نێردەی نەتەوە یەکگرتوەکان بۆ هاریکاریی عێراق (یونامی) دەڵێت، "نیگەرانن" لە دووبارە سزادانەوەی شێروان شێروانی و بەدوداچوونی بۆ دەکەن. راشیگەیاندووە: "حکومەتی هەرێمی کوردستان پێویستە سەروەریی یاسا و مافەكانی مرۆڤ بپارێزێت". 19ـی ئەم مانگە، دادگەی بنەسڵاوە لە هەولێر، سزای چوار ساڵ و پێنج مانگی دیکە زیندانیی بەسەر شێروان شێروانی، چالاکڤانی حکومدراو لە هەرێمی کوردستان سەپاند. لە راگەیێندراوەکەی یونامی، کە ئەمڕۆ پێنجشەممە بڵاوکراوەتەوە هاتووە: "نێردەی نەتەوە یەکگرتوەکان بۆ هاریکاریی عێراق (یونامی) نیگەرانیی خۆی دەردەبڕێت سەبارەت بە بڕیاری دادگای بنەسڵاوە لە رۆژی 19ـی ئابی 2025 بە سزادانی رۆژنامەنووس بەڕێز شێروان شێروانی، بە چوار ساڵ و نیو بەندکردن بە تۆمەتێک، کە ئەو خۆی رەتی کردووەتەوە". لەبارەی هۆکاری نیگەرانییەکەیانەوە یونامی ئاماژەی بەوەکردووە، ئەو سزایەی شێروان شێروانی "رەنگە لە جێگەی خۆیدا نەبووبێت و بەشێوەیەکی ستەمکارانەش درابێت. یونامی لەو باوەڕەدایە، کە دادگای ناوبراو هۆکاری قەناعەتپێکەری بۆ ئەوەی کە پێی دەگوترێت (زەرفی موشەدەد)ـی بەهەند وەرنەگرتبێت". بەگوێرەی یاسا، سزادانەکە دەکرێت تانەی لێ بدرێت. یونامی دەڵێت، لە دادگاییەکەی 19ـی ئاب لەوێ بوون و لە داهاتووشدا بەدواداچوون بۆ کەیسەکە بەردەوام دەبێت. شێروان شێروانی، کە لە ساڵی 2021ـەوە لە زیندانە، پێشتر سەرۆکی هەرێمی کوردستان سزاکەی بۆ نزیکەی نیوە کەمکردبوویەوە و دەبوو لە ئەیلوولی 2023 ئازاد بکرێت. لە کۆتایی راگەیێندراوەکەدا هاتووە: "یونامی سەرنجی ئەوە دەدات حکومەتی هەرێمی کوردستان پێویستە سەروەریی یاسا و مافەكانی مرۆڤ بپارێزێت" داواش لە دەسەڵاتدارانی هەرێمی کوردستانیش دەکات کە دڵنیا بن لەوەی کە دادگاییکردنی تاوانباران بەشێوەیەکی روون و رەوا و بەگوێرەی پێوەرە نێودەوڵەتییەکان بەڕێوەبچێت. دوای دانیشتنی دادگەی بنەسڵاوە لە 19ـی ئاب، محەممەد عەبدوڵڵا، یەکێک لە پارێزەرەکانی شێروان شێروانی گوتی: "دانیشتنی دادگەکە لەسەر سکاڵای کەسێک بووە بە ناوی رائید دڵدار بە مادەی 229 لە یاسای سزادانی عێراقی". پارێزەر محەممەد عەبدوڵڵا ئاماژەی بەوەکرد: "بەبێ بەڵگەی یەکلاکەرەوە دادگە سزاکەی بۆ ماوەی چوار ساڵ و پێنج مانگ بڕیوەتەوە". پارێزەرەکەی شێروان شێروانی گوتی، تانە لە بڕیارەکە دەدەن و گوتی: "هیوادارین لە دادگەی پێداچوونەوە بڕیارەکە هەڵوەشێندرێتەوە".
یەکەم دانپێدانانى عەجاج، ئەو تۆمەتبارەی بە جەلادەکەى نوگرەسەلمان ناسراوە، بڵاوکرایەوە. عەجاج ئەحمەد حەردان وتوویەتی: برسیکردنمان وەک چەکێک بەکارهێناوە، کە کاریگەرییەکەی زۆر لە بۆردومانی سەربازی زیاتر بوو، سێ یەکی ئەو کەسانەی دەستگیرکرابوون لە ماوەی 10 مانگدا گیانیان لەدەستداوە. عەبدولکەریم عەبد فازڵ، سەرۆکی دەزگای ئاسایشی نیشتیمانی عێراق رایگەیاندووە: پرۆسەی دەستگیرکردنی عەجاج دوای لێکۆڵینەوەی فراوان و دانپێدانانی ژمارەیەک ئەفسەری پێشوو بووە، عەجاج دەستی درێژی رژێمی بەعس بووە لە جێبەجێکردنی چەندین تاوانی راگواستنی زۆرەملێ و دەستگیرکردن و کۆمەڵکوژی. عەجاج باسى لە ئەشکەنجەدانى زیندانیان کردووە و دانی بەوەدا ناوە لە ماوەی 10 مانگدا نزیکەی دوو هەزار زیندانیی کوردی لەژێر ئەشکەنجەدا کوشتووە. رۆژنامەى سەباحى نیمچە فەرمیی عێراق چاوپێکەوتنی لەگەڵ ئەم تۆمەتبارە ئەنجامداوە و گوتویەتی، کاتێک لە ساڵى 1989 بووەتە بەڕێوەبەرى زیندانیی نوگرەسەلمان، 400 دەستگیرکراوى عەرەبی لێ بووە، لەبری ئەو زیندانییە عەرەبانە، نزیکەى سێ هەزار کوردى هەولێر و سلێمانى، بۆ نوگرە سەلمان گوازراونەتەوە. پێش وەرگرتنی ئەم پۆستەش، عەجاج لە ئیدارەی ئەمنی هەولێر و چەند ناوچەیەکی دیکەی عێراق کاری کردووە. عەجاج دانی بەوەدا ناوە لە نوگرەسەلمان سیاسەتى، دەستدرێژی، برسێتى و ئەشکەنجەی دەروونى و جەستەییان بەکارهێناوە، وەکو چەکێک بۆ کۆمەڵکوژکردنیان، بەجۆرێک ئازاری زیندانیانیان داوە، لە ماوەى 10 مانگدا دوو لەسەر سێ، واتە دوو هەزار زیندانی گیانیان لەدەستداوە. عەجاج ئەحمەد حەردان عوبێدى، لە پارێزگاى سەڵاحەدین لەدایکبووە، لە دواى رووخانى رژێمى بەعسەوە لەلایەن خێزانەکەیەوە و لەژێر ناوى جیاوازدا شاردراوەتەوە. ئەم تۆمەتبارە سەرەتاى ئەم مانگە لەلایەن دەزگاى ئاسایشى نیشتمانى عێراقەوە دەستگیرکرا، دەسەڵاتى دادوەریی عێراقیش سەرقاڵى کۆکردنەوەى شایەتحاڵ و سکاڵاکارانى تاوانەکانى عەجاجن، لە هەرێمى کوردستانیش سێ شوێن بۆ وەرگرتنى سکاڵا لەسەر تاوانەکانی ئامادەکران.
بڕیارە ئەمرۆ پێنجشەممە، بڕیارێکی چارەنووسساز لەبارەی دۆسیەی یاسایی شاسوار عەبدولواحید، سەرۆکی جوڵانەوەی نەوەی نوێ دەربکرێت. سەڵاح حەسەن، وتەبێژی دادگای سلێمانی، ڕاگەیاند، ئەمڕۆ شاسوار عەبدولواحید، سەرۆکی جوڵانەوەی نەوەی نوێ، دەبرێتە بەردەم دادوەر و گوتەی لێوەردەگیرێت، ئەوەش بەهۆی ئەوەی لە پێشوودا بە بێ ئامادەبوونى خۆی سزا درابوو. عەبدولواحید، کە ماوەی نزیکەی هەفتەیەکە بە فەرمانی دادگا و لەسەر بنەمای سکاڵایەکی شادی نەوزاد، پەرلەمانتاری پێشووی فراکسیۆنی نەوەی نوێ لە پەرلەمانی کوردستان، دەستبەسەر کراوە، ڕووبەڕووی سزای شەش مانگ زیندانیکردن بووەتەوە. سزاکە پێشتر و بەبێ ئامادەبوونی خۆی بە تۆمەتی "هەڕەشەکردن" لە پەرلەمانتارە ناوبراوەکە دەرچووە، بەڵام تانەی لێدراوە و ئێستا دۆسیەکە لە قۆناغی تێهەڵچوونەوە (تەمیز) دایە. چاوەڕوان دەکرێت لە دادگاکەدا پارێزەری شاسوار عەبدولواحید داوای پێداچوونەوە بە فەرمانی دەستگیرکردنی سەرۆکی جوڵانەوەی نەوەی نوێ بکات. پێشتر نەوەی نوێ داوایکردبوو شاسوار عەبدولواحید بە کەفالەت ئازاد بکرێت، بەڵام بە گوتەی دادوەر سەڵاح حەسەن، "تاوەکو حوکمەکە بەم جۆرە بێت بە کەفالەت ئازاد ناکرێت". 12ـی ئابی 2025، شاسوار عەبدولواحید، سەرۆکی جوڵانەوەی نەوەی نوێ، بە فەرمانی دادوەر لەلایەن هێزێکی پۆلیسی سلێمانییەوە دەستگیرکرا. سەڵاح حەسەن، جێگرى سەرۆکى دادگاى سلێمانى کە هاوکات گوتەبێژى دادگاکەشە، راگەیاند، شاسوار عەبدولواحید هەڕەشەى لە پەرلەمانتارێکى پێشوو کردووە. دەشڵێت، پەرلەمانتارەکە لەساڵى 2021ـەوە سکاڵاى لەسەر تۆمارکردووە، دادگا ئاگادارکردنەوەى بۆ دەنێرێت، بەڵام ئامادە نابێت لە بەردەم دادوەر. گوتیشى، پاش چوارساڵ دادگاى سلێمانى بە بێ ئامادەبوونى خۆى سزاى شەش مانگ زیندانیى بۆ شاسوار عەبدولواحید دەرکردووە. هەروەها جێگرى سەرۆکى دادگاى سلێمانى، راشیگەیاند، بەهۆى ئەوەى شاسوار عەبدولواحید بەدەم ئاگادارکردنەوەکانى دادگاوە نەچووە، بۆیە دادگا بەبێ ئامادەبوونى خۆى سزاى داوە. بەپێی زانیارییەکان، دادوەر لە دانیشتنی ڕۆژی پێنجشەممەدا لەبەردەم سێ ئەگەری سەرەکیدایە کە هەر یەکێکیان ئاڕاستەی دۆسیەکە بە تەواوی دەگۆڕێت: پشتڕاستکردنەوەی سزا: دادوەر بڕیاری پێشووی دادگا پەسەند بکات و سزای شەش مانگ زیندانیکردنەکە جێگیر بکات. لەم حاڵەتەدا، شاسوار عەبدولواحید لە زیندان دەمێنێتەوە تا تەواوکردنی ماوەی سزاکەی. ئازادکردن بە کەفالەت: دادوەر بڕیار بدات بە کردنەوەی دۆسیەکە و دیاریکردنی وادەیەکی نوێ بۆ دادگاییکردنەوەی عەبدولواحید بە ئامادەبوونی خۆی. لەم ئەگەرەدا، تا کاتی دانیشتنی داهاتوو بە دانانی کەفالەت ئازاد دەکرێت. هێشتنەوە لە زیندان تا دادگاییکردنەوە: وەک ئەگەری دووەم، دادگا ڕۆژێکی تر بۆ دادگاییکردن دیاری بکات، بەڵام تا ئەو کاتە عەبدولواحید لە زینداندا بهێڵێتەوە.
کۆمپانیای دی ئێن ئۆ بەرزبوونەوەی داهات و بەرهەمی نەوتی لە هەرێمی کوردستان راگەیاند و دەڵێت لە چارەکی دووەمی ئەمساڵ بەرهەم و داهاتی نەوتمان زیادیکردووە. لەڕاگەیەندراوێکیاندا کە ئەمڕۆ پێنج شەممە بڵاوکراوەتەوە، دی ئێن ئۆئ ئاماژە بۆ ئەوەدەکەن لە هەرێمی کوردستان و دەریای باکوور 258 ملیۆن دۆلار قازانجمان کردووە كۆمپانیای (DNO)ی نەرویجی راپۆرتی چارەكی دووەمی ئاستی بەرهەمهێنانی نەوتی لە هەرێمی كوردستان بڵاوكردەوە، بەگوێرەی راپۆرتی كۆمپانیاكە، پوختەی بەرهەمی لەماوەی ئەو چارەکەدا (56)هەزار و (100)بەرمیلی رۆژانە بووە. كۆماپانیاكە ئاماژە بەوەشدەكات: لە کاتێکدا ئەو چاکسازییانەی چەند مانگێکی خایاند تائێستا هەڵپەسێردراون و نیگەرانییە ئەمنییەکان لەجێی خۆیانن، دوای هێرشی فڕۆکەی بێفڕۆکەوان بۆ سەر کێڵگەکانی سەر بە (DNO) لە کوردستان، کۆمپانیاكە کۆی بەرهەمهێنانی لەسەر بنەمایەكی ئەزموونی زیادکردووە بۆ (55) هەزار بەرمیل لە رۆژێکدا، کە بە نزیکەیی بە یەکسانی لە نێوان کێڵگەکانی تاوکێ و پێشخاپوردا دابەشکراوە. کەمبوونەوەی بەرهەم بەراورد بە چارەکی پێشوو، بەهۆی دوو وەستانی کارکردنەوە بوو کە بەهۆی کێشەکانی بازاڕەوە سەپێنران. لەکاتی ئەو وەستانانەدا، DNO هەندێک چاکسازی کرد، کە لە بنەڕەتدا بڕیاربوو لە کۆتاییەکانی ئەمساڵدا بکرێن. کۆمپانیای DNO خاوەنی 75٪ی پشکەکانی مۆڵەتی تاوکێیە و بەکارخەری بلۆکەکەیە، هاوبەشەکەشی کە کۆمپانیای "گەنەڵ ئێنێرجی "یە، خاوەنی 25٪ی مۆڵەتەکەیە.
وەفدی باڵای حکومەتی هەرێم لەگەڵ وەزارەتی دارایی کۆبوونەوە و لە کۆبوونەوەکەدا هەردوولا لەسەر پرسی موچە و رادەستکردنی داهاتی نانەوتی گەیشتونەتە لێکتێگەیشتن، هاوکات شاندی هەرێم داوایان لە تەیف سامی کردووە، مووچەی مانگی شەش بنێرێت، بەڵام وەزیرەکەی عێراق گوتوویەتی: "هەر کات نووسراوی ئەنجوومەنی وەزیرانمان پێگەیشت، دەینێرین." سەرچاوەیەک لە شاندى باڵای هەرێم ڕایگەیاند: هەرێم و بەغدا رێکەوتوون لەسەر ئەوەی داهاتی گومرکی لە سەدا پەنجا بە پەنجا بێت و بە نیوەی لە نێوان هەرێم و بەغدا دابەش دەکرێت، هاوکات هەفتەی داهاتوو وەفدی حکومەتی هەرێم لەگەڵ دارایی عیراق و لیژنە وزارییەکە کۆدەبێتەوە و داهاتی باج و رسومات یەکلایی دەکەنەوە. سەرچاوەکە ئاماژەی بەوەشکردووە، حکومەتی عیراق رازی بووە کە لە دوای مانگی شەشەوە بە 120 ملیار دینارەکەدا بچێتەوە، ئەمەش رەزامەندی تەیف سامیی لەسەرە ، بەڵام هێشتا لەسەر هیچ ژمارەیەکیش رێکەوتن نەکراوە. بەوتەى ئەو سەرچاوە باڵایە، وەزارەتی دارایی عیراق لە چاوەڕوانی گەیشتنی نوسراوەکەی ئەنجومەنی وەزیرانی عیراقە بۆ خەرجکردنی مووچەی مانگی شەش، لە کاتی گەیشتنی نوسراوەکە بۆ دارایی عیراق، ئەوکات لەسەر بنەمای ئەو نوسراوە تەیف سامی ئیمزا لەسەر خەرجکردنی پارەی مووچەی مانگی شەش دەکات. ئاشکرایشیکرد، لە کاتی رادەستکردنی 120 ملیارەکە لەلایەن هەرێمەوە بە بەغداد و تەواو کردنی (رێکارەکانی) دەستپێکردنەوەی نەوت، راستەوخۆ پارەی موچەی مانگی شەش خەرج دەکرێت، واتا تەنها تەواوکردنی رێکارەکان نەک هەناردەکردنەوەی نەوت. بەپێى زانیاریەکانى سەرچاوە باڵاکە، خەرجکردنی موچەی مانگی شەش پەیوەست کراوە رادەستکردنی 120 ملیارەکە و تەواوکردنی ریکارەکانی هەناردەکردنەوەی نەوت. لەلایەکى دیکەوە ئەندامێکى بەشداربووى کۆبونەوەکەى ئەمڕۆ کە نەیوست ناوى ئاشکرابکرێت دەڵێت: شاندی هەرێمی کوردستان داوایان لە تەیف سامی، وەزیری دارایی عێراق کردووە مووچەی مانگی شەش خەرج بکات، بەڵام ئەو رایگەیاندووە، 'تاوەکو ئێستا نووسراوی ئەو بڕیارەی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراقی بەدەست نەگەیشتووە و هەر کاتێک گەیشتە دەستیان لەسەر بنەمای بڕیارەکە، مووچەی مانگی شەشی هەرێمی کوردستان خەرج دەکەن'." شاندی هەرێمی کوردستان لەگەڵ وەزارەتی دارایی عێراق و لیژنە وەزارییەکەی حکومەتی عێراق بەردەوام دەبن لە کۆبوونەوە و گفتوگۆکردن، ماوەی هەفتەیەکیان لەبەردەستە تاوەکو بگەنە ئەنجامی کۆتایی."
بارزانی و هەڵسوڕێنەری كاروباری باڵیۆزخانەی ئەمەریكا لە عێراق هاوڕابوون کە پێویستە چارەسەری پرسی کێشەی مووچە و شایستە داراییەکانی هەرێم بکرێت و مووچەی هاووڵاتییان نەبێتە بەشێک لە ناکۆکی و ململانێی سیاسی. ئەمڕۆ چوارشەممە 20ـی ئابی 2025 لە ڕاگەیەندراوێکدا بارەگای بارزانی ڕایگەیاند، لە سەلاحەددین مەسعود بارزانی، پێشوازی لە باڵیۆز ستیڤن فەیگن، هەڵسوڕێنەری كاروباری باڵیۆزخانەی ئەمەریكا لە عێراق كرد. لە ڕاگەیەندراوەکەدا هاتووە؛ لە دیدارەكەدا كە گویندەلن گرین، كونسوڵی گشتیی ئەمەریكا لە هەولێریش ئامادەی بوو، بیروڕا لە بارەیی دوایین پێشهات و ڕووداوەکانی ناوچەکە و پەیوەندییەکانی نێوان هەولێر و بەغدا و هەناردەکردنەوەی نەوت ئاڵوگۆڕ کران و پاڵپشتیی کۆمپانیاکانی نەوتی ئەمەریکی کە بەپێی یاسا و دەستور ڕێککەوتنیان لەگەڵ حکوومەتی هەرێم ئەنجامداوە دووپاتکرایەوە و هەردوولا هاوڕابوون کە پێویستە چارەسەری پرسی کێشەی مووچە و شایستە داراییەکانی هەرێم بکرێت و مووچەی هاووڵاتییان نەبێتە بەشێک لە ناکۆکی و ململانێی سیاسی. لەلایەکی دیکەوە وێڕای جەختکردنەوە لە بەهێزترکردنی پەیوەندی دوو لایەنەی نێوان هەرێمی کوردستان و ئەمەریکا، باس لە هەڵبژاردنی داهاتووی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق و بارودۆخی سووریا و پێشوەچوونی هەنگاوەکانی چاکسازی لە وەزارەتی پێشمەرگە و بەردەوامیی هەنگاوە ئەرێنییەکان سەبارەت بە پێکهێنانی کابینەی نوێی حکوومەتی هەرێمی کوردستان گفتوگۆیان لەبارەوە کرا.
وتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستان ئاماژە بەوەدەدات، شاندی باڵای هەرێمی کوردستان لە بەغدا کۆبوونەوەی یەکلایکەرەوە لەبارەی پرسی مووچە و داهاتی نانەوتی دەکەن، جەخت لەوەشدەکاتەوە کە 120 ملیار دینار داهاتی نانەوتی ئامادەیە، هەرکاتێک پێویست بکات ڕادەستی بەغدا دەکرێت. کۆبوونەوەکەی شاندی هەرێمی کوردستان و تەیف سامی لە بەغدا بەردەوامە، کۆبوونەوەکە لەبارەی پۆلێنکردنی داهاتی نانەوتییە. ئەگەر هەردوولا گەیشتنە ڕێککەوتن لە کۆتایی کۆبوونەوەکە ڕاپۆرتێک ئامادە دەکرێت بۆ ئەوەی بخرێتە بەردەستی سەرۆکوەزیرانی عێراق. پێشەوا هەورامی، وتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستان وتی، "کەمێک پێش ئێستا قسەم لەگەڵ شاندی هەرێمی کوردستان کرد، لە بەغدا کۆبوونەوەیەکی یەکلاییکەرەوە هەیە، سەبارەت بەگەیشتن بەڕێککەوتن دەربارەی پرسە داراییەکان." وتیشی، "120 ملیار دینار داهاتی نانەوتیی مانگی شەش ئامادەیە، هەر کاتێک پێویست بکات دەخرێتە سەر هەژماری بانکی وەزارەتی دارایی عێراق." ماوەی دوو ڕۆژە شاندێکی وەزارەتی دارایی هەرێمی کوردستان لە بەغدایە. دوێنێ ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق بڕیاری ناردنی مووچەی دا بە مەرجی جێبەجێکردنی سێ داواکاری، بەڵام ئەنجامی ئەم کۆبوونەوەیەی نێوان شاندی کوردستان و تەیف سامی بۆ پۆلێنکردنی داهاتی نانەوتی مانگەکانی داهاتووە. واتا پەیوەندی نییە بەو 120 ملیارەی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق کە وەکو مەرج دیاری کردووە بۆ ناردنی مووچەی مانگی شەش.
هەوڵەکان بۆ چارەسەرکردنی پرسی کورد و کۆتاییهێنان بە دەیان ساڵ لە پێکدادانی چەکداری، چوونەتە قۆناغێکی نوێوە. لە ماوەی چەند ڕۆژی ڕابردوودا، کۆمیسیۆنی "دیموکراسی، برایەتی و یەکڕیزی نیشتمانی" کە لە نوێنەرانی پارتە سیاسییەکانی ناو پەرلەمان پێکدێت، چەندان کۆبوونەوەی گرنگی ئەنجام داوە. دوێنێ سێشەممە، 19ـی ئابی 2025، میوانداریی ماهینوور گۆکتاش، وەزیری کاروباری خێزان و خزمەتگوزارییە کۆمەڵایەتییەکان و نوێنەرانی کۆمەڵەی کەسوکاری شەهیدان و قوربانییانی سەربازی و پۆلیسی کرد. نوعمان کورتوڵموش، سەرۆکی پەرلەمانی تورکیا، لە گوتاری دەستپێکی کۆبوونەوەکەدا جەختیکردەوە، ئەم قۆناغە "مێژووییە" و نابێت وەک دانوستان یان سازش سەیر بکرێت. کورتوڵموش ئاماژەی بەوەدا، ئەم هەنگاوە نوێیە دەرفەتێکە بۆ چارەسەرکردنی کێشەکان لە چوارچێوەی یاسادا و دوور لە توندوتیژی. لەلایەن خۆیەوە، ماهینوور گۆکتاش ڕایگەیاند "دیموکراسی بەبێ برایەتی و لەسەر بنەمایەکی پتەو دانامەزرێت." عومەر فاروق گەرگەرلیئۆغڵو، پەرلەمانتاری دەم پارتی لە کۆجائێلی، پێیوایە کە پرسی کورد دەبێت لەسەر بنەمای مافە یەکسانەکان چارەسەر بکرێت و گوێگرتن لە داواکارییەکانی "دایکانی ئاشتی" زۆر گرنگە. گەرگەرلیئۆغڵو لە لێدوانێکدا ڕاگەیاند: "لەم خاکەدا ئازار و مەینەتی زۆر بینراوە. کاتی ئەوە هاتووە کە هەردوولا، تورک و کورد، لە یەکتری تێبگەن و هەنگاو بۆ ئایندەیەکی هاوبەش بنێن. تەنها کورد نامرێت، تورکیش دەمرێت، چ گەریلا بێت یان سەرباز. بۆیە گوێگرتن لە دایکان زۆر گرنگە." هەروەها، ئیدریس شاهین، پەرلەمانتاری پارتی 'دەڤا' لە ئەنقەرە، ئاماژەی بەوەدا، نابێت ئەم هەوڵانە ببنە هۆی ڕکابەری و پێویستە گوێ لە هەموو لایەنەکان بگیرێت. شاهین باسی لە لێدوانەکانی عەلی باباجان، سەرۆکی پارتەکەی کرد سەبارەت بە ڕێبەری زیندانیکراوی پەکەکە، عەبدوڵڵا ئۆجەلان و گوتی: "گوێگرتن لە ئۆجەلان بۆ پرسی ڕێکخستنەوەی ڕێکخراوەکە گرنگە، بەڵام داواکارییەکانی هاووڵاتیان و دیداری سەرکردەکانی ڕێکخراوەکە دەبێت جیا بکرێنەوە." کۆبوونەوەکانی کۆمیسیۆن بەردەوام دەبن و بڕیارە ئەمڕۆ چوارشەممە، 20ـی ئابی 2025، میوانداری "دایکانی ئاشتی" و "دایکانی شەممە" بکرێت. هەروەها نوێنەرانی کۆمەڵەکانی مافی مرۆڤیش بانگهێشت دەکرێن. دوای گوێگرتن لە هەموو لایەنەکان، کۆمیسیۆن ڕاپۆرتێک ئامادە دەکات و پێشکەشی پەرلەمانی دەکات بە مەبەستی داڕشتنی نەخشەڕێگایەکی یاسایی بۆ پرۆسەی ئاشتی.
نزیکەى کاتژمێرێکە ژمارەیەک لە مامۆستایان و فەرمانبەرانى ناڕازی لەسلێمانی لەبەردەم بەرێوەبەرایەتى پەروەردەى ڕۆژئاوا کۆبوونەوەو دەستیان بەخۆپیشاندان کردو داوایانکرد بەزوویی کێشەکانى هەولێرو بەغدا بکرێت و دەستبەدابەشکردنى مووچە بکرێتەوە. پەیامنێرى هاوڵاتى ڕایگەیاند بۆ ڕێگری لە خۆپیشاندان هێزێکی زۆر لە نزیک بینای بەرێوبەرایەتی پەروەردەی رۆژئاوای سلێمانی بڵاوەی پێکراوەو پۆلیسى چالاکییە مەدەنییەکانى سلێمانى ئۆتۆمبێلى ئاوپرژێنیان بردووەتە شوێنى خۆپیشاندانەکە. پێشتر مامۆستایان و فەرمانبەرانی ناڕازی لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەنووسیدا رایاگەیاند، وەک دەستەی داکۆکی لە مامۆستایان و فەرمانبەرانی ناڕازی، رۆژى چوارشەممە لەبەردەم پەروەردەی رۆژئاوای سلێمانی خۆپیشاندان ئەنجام دەدەین. دەشڵێن، خۆپیشاندانەکەمان بۆ مووچە و جێبەجێکردنى رێککەوتنى نێوان هەرێمى کوردستان و بەغدادە، پەیوەندیی بە داواکاریی هیچ لایەنێکەوە نییە. لە راگەیەندراوەكەدا هاتوە"دەسەڵاتدارانی هەرێمی كوردستان وەك پیشەی هەمیشەییان نایانەوێت رێككەوتنەكان لەگەڵ بەغدا جێبەجێ بكەن و نەوت و داهات بەپێی رێككەوتنەكە نادەنە بەغدا، هەتا موچەی فەرمانبەران و قوت و بژێوییان لە بەغداوە بێتە ناردن و خەڵك لەو دۆخە ناهەموارە رزگاری بێت." دەستەكە ئاماژەی بەوەشدا "دەسەڵات 11 ساڵە لە ستەمكاری بەردەوامە و بەداخەوە كە دادگایەك نییە لێپرسینەوەیان لەگەڵدا بكات." جەختیشی كردەوە"چیتر وەك نوێنەرانی مامۆستایان و فەرمانبەران ناتوانین ئەم دۆخە سەپێندراوە ناڕەوایە قبوڵ بكەین.
نوسینگەی رێبوار تەها پارێزگاری کەرکوک ڕایدەگەیەنێت رەزامەندی محەمەد شیاع سودانی تەنها و تەنها تایبەتە بە جیاکردنەوەی فەرمانگەی کارەبای قەزای حەویجە لە فەرمانگەی گشتیی کارەبای کەرکوک. لەڕاگەیەندراوەکەى نوسینگەی رێبوار تەهادا ئەوەش هاتووە ئەگەر کەسانێک نیازیان هەبێت شوێنی دیکە بخەنە سەر ئەم بڕیارە، هەوڵەکانیان تەنها لەسەر کاغەز دەمێنێتەوە. هەروەها دەشڵێت: دەبوو شاخەوان عەبدوڵا، دەقی نووسراو و رەزامەندییەکەی سودانى بڵاوبکردایەتەوە، بۆ ئەوەی هیچ تەمومژ و لێکدانەوەیەکی هەڵە بۆ بابەتەکە دروست نەبێت. پێشتر شاخەوان عەبدوڵا جێگرى سەرۆکى پەرلەمانى عێراق نوسراوێک بڵاوکردەوە و ئاماژەى بەوەکردبوو، بەپێی ئەم نوسراوە بێت شوان و لەیلان و سەرگەران ویایچی و تازەو پردێ وداقوق و دووبز خراونەتە سەر حەویجە. ئاماژەى بەوەشکردبوو، فێڵیان لەپارێزگارى کەرکوک کردووە و نوسراویان بۆ حەویجە پێکردووە کەچی ئەو شوێنانەیان خستوەتە سەر بەپیلانی وەزیرێک. ئەمە کارەساتە ….. شاخەوان عەبدوڵا جێگرێ سەرۆکی پەرلەمانی عێراق بەپێی ئەم نوسراوە بێت شوان و لەیلان و سەرگەران ویایچی و تازەو پردێ وداقوق و دووبز خرایە سەر حەویجە ، بەپێ ئەم نورسراوە بێت ئیتر خانەوادەیەکی شەهیدی شوان و لەیلان و دووبزو پردێ و ئەوناوچانە ئەگەر پێویستیان بە عامودێک بێت دەبێت بچن داوا لە حەویجە بکەن بۆیان دابین بکات ، هەڵبەتە بۆ ئەم بابەتە زۆر نیگەران بوم و لەگەڵ بەریز زیاد وەزیری کارەبا قسەم کردو وتم لەسەرچی ئەساسێک ئەمەت کردوە ؟ سەرەتا ئاگادار نەبو دوای کەمێک پەیوەندی کردەوە توشی شۆکی کردم وتی دکتۆر خۆتان داواتان کردوە نوسراوێکی بۆناردم بەراستی پێم سەیر بو بینیم نوسراوێکی پارێزگا بەژمارە ٦٣٦ لەبەرواری ٢٠٢٥/٤/١٧ و بەئیمزای کاک ریبوار کراوە بۆ سەرۆک وەزیران و ئەویش هامشی کردوە لەوەشدا فێڵێکیان لەپارێزگار کردوە نوسراویان بۆ حەویجە پێ کردوە کەچی ئەو شوێنانەیان خستوەتە سەر بەپیلانی وەزیریک ، وتم دەبێت ئەو نوسراوە هەڵوەشێتەوە رەزامەندی دا بەڵام داوای کرد نوسراوێک بکرێت لەلایەن پارێزگارەوە بۆ هەڵوەشاندنەوەی ، بۆیە کاک رێبوار هەتا ئەو ناوچانەش بەدەردی قائمقامی دووبزو داقوق و فەرمانگەی کشتوکاڵ نەچوە نوسراوێک بکەو باقی لەسەر من چونکە نەمێژوو نەخەڵکی ئەوناچانە رەحم ناکەن.
ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق، ڕایدەگەیەنێت لەماوەى هەفتەیەکدا بەشی فیدراڵی داهاتی نانەوتی هەرێم دیاری دەکات. ئەمڕۆ سێشەممە، ئەنجوومەنی وەزیران لە دانیشتنی خۆیدا کە ئەمڕۆ بەڕێوەچوو، بە سەرۆکایەتی محەمەد شیاع سودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق، کۆمەڵێک بڕیاری دەرکرد. ئەنجومەن بڕیاریدا لەسەرەتادا ڕەزامەندی لەسەر نوێکردنەوەی بڕیارەکەی ژمارە (550)ی ساڵی 2025 بۆ دابینکردنی دارایی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان بۆ مانگی حوزەیران. ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق ئەوەشدەخاتەڕوو درێژە بە بڕیاری ناردنی مووچەی هەرێمی کوردستان دەدەین، لیژنەکان لە ماوەی هەفتەیەکدا راپۆرتی کۆتایی پێشکەش بکەن لە ماوەی هەفتەیەکدا بەشی فیدراڵی لە داهاتی نانەوتیی هەرێم دیاریبکرێت. مەرجەکانی حکومەتی عێراق ئەمانەن: 1. تەواوکردنی کارەکانی ئەو لیژنانەی لە بڕگەکانی (سێیەم و چوارەم)ـی بڕیارەکەدا هاتوون، بە مەرجێک هەریەکەیان کۆنووسێکی واژۆکراو لە ماوەی هەفتەیەکدا لە دەرچوونی ئەم بڕیارەوە، پێشکێش بە ئەنجوومەنی وەزیرانی فیدراڵی بکەن. 2. ئەو تیمەی کە بەپێی بڕگەی دووەم پێکهێنراوە، لە ماوەی هەفتەیەکدا کارەکانی تەواو بکات بە هەژمارکردنی پشکی گەنجینەی گشتیی فیدراڵی لە داهاتە نانەوتییەکانی هەرێمی کوردستان بەپێی یاسا و، هەولێر ئەو پشکە بداتەوە لەبری ئەو بڕە پارەیەی لە بڕگەی (دووەم/1)ی بڕیارەکەدا ئاماژەی پێکراوە. بە مەرجێک میکانیزمی هەژمارکردنەکە پەسەندکراوی وەزارەتی دارایی فیدراڵی و دیوانی چاودێریی دارایی فیدراڵی بێت. 3. حکومەتی هەرێمی کوردستان ئەو کۆمپانیا نەوتییانەی لە هەرێمی کوردستانی عێراق کار دەکەن، پابەند بکات بە رادەستکردنی نەوتی بەرهەمهێنراو، بەپێی حوکمەکانی یاسای بودجەی گشتیی فیدراڵی و بڕیاری ئەنجومەنی وەزیران ژمارە (550)ی ساڵی 2025.
حکومەتی عیراق بە مەرج رازی بووە موچەی مانگی شەشی موچەخۆرانی هەرێم خەرج بکات. سەرچاوەیەکی باڵای ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق ڕایگەیاند، بڕیاری خەرجکردنی مووچەی مانگی شەشی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان بە مەرج درا. سەرچاوەیەكی باڵا لە ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق ڕاگەیاند، كەمێك پێش ئێستا ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق بە كۆی دەنگ بڕیاری خەرجكردنی مووچەی مانگی شەشی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستانی دا. سەرچاوەكە ڕوونیشی كردەوە، بڕیارەكەی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراقە بە مەرجى ئەوەیە داواکاریەکانى پێشووى جێبەجێبکرێت وەک ناردنی 120 ملیار و رادەستکردنی نەوت. ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق ڕاگەیاندوە مووچەی مانگی شەشی وەک نیازپاکییەک دەنێێت و ئەم پارە ناردنە تەنها بۆ مووچەی مانگی شەشە. مەرجەکانی حکومەتی عیراق بۆ خەرجکردنی موچەی مانگی شەش: لەماوەی 72 کاتژمێردا هەرێم گرفتەکانی لەگەڵ بەغداد لەبارەی داهاتی نانەوتی و کێشەی کۆمپانیا نەوتییەکان چارەسەر بکات. حکومەتی هەرێم 120 ملیار دینار رادەستی وەزارەتی دارایی عیراق بکات. كۆمپانیا بیانییەكانی كەرتی نەوتی هەرێم پابەند بن بە گرێبەستەكانیان و كۆسپەكانی بەردەم بەرهەمهێنانی نەوت لاببەن و بەپەلە دەست بە بەرهەمهێنان بكەنەوە بەو نرخەی كە حكومەتی عێراق بۆ بەرهەمهێنان دیاریكردووە كە 16 دۆلارە بۆ هەر بەرمیلێك. لەسەر ئەم بنەمایە پێشبینی دەكرێت رەوانەكردنی موچەی مانگی 6ی فەرمانبەرانی هەرێم بكەوێتە هەفتەی ئایندەوە.
سلێمانی، 19ی ئابی 2025: سەنتەری میترۆ رایدەگەیەنێت لەسەرەتای دادگایی كردنی شێروان شێروانی و هاورێكانی مەرجەكانی دادگایی دادپەروەرانە پەیڕەو نەكراوە و بەدەر نەبووە لە دەستتێوەردانی سیاسی، ئامانج لەو پرۆسەیە دامركاندنەوە و كپكردنی دەنگە ناڕازییەكانە. داوا دەكەین لە دادگای پێداچوونەوە بڕیارەكە هەڵبووەشێندرێتەوە. ئەمڕۆ لە دادگای كەسنەزان، شێروان شێروانی، چالاكوانی حوكمدراو لە هەولێر، بە چوار ساڵ و شەش مانگی دیكە سزا درا. محەممەد عەبدوڵا، یەكێك لە پارێزەرەكانی شێروان شێروانی سەبارەت بە بڕیارەكە رایگەیاند، دانیشتنی دادگای بنەسڵاوە لە كەسنەزان لەسەر سێیەم دۆسیە دژی شێروان بەڕێوە چوو، لەسەر سكاڵای كەسێك بە مادەی 229 لە یاسای سزادان حوكمدرا، گووتی، "بەبێ بەڵگەی یەكلاكەرەوە دادگا سزای چوار ساڵ و شەش مانگیدا، بەڵام دۆسیەكە یاسایی نییە و لە دەرەوەی دادگا دەستوەردانی لێ كراوە". پێشتر، لە 16ی شوباتی 2021، دادگای هەولێر بڕیاریدا شێروان شێروانی و 4 هاوڕێی دیكەی، بەپێی ماددەی 156 لە یاسای سزادانی عێراقی، ژمارە (21) بە شەش ساڵ زیندانیكردن سزا بدرێن. لە 20ی تەمووز 2023، سەرلەنوێ دادگای كەتنی هەولێر، (شێروان شێروانی) ئەندامی سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستانی بە مادەی 298 و 295 سزای چوار ساڵ زیندانی بۆ دەركرد و بەسەریدا سەپاند. بە پێی دەركردنی لێبوردن بۆ شێروان شێروانی هاوڕێكانی لە لایەن سەرۆكی هەرێمی كوردستانەوە، دەبوو لە مانگی ئاداری ئەمساڵ ئازاد بكرێت، بەڵام دۆسییەی تازەی بۆ كرایەوە. See
دادگای کەتنی بنەسڵاوە، سزای چوار ساڵ و پێنج مانگی دیکەی بەسەر شێروان شێروانیدا سەپاند، دەبوو بە بڕیاری سەرۆکی هەرێمی کوردستان مانگی ئەیلولی 2023 شێروان شێروانی ئازاد بکرێت. پەیامنێرى هاوڵاتى ڕایدەگەیەنێت ئەمرۆ سێ شەممە شێروان شێروانی رۆژنامەنووس سزای چوار ساڵ و شەش مانگی دیکە زیندانیکردنی بەسەردا سەپێندرا. هەروەها وتیشى: دادگای هەولێر بە تۆمەتی تێکدانی ئاسایشی نیشتمانی سزاکەی بەسەر شێروان شێروانیدا سەپاندوە. محەمەد عەبدوڵا پارێزەر لە تیمی دۆسیەی شێروان شێروانی رایگەیاند، "وەک ئەوەی پێشتر بڕیاری لێدرابێت، دادگا ئەم سزایەی بەسەردا سەپاندووە"، وتیشی "دەبێت دادگای پێداچوونەوە بڕیارەکە هەڵبوەشێنێتەوە". شێروان شێروانی لە ئۆکتۆبەری 2020 لەگەڵ چەند رۆژنامەنووس و چالاكوانێكی دیکەی بادینان دەسگیرکران و لە 16ـی شوباتی 2021 بەتۆمەتی "تێکدانی ئاسایشی نیشتمانی" بە شەش ساڵ زیندانیکردن سزادران، دواتر لە شوباتی 2022 پاش ناڕەزایەتی و کاردانەوەكان سزاکانیان بەڕێژەی سەدا 50 تا سەدا 60 کەمکرایەوە. ئەیلولی 2023 ماوەی سزاکەی شێروان تەواودەبوو، بەڵام دۆسییەیەکی تازە ئەوی لە زیندان هێشتەوە و لە 26ـی 10ـی 2023 سزاكەی لە چوار ساڵەوە بۆ دوو ساڵ کەمکرایەوە. هەرچەندە مانگی شوباتی 2022 بە فەرمانی نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان 60%ـی سزای سەر بەندکراوانی بادینان لابرا جگە لە شێروان شێروانی كە سزاكەی 50% كەمكرایەوە، بەڵام بڕیارەكەی نێچیرڤان بارزانی لەلایەن حكومەتی هەرێمەوە جێبەجێ نەكرا. دوای لێخۆشبوونەكەی سەرۆكی هەرێمی كوردستان رۆژی (16ـی ئاداری 2023) سێ كەس لە حوكمدراوان ئەیاز كەرەم، هاریوان عیسا و شڤان سەعید ئازاد كران و دوای دوو سزای دیكە، گوهدار محەممەدیش ئازاد كرا. بەپێی بڕیارەكەی سەرۆكی هەرێمی كوردستان، دەبوو مانگی ئەیلولی 2023 شێروان شێروانی ئازاد بكرایە، بەڵام پێش ئەو كاتە و لە (20ـی تەمموزی 2023)، شێروانی بە مادەکانی 298 و 295 لە یاسای سزادانی عێراق، بە چوار ساڵ بەندكردن سزا درایەوە، دواتر بە بڕیارەكەی سەرۆكی هەرێمی كوردستان چوار ساڵەكە كرایەوە بە دوو ساڵ و بڕیاربوو رۆژی نۆی ئاداری ئەمساڵ ئازاد بكرێت.
لە دوێنێوە دوو بەلەمى کۆچبەران لە لیبیاوە بۆ ئیتالیا بەڕێککەوتوون و چارەنووسیان نادیارە، کە زیاتر لە 120 سەرنشینیان تێدایە و زۆرینەشیان خەڵکى هەرێمى کوردستانن. پێشڕەو عەبدوڵا، نوێنەرى کۆمەڵەى پەنابەرە گەڕاوەکان لە ئەوروپا راگەیاند، کۆچبەرەکان لە کاتژمێر 4ـى بەرەبەیانى دووشەممەوە بە دوو بەلەم کە هەریەکەیان زیاتر لە 60 سەرنشینى تێدا بووە لە لیبیاوە بۆ ئیتالیا بەڕێکەوتوون، بەڵام چارەنووسیان نادیارە. ئاماژەى بەوەشکرد، بەشێکى زۆرى کۆچبەرەکان خەڵکى هەرێمى کوردستانن و لەلایەن کەسوکارەکەیانەوە پەیوەندى بە کۆمەڵەکەوە کراوە و داواى هاوکارى و بەهاناوەچوونیان کردووە. بەگوتەى پێشڕەو عەبدوڵا، ئێستا زیاتر لە 400 کۆچبەرى هەرێمى کوردستان لە لیبیان و بەنیازن بە رێگەى ئاوى خۆیان بگەیەننە ئەوروپا کە "رێگایەکى پڕمەترسییە". دوێنێ لە دەریای ئیجە بەلەمێک تێکشکا، نوێنەرى کۆمەڵەى پەنابەرە گەڕاوەکان لە ئەوروپا، گوتى "تەنیا دوو کەس رزگاریان بووە و چوار تەرمیش دۆزراونەتەوە و چارەنووسى ئەوانى دیکە نادیارە". گوتیشى "بەلەمەکە هاونیشتمانى هەرێمى کوردستانى تێدا نەبووە و زۆرینەیان ئەفغانى و ئێرانی بوون". ئەوە لەکاتێکدایە، بەگوێرەی ئاماری وەزارەتی کۆچ و پەنابەرانی یۆنان، لە سەرەتاى ئەمساڵەوە تاوەکو ئێستا، 25 هەزار و 799 کۆچبەر هەوڵی پەڕینەوەیان لە ئاوەکانى یۆنان داوە. بە گوتەى پێشڕەو عەبدوڵا، کۆی ئەو کۆچبەر و پەنابەرانەی لە یۆنانەوە دیپۆرتکراونەتەوە، ژمارەیان نۆ هەزار و 300 کەس بووە و زۆرینەیان دیپۆرتی تورکیا، بولگاریا و مەکدۆنیا کراونەتەوە.
