کەنەکە: پێویستە هەموو کوردستانیان ئەو راستییە بزانن دەوڵەتی تورک شەڕی بوون و نەبوون لەگەڵ کورد دەکات
هاوڵاتی، هەوراز حسێن کۆنگرەی نەتەوەیی کوردستان لە هۆڵەندا 22ـەمین کۆبوونەوەی گشتیی خۆی بەڕێوەبرد و باسیان لە رەوشی کورد لە تەواوی کوردستان کرد. کەنەکە دەڵێت، دەوڵەتی تورکیا بۆ شاردنەوەی ئەو قەیرانە ئابووری و دیپلۆماسیانەی لە نێوخۆی وڵاتەکە و دەرەوەیدا هەیەتی هێرشدەکاتە سەر باشوور و رۆژئاوای کوردستان و شەڕی بوون لەگەڵ کورددا دەکات. رۆژی 20 و 21ی نیسانی 2024، کۆنگرەی نەتەوەیی کەنەکە لە هۆڵەندا کۆبوونەوەی 22ی خۆی بە بەشداری نوێنەرانی باشوور، باکوور، رۆژهەڵات و رۆژئاوای کوردستان بەڕێوەبرد و لە دەرئەنجامی کۆبوونەوەکەدا راپۆرتێکیان بڵاوکردەوە. بە گوێرەی بڵاوکراوەکەی کۆنگرەی نەتەوەیی کوردستان، بڕیار و دەرەنجامی کۆنفرانسی لۆزانیان لە یادی 100 ساڵەی ئەو پەیماننامەیەدا لە ژێر ناوی، "هەڵوێستی گەلی کوردستان لە یادی سەد ساڵەی پەیمانی لۆزان" تاووتوێ کردووە و پلانی کاروچالاکییەکانی کۆنگرەکەیان لەو یادەدا خستووەتەڕوو. لە راپۆرتی کۆنگرەدا هاتووە، دەوڵەتی تورکیا دەستی بە کوشتنی گەلی کورد کردووە و لەم کاتەدا " شەڕێکی ستراتیژی و پلان بۆ داڕێژراو لە دژی گەلەکەمان بەڕێوە دەبات". یەکێک لەو پەیامانەش راپۆرتەکە دەیەوێت بیدات بە گوێی خەڵکدا ئەوەیە، " هەموو کوردستانیان ئەو راستییە بزانن دەوڵەتی تورک شەڕی بوون و نەبون لەگەڵ کورد دەکات." هاوکات باس لە پلانی لەشکرکێشی تورکیا بۆ سەر باشووری کوردستان و رۆژئاوای کوردستان دەکات و دەڵێت، داگیرکارییەکە تاوەکو سنووری باشیکە، شەنگال، کەرکوک، مەخمور، پێنجوێن، چەمچەماڵ و کفری درێژدەبێتەوە. لە راپۆرتەکەدا هاتووە، ئەردۆغان و تورکیا دژی قەوارەی هەرێمی کوردستانن و هەوڵی لەناوبردنی دەدەن، بۆیە پێویستە لەسەر هەموو کوردستانیان بەرگری بکەن بۆ پاراستنی ئەو قەوارەیە. هەروەها بەرپرسانی تورکیا ترسی ئەوەشیان لە دڵدا نیشتووە لە رۆژئاوای کوردستان ئەزموونێکی هاوشێوە دروستبێت. گوایە ئەردۆغان و چەند بەرپرسێکی باڵای ئەو وڵاتە گوتوویانە، "ئەو هەڵەیەی لە باکوری عێراق کردمان لە باکوری سوریا دووبارە نابێتەوە". لە راپۆرتی کۆبوونەوەی ساڵانەی کەنەکەدا باس لە ستراتیجییەتی دەوڵەتی تورکیا بۆ رێگریکردن لە بەرەوپشچوونی بەڕێوبەرایەتی خۆسەر لە رۆژئاوای کوردستان دەکات و دەڵێت، " دەوڵەتی تورکیا بەشێوەیەکی گشتی ژێرخانی ڕۆژاڤا و شوێنەکانی ژیانی (کۆگای ئاو، وێستگەی کارەبا، کۆگای دانەوێڵە، کارگە، نەخۆشخانە و شوێنی دیکەی هاوشێوە) دەکاتە ئامانج". هاوکات باس لەوە دەکەن، ئەمانە تاوانی جەنگن و کۆنگرەی نەتەوەیی کوردستان هەوڵدەدات تاوانەکانی دەوڵەتی تورکیا بخاتە بەردەم دادگە نێودەوڵەتییەکان. لەبارەی کەرکوکیشەوە لە راگەیێنراوەکەدا وتووێژ کراوە، لەو چوارچێوەیەشدا باس لە هەڕەشە و دەستێوەردانەکانی تورکیا بۆ سەر کەرکوک کراوە و دەڵێت، "دەوڵەتی تورک ئەم شارە بە شاری تورکمان ناو دەبات و دەمێکە دەستێوەردان لەو ناوچەیە دەکات. پێویستە هەموو لایەنە سیاسییەکانی ئێستای کەرکوک هەستیار بن بەرامبەر بە شاری کەرکوک و دانیشتوانی کەرکوک". لە بەشێکی کۆبوونەوەکەدا باس لە دۆخی ئێستای عەبدوڵا ئۆجەلان، دامەزرێنەری پارتی کرێکاران دەکات لە زیندانی ئیمراڵی. بە گوێرەی راپۆرتەکە، ئەوە ماوەی 3 ساڵ و مانگێکە هیچ زانیارییەک لەسەر عەبدوڵا ئۆجەلان و 3 هاوڕێکەی لەو زیندانەوە نەهاتووەتە دەرەوە. کۆنگرەی نەتەوەیی کوردستان، هاوشێوەی پەرلەمانێکی کوردی کە کۆکراوەی نوێنەری هەر چوار پارچە جیاکراوەکەی کوردستانە، بۆ گەیاندنی دەنگی کورد لە جیهان و ئاڕاستەکردنی کێشە و هەڕەشەکانی سەر کورد و کوردستان و دۆزینەوەی چارەسەر بۆیان لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی کاردەکات. لە ساڵی 1999 لە ئەمستردامی پایتەختی بە ئامادەبوونی 700 نوێنەر و میوانی کورد و بیانی دامەزرا؛ لە کەنەکەدا 38 پارت، هێز و رێکخراوی کوردی لە هەر چوارپارچەی کوردستان نوێنەر و ئەندامن.
هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا راپۆرتی ساڵانەی مافی مرۆڤی وڵاتانی بڵاوکردەوە و لەباسی هەرێمی کوردستاندا دەڵێت، کوشتنی تەمومژاوی و دنەدراوی حیزبی زیادیکردووە و دوو پارتە گەورەکەی دەسەڵات دەستوەردان لە کاری دادگەدا دەکەن. رۆژی دووشەممە 22-4-2024، وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا راپۆرتی ساڵانەی مافی مرۆڤی بۆ ساڵی 2023 بڵاوکردەوە. راپۆرتەکە بە وردی باسی دۆخی مافی مرۆڤ لە عێراق و هەرێمی کوردستان دەکات. لەبارەی کوشتنی هاوڵاتیان و بەرپرسانی حیزبی و سەربازییەوە لە هەرێمی کوردستان لە راپۆرتەکەدا هاتووە، ژمارەی ئەو کەسانەی بە شێوەیەکی تەمومژاوی لە رووداوی تەقەکردندا دەکوژرێن زیادیکردووە. بەبێ ئەوەی تەقەکەرەکان و لایەنی بەرپرس بە روونی ئاشکرابکرێن. هاوکات باس لە دۆخی دادگەکانی هەرێمی کوردستان کراوە و ئاماژە بەوەکراوە، ئازادیی دادگەکان لە هەرێمی کوردستان لە ژێر پرسیاردایە و پارتی دیموکراتی کوردستان و یەکێتی نیشتمانی کوردستان دەستوەردانی راستەوخۆیان لە دادگەکان و بڕیاری دادوەران هەیە. لەبارەی مافی ئازادیی رادەربڕین و رۆژنامەوانییەوە راپۆرتەکە دەڵێت، لە هەرێمی کوردستان چالاکوان و رۆژنامەنووسان بە هەڕەمەکی و بەبێ ئەوەی هیچ تۆمەتێک درابێتە پاڵیان زیندانی دەکرێن. هەر دواتریش بەبێ روونکردنەوەی هۆکاری دەستگیرکردنەکەیان ئازاددەکرێن. بە گوێرەی راپۆرتەکە، تەنیا لە نیوەی یەکەمی 2023دا زیاتر لە 99 توندوتیژی دژی رۆژنامەنووسان و چالاکوانانی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان لە هەولێری پایتەختی هەرێمی کوردستان تۆمارکراوە. لەبارەی مافی ژنانەوە راپۆرتەکە باسی لەوە کردووە، لە 2023دا 30 ژن بە بەهانەی شەرەف لەلایەن کەسانی نادیار یان کەسوکاریانەوە کوژراون. هاوکات باسیش لەوە کراوە، زیاتر لە 2 هەزار و 644 ژن و پیاوی ئێزدی کە لەلایەن داعشەوە رفێنرابوون، هێشتا چارەنووسیان نادیارە و ونن. هاوکات باسیش لەوە کراوە، ئەو توندوتیژیانەی بەرامبەر ژنان لە عێراق و هەرێمی کوردستان دەکرێن زۆرن، بەڵام 75٪ی ژنان لە ترسی تۆڵەکردنەوە ناوێرن داوا لە پۆلیس تۆماربکەن. لەبارەی ژمارەی ئەو کۆچبەرانەی لە رۆژئاوای کوردستان و سووریاوە روویان لە هەرێمی کوردستان و عێراق کردووە راپۆرتەکە دەڵێت، ژمارەیان 297 هەزار کەسە و 99٪یان لە هەرێمی کوردستانن. لەو ژمارەیەش 66٪یان لە شارەکان دەژین و 34٪یشیان لە 10 کامپی هەرێمی کوردستاندان. وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا ساڵانە راپۆرت لەبارەی دۆخی مافی مرۆڤ لە جیهان پێشکێش دەکات و ئەو خاڵانەی باسکران کورتکراوەی گرنگترین باسەکانی راپۆرتەکە بوون لەبارەی هەرێمی کوردستان.
.jpg)
هاوڵاتی وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی هەرێمی کوردستان وەڵامی راگەیەندراوێکی وەزارەتی نەوتی عێراق دەداتەوە دەڵێت، حکومەتی عێراق هیچ دەسەڵاتێکی نییە بڕیار لەسەر گرێبەستە نەوتییەکانی هەرێم بدات و داواش دەکات پابەند بێت بە رێککەوتنەکەی مانگی یەکی نێوان ئەو دوو وەزارەتە. ئەمڕۆ سێشەممە 23-4-2024، وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی هەرێمی کوردستان لە راگەیەندراوێکدا وەڵامی وەزارەتی نەوتی عێراق دەداتەوە کە تێیدا باسی لە "نادەستووری و نایاسایی" گرێبەستە نەوتییەکانی هەرێم کردووە و دەڵێت، "حکومەتی هەرێمی کوردستان ئاگاداری ئەو لێدوانە فەرمییانەیە کە لەم دواییانەدا لەلایەن وەزارەتی نەوتی حکومەتی فیدراڵیی عێراقەوە سەبارەت بە هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان خراوەتەڕوو. ئەو لێدوانانە هەوڵ دەدەن بەرپرسیارێتیی شکستی هەناردەکردنی نەوت بخەنە پاڵ حکومەتی هەرێمی کوردستان." وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی هەرێم باسی لەوەشکردووە، "هیچ بڕگەیەک لە دەستووری ساڵی 2005ی عێراقدا نییە کە دەسەڵات بە حکومەتی فیدراڵی عێراق بۆ "پەسەندکردنی ئەو گرێبەستانەی کە لەلایەن حکومەتی هەرێمەوە دەرکراون" بدات. لە بەشێکی دیکە راگەیەندراوەکەدا هاتووە، "بنەمای یاسایی ئەو گرێبەستە نەوتییانە یاسای نەوت و غازی ھەرێمی کوردستانە لە ساڵی 2007، بە کۆی دەنگ لەلایەن پەرلەمانی کوردستانەوە پەسەندکراوە. ئەم یاسایەی ساڵی 2007 لەلایەن پارێزەرانی باڵای دەستووری و نێودەوڵەتیی جیهانەوە دانیان پێدانراوە کە بنەمایەکی تۆکمەی لە دەستووری 2005ی عێراقدا هەیە." دەقی راگەیێندراوی وەزارەتی سامانە سروشتییەکان: حکومەتی هەرێمی کوردستان ئاگاداری ئەو لێدوانە فەرمییانەیە کە لەم دواییانەدا لەلایەن وەزارەتی نەوتی حکومەتی فیدراڵیی عێراقەوە سەبارەت بە هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان خراوەتە ڕوو. ئەو لێدوانانە هەوڵ دەدەن بەرپرسیارێتیی شکستی هەناردەکردنی نەوت بخەنە پاڵ حکومەتی هەرێمی کوردستان. بە تایبەتی وەزارەتی نەوتی عێراقدا ئاماژە بەوە دەکات کە "بەردەوامە لە پێداگری لەسەر دەستپێکردنەوەی هەناردەکردن لە ڕێگەی بۆری عێراق-تورکیا بە زووترین کات، لە هەمان کاتدا پابەندە بە بڕگەکانی دەستوور و یاساکە"، بەڵام گرێبەستە پەیوەندیدارەکانی بەرهەمهێنانی نەوتی حکومەتی هەرێم بە هیچ شێوەیەک لەلایەن حکومەتی فیدراڵی یان وەزارەتی نەوتی فیدراڵییەوە پەسەند نەکراون، چونکە بنەمای دەستووری و یاسایی دروستیان نییە". وەک وەزارەتی نەوتی عێراق باش دەزانێت، هیچ بڕگەیەک لە دەستووری ساڵی ٢٠٠٥ی عێراقدا نییە کە دەسەڵات بە حکومەتی فیدراڵی عێراق بدات بۆ "پەسەندکردنی" ئەو گرێبەستانەی کە لەلایەن حکومەتی هەرێمەوە دەرکراون. بنەمای یاسایی ئەو گرێبەستە نەوتییانە یاسای نەوت و غازی ھەرێمی کوردستانە لە ساڵی ٢٠٠٧، بە کۆی دەنگ لەلایەن پەرلەمانی کوردستانەوە پەسەند کراوە. ئەم یاسایەی ساڵی ٢٠٠٧ لەلایەن پارێزەرانی باڵای دەستووری و نێودەوڵەتیی جیهانەوە دانیان پێ دانراوە کە بنەمایەکی تۆکمەی لە دەستووری ٢٠٠٥ی عێراقدا هەیە. ئەو پارێزەرانەش بریتین لە پڕۆفیسۆری کۆچکردوو جەیمس کراوفۆرد، دادوەری دادگای نێودەوڵەتی، و لەم دوایانەدا دادوەر ستیڤن شوبێل، سەرۆکی پێشووی دادگای نێودەوڵەتی. هەر دوو پارێزەرەکە بۆچوونی خۆیان بڵاو کردووەتەوە. ئەم بۆچوونانە بە شێوەیەکی دروست بوونەتە بنەمای تەواوی وەبەرهێنانەکان کە کۆی گشتیی سەدان ملیار دۆلارە، کە بەشێکی بەرچاوی لە وەبەرهێنە ڕۆژئاواییەکانەوە هاتووەتە کوردستانی عێراق. لە بەرامبەردا، وەزارەتی نەوتی عێراق تەنیا پشت بە بڕیارێک دەبەستێت کە لە مانگی شوباتی ٢٠٢٢ لەلایەن لیژنەیەک یاخود کۆمەڵێک لە ڕاسپێردراوی سیاسی لە بەغدا دەرچووە و بانگەشەی ئەوە دەکەن کە یاسای ٢٠٠٧ی حکومەتی هەرێم نادەستوورییە. لە کاتێکدا کە وەزارەتی نەوتی عێراق بە فەرمی ئەو لیژنەیە بە "دادگای باڵای فیدراڵی" ناو دەبات، هەمووان دەزانن کە شتێکی لەو جۆرە نییە. ئەو بەناو "دادگایە" بەپێی بڕگە پەیوەندیدارەکانی دەستووری ساڵی ٢٠٠٥ دانەمەزراوە. ئاشکرایە کە وەزارەتی نەوتی عێراق تەنانەت قسە لەسەر شەرعیەتی ئەو لیژنەیە ناکات. هەر وەک چاوەڕوان دەکرا ئەو "بڕیارە"ی شوباتی ٢٠٢٢ی ئەو لیژنە سیاسییە وەک بڕیارەکانی سەردەمی سەددامە کە لەسەری دیزاین کراوە، تەنانەت هیچ تێگەیشتنێکی یاسایی بنەڕەتی نییە. بۆتە جێی شەرمەزاری بۆ خەڵکی عێراق. سەرۆکایەتیی حکومەتی هەرێمی کوردستان هەر زوو لەگەڵ دەرچوونی ئەو "بڕیارە" ئەم ڕاستییە ڕوونەی ئاشکرا کرد و دواتر دەسەڵاتی یاسادانان و دادوەریی حکومەتی هەرێمیش بەدوایدا هەمان ڕاستییان ئاشکرا کرد. دەسەڵاتی دادوەریی حکومەتی هەرێم بە شێوەیەکی دروست پێکهێنراوە، بڕیاری ١٥ی شوباتی ٢٠٢٢ وەک بڕیاری دادگایەک ناناسێتهەروەها ئاشکرایە کە پەرلەمانی عێراق بە پێچەوانەی پەرلەمانی کوردستانەوە تا ئێستا یاسایەکی نەوت و غازی دەرنەکردووە کە لەگەڵ دەستووری ساڵی ٢٠٠٥دا بگونجێت. لە ڕاستیدا، حکومەتی عێراق بە هیچ شێوەیەک نەیتوانیوە، یان ئامادە نییە هیچ یاسایەکی نەوت و غاز دەربکات. کەرتی نەوتی حکومەتی عێراق پڕە لە گەندەڵی و زیادەڕەوی لە مەرکەزییەت و نەبوونی شەرعیەت، لە ئێستادا پشت بە فەرمانە بەسەرچووەکانی ڕژێمی سەددام حوسێن دەبەستێت. ڕاستییەکە ئەوەیە کە هیچ دامەزراوەیەکی فیدراڵیی عێراق بە هیچ "دادگا"یەکەوە دەسەڵاتی هەڵوەشاندنەوەی دەستووری ساڵی ٢٠٠٥ یان یاساکانی حکومەتی هەرێمی کوردستانی نییە. لە مانگی یەکی ئەمساڵدا، هەر دوو شاندی باڵای حکومەتی هەرێمی کوردستان و حکومەتی عێراق کۆبوونەوە، بەبێ ئەوەی زیان بە مافە دەستوورییەکانی خۆمان بگەیەنین، و لەسەر مەرجەکانی یاسای بودجەی فیدراڵی ڕێککەوتن کە باس لە بابەتی تەکنیکی تێچووی بەرهەمهێنانی نەوت دەکات لە هەرێمی کوردستان. لێکتێگەیشتنی هاوبەشمان بوو کە یاساکە جێبەجێ دەکرێت و هەناردەکردن بەبێ دواکەوتنی زیاتر دەست پێ دەکاتەوە. ئێمە هانی حکومەتی عێراق دەدەین پابەند بێت بە مەرجەکانی ڕێککەوتنەکەی مانگی یەک و ئاسانکاری بکات بۆ دەستپێکردنەوەی هەناردەکردن. هیچ پاساوێک نییە، نە لە دەستووری ساڵی ٢٠٠٥ یان لە هەر شوێنێکی تر، بۆ ئەوەی وەزارەتی نەوتی عێراق بەربەست بخاتە بەردەم هەناردەکردنی نەوت. ئەو هەناردەکردنانە بۆ خۆشگوزەرانیی هەموو گەلانی عێراق گرنگن. هەروەها بۆ ئاشتی و ئاسایشی وزەی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی زۆر گرنگن. لە هەمان کاتدا، حکومەتی هەرێمی کوردستان بەردەوام دەبێت لە پاڵپشتیکردن و هاندانی جێبەجێکردنی یاسا. حکومەتی هەرێمی کوردستان یەکپارچەیی و سەربەخۆیی و دەسەڵاتی دەستووریی دادگاکانی هەرێمی کوردستان دەپارێزێت. یاسای نەوت و غازی ٢٠٠٧ی هەرێم و هەموو یاساکانی حکومەتی هەرێم بە تەواوی جێبەجێ دەکرێن. حکومەتی هەرێم وەک هەمیشە دەستووری ٢٠٠٥ دەپارێزێت و یاسای ساڵی ٢٠٠٧ بەرز ڕادەگرێت و پابەند دەبێت بە مەرجەکانی ئەو گرێبەستانەی کە بەپێی ئەو یاسایە کراوە. 23 نیسان 2024
.jpg)
هاوڵاتی ئەو ژنە 81 ساڵە کوردەی لە وان بە تۆمەتی هاوکاریکردنی پەکەکە لەگەڵ هاوژینەکەیدا خرابووە زیندان و دواتر بەهۆی خراپیی باری تەندروستی سزاکەی دواخرا، جارێكی دیکە زیندانیکرایەوە. بڕیاری دەستبەسەرکردن و زیندانیکردنی مەقبولە ئۆزەری تەمەن 81 ساڵ، دوای ئامادەکردنی راپۆرتێکی دادپزیشکی تورکیا هات، کە تێیدا ئاماژەی بەوە داوە مەقبوولە ئۆزەر، "دەتوانێت لە زیندان بمێنێتەوە." پۆلیسی تورکیا دوێنێ لە ناوچەی ئارتەمێتانی وان، هەڵیانکوتاوەتە سەر ماڵی مەقبولە ئۆزەر و گواستویانەتەوە بۆ دادگا؛ پاشان دادگا بڕیاری گرتن و زیندانیکردنی بۆ دەرکردووە. دایە مەقبولە رۆژی 9ی ئایاری 2022، لە ناوچەی ئارتەمێتانی سەر بە پارێزگای وان لەگەڵ هادی ئۆزەری هاوژینی دەستگیرکران. دادگای وان بەتۆمەتی هاوکاریکردنی پەکەکە، سزای دوو ساڵ و مانگێک زیندانیکردنی بۆ مەقبولە ئۆزەر بڕییەوە. دواتر 7ی ئەیلوولی 2022 بە پشتبەستن بە راپۆرتی پزیشکی بە شێوەیەکی کاتی لە زیندان ئازاد کرا، بەڵام دووبارە رۆژی دووشەممە 22ـی نیسانی 2024 دەستگیرکرایەوە.
هاوڵاتی سهنتهری میترۆ بۆ داكۆكیكردن له مافی رۆژنامهنووسان رایگهیاند كه له یادی رۆژنامهگهری كوردییدا له شارهكانی ههولێر و سلێمانی، رێگری له تیمهكانی راگهیاندن كرا تا روماڵی كۆنگرهیهكی سهندیكای رۆژنامهنووسان و گردبوونهوهیهكی رۆشنبیران بكهن. ئهمڕۆ دووشهممه 22ی نیسانی 2024 سهنتهری میترۆ بۆ داكۆكیكردن له مافی رۆژنامهنووسان، له راگهیهندراوێكدا ئاماژهی بهوهدا كه "بڕیار بوو ئهمڕۆ لهبهردهم ئۆفیسی سلێمانی ئهنحومهنی نوێنهرانی عێراق، رۆشنبیرانی شاری سلێمانی نامهیهكی ناڕهزایی لهسهر سهردانی سهرۆك كۆماری توركیا بۆ عێراق و ههرێمی كوردستان بدهنه نوێنهرایهتی پهرلهمان، بهڵام هێزی ئهمنی رێگری له گردبونهوهكه و روماڵ بكرێت، تهنانهت یهك وێنهش بچركێت". سهنتهری میترۆ دهڵێت: "ههر ئهمڕۆ به ئامادهبوونی سهرۆكی حكومهتی ههرێمی كوردستان، دیداری نێودهوڵهتیی ههولێر بۆ كاری ڕۆژنامهنووسی بهڕێوهچوو كه سهندیكای رۆژنامهنووسانی كوردستان و فیدراسیۆنی نێودهوڵهتیی رۆژنامهنووسان رێكیان خستبوو، رێگری له تیمهكانی راگهیاندن كرا بچنه هۆڵی كۆنگرهكه". ئهوهشی خستووهتهڕوو كه "ئهم رێگرییانه له تیمهكانی راگهیاندن له كاتێكدایه، كه زۆربهی دهستهبژێری سیاسی ههرێم له بروسكهكانیاندا بهبۆنهی رۆژی رۆژنامهگهریی كوردی جهختیان له پاراستنی ئازادی كاری رۆژنامهنوسی كردووه". له راگهیهندراوهكهدا هاتووه كه "میترۆ وێڕای سهركۆنهكردنی ههموو جۆره رێگری و جیاوازییهك بهرامبهر پهیامنێرانی كهناڵهكانی راگهیاندن داوا له ههموو ئهو سهركردانه دهكات كه پیرۆزباییان له رۆژنامهنووسان كردوه، به پهیامهكانیاندا بچنهوه، وهڵامی پرسیارێكی سادهمان بدهوه: ئایا پهیامهكانتان لهگهڵ ئهو رهفتارانهی هێزه ئهمنییهكان دهگونجێت؟ لەیادی رۆژنامەگەریدا لە هەولێر و سلێمانی بە كۆمەڵ رێگری لە تیمەكانی میدیا دەكرێت 22ی نیسانی 2024: لە یادی رۆژنامەگەری كوردییدا لە شارەكانی هەولێرو سلێمانی، رێگری لە تیمەكانی راگەیاندن كرا روماڵی كۆنگرەیەكی سەندیكای رۆژنامەنووسان و گردبونەوەیەكی رۆشنبیران بكەن. بڕیار بوو ئەمڕۆ لەبەردەم ئۆفیسی سلێمانی ئەنحومەنی نوێنەرانی عێراق، رۆشنبیرانی شاری سلێمانی نامەیەكی ناڕەزایی لەسەر سەردانی سەرۆك كۆماری توركیا بۆ عێراق و هەرێمی كوردستان بدەنە نوێنەرایەتی پەرلەمان، بەڵام هێزی ئەمنی رێگری لە گردبونەوەكەو روماڵ بكرێت ، تەنانەت یەك وێنەش بچركێت. هەر ئەمڕۆ بە ئامادەبوونی سەرۆكی حكوومەتی هەرێمی كوردستان، دیداری نێودەوڵەتیی هەولێر بۆ كاری ڕۆژنامەنووسی بەڕێوەچوو كە سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستان و فیدراسیۆنی نێودەوڵەتیی رۆژنامەنووسان رێكیان خستبوو، رێگری لە تیمەكانی راگەیاندن كرا بچنە هۆڵی كۆنگرەكە. ئەم رێگرییانە لە تیمەكانی راگەیاندن لە كاتێكدایە، كە زۆربەی دەستەبژێری سیاسی هەرێم لە بروسكەكانیاندا بەبۆنەی رۆژی رۆژنامەگەریی كوردی جەختیان لە پاراستنی ئازادی كاری رۆژنامەنوسی كردوە. میترۆ وێڕای سەركۆنەكردنی هەموو جۆرە رێگری و جیاوازییەك بەرامبەر پەیامنێرانی كەناڵەكانی راگەیاندن داوا لە هەموو ئەو سەركردانە دەكات كە پیرۆزباییان لە رۆژنامەنووسان كردوە، بە پەیامەكانیاندا بچنەوە، وەڵامی پرسیارێكی سادەمان بدەوە: ئایا پەیامەكانتان لەگەڵ ئەو رەفتارانەی هێزە ئەمنییەكان دەگونجێت؟
هاوڵاتی بە سەرپەرشتیی محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق و رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆککۆماری تورکیا ئەمڕۆ لە بەغدا عێراق و تورکیا 26 رێککەوتن و یاداشتی لێکتێگەیشتنیان لەبوارەکانی ئاسایش، بازرگانی، ئاو، رێگەی گەشەپێدان و چەند بوارێکی دیکە واژۆ کرد. لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانی نێوانی لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆك كۆماری توركیا، محەمەد شیاع سودانی، سەرۆك وەزیران عێراق رایگەیاند: "سەردانەكەی سەرۆكی توركیا گوزارشتە لە قوڵی پەیوەندی نێوان عێراق و توركیا و دەمانەوێت ئاڵنگارییەكان بگۆڕین بە دەرفەتی هاوبەش، ویستی عێراق وایە كە لەگەڵ هەمو وڵاتانی جیهان بەگشتی و بەتایبەتی دراوسێكان لەسەر بنەمای هاوبەش گرنگی زیاتر بە پەیوەندیەكانمان بدەین." سودانی ڕاشیگەیاند، "رێککەوتنی ستراتیژی لە نێوان عێراق و تورکیا واژۆ کرا کە دەبێتە نەخشەرێگایەکی ستراتیژی پتەو لە زۆربەی بوارەکان، لە رێگەی ئەو رێککەوتنەوە چەند لیژنەیەک لە بوارەکانی، ئابوری، وزە و ئەمنی دروست دەکرێت." لە لایەکی دیکەوە رهجهب تهیب ئهردۆغان سهرۆكی توركیا ڕایگەیاند، "ئیرادهی سیاسیمان ههیه بۆ بهرهوپێشبردنی پهیوهندییهكانی نێوان توركیاو عێراق و ئهو یاداشتانهی ئیمزاكراون خاڵی گۆڕانكارین له پهیوهندییهكانمان لهگهڵ عێراقدا هاوکات ههماههنگیی پێویست دهرهخسێنین بۆ گهرهنتیكردنی جێبهجێكردنی تهواوهتیی رێككهوتنه ئیمزاكراوهكان لهگهڵ عێراقدا." وتیشی، لهگهڵ سهرۆك وهزیرانی عێراق " گفتوگۆمان كرد سهبارهت به هاوكاری له دۆسیهی ئهمنی و روبهڕووبوونهوهی تیرۆرو خۆشحاڵین عێراق رێكخراوی پهكهكهی خستوهته لیستی رێكخراوه قهدهغهكراوهكان و ئامادهین پاڵپشتی پێشكهشی حكومهتی عێراق بكهین لهبواری روبهڕووبونهوهی تیرۆردا." باسی لەوەشکرد کە ، قهبارهی بازرگانی نێوان عێراق و توركیا بۆ 20 ملیار دۆلار بهرزبووهتهوه و سورن لە بەشداریکردن لە پڕۆژەی (رێگای گهشه) بۆ بهدیهێنانی گهشهی بازرگانی. سەبارەت بە پرسی ئاویش ئەردۆغان وتی، لیژنهی توركی- عێراقیمان پێكهێناوه بۆ چارهسهری كێشهی ئاو لهسهر بنهمایهكی زانستی و لۆژیكی هاوکات سودانیش لەسەر هەمان پرس قسەی کرد و ڕایگەیاند ، لەبارەی دۆسیەی ئاو رێککەوتنێکیان واژۆ کردوە کە کار بۆ بنیادنانی پڕۆژەی تایبەت بە ئیدارەدانی ئاوی روباری دیجلە و فورات دەکات. هاوکات محهمهد شیاع سودانی سهرۆك وهزیرانی عێراق و رهجهب تهیب ئهردۆغانی سهرۆكی توركیا له بهغداد سهرپهرهشتی ئیمزاكردنی یاداشتێكی لێكتێگهیشتنی چوارقاڵییان كرد لهنێوان (عێراق و توركیاو قهتهرو ئیمارات) بۆ هاریكاری له پرۆژهی ستراتیژی "رێگای گهشه"، لهلایهنی عێراقهوه (رهزاق محێبس) وهزیری گواستنهوهو له لایهنی توركی (عهبدولقادر ئۆرال ئۆغلۆ) وهزیری گواستنهوهو ژێرخانی توركیا ئیمزایان لهسهر یاداشتهكه كرد، لهلایهنی قهتهری (جاسم بن سهیف سلێتی) وهزیری گواستنهوهی گهیاندنی قهتهرو و له ئیماراتی عهرهبیش (سوهێل محهمهد مهزروعی) وهزیری وزهو ژێرخانی ئیمارات ئیمازایان كرد. بهگوێرهی ئهو یاداشتهی كه ههرچوار وڵات ئیمزایان كردووه، دهبێت عێراق و توركیاو قهتهرو ئیمارات چوارچێوهی پێویست دابنێن بۆ جێبهجێكردنی پرۆژهی "هێڵی گهشه"، ئهمهش بهواتای دهستپێكردنی پرۆژهی رێگاكهیه بهشێوهیهكی كرداریی. دەقی رێککەوتنی نێوان بەغدا و ئەنقەرە: 1- ڕێککەوتنی چوارچێوەی ستراتیژی نێوان حکومەتی کۆماری عێراق و کۆماری تورکیا. 2- یاداشتنامەی ڕێککەوتنی چوارچێوە بۆ هاریکاری لە بواری ئاو لە نێوان حکومەتی کۆماری عێراق و کۆماری تورکیا. 3- یاداشتنامەی لێکتێگەیشتنی پڕۆژەی ڕێگای گەشەپێدان لە نێوان وەزارەتی گواستنەوە و وەزارەتی گواستنەوە و ژێرخانی تورکیا. 4- یاداشتنامەی لێکتێگەیشتن بۆ پێکهێنانی لیژنەیەکی بازرگانی ئابووری هاوبەش (JETCO) لە نێوان هەردوو وەزارەتی بازرگانی عێراق و تورکیا. 5- ڕێککەوتن بۆ هاندان و پاراستن و ئاڵوگۆڕی وەبەرهێنان لە نێوان دەستەی وەبەرهێنانی نیشتمانی و وەزارەتی پیشەسازی و تەکنەلۆژیای تورکیا. 6- یاداشتنامەی لێکتێگەیشتن لە نێوان فیدراسیۆنی ژوورە بازرگانییەکانی عێراق و ئەنجومەنی پەیوەندییە ئابوورییەکانی دەرەوەی تورکیا. 7- یاداشتنامەی لێکتێگەیشتن بۆ هەماهەنگی تەکنیکی و زانستی و ئابووری لە بواری پڕۆژە بچووک و مامناوەندەکان لە نێوان وەزارەتی پیشەسازی و وەزارەتی پیشەسازی و تەکنەلۆژیای تورکیا. 8- یاداشتنامەی لێکتێگەیشتن لە بواری مەشقی سەربازی لە نێوان هەردوو وەزارەتی بەرگری عێراق و تورکیا. 9- یاداشتنامەی لێکتێگەیشتن سەبارەت بە مەشق و هەماهەنگی لە بواری تەندروستی سەربازی لە نێوان هەردوو وەزارەتی بەرگری عێراق و تورکیا. 10- یاداشتنامەی لێکتێگەیشتن بۆ هەماهەنگی ستراتیژی لە نێوان دەستەی پیشەسازی سەربازی و سکرتاریەتی پیشەسازی بەرگری تورکیا. 11- یاداشتنامەی لێکتێگەیشتن بۆ هەماهەنگی ئاسایش، لە نێوان هەردوو وەزارەتی ناوخۆی عێراق و تورکیا. 12- یاداشتنامەی لێکتێگەیشتن لە نێوان پەیمانگای خزمەتگوزاری دەرەوە و پەیمانگای توێژینەوەی ستراتیژی تورکیا، لە نێوان هەردوو وەزارەتی دەرەوەی عێراق و تورکیا. 13- یاداشتنامەی لێکتێگەیشتن بۆ هەماهەنگی لە بواری وەرزش و لاوان لە نێوان هەردوو وەزارەتی وەرزش و لاوانی عێراق و تورکیا. 14- یاداشتنامەی لێکتێگەیشتن بۆ هەماهەنگی لە بواری زانستی تەندروستی و پزیشکی لە نێوان هەردوو وەزارەتی تەندروستی عێراق و تورکیا. 15- پلانی گروپی کاری کشتوکاڵی بۆ ماوەی 2024-2025 لە نێوان هەردوو وەزارەتی کشتوکاڵی عێراق و تورکیا. 16- یاداشتنامەی لێکتێگەیشتن لەسەر توێژینەوەی زانستی و تەکنۆلۆژی، لە نێوان وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی و ئەنجومەنی توێژینەوەی زانستی و تەکنۆلۆژی تورکیا. 17- یاداشتنامەی لێکتێگەیشتن بۆ هەماهەنگی لە بواری پەروەردە لە نێوان هەردوو وەزارەتی پەروەردەی عێراق و تورکیا. 18- یاداشتنامەی لێکتێگەیشتن لە بواری هەماهەنگی گەشتیاری لە نێوان وەزارەتی ڕۆشنبیری و گەشتوگوزار و شوێنەوارە دێرینەکان و وەزارەتی گەشتیاری تورکیا. 19- یاداشتنامەی لێکتێگەیشتن لە بواری کار و بیمەی کۆمەڵایەتی لە نێوان هەردوو ورزارەتی کار و کاروباری کۆمەڵایەتی عێراق و تورکیا. 20- یاداشتنامەی لێکتێگەیشتن لە بواری کاروباری کۆمەڵایەتی و خێزان لە نێوان وەزارەتی کار و کاروباری کۆمەڵایەتی و وەزارەتی خێزان و خزمەتگوزارییەکانی تورکیا. 21- یاداشتنامەی لێکتێگەیشتن سەبارەت بە بەڵگەنامە و ئەرشیفی حکومەت لە نێوان وەزارەتی ڕۆشنبیری و ئەرشیفی حکومەتی تورکیا. 22- یاداشتنامەی لێکتێگەیشتن لە بواری ئاسایشی بەرهەم و بەربەستە تەکنیکییەکانی بەردەم بازرگانی لە نێوان وەزارەتی پلاندانان و وەزارەتی بازرگانی تورکیا. 23- یاداشتنامەی لێکتێگەیشتن لە کاروباری ئایینی لە نێوان دیوانی وەقفی سوننە و سەرۆکایەتی کاروباری ئاینی تورکیا. 24- یاداشتنامەی لێکتێگەیشتن سەبارەت بە هەماهەنگی لە بواری ڕاهێنانی دادوەری بۆ خوێندکاران و دادوەران و یاریدەدەران و داواکارانی گشتی لە نێوان پەیمانگای دادوەری عێراقی و ئەکادیمیای دادی تورکیا. 25- یاداشتنامەی لێکتێگەیشتن لە بواری کارەبا لە نێوان وەزارەتی کارەبا و وەزارەتی وزە و سەرچاوە سروشتییەکانی تورکیا. 26- یاداشتنامەی لێکتێگەیشتن لە بواری ڕاگەیاندن و پەیوەندییەکان لە نێوان دەستەی ڕاگەیاندن و پەیوەندییەکان و سەرۆکایەتی پەیوەندییەکانی تورکیا.
هاوڵاتی لە سنووری ئیدارەی راپەڕین لەکاتی پەڕینەوە لە رووبارێک هاوڵاتییەک خنکا؛ پاش هێنانەدەرەوەی تەرمەکەی، گوسترایەوە بۆ نەخۆشخانەی فریاکەوتنی قەڵادزێ. ئەمڕۆ دووشەممە 22ی نیسانی 2024، بەڕێوەبەرایەتی پۆلیسی راپەڕین رایگەیاند، "هاوڵاتییەکی خەڵکی ناحیەی چوار قوڕنە دانیشتووی وڵاتی بەریتانیا بەناوی (ج. ق) لەدایکبووی ساڵی 1997، لە نزیک گوندی شێنێی سەر بەناحیەی هەڵشۆ لە کاتی پەڕینەوەی رووبارێکی گوندەکە کەوتووەتە ناو ئاوەکە و بەو هۆیەشەوە خنکاوە". ئاماژە بەوەشکراوە، "دوای ئاگادارکردنەوەیان دەستبەجێ هێزەکانی پۆلیسی فریاکەوتنی قەڵادزێ گەیشتوونەتە شوێنی رووداوەکە و دوای دەرهێنانەوەی تەرمەکە گواستوویانەتەوە بۆ نەخۆشخانەی فریاکەوتنی قەڵادزێ".
هاوڵاتی دەزگای ئاسایشی هەرێمی کوردستان دەستی بەسەر بڕی 15 کیلۆگرام مادەی هۆشبەردا گرت و پێنج تۆمەتباریشی دەستگیرکرد. ئەمڕۆ دووشەممە 22ی نیسانی 2024، عەقید سەلام عەبدولخالق، بەرپرسی راگەیاندن و پەیوەندییەکانی ئاسایشی هەرێمی کوردستان بە رۆژنامەنووسانی راگەیاند، "دوای بەدواداچوون لێکۆڵینەوە بە هەماهەنگی لەگەڵ بەڕێوەبەرایەتی پۆلسی سلێمانی توانرا دەست بەسەر بڕی 15 کیلۆگرام مادەی هۆشبەر لە جۆری حەشیش بگیرێت کە لەناو بۆیلەری کارەبایدا شاردرابوونەوە". ئاماژەی بەوەشکرد، "ئەو گروپەی دەستگیرکراون پێنج کەسن و کاریان لەسەر ئەوە کردووە ئەو مادە هۆشبەرانە رەوانەی ئەوروپا بکەن، بەڵام پێش رەوانەکردنیان توانرا دەستیان بەسەردا بگیرێت". ئەوەشی خستەڕوو، "ئەو پێنج کەسە بەپێی مادەی 25 لە یاسای بەرەنگاربوونەوەی مادە هۆشبەرەکان دەستگیرکراون و لێکۆڵینەوە لەگەڵیاندا بەردەوامە". ساڵی رابردوو لە هەرێمی کوردستان، هێزەکانی ئاسایش رووبەڕووی 991 حاڵەتی مادەی هۆشبەر بوونەتەوە، لەو ژمارەیە 84 یان بازرگان، 254 كەسیان فرۆشیار و 653 كەسیشیان بەكارهێنەر بوون.
هاوڵاتی رەجەب تەیب ئەردۆغان گەیشتە بەغداد و لەگەڵ محەمەد شیاع سوودانی لە کۆبوونەوەدایە. سەردانەکە ناڕەزایەتی خەڵکی لە هەرێمی کوردستان و عێراق بە دوای خۆیدا هێناوە. رۆژی دووشەممە 22-4-2024، رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆک کۆماری تورکیا سەردانی هەرێمی کوردستان و عێراقی کرد و بڕیارە لەسەر چەند پرسێک لەگەڵ بەرپرسانی عێراق و هەرێمی کوردستان کۆبوونەوە بکات. ئەو سەردانەی ئەردۆغان ناڕەزایەتی بەشێک لە چالاکوان و خەڵکی لێکەوتەوە. دەستەی سەروەریی نیشتمانی، کە لە کۆمەڵێک هاووڵاتی و چالاکوانی کورد و عەرەب پێکهاتوون لە گۆڕەپانی تەحریر لە بەخدا کرد. لە گردبوونەوەکەدا بەیاننامەیەکیان بڵاوکردەوە کەتێیدا ئاماژە بەوەدەکەن، سەردانی ئەردۆغان بۆ هەرێمی کوردستان و عێراق شەڕ و ناسەقامگیری ئابووری و ئاسایش دەهێنێت. چالاکوان عەلی دەروێش، ئەم کاریکاتێرەی بۆ هاووڵاتی ناردووە. لە کاریکاتێرەکەدا هاونیشتمانیان لە باشووری کوردستان نیشاندەدات کە وەک ناڕەزایەتی لە دژی هاتنی ئەردۆغان پێڵاو دەگرنە سەرۆکەکەی تورکیا. رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆک کۆماری تورکیا ئەمڕۆ لە رێگەی فڕۆکەخانەی بەخداوە گەیشتە عێراق و لە دواتریشدا لە رێگەی فڕۆکەخانەی هەولێرەوە سەردانی هەرێمی کوردستان دەکات و لەلایەن بەرپرسانی باڵاوە پێشوازی لێدەکرێت. بەشێک لە شەقام و شوێنە گشتییەکانی هەولێر ئاڵای تورکیایان پێدا هەڵواسراوە کە دیارترینیان قەڵای هەولێر بوو. قەڵای هەولێر لە رێگەی داتاشۆوە ئاڵای تورکیای لە کاتی شەودا لەسەر نیشاندرا؛ ئەو کارە دەنگدانەوە و ناڕەزایەتییەکی زۆری لە نێو هاونیشتمانیان لە هەرێمی کوردستان بە دوای خۆیدا هێنا و ئێستا لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان ترێندە.
هاوڵاتی هاتنی سەرۆکی تورکیا بۆ عێراق و هەرێمی کوردستان ناڕەزایەتیی چالاکوانی کورد و عەرەبی لێکەوتەوە و لە گۆڕەپانی تەحریر لە بەغداد گردبوونەوەیان ئەنجامدا، دواتر لەلایەن هێزە ئەمنییەکانەوە رێگریان لێکرا. ئەمڕۆ دووشەممە 22ی نیسانی 2024، هاتنی رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆککۆماری تورکیا بە یاوەری هەشت وەزیری تورک گەیشتە بەخدا و بڕیارە سەردانی هەولێریش بکات. سەردانەکە نیگەرانیی دەستەی سەروەریی نیشتمانی لێکەوتەوە کە لە کۆمەڵێک هاوڵاتی و چالاکوانانی کورد و عەرەب پێکهاتوون و لە گۆڕەپانی تەحریر لە بەخدا گردبوونەوە و ناڕەزایەتییان دەربڕی و بەیاننامەیەکیان خوێندەوە. لە بەیاننامەکەدا دەستی سەروەری نیشتیمانی داوادەکەن لە دەسەڵاتدارانی هەرێم و عێراق خۆیان بە بەرپرس بزانن لە پاراستنی سەروەری نیشتیمانەکەمان و روڵی پاراستنی سەرو گیانی هاوڵاتییان لەئەستۆ بگرن. دەقی بەیاننامەی دەستەی سەروەری نیشتمانی: راگەیاندراوێک بۆ رای گستی خەڵکی کوردستان و عێراق نا بۆ هێرشی توركیا بۆ سەر نیشتیمانەکەمان شەڕ و ئاڵۆزییەکانی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست رۆژ بە رۆژ زیاتر تەشەنە دەکەن و ئاگری جەنگ و ماڵوێرانی ناوچەكەی گرتۆتەوە، هەوڵێكی بەردەوامیش هەیە بۆ ئەوەی عێراق و هەرێمی کوردستانیش بە بەهانەی نا دروست پەلكێشی ئەم ئاڵۆزییانە بكرێین. لە شەڕ و ئاڵۆزیدا هێزە جیهانی و هەرێمییەکان بۆ بەرەوپێشەوەبردن و پاراستنی بەرژەوەندییەکانی خۆیان، یان بەشێكن، یان خۆیان لەو رووداوە خوێناویانە بێدەنگ كردووە. ئەمڕۆ بە ئاشكرا تورکیا هەڕەشەی هێرش و پەالماردانێکی فراوانی زەمینی دەکات بۆ سەرهەرێمی كوردستان و عیراق، لە رابردودا توركیا یەكێك لەو واڵتانە بووە كە بەردەوام و بە شێوازی جیاواز گوشاری لەسەر هەرێمی كوردستان دروست كردووە و لەبەرامبەریشدا چاوپۆشی لێكراوە. بۆیە بەردەوام توركیا نەك تەنیا لە رووی ئابووری و سیاسییەوە بەڵکو لە ڕووی سەربازیشەوە بە بیانووی جۆراوجۆر دەستتێوەردانی كردووە و لە ئێستادا رووبەرێکی فراوانی لە خاکی عێراق و هەرێمی کوردستان داگیرکردووە. بەڵام لەبەرامبەر ئەم شەڕانگێزیانەدا، وادیارە دەسەاڵتدارانی هەرێم و بەغداد نایانەوێت نییەتی راستەقینەی تورکیا ببینن و لە ژێر ناوی ڕێککەوتنی ئەمنیدا، ڕێگە خۆش دەکەن تا تورکیا زیاتر بێتە ناو قوواڵیی نیشتیمانەکەمانەوە، ئەمەش پێشێلکردنی سەروەریمانە. سەردانەکەی ئەردۆغانیش بۆ عێراق لە چوارچێوەی هەمان پیالنی دەوڵەتی تورکیادا خۆی دەبینێتەوە. مێژووی کۆماری تورکیا پێماندەڵێت، لە هەرکوێیەک تورکیا هێزی خۆی جێگیر کردبێت، دواتر پاشەکشەی لێ نەکردووە و دەیلکێنێت بەخاکی خۆیەوە. خۆشیان هیچ کاتێک ئەو راستییەیان نەشاردۆتەوە کە نیازی ڕاستەقینەی ئەوان زیندوکردنەوەی میساقی میللی و دەستبەسەرداگرتنی موسڵ و کەرکوک و چەند ناوچەیەكی تر و گێڕانەوەی سەردەمی خەالفەتی عوسمانییە . ئەمرۆ خەڵكی كوردستان شاهیدی ئەوەن بە هۆی هێرشەکانی تورکیاوە، لەم سااڵنەی دواییدا، تا ئێستا نزیکەی ١٧٠ هاواڵتی مەدەنی شەهید بوون و بە سەدان كەسی دیکەی سڤیل بریندارکراون و بە سەدان گوند چۆڵکراون و بە هەزاران کەس ناچاركراون زێدی باب و باپیرانیان بە جێبهێڵن و ئاوارە ببن. هاوکات سوپای توركیا دەستی لە هیچ شتێك نەپاراستووە و تەنانەت بەشێكی بەرچاوی دارستانەكانیشی وێران كردووە، بۆیە لە ئەگەری ئۆپەراسیۆنێکی نوێدا، دڵنیاین ئەم ئامارانە زیاتر دەبن و واڵتەکەمان دووچاری ناسەقامگیری و قەیران و ئاڵۆزی زیاتر دەبێت و ئارامی شارەكانیش تێكدەچێت. ئێمە وەک بەشێك لە چالاکوانانی مافی مرۆڤ، ڕۆشنبیران، رۆژنامەنووسان، نووسەران، ژنان و گەنجان، لەو بڕوایەداین، کە هاتنی ئەردۆغان و هێرشی سوپای تورکیا جگە لە کوشتن و کاولکاری و ماڵوێرانی و ئاوارەیی و داگیرکاری هیچ ئەنجامێکی دیکەی لێ ناکەوێتەوە، بۆیە لێرەوە داوا لە شەقامی عێراقی و بە تایبەت بژاردەی کۆمەڵگە دەکەین لە ئاست ئەم هێرشانە بێدەنگ نەبن و کاری تەواو بکەن بۆ رێگریکردن لەو هێرشانە و لەم روەوە دڵنیاین کاری گەورەیان پێ دەکرێت. هەروەک داوادەکەین لە دەسەڵاتدارانی هەرێم و عێراق خۆیان بە بەرپرس بزانن لە پاراستنی سەروەری نیشتیمانەکەمان و روڵی پاراستنی سەرو گیانی هاوڵاتیان لەئەستۆ بگرن و لەژێرهیچ بیانویەكدا ڕێگە نەدەن سوپای تورکیا خاکی واڵت داگیربکات. لە هیچ کەس شاراوە نییە کە هەر جۆرە کەمتەرخەمی و بێدەنگییەک بە مانای ئەوە دێت کە باوەریان بە سەروەری وڵات نییە و باکیان بە داگیرکاری نییە.. لە کۆتاییدا دەڵێین: نا بۆ شەڕ و کوشتن و کاولکاری و داگیرکاریی.
هاوڵاتی/ سازگار ئەحمەد لە یەکێک لە گەڕەکەکانی شاری سلێمانی دەست بەسەر جۆره رۆنێكدا گیرا کە بۆ خواردن شیاو نەبووە. بۆ دروستکردنی رۆنەکە دوو جۆری دیکە تێکەڵکراوە و بەرواری نوێی لهسهر چاپكراوه. رۆژی دووشەممە 22-4-2024، گۆران قادر، سەرۆکی لیژنە هاوبەشەکانی قایمقامییەتی سلێمانی بە هاوڵاتی راگەیاند، "لهسهر سكاڵای هاووڵاتییان و دوای بهدواداچوون بۆ ساختەکردنی جۆره رۆنێك كه لهلایهن هاووڵاتییانهوه خواستی لهسهره، به فهرمانی دادوهری لێكۆڵینهوهی ئاسایش له ماڵێكدا له گهڕهكی گوڵهباخی نزیك نهخۆشخانهی شۆڕش، دهستمان بهسهر بڕێكی زۆر رۆندا گرت''. ئاماژەی بەوەکرد، "لهكاتی پشكنین بۆ شوێنهكه دهركهوتووه هیچ یهكێك له مهرجهكانی تهندروستی و رێنماییهكانی دیكهی كاركردنی تێدا نهبووه و تانكی سهربانی بۆ تێكهڵكردنی دوو جۆر رۆن بهكارهێناوه، هاوکات دهست بهسهر چەندین مۆر و ئامێری دروستکردنی بەروار و لەیبڵی بەکارنەهاتوو، پرنتەر، ئامێری کەپسکردنی سەری دەبە، چەندین دەبە و مەنجەڵی فافۆندا گیراوه كه له كارهكهیدا بهكاریهێناوه''. سەرۆکی لیژنە هاوبەشەکانی قایمقامییەتی سلێمانی روونیشیکردەوە، "ئهو رۆنه دروستكراوە لهگهڵ ئهوهی بۆ ماوهی ساڵێك بهكارهێنانهكهی درێژكراوهتهوه، هاوكات بهرواری نوێی لهسهر چاپكراوه و ئهوهش بهپێی یاسای بازرگانی فێڵكردنه له هاوڵاتییان''. ئەوەشی وت، ''به فهرمانی قایمقامی سلێمانی، دۆسییهكه رهوانهی بهڕێوهبهرایهتیی ئاسایشی ئابووری كراوه و بهفهرمانی دادوهر خاوهنهكهی دهستگیركراوه و رووبهڕووی رێكاری یاسایی دهكرێتهوه''.
هاوڵاتی لە ساڵیادی رۆژنامەگەریی کوردیدا سەرۆکی هەرێمی کوردستان پەیامێکی بڵاوکردەوە و جەخت لەسەر لە لابردنی کۆتوبەند و سانسۆر لەسەر رۆژنامەنووسان دەکاتەوە. ئەمڕۆ دووشەممە 22ی نیسانی 2024، نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان لە پەیامێکدا رایگەیاند، "126مین ساڵیادی رۆژى رۆژنامەگەریی كوردی و دەرچوونی یەكەم ژمارەی رۆژنامەی كوردستا-ی رەوانشاد (میر میقداد بەدرخان) و 26مین ساڵیادی دامەزراندنی سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستان، بهگەرمى لە تهواوى رۆژنامەنووسانى كوردستان پيرۆز دەكەم، هیوای سەركەوتنيان بۆ دەخوازم". ئاماژەی بەوەکردووە، "لەم یادەدا داكۆكى له زهمينه و ژينگهى هاندەر بۆ کاری میدیایی، کارئاسانی بۆ دەستگەیشتنی رۆژنامەنووسان بە سەرچاوەكانی زانیاری بەبێ جیاوازی و دوورکەوتنەوە لە سەپاندنی کۆتوبەند و سانسۆر بەسەریاندا دهكهمهوه بۆ ئەوەی رۆژنامەنووسان بەرپرسیاريانه رۆڵی پیشەیيی خۆیان لە چاودێریکردنی دامەزراوەکان و بەرزکردنەوەی ئاستی هۆشیاریی خەڵک و دروستکردنی رای گشتیدا ببینن و ببنە فاکتەر و هاوکارێکی گرنگ لە پرۆسەی بنیاتنانان و گەشەسەندنی دیموکراسى و کرانەوەی كۆمەڵگەدا". لە پەیامەکەدا هاتووە، "لە کاتێکدا پشتیوانیی تەواوم بۆ رۆژنامەنووسان و باوەڕی نەگۆڕم بە ئازادیی رۆژنامەگەری و ڕادەربڕین وەك بنەمایەكی سەرەكیی هەر كۆمەڵگەیەكی دیموكرات و ئازادیخواز دووپات دەكەمەوە، داوا لە رۆژنامەنووسان دهكهم پابەندی یاسای کاری ڕۆژنامەگەری و ئیتیکی رۆژنامەوانی بن له ڕاستگۆیی، هاوسەنگی، بێلایەنی، دوورکەوتنەوە لە هەواڵی ساخته و زمانی زبر، ههروهها هاندەری پاراستنی ئاشتیی كۆمەڵایەتی و سهقامگيريى سیاسی و پارێزهرى بهرژهوهنديى باڵاى گهل و نيشتمان بن". سەرۆکی هەرێم ئاماژەی بەوەشکردووە، "هاوکات رۆڵی ڕێكخراوە ناوخۆيى و نێودەوڵەتييهکانی تایبەت بە چاودێریکردنی ڕەوشی ئازادیی رۆژنامەگەری و رادەربڕین لە هەرێمی کوردستان بەرز دەنرخێنین، دووپاتی دەکەینەوە کە دەبێ لايهنه پهيوهنديدارهكان بەپێی یاسای رۆژنامەگەری لە کوردستان مامەڵە لەگەڵ هەر كهيسێكى بوارى رۆژنامەوانيدا بکەن". لە کۆتایی پەیامەکەدا نێچیرڤان بارزانی دەڵێت، "سڵاو لە یادی رۆژنامەنووسانی شەهید و ئەو رۆژنامەنووسە پێشەنگانەی لە سەردەمی شۆڕش و ئازادیدا، ژیانی خۆیان بۆ گەیاندنی راستی و پێشخستنی رۆژنامهگەریی كوردستان تەرخان كرد".
هاوڵاتی سبەینێ دووشەممە 22-4-2024، رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆککۆماری تورکیا سەردانی عێراق دەکات، ئەوەش دوای 13 ساڵ لە دوایین سەردانی کە بۆ عێراق ئەنجامی دابوو. باسم عەوادی, وتەبێژی حكومەتی عێراق بۆ ئاژانسی هەواڵی عێراقی ڕاگەیاندووە، سەردانە چاوەڕوانکراوکەی سەرۆک کۆماری تورکیا بۆ عێراق، ھەنگاوێکی گرنگە لە پەیوەندییەکانی نێوان ھەردوو وڵات و ئاماژەی بەوەشدا کە لە میانی سەردانەکەدا، ژمارەیەک دۆسیەی گرنگ لەنێوان بەرپرسانی تورکیا و عێراق، تاووتوێ دەکرێن. باسی لەوەشکردووە، چوار دۆسیەی گرنگ لە بەرنامەی کاری سەردانەکەی سەرۆککۆماری تورکیادایە، ئەوانیش، دۆسیەی ئاو، پڕۆژەی ریگای گەشەپێدان، دۆسیەی ئەمنی و دۆسیەی کاری کۆمپانیا تورکییەکان لە عێراق. ئەو دۆسیەیەش گرنگی خۆی ھەیە لە بەھێزکردنی ئاڵوگۆڕی بازرگانی نێوان عێراق و تورکیا. باسی لەوەشکردووە،لەنێوان عێراق و توركیا لەبارەی نزیكبونەوەی هاوبەش بۆ رووبەڕوبوونەوەی ئاڵنگاریە ئەمینەكان و هەردوو دۆسیەی ئاو و ئاسایش بۆ عێراق و توركیا رێکەوتن دەکرێت. لای خۆیشییەوە هاکان فیدان، وەزیری دەرەوەی تورکیا لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا باسی لە سەردانەکەی سبەینێی رەجەب تەیب ئەردۆغان بۆ عێراق کرد و وێڕای ئاماژەدان بە هاوکارییەکانیان لەگەڵ عێراق لە بوارەکانی ئاسایش، وزە، کشتوکاڵ، ئاو، تەندروستی و پەروەردەیی، جەختی لەوە کردووەتەوە، "رێککەوتنی سەرەتایی بۆ واژوکردنی زیاتر لە ٢٠ رێککەوتننامە لە سەردانی سەرۆککۆمارمان بۆ عێراق، ئەنجام دراوە. سبەینێ بە ئامادەبوونی سەرکردەکان، ئەو رێککەوتننامانە واژۆ دەکرێن". وەزیری دەرەوەی تورکیا راشیگەیاندووە، ئەردۆغان دوای سەردانەکەی بۆ بەغدا و دواتر سەردانی هەولێر دەکات. هاوکات، رۆژی شەممە، 20ی ئەم مانگە، مەجید ئەلجەماوی، باڵیۆزی عێراق لە تورکیا ئەو زانیارییانەی پشتڕاست کردووەتەوە کە سەردانەکەی سەرۆکی تورکیا رەجەب تەیب ئەردۆغان بۆ بەغدا، "یارمەتیدەر دەبێت لە چارەسەرکردنی دۆسیە هەڵپەسێردراوەکانی نێوان هەردوو وڵاتی دراوسێ و دەبێتە شایەتی واژۆکردنی رێککەوتنێکی چوارچێوەی ستراتیژی." بەگوێرەی زانیارییەکانی ئاژانسی هەواڵی عێراق، لە سەردانەکەی ئەردۆغاندا گفتوگۆ و رێککەوتن لەسەر ئەم پرسانە دەکرێت: واژۆكردنی دوو رێككەوتنی ستراتیجی و زیاتر لە 20 یاداشتی لێكتێگەیشتن. رێككەوتنێكی ستراتیجی لەبارەی دۆسیەی ئاو واژۆدەكرێت, كە چەندین خاڵ و بڕگە لەخۆدەگرێت. رێككەوتنی چوارقۆڵی عێراقی, توركی, قەتەری, ئیماراتی, واژۆدەكرێت, لەبارەی رێگای گەشەپێدان. رێككەوتن لەنێوان عێراق و توركیا دەكرێت, لەبارەی نزیكبونەوەی هاوبەش بۆ رووبەڕووبوونەوەی ئاڵنگاریە ئەمنییەكان. هەردوو دۆسیەی ئاو و ئاسایش بۆ عێراق و توركیا لە پرسە گرنگ و یەكلاكەروەكانن. ئەردۆغان بەم سەردانەی بۆ عێراق و هەرێمی کوردستان دەبێتە یەکەم سەرۆککۆماری تورکیا کە سەردانی هەرێمی کوردستانی کردبێت.
هاوڵاتی/ زریان فەرەیدوون سبەینێ رێوڕەسمی وێنەگرتنی دەرچوونی خوێندکارانی زانکۆی سلێمانییە و بە بڕیارێکی ئەنجومەنی ئەو زانکۆیەش رازاندنەوەی مێز و بردنەژورەوەی خۆراک و کەلوپەلی دیکە بۆ ناو زانکۆ قەدەخەکراوە و سەرۆکی زانکۆی سلێمانی بۆ کاروباری خوێندکاران دەڵێت، خوێندکاران جگە لە وێنەگرتن ناتوانن هیچ چالاکییەکی دیکە بکەن. ئەمڕۆ یەکشەممە 21-4-2024، د. پێشڕەو حەمەجان، یاریدەدەری سەرۆکی زانکۆی سلێمانی بە هاوڵاتی راگەیاند، لە دوای ئەنجامدانی ئاهەنگی دەرچونی خوێندکارانی ساڵی 2022 - 2023، سەرۆکایەتی زانکۆ لێکۆڵینەوەیەکی وردیی سەبارەت بەو رێوڕەسمانەی لە ئاهەنگی دەرچونی زانکۆی سلێمانیدا دەکرێت کرد و گەشت بەو ئەنجامەی کە هەندێک دیاردە لەناو خوێندکاراندا دەبینرێت لەگەڵ ژینگەی ناو زانکۆدا ناگونجێن. گوتیشی، "وێنەی دەرچوون ناوی بە خۆیەوەیەتی و تەنیا وێنەگرتنە، بەڵام بەشێک لە خوێندکاران فێربوون کۆمپانیایان دەهێنا بۆئەوەی شوێن دیاری بکەن و مێزیان بۆ بڕازێننەوە و بڕێکی زۆر لە خۆراک دەهاتە ناو زانکۆوە و دەبووە هۆی پیسبونی ژینگەی ناو زانکۆ". باسی لەوەشکرد، " بڕیارەکە بۆ ڕێگریکردنە لە دروستبونی چینایەتی و نادادپەروەریی کۆمەڵایەتی لە ناو خوێندکاراند و کەمکردنەوەی خەرجیی کەسوکاری خوێندکار، پاکڕاگرتنی نێو زانکۆ، پاراستنی ئارامی و ئاسایشی زانکۆیە، چونکە بەهۆی قەرەباڵخییەوە نێو زانکۆ پیس دەکرا و شەڕیش دروستدەبوو." د. پێشڕەو ئەوەشی بە هاوڵاتی گوت، لە ئەنجامی لێکۆڵینەوەکانیان بۆیان دەرکەوتووە خوێندکار هەبووە تێچوی ئەنجامدانی ئاهەنگەکەی گەیشتۆتە یەک ملیۆن و نیو بۆ دوو ملیۆن دینار و ئەمەش بارگرانییەکی زۆرە لەسەر شانی خێزانەکانیان. سبەی ئاهەنگی دەرچوونی خوێندکارانی زانکۆی سلێمانی دەستپێدەکات؛ یاریدەدەری سەرۆکی زانکۆی سلێمانی دەڵێت، خوێندکاران خۆیان لەگەڵ مامۆستاکانیاندا تەنیا وێنەی دەرچوون دەگرن و رێگە نادرێت هیچ کەسێک ئاهەنگێکی دیکە بکات. ئەوەشی روونکردەوە، سەرجەم پرسگەکانی زانکۆی سلێمانی ئاگادار کراونەتەوە کە رێگە لە چوونەژوورەوەی هەموو جۆرە خۆراک و دیارییەک بۆ ناو زانکۆی سلێمانی بگرن. د. پێشڕەو باسی لەوەشکرد، بۆ یارمەتیدانی خوێندکاران لەمەودوا بە بڕیارێکی ئەنجوومەنی زانکۆی سلێمانی وێنە گرتنی خوێندکاران نادرێتە دەست کۆمپانیاکانی وێنە گرتن، بەڵکو سەرۆکایەتی زانکۆی سلێمانی ژمارەیەک وێنەگر و ستافێکی پرۆفیشناڵ ئامادە دەکات بۆ ئەوەی وێنەی خوێندکاران بگرن و دواتر وێنەکە لە ماڵپەڕی فەرمی زانکۆی سلێمانی دادەنرێت و خوێندکاران بێ بەرامبەر دەتوانن وەریبگرنەوە و لای خۆیانەوە بڵاویبکەنەوە. سبەینێ ئاهەنگی دەرچوونی خوێندکارانی زانکۆی سلێمانی دەستپێدەکات و تاوەکو دوو هەفتە بەردەوام دەبێت. ئاهەنگەکان هەموو ساڵێک ئەنجام دەدرێن؛بەپێی ئامارەکانی زانکۆی سلێمانی، ساڵانە زیاتر لە 5000 خوێندکار لەو زانکۆیە دەردەچن.
هاوڵاتی هاوڵاتی لەشاری سلێمانی دژی سەردانەکەی رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆکی تورکیا بۆ عێراق گردبوونەوەیەکی ناڕەزایی بەڕێوەدەچێت. ئەمڕۆ یەکشەممە 21ی نیسانی 2024، دەستەی پارێزگاری سەروەریی نیشتمان لە ڕاگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، "بە مەبەستی رەتكردنەوە و بەرەنگاربوونەوەی هەڕەشەكانی لەشكركێشیی توركیا و سەردانی ئەردۆغان بۆ عێراق و هەرێمی كوردستان، دەنگی ناڕەزایەتی بەرز دەكەینەوە. دەستەکە دەشڵێت، بۆ ئەو مەبەستە سبەینێ دووشەممە کاتژمێر یەكی دوانیوەڕۆ لەبەردەم نوسینگەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە سلێمانی گردبوونەوەیەك دەكەین و بەیاننامەیەك لەوبارەیەوە دەخوێنینەوە. دەستەکە داوا لە هاووڵاتیان دەکەن بەشداریی لە ناڕەزایەتییەکەدا بکەن. جێگەی باسە ئەمە یەکەم چالاکی ئەو دەستەیە نییە دژی سەردانە چاوەڕوانکراوەکەی ئەردۆغان بۆ عێراق و هەرێمی کوردستان، بەڵکو لەم چەند ڕۆژەدا بە چەندین پەیامی ڤیدیۆی و وێنەی جیاوا ناڕەزایی و نیگەرانی خۆیان سەبارەت بەم سەردانە دەرخستووە.
