانی نادیارە. ئەمڕۆ هەینی 5ی تەمووزی 2024، رەنج پشدەری رۆژنامەنووس و چالاکوانی بواری کۆچبەران لە تۆڕی کۆمەڵایەتی فەیسبوک رایگەیاند، "بەلەمێک ونبووە و تا ئێستا چارەنووسی دیار نییە کە ئاخۆ نقووم بووە یان رێگەیان لێ ونبووە". رەنج پشدەری ئەوەشی خستۆتەڕوو، بەلەمەکە 110 کەسی هەڵگرتووە کە ژن و منداڵیشی تێدایە، تاوەکوو ئێستا چارەنووسی بەلەمەکە و سەرنشینەکانی دیار نییە. ئاماژەی بەوەشکردووە، بە گوێرەی زانیارییەکان ئەو بەلەمە لە تورکیاوە بەڕێکەوتووە و بەشێک لە سەرنشینەکانی کوردن.

هاوڵاتی ئەمڕۆ هەینی 5ی تەمووزی 2024، میدیا عێراقییەكان وێنەیەكیان بڵاو كردووەتەوە و باس لە هێنانی ئامێری هەڵكەندنی بیری نەوت دەكەن لە لایەن دەوڵەتی تورکیا بۆ هەرێمی کوردستان. میدیاكان دەڵێن: دەوڵەتی تورکیا ئامێری هەڵكەندنی بیری نەوتی هێناوەتە گوندی شیناڤا لە ئیدارەی زاخۆ سەر بە پارێزگای دهۆك لەسەر سنووری هەرێمی كوردستان. ئاماژەشیان بەوەکردووە، ئامانج لەم كارەی دەوڵەتی توركیا دزینی نەوتی هەرێمی كوردستانە لە رێگەی هەڵكەندنی ئەو بیرە نەوتەوە.  

هاوڵاتی بەرپرسی كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عێراق لە پارێزگای كەركوك رایگەیاند، یەك ناوەندی دەنگدان بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی هەرێمی كوردستان دەكرێتەوە، كە بڕیارە لە 20ی تشرینی یەكەمی ئەمساڵ بەڕێوەبچێت. ئەمڕۆ هەینی، 5ی تەمووزی 2024، عەلی بەیاتی بەرپرسی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق لە پارێزگای کەرکوک راگەیاند، كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عێراق لە رێگەی نووسینگەكەیەوە لە كەركوك، یەك ناوەندی دەنگدا لە شارەكە دەكاتەوە بۆ بەشداریكردن هاوڵاتیان لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی هەرێمی كوردستان. دەشڵێت، ئەم سەنتەرە بۆ ئەو كەسانە دەبێت، كە مافی دەنگدانیان هەیە لەم هەڵبژاردنەدا، هەروەها كۆمسیۆن كاردەكات بۆ تەواوكردنی كارەكانی بەپێی كاتی دیاریكراو و كارئاسانی بۆ دەنگدەران. جێگەی ئاماژەیە، سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان رایگەیاند، رۆژی 20ی تشرینی یەكەمی 2024بۆ هەڵبژاردنی خوولی شەشەمی پەرلەمانی هەرێمی كوردستان بەڕێوەدەچێت، هەروەها هەڵبژاردنەكە لەلایەن كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانی عێراقەوە بەڕێوە دەبرێت.

هاوڵاتی داهاتی یەك هەفتەی سلێمانی لە رۆژی 29ی حوزەیرانی 2024، تا 5ی تەمووزی 2024ی، بڕی 17 ملیار و 80ملیۆن و 814 هەزار و 383 دینار بووە. سایتی شەفافییەت داهاتی هەفتەی رابردووی سلێمانی بڵاوكردەوە، بەپێی راگەیەندراوەكە كۆی گشتی داهاتی سلێمانی، هەڵەبجە، گەرمیان و راپەرین لە هەفتەی رابردوودا 17 ملیار و 80 ملیۆن و 814 هەزار و 383 دیناربووە. لە راپۆرتەكەدا ئاماژە بەوەشكراوە، داهاتی هەفتەی رابردوو لە چاو هەفتەی پێشووتر نزیكەی 11% واتا نزیكەی دوو ملیار دینار كەمی كردووە. دەشڵیت، بەجۆرێك كە 79%ی داهاتەکە بەشێوەی نەختینەیە و 21%ی داهاتەکە بەشێوەی چەک بووە.  

هاوڵاتی لە ماوە چەند رۆژ رابردوودا بەهای دۆلار بەرامبەر بە دیناری عێراقی بەشێوەیەكی بەرچاو بەرزبوویەوە. ئەمڕۆ هەینی 5ی تەمووزی 2024، موعین كازمی ئەندامی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق لە بارەی بەرزبوونەوەی بەهای دۆلار بەرامبەر بەدیناری عێراقی بۆ میدیا ناوخۆییەكان رایگەیاند، بەرزبوونەوەی نرخی دۆلار لە بازاڕ كاتییە، پێشبینی دەکەم لە دوو رۆژی داهاتوودا بەهای دۆلار كەم ببێتەوە. موعین كازمی دەشڵێت، بەراورد بە پێشوو نرخی دۆلار لە بازاڕەكاندا بەشێوەیەكی بەرچاو بەرزبووتەوە، ئەم بەرزبوونەوەیە پەیوەستە بە بڕی خواست لەسەر دراوەكە لە بازاڕەكاندا، دەشڵێت، ئەم بەرزبوونەوە كاتییە. ئاماژەی بەوەشكرد، بانكی ناوەندیی عێراق بە شێوەیەكی ئاسایی و رۆژانە دۆلار دەفرۆشێت و هیچ كێشەیەك لە پرسی دابینكردنی دۆلاردا نییە، بەرزبوونەوەی بەهای دۆلار رێ و شوێنی خۆی هەیە. موعین کازمی لە كۆتایشدا وتی: پێشبینی دەكەین لە ماوەی دوو رۆژی داهاتوودا بەهای دۆلار وردە وردە دابەزینی بەخۆیەوە ببینێت.  جێگای ئاماژەیە، لە دوای جەژنی قوربانەوە، نرخی دۆلار بۆ هەر 100 دۆلارێك وردە وردە لە 145 هەزار و 800 هەزار دینارەوە بەرزبووەتەوە بۆ نزیكەی 150 هەزار دینار، لە ئێستاشدا بەهای 100 دۆلار بەرامبەر بە 148 هەزار و 600 دینارە.  

هاوڵاتی رێکخراوی مافی مرۆڤی ئێران، بە بڵاوکردنەوەی راگەیاندنێکی نوێ دەربارەی دۆخی مافی مرۆڤ لە ئێران رایگەیاند، لە 6 مانگی یەکەمی 2024 دا، 249 کەس لە ئێران لە سێدارە دراون و لە هەمانکاتدا نیگەرانی خۆی دەربڕی کە دوای هەڵبژاردنەکانی سەرۆککۆماری، شەپۆلی لە سێدارەدان پەرە ئەستێنێت. مەحموود ئەمیری موقەدەم، بەڕێوەبەری رێکخراوی مافی مرۆڤی ئێران، بە ئاماژە بە ئەزموونەکانی خولەکانی پێشتری هەڵبژاردن لە سەر ئەو باوەڕەیە کۆماری ئیسلامی لەگەڵ نزیکبوونەوە لە هەڵبژاردن، بۆ هاندانی خەڵک بۆ بەشداری لە هەڵبژاردن، ژمارەی لە سێدارەدانەکان کەم ئەکاتەوە، دوای هەڵبژاردنەکان، ژمارەی لە سێدارەدانەکان بە خێرایی ئەچێتە سەرەوەو دەست ئەکاتەوە بە جێبەجێکردنی سزای لە سێدارەدان لە زیندانەکان. ئەمیری موقەدەم کۆمەڵگای جیهانی ئاگادار ئەکاتەوە بەوەی کە ئەگەری هەیە دوای هەڵبژاردنەکانی سەرۆککۆماری،لە سێدارەدانەکان لە ئێران پەرە بستێنێت و پێویستە کۆمەڵگای جیهانی خۆی ئامادە بکات بەوەی دژی سێدارە لە ئێران هەڵوێستی ببێت. بە پێی دوایین ئاماری رێکخراوی مافی مرۆڤی ئێران لە 6 مانگی یەکەمی 2024 دا، لانیکەم 249 کەس لە ئێران لە سێدارە دراون کە لەو ژمارەیە 10 کەسیان ژن بوون. بە پێی ئەم راپۆرتەی رێکخراوی مافی مرۆڤی ئێران لە ماوەی ئەم 6 مانگەدا، 14 کەس بە هۆکاری سیاسی و جیاوازی بیروباوەڕ لە سێدارە دراون ، 5 کەسیان تۆمەتی سیخوڕی بۆ ئیسرائیل دراوەتە پاڵیان. هەروەها بە پێی ئامارەکان لەو ژمارەیە 35 کەسیان بەلووچ بوون. رێکخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی لە دوایین ئاماریدا دەربارەی ژمارەی لە سێدارەدانەکان لە دونیا ئاماژەی بەوە داوە کە لە سێدارەدان لە ئێران بە شێوەی بەرچاو پەرەی سەندووەو 75 لە سەدی ژمارەی ئەو کەسانەی لە ئێران لە سێدارە دراون، لە ئێرانلە سێدارەدرەدراون.  رێکخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی ئەڵێت، دوای بزووتنەوەی ژن، ژیان، ئازادی، کۆماری ئیسلامی زیاتر لە هەموو کات پەنا بۆ لە سێدارەدان ئەبات بۆ ترساندنی خەڵک و کۆنتڕۆلکردنی کۆمەڵگا.  

هاوڵاتی بەپێی پێشبینییەكانی كەشناسیی هەرێم ئەمڕۆ بەراورد بە دوێنێ پلەی گەرمی تا 5 پلە بەرزدەبێتەوە. ئەمڕۆ هەینی، 5ی تەمووزی 2024، بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی كەشناسی هەرێم رایگەیاند، ئەمڕۆ هەینی ئاسمان ساماڵ دەبێت، پلەکانی گەرماش بەرزتر دەبێت بە 2 تـا 5 پلە بەراورد بە تۆمارکراوەکانى دوێنێ. دەشڵێت، سبه‌ی شه‌ممه‌ به‌هه‌مان شێوه‌ ئاسمان ساماڵ ده‌بێت و پله‌كانی گه‌رماش له‌به‌رزیدا ده‌مێننه‌وه‌، لە هەردوو رۆژەكەدا خێرایى با مامناوەند دەبێت و ئاراستەكەشی باشووری خۆرئاوا دەبێت. به‌رزترین پله‌كانی گه‌رمای پێشبینیكراو: هەولێر: 44 سلێمانی: 41 دهۆک : 43 کەرکووک: 46 هەڵەبجە: 44 زاخۆ: 43 سۆران: 41 حاجی ئۆمەران: 32 گەرمیان: 48  

مەهران رەمەزان هاوڵاتی، سلێمانی لە مانگی حوزەیراندا لە سنووری ناوچەکانی عەفرین، گرێسپی و سەرێکانی دەوڵەتی تورکیا 18 هاوڵاتی کوشتووە. ئەمڕۆ هەینی 5ی تەمووزی 2024، ئاژانسی هەواڵی (ANHA) ئاماری تاوانەکانی دەوڵەتی تورکیای لە مانگی حوزەیران لە رۆژئاوای کوردستان بڵاوکردەوە و تێدا هاتووە تەنها لەو مانگەدا 18 هاوڵاتی کوشتووە و دەیان کەسیشی رفاندووە و دەستدرێژیشیان کردۆتە سەر منداڵان. بەپێی ئاماری ئاژانسی هەواڵی (ANHA)، لە ماوەی مانگی حوزیراندا لە سنووری ناوچەکانی عەفرین، گرێسپی و سەرێکانی، دەوڵەتی تورکیا و 18 هاوڵاتی مەدەنیی کوشتووە. ئاژانسەکە ئەوەشی خستۆتەڕوو، هەر لەو مانگەدا سوپای تورکیا لە رۆژئاوای کوردستان بە دەیان خەڵکی مەدەنییان رفاندووە و هەندێكیشیان بۆ جاری دووهەمە لەلایەن سوپاکە دەرفێندرێن، پاش ئەوەی کە یەکەمجار لە بەرامبەر پارەدا رفێندرابوون. هاوکات ئاژانسەکە ئاماژەی بەوەشکردووە، جگە لە تاوانی کوشتن و رفاندن لەلایەن سوپای تورکیا بۆ سەر ناوچەکانی سنووری عەفرین، گرێسپی و سەرێکانی، هەر بەوەش نەوەستاون و بەڵکو ئەشکەنجەی منداڵانیشیان داوە و دەستدرێژیشیان کردۆتە سەر بەشێکیان.

هاوڵاتی ئەمڕۆ هەینی کاتژمێر 8 ی بەیانی بە کاتی تاران گەڕی دووهەمی هەڵبژاردنی سەرۆککۆماری ئێران بۆ دیاریکردنی جێگرەوەی ئیبراهیم رەئیسی کە 19ی ئایار لە رووداوی کەوتنە خوارەوەی کۆپتەر گیانی لە دەستدا دەستپی پێکرد. لە گەڕی یەکەمی ئەم هەڵبژاردنەدا کە رۆژی 28ی حوزەیران بەڕێوەچوو، مەسعوود پزشکیان بە 10 میلیۆن و 415 هەزار و 991 دەنگ و سەعید جەلیلی بە 9 میلیۆنو 473 هەزار و 298 دەنگ، زۆرترین دەنگەکانیان بەدەست هێنا، بەڵام نەیانتوانی 50% دەنگی بەشداربوان بە دەست بهێنن و گەیشتنە قۆناغی دووهەم. گرینگترین رووداوی گەڕی یەکەمی هەڵبژاردنی سەرۆککۆماری ئێران، بەشداری کەمتر لە 40%خەڵک بوو. بە شێوەیەک کە تەنانەت رێبەری باڵای کۆماری ئیسلامیش باسی لە بەشداری کەمی خەڵک کرد و داوای لە خەڵک کرد لە هەڵبژاردنەکانی ئەمڕۆ هەینی ٥ی تەمووز دا بەشداری بکەن. کاتژمێر 8ی بەیانی، عەلی خامنەیی ڕێبەری باڵای کۆماری ئیسلامی لە حوسەینییەی ئیمام خومەینی لە تاران دەنگی خۆی خستە سندووقی دەنگدانەوە.