.jpg)
هاوڵاتی ئه‌مڕۆ پێنجشه‌ممه نه‌وزا غه‌فور به سه‌رۆكی ژوری بازرگانی و پیشه‌سازی سلێمانی و شێنێ ئیختیار و محه‌مه‌د ره‌سوڵ به جێگرانی سه‌رۆكی ژوری بازرگانی و پیشه‌سازی سلێمانی هه‌ڵبژێردران. ئەمڕۆ، کۆبوونەوەی ژووری بازرگانیی و پیشەسازی سلێمانی بەڕێوەچوو و تێیدا جێگران و سەرۆکی ژوور دیاری کران، شێنێ ئەختیار فارس، کە زۆرترین دەنگی لە هەڵبژاردنی دەستەی نوێی ژووری بازرگانیی سلێمانی بەدەست هێنا، وەک جێگری سەرۆک دیاری کرا. ڕۆژی ٣٠ـی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٣، هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی کارگێڕی ژووری بازرگانی سلێمانی بەڕێوەچوو، شێنێ ئەختیار فارس، یەکەمی لە هەڵبژاردنەکەدا بەدەست هێنا، بە ڕێژەی ٢٣٥٠ دەنگ لە کۆی ٣٧٠٦ دەنگدەر.
هاوڵاتی له‌سه‌ر چاره‌سه‌ر نه‌ركردنی كێشه‌كانی قه‌زاكه، قائیمقامی قەزاى دەربەندیخان رایده‌گه‌یه‌نێت: به‌ڵێنی به‌رپرسان نه‌بوه به‌كردار. دوای نزیک بونه‌وه‌ی ساڵێک به‌سه‌ر خۆپیشاندانی هاوڵاتیانی قه‌زای دەربەندیخان بۆ چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كانیان، سڵێمان محەمەد، قائیمقامی قەزاكه رایگەیاند: سه‌ره‌تای ساڵی رابردو سه‌ردانی لایه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌كانی تایبه‌ت به چاره‌سه‌ری كێشه‌كانی قه‌زاكه كردوه، بۆ ته‌واو كردنی پرۆژه‌ی ئاوی خواردنه‌وه‌ی قه‌زاكه كه یه‌كێكه له‌و پڕۆژانه‌ی له ساڵی (2013) به‌ردی بناغه‌ی دانراوه و بڕیاربوه له ساڵی (2014) بچێته قۆناغی جێبه‌جێكردن، سه‌ردانی نوسینگه‌ی جێگری سه‌رۆك وه‌زیرانی هه‌رێمی كوردستانمان له سلێمانی كرد، به‌ڵێنی پێداین به ته‌رخانكردنی بڕی (10) ملیۆن دۆلار و راسپاردنی كۆمپانیایه‌ك ده‌ست به‌كاره‌كان بكرێـه‌وه له‌پرۆژه‌كه‌دا. سه‌باره‌ی به هۆكاری دواكه‌وتنی كاركردن له پڕۆژه‌ی ئاوی خواردنه‌وه‌ی قه‌زای ده‌ربه‌ندیخان وتیشی: به‌رپرسان به‌ڵێنیان به كۆمپانیای راسپردراو دراوه كه له سنوری پارێزگای سلێمانی زه‌وییه‌كی به‌بڕی (10) ملیۆن دۆلار پێبدرێت، به‌ڵام به‌ڵێنی به‌رپرسان بۆ چاره‌سه‌ی كێشه‌كانی قه‌زای ده‌ربه‌ندیخان نه‌بوه به‌كردار و دیاره كۆمپانیاكه چاوه‌ڕێیه. له‌سه‌ر ئاسانكارییه‌كانی ده‌ستپێكردنه‌وه‌ی پڕۆژه‌ی ئاوی خواردنه‌وه‌ی قه‌زاكه، سڵێمان محەمەد سەعید، قائیمقامی قه‌زای ده‌ربه‌ندیخان ئاماژه‌ی بۆ ئه‌وه‌كرد، به‌پێی ئه‌و به‌ڵێنه‌ی له‌لایه‌ن نوسینگه‌ی سه‌رۆك وه‌زیرانه‌وه دراوه له (25) رۆژی داهاتودا بڕی چوار ملیۆن دۆلار ده‌خرێته سه‌ر هه‌ژماری بانكی كۆمپانیای جێبه‌جێكار بۆ ئه‌وه‌ی له (2024/2/1) ده‌ست به جێبه‌جێكردنی كاره‌كانی بكات، هه‌روه‌ها بۆ راپه‌ڕاندنی كاره ئیدارییه‌كان سه‌ردانی وه‌زاره‌تی دارایمان كردوه و له‌لایه‌ن وه‌زیری داراییه‌وه ئاسانكاری بۆ كۆمپانیاكه كراوه كه ئێستا چه‌كێكی بانكی به بڕی چوار ملیۆن و (250) هه‌زار دۆلار ئاماده‌یه بۆ ده‌ستپێكردنه‌وه‌ی پڕۆژه‌كه. له‌سه‌ر كێشه‌كانی كه‌رتی په‌روه‌رده و تهندروستی و گرفته‌كانی دیكه‌ی قه‌زای ده‌ربه‌ندیخان راشیگه‌یاند: گرفتی سه‌ره‌كی كه‌رتی تهندروستی له قه‌زاكه ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ كاره‌ساتی سروشتی به‌تایبه‌تی روداوی بومه‌له‌رزه‌كان كه له ساڵی (2017) رویدان، زیانێكی زۆری له دانیشتوان و فه‌رمانگه حكومییه‌كان كه‌وتوه به تایبه‌تی كه‌رتی تهندروستی، تا ئێستا بێجگه له نۆژه‌نكردنه‌وه‌ی نه‌خۆشخانه‌ی شه‌هید تۆفیق، كه‌رتی تهندروستی په‌كی كه‌وته و گرفته‌كان چاره‌سه‌ر نه‌كراون و به‌ڵێنی به‌رپرسان نه‌بوه به‌كردار.
.jpg)
هاوڵاتی سەرۆکی هەرێمی کوردستان ئێوارەی ئەمڕۆ لە راگەیێندراوێکدا سەرکۆنەی تەقینەوەکانی شاری کرمانی ئێرانی کرد، کە بەهۆیانەوە ژمارەیەکی زۆر کوژراو برینداری لێکەوتەوە. بەگوێرەی ڕاگەیەندراوەکەی سەرۆکایەتی هەرێم کە ئێوارەی ئەمڕۆ دوای ڕوداوی تەقینەوەکەی شاری کرمانی ئێران بڵاویکردەوە، نێچیرڤان بارزانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان دەڵێت،" سه‌ركۆنه‌ى ئه‌و ته‌قينه‌وه تيرۆرستييانه ده‌كه‌ين كه ئه‌مڕۆ شارى كرمانيان له كۆمارى ئيسلاميى ئێران به ئامانج گرت و له ئه‌نجامدا به ده‌يان هاووڵاتيى ئێرانى گيانيان له ده‌ستدا و بريندار بوون" هەروەها دەڵێ "پرسه و سه‌ره‌خۆشى له سه‌ركردايه‌تى و حكومه‌ت و گه‌لى دۆستى كۆمارى ئيسلاميى ئێران ده‌كه‌ين و هاوسۆز و هاوخه‌ميانين. خواى مه‌زن گيانى قوربانييان به به‌زه‌يى و ميهره‌بانيى خۆى شاد بكات و ئارامى و دڵنه‌وايى به خانه‌واده و كه‌سوكاريان ببه‌خشێت، هيواى زووچاكبوونه‌وه بۆ برينداران ده‌خوازين." دەقی بڵاوکراوەکەی سەرۆکایەتی هەرێم: سه‌رۆك نێچيرڤان بارزانى سه‌ركۆنه‌ى ته‌قينه‌وه‌كانى ئێران ده‌كات سه‌ركۆنه‌ى ئه‌و ته‌قينه‌وه تيرۆرستييانه ده‌كه‌ين كه ئه‌مڕۆ شارى كرمانيان له كۆمارى ئيسلاميى ئێران به ئامانج گرت و له ئه‌نجامدا به ده‌يان هاووڵاتيى ئێرانى گيانيان له ده‌ستدا و بريندار بوون. پرسه و سه‌ره‌خۆشى له سه‌ركردايه‌تى و حكوومه‌ت و گه‌لى دۆستى كۆمارى ئيسلاميى ئێران ده‌كه‌ين و هاوسۆز و هاوخه‌ميانين. خواى مه‌زن گيانى قوربانييان به به‌زه‌يى و ميهره‌بانيى خۆى شاد بكات و ئارامى و دڵنه‌وايى به خانه‌واده و كه‌سوكاريان ببه‌خشێت، هيواى زووچاكبوونه‌وه بۆ برينداران ده‌خوازين. نێچيرڤان بارزانى سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان 2024/1/3
هاوڵاتی كه‌مێك له‌مه‌وبه‌ر، سه‌رۆكى تیمى رۆژنامه‌وانى كۆمسیۆنى باڵاى سه‌ربه‌خۆى هه‌ڵبژاردنه‌كانى عێراق راگه‌یاند، نووسراومان بۆ سه‌رۆكایه‌تى هه‌رێمى كوردستان كردووه كه ناتوانین له رۆژى 25ى شوباتى 2024دا هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مانى كوردستان به‌ڕێوه‌به‌رین. ئێواره‌ى ئه‌مڕۆ چوارشه‌ممه 3ى كانونى دووه‌م، كۆمسیۆنی باڵای هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق رایگه‌یاند، ناتوانن له 25ی (شوبات/2)ی 2024 سه‌رپه‌رشتی هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستان بكه‌ن. به‌گوێره‌ی نوسراوێك كه كۆمسیۆنی باڵای هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق ئاڕاسته‌ی سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستانی كردوه، رایگه‌یاندوه، ناتوانن هەڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستان لە 25ـی (شوبات/2)ی 2024 ئەنجام بدەن، ئه‌وه‌ش به‌هۆی تەواونەکردنی رێکارەکانی ئەنجامدانی هەڵبژاردنه‌كه. هاوکات دانیشتی دادگای فیدراڵی بۆ 21ـی ئه‌م مانگه دواخراوە و بۆ بڕیاردانی کۆتایی لەسەر کورسی پێکهاتەکان، بۆیە ئەو ماوەیەی لەبەردەم کۆمیسیۆنە ناتوانێت ئامادەکاری پێویست بکات بۆ بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستان. کۆمسیۆن بە فەرمی سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستانیان ئاگادارکردوەتەوە و داوایان کردووە بەڕێککەوتن وادەیەکی دیکە بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان دیاریبکرێت. پێشتر سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردستان رۆژی 25ـی (شوبات/2)ی 2024 دیاریكردبو بۆ به‌ڕێوه‌چونی هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستان، له مانگی (ئایار/5)ی 2023یشدا به‌هۆی ناكۆكی لایه‌نه‌كان له‌سه‌ر یاسای هه‌ڵبژاردن و چۆنێتی به‌ڕێوه‌چونی هه‌ڵبژاردن نه‌گه‌یشتنه هیچ ئه‌نجامێك و سه‌رئه‌نجام به‌هۆی سكاڵایه‌كه‌وه دادگای فیدڕاڵی عێراق بڕیاریدا به نایاسایبونی درێژكردنه‌وه‌ی ته‌مه‌نی یاسایی په‌رله‌مانی كوردستان. وێنەیەک لە داواکەی کۆمسیۆن کە دەست هاوڵاتی کەوتووە:
هاوڵاتی وەزیری نەوتی عێراق رایگەیاند كاردەكەن بۆ دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێم كە لەمانگی ئاداری ساڵی رابردوەوە وەستێنراوە، بەبێ ئەوەی كاتەكەی دیاری بكات. حەیان عەبدولغەنی وەزیری نەوت و جێگری سەرۆك وەزیرانی عێراق بۆ كاروباری وزە راگەیەنراوێكی بڵاوكردەوەو رایگەیاند "كاردەكەین لەسەر پەرەپێدان و زیادیكردنی بەرهەمهێنانی نەوت و جێبەجێكردنی پلانی پێنج ساڵە بۆ گەیشتن بەئاستی بەرهەمهێنانی شەش ملیۆن بەرمیل نەوتی رۆژانەو هەنگاونان بۆ ئەوەی پێداویستی ناوخۆ لەسوتەمەنی پڕبكەینەوە". جێگری سەرۆك وەزیرانی عێراق راشیگەیاند" بۆ زیادكردنی داهاتی وڵات كاردەكەین بۆ دەستپێكردنەوەی هەناردەكردنی نەوت لەڕێگەی هەرێمەوە". "كاردەكەنی بۆ زیادكردنی رێژەی بەرهەهێنانی غاز لەكێڵگە نەوتییەكانداو لەماوەی ئەمساڵیشدا 200 ملیۆن پێ سێ جا لەكێڵگە نەوتیەكانی بەسرە لەلایەن كۆمپانیای نەوتی بەسرەوە بەرهەمهێنراوە" جێگری سەرۆك وەزیران بۆ كاروباری وزە وا دەڵێت.
هاوڵاتی سەركردەیەكی پارتی رایگەیاند هێرشە درۆنیەكانی سەر هەرێم بەهۆی لاوازی حكومەتی عێراقەوەیەو هێزە ناوخۆی و دەرەكییەكانیش كار بۆ بەئامانجگرتنی هەرێم دەكەن. سەركردەیەكی چوارچێوەی هەماهەنگیش دەڵێت حكومەتی هەرێم بەبیانوی موچەی فەرمانبەرانەوە كێشەكانی گەیاندوەتە لوتكەو دەیانەوێت پێدانی موچەی فەرمانبەران نەچێتە سەر بەغداو بەدەست خۆیانەوە بمێنێتەوە. وەفا محەمەد كەریم سەركردە لەپارتی دیموكراتی كوردستان بە رۆژنامەی (العرب الجدید) وتوە "هێزە ناوخۆی و دەرەكییەكان كار بۆ بەئامانجگرتنی هەرێم دەكەن لەپێناو ناسەقامگكیری و ئاسایش و سەپاندنی بەرنامە سیاسی خۆیان، هێرشە دۆرنیەكانی سەر هەرێمیش بەهۆی لاوازی حكومەتی عێراقەوەیە بۆ رێگریكردن لەو گروپانە". "هەرێم مافی خۆیەتی وەڵامی بژاردەی سەربازی دژی ئەو گروپانە هەبێت كە دەیانەوێت هەولێرو بەغدا بگەڕێنەوە خاڵی سەرەتای دانوستانەكان، بەڵام حكومەتی هەرێم رێگە نادات ئەو گروپانە ئەو هەلە بقۆزنەوەو وەك كارتی فشار بۆ جێبەجێكردنی ئەجێندای هەرێمی دژ بەهەرێمی كوردستان بەكاری بهێنن" سەركردەكەی پارتی وای وت. عائد هیلالی ئەندامی چوارچێوەی هەماهەنگی بەرپرسیارێتی كێشەكانی نێوان بەغداو هەرێم دەخاتە ئەستۆی هەولێر"حكومەتی عێراق زۆر راشكاوانە دژی هەموو هێرش و پەلامارێكە بۆ سەر هەرێم و دەستی بەلێكۆڵینەوە لەئەنجامدانی هێرشەكان كردوە ". ئەندامەكە چوارچێوەی هەماهەنگی بەرپرسیارێتیس كمیشەكمان نێوان هەرێم و بەغدا دەخاتە ئەستۆی هەولێرەوەو بە رۆژنامەكەی وتوە "حكومەتی هەرێم بەبیانوی موچەی فەرمانبەرانەوە كێشەكانی گەیاندوەتە لوتكەو دەیانەوێت دۆسیەی پێدانی موچەی فەرمانبەران نەچێتە بەغداو بەدەست خۆیانەوە بمێنێتەوە، لەكاتێكدا محەمەد شیاع سودانی سەرۆوەك وەزیرانی عێراق بەڵێنیداوە لەنزیكترین كاتدا كێشەكە چارەسەر بكات" ئەندامەكە چوارچێوەی هەماهەنگی وا دەڵێت. هەر لەبارەی كێشەكانی نێوان بەغداو هەرێمەوە، ماهیر جەودە چاودێری سیاسی، دەڵێت"كێشەكانی نێوان هەرێم و بەغدا لەهەموو ساتێكدا بابەتێكی چاوەڕوانكراوە، بەتایبەت كە ئامانجی نزیكبونەوەی ئەمدوایەی نێوان بەغداو هەرێم پێكهێنانی حكومەتێكی فیدراڵی و دابەشكردنی پلەو پۆستەكان بووە". "هێزە سەرەكیەكانی بەغداو هەرێم بەمەبەستی راكێشانی سۆزی خەڵك بەلای خۆیاندا كێشەكان لە بەرژەوەندی خۆیان بەكار دەهێنن، هەمیشە ئەم كێشانە بنەمایەكی سەرەكی بوون وەك كارتێكی فشار بۆ كاتی بانگەشەی هەڵبژاردنەكان لەلایەن هەندێك كوتلەو حزبی سیاسیەوە لەبەغداو پارێزگاكان و شارەكانی هەرێم " ماهیر جەودە وای وت. لەبارەی مەترسی هێرش و پەلامارەكان بۆ سەر هەرێم، ئەوەشی وتوە "رەنگە حكومەتی هەرێمی كوردستان بەمەبەستی بەرپەرچدانەوەی ئەو هێرش و پەلامارانەی دەكرێتە سەری كاردانەوە لەدژی ئەو گروپ و لایەنە سیاسیە نزیكانەی چوارچێوەی هەماهەنگی و حكومەتی ناوەند بنوێنێت كە ئەمەش خۆی لەخۆیدا هەڕەشەیەكی راستەقینەیە بۆ سەر ئاشتی كۆمەڵایەتی و ئاسایشی وڵات و وڵات بەرەو شەڕێكی ناوخۆی پەلكێش دەكات".
هاوڵاتی لەزاری سەرچاوەیەكی وەزارەتی دارایی زانیاری لەبارەی هاتنی وەفدەكەی عێراق بۆ هەرێم ئاشكرادەكات
هاوڵاتی بەوتەی سەرچاوەیەك لەوەزارەتی دارایی و ئابووری حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ هاوڵاتی، تائێستا ئەو وەفدەی دیوانی چاودێری دارایی عێراق كە بڕیارە سەردانی هەرێمی كوردستان بكەن سەردانەكەیان ئەنجام نەداوە. سەرچاوەكە وتیشی ئەو وەفدە جاروبار سەردانی هەرێمی كوردستان دەكەن و لەگەڵ دیوانی چاودێری دارایی هەرێم كۆدەبنەوە و سەردانەكەشیان ئاساییە. سەرچاوەكەی وەزارەتی دارایی هەرێم ڕەتیشیكردەوە ناردنی قەرزی دیكە بۆ هەرێمی كوردستان لەسەر ڕاپۆرتی ئەو لیژنەیە وەستابێت و تەنها ڕاپۆرتی وردبینی خۆی لەبارەی خەرجی و داهاتی شەش مانگی كۆتایی ساڵی 2023 ی هەرێم ئامادە دەكات. سەبارەت بە ناردنی قەرزی دیكەی 700 ملیاری بۆ هەرێمی كوردستان سەرچاوەكەی وەزارەتی دارایی هەرێم ئەوەی ئاشكراكرد تائێستا دیارنییە عێراق هیچ بڕە پارەیەكی دیكە بۆ هەرێم دەنێرێت یاخود نا.
هاوڵاتی ئێوارەی ئەمڕۆ ساڵح عاروری جێگری سەرۆكی مەكتەبی سیاسی بزوتنەوەی حەماس لەگەڵ دوو سەركردەی كەتیبەكانی قەسام لە هێرشێكی ئیسرائیلدا لەبەیروت كوژران و ئەندامێکی نوسینگەی سیاسی حەماسیش رایگەیاند،" تیرۆرکردنی سەرکردەکانی فەڵەستین لە ناوخۆی وڵاتەکە یان لە دەرەوە نابێتە هۆی شکاندنی ئیرادە و خۆراگری گەلی فەڵەستین." کەمێک لەمەوبەر فڕۆکەیەکی بێ فڕۆکەوانی ئیسرائیلی لە رێگەی چەند موشەکێکەوە نوسینگەیەکی حەماسی لە بەیروتی پایتەختی لوبنان بە ئامانجگرت. عزەت رەشق ئەندامی نوسینگەی سیاسی حەماس لە راگەیەنراوێکدا بڵاویکردەوە، ئەو کردەوە ترسنۆکانەی ئیسرائیل دژی سەرکردە و سیمبولەکانی گەلی فەڵەستین لە ناوخۆی وڵاتەکە و دەرەوەی ئەنجامی دەدات، نابێتە هۆی شکاندنی ئیرادە و خۆڕاگری گەلی فەڵەستین و رێگریکردن لە بەرخۆدان. هەروەها كه‌مێك پیش ئێستا، میدیا عه‌ره‌بییه‌كان ئاماژه‌یان بۆ ئه‌وه‌كرد؛ به‌پێی زانیارییه‌كان زیانێكی زۆر به‌ر ناوچه‌كه كه‌وتوه، تهندروستی به‌یروتیش رایگه‌یاند: له روداوی ته‌قینه‌وه‌كه‌ی به‌یروتدا چوار كوژراو و ژماره‌یه‌ك برینداری لێكه‌وتوه‌ته‌وه. لای خۆشیانه‌وه میدیاكانی ئیسرائیل بڵاویانكرده‌وه: له‌ناو نوسینگه‌كه‌ی خۆیاندا له باشوری به‌یروت، سێ به‌رپرسی باڵای بزوتنه‌وه‌ی حه‌ماسیان به ئامانج گرتوه و هه‌رسێكیانیان كوشتوه. هێرشەکەی ئیسرائیل بۆ سەر باشووری بەیرووت لەکاتێکدایە کە بڕیاربوو سبەی چوارشەممە، حەسەن نەسروڵڵا، ئەمینداری حیزبوڵڵای لوبنان وتارێک پێشکەش بکات بەبۆنەی سێیەمین ساڵیادی کوشتنی قاسم سولەیمانی، فەرماندەی پێشووی فەیلەقی قودسی سوپای پاسداران و ئەبو مەهدی موهەندیس، جێگری پێشووی سەرۆکی دەستەی حەشدی شەعبی لەلایەن ئەمریکاوە. هاوکات نەسروڵا بڕیاریدا گوتارە بڕیارلێدراوەكەی سبەی دوابخات، دوای كوژرانی عاروری وەك میدیای لوبنانی بڵاویكردووەتەوە. جێگەیباسە عاروری جێگری ئیسماعیل هەنیە، سەرۆکی مەکتەبی سیاسی بزووتنەوەی حەماس بوو، هەروەها یەکێک بوو لە دەستەی دامەزرێنەرانی کەتایبی قەسام، باڵی سەربازی بزووتنەوەی حەماس و بە ئەندازیاری هێرشەكەی رۆژی 7ی ئۆكتۆبەری 2023ی حەماس بۆ سەر ئیسرائیل دادەنرێت.
هاوڵاتی دەستەی داکۆکی لە مامۆستایان و فەرمانبەرانی ناڕازی رایگەیاند، لەگەڵ هیچ بەرپرس و بەرێوەبەرێکی حکومی هەرێم کۆنەبونەتەوە و دوپاتی دەکەنەوە کە بایکۆتکردن بەردەوامە تا ئەو کاتەی داواکارییەکانیان جێبەجێ دەکرێت. دەستەی داکۆکی لە مامۆستایان و فەرمانبەرانی ناڕازی لە راگەیەنراوێکدا بڵاویانکردەوە، ئەمڕۆ کەسێک بەناوی (م.عومەر، جێگری بەڕێوەبەری گشتیی پەروەردەی سلێمانی)؛ لە سێ لێدواندا، ئاماژە بەوە دەکات گوایە لەگەڵ مامۆستایانی ناڕازی کۆبوونەتەوە و هەردوولا پێیان باشە دەوام دەستپێبکاتەوە. مامۆستایانی ناڕازی دەڵێن، ئێمە وەکو ئەنجومەنی سەرتاسەریی مامۆستایانی ناڕازیی، ئەم جۆرە لێدوانانە بە نابەرپرسانە و ناڕاست دەزانین و ڕەتیدەکەینەوە. ئەوەشخراوەتەڕو، کۆنگرەی ڕۆژی یەکشەممەش بۆ باسکردنی سەردانەکەمان بوە بۆلای سەرۆک وەزیرانی عێراقی فیدراڵ، دوپاتی دەکەنەوە بایکۆت بەردەوامە تا جێبەجێکردنی داواکاریەکانیان. ئەوەش لە کاتێکدایە، عومەر محەمەد ئەمین، جێگری بەڕێوەبەری گشتی پەروەردەی سلێمانی بە میدیاکانی راگەیاندبو، لەم سێ چوار رۆژەدا پرۆسەی خوێندن لە سلێمانی یەکلایی دەکەنەوە و کاتی خوێندن درێژدەکەنەوە و بابەتی خوێندنیش کەمدەکەنەوە.
هاوڵاتی سەرچاوەیەك لەهێزەكانی پاراستنی گەل هەواڵی تیرۆركردنی ئەندامێكی دیكەیان لەسلێمانی ڕەتدەكاتەوەو دەڵێت "نۆ مانگ لەمەوبەر ئەو هەڤاڵەمان لەشەڕێكدا شەهیدبووەو خۆمان هەواڵی شەهیدبوونەكەیمان بڵاوكردوەتەوە". سەرچاوەیەكی باڵا لە هێزەكانی پاراستنی گەل (هەپەگە) بە هاوڵاتی وت:"ئەو هەواڵەی كە گوایە میت لە سلێمانی ئۆپەراسیۆنی كردووەو هەڤاڵێكمانی بەناوی (جەسور وەدات) شەهید كردووە، سەرتاپا درۆیە". سەرچاوە باڵاكەی هەپەگە ئەوەشی وت"دەوڵەتی داگیركەری توركیا جارێك دیكە بۆ شاردنەوەی شكستەكانی پەنا دەباتە بەر درۆو شەڕی دەروونی، پێشتر لە 25-12-2023 رامانگەیاندبوو كە دەوڵەتی توركیا لەڕێگەی ئاژانسی ئانادۆڵەوە، بانگەشەی كردووە كە گوایە یەكێك لەو سێ هەڤاڵە شەهیدەی كە لە10ی ئاداری 2023 لەشەڕدا لە هەرێمەكانی پاراستنی میدیا شەهید بووە (هەڤاڵ عەلی خەبات)، نەك لەسلێمانی تیرۆر كرابێت، بە بەڵگەوە هەواڵی دەزگای ئەنادۆڵمان بەدرۆ خستبووە كە چۆن ئێمە خۆمان لە 15ی كانونی یەكەمی 2023 هەواڵی شەهید بونی ئەو هەڤاڵانەمان راگەیاندوە". سەرچاوەكە وتیشی "ئێستاش دەزگای شەڕی تایبەتی ئەنادۆڵ ناوی یەكێك دیكە لەو سێ هەڤاڵەی بڵاوكردۆتەوە (شەهید جەسور وەدات) كە گوایە لە سلێمانی تیرۆركراوە". ئەو سەرچاوەیە هەپەگە ئەوەشی خستەڕوو:" ئەو هەڤاڵەمان لە شەڕداو لە هەرێمەكانی پاراستنی میدیا لە گەڵ دوو هەڤاڵی دیكەی نۆ مانگ لەمەوپێش لە مانگی ئاداردا شەهید بوون و خۆشمان ١٥ی ئەم مانگە هەواڵی شەهیدبوونی ئەو سێ هەڤاڵەمان بڵاوكردووەتەوە". جێی ئاماژەیە ڕۆژی 15-12-2023 ناوەندی ڕاگەیاندن و چاپەمەنی هەپەگە سەبارەت بە سێ گەریلا لە هەڕێمەكانی پاراستنی میدیادا شەهید بوون ڕاگەیەندراوێكی بلاو كردەوە. لە ڕاگەیەندراوەكەدا هاتووە: 10ی ئازاری 2023 لە ئەنجامی هێرشێكی دوژمن بۆ سەر هەرێمەكانی پاراستنی میدیا، هەڤالانمان عەلی خەبات، ڕێناس و جەسور شەهید بوون. ئاژانسی ئەنادۆڵی توركی بڵاویكردوەتەوە "دەزگای میت، لە ئۆپەراسیۆنێكیدا لە دەوروبەری سلێمانی (عەبدولموتەڵیب دۆغروجوی) كە بە (جێسور وەدات) ناسراوە كوشتوە".
هاوڵاتی ئەمینداری پێشوی وەزارەتی پێشمەرگە ئاشكرای دەكات هێرشە دۆرنیەكان بۆ سەر هەرێم دەبێتە مایەی تێكچونی دۆخی ئاسایشی هەرێم و كاریگەری لەسەر گەشتی فڕۆكە مەدەنیەكان لەفڕۆكەخانەی هەولێر یان راگرتنی تەواوی هاتنی هەندێك فڕۆكەی كۆمپانیای نێودەوڵەتی بۆ هەولێر دەبێت، تەنانەت ئەگەر هێرشەكان بەردەوامبێت رەنگە كۆمپانیا وەبەرهێنەرەكان كارەكانیان لەهەرێم رابگرن. جەبار یاوەر مەندە، ئەمینداری پێشوی وەزارەتی پێشمەرگەی حكومەتی هەرێم هۆشداری دەدات لە زیادبونی هێرشە درۆنیەكانی سەر هەرێمی كوردستان، بەتایبەت ئەو هێرشە درۆنیانەی ماوەیەكە دەكرێتە سەر پارێزگای هەولێر، بەهاوڵاتی وت "هێرشە دۆرنیەكان دەبێتە مایەی تێكچونی دۆخی ئاسایشی هەرێمی كوردستان و عێراق، چونكە رۆژانە هێرشەكان دەكرێت، كاریگەری دەرونیشی بۆ سەر دانیشتوانی هەولێر دەبێت، بەتایبەت دەنگی تەقینەوەی درۆنەكان لەناوچە نیشتەجێبونەكان و دڵەڕاوكێ لەناو هاووڵاتیاندا دروست دەكات". "هێرشە درۆنیەكان كاریگەری بۆ سەر هاتووچۆو گەشتی فڕۆكە مەدەنیەكانیش دەبێت لەفڕۆكەخانەی هەولێر یان راگرتنی تەواوی هاتنی هەندێك فڕۆكەی كۆمپانیای نێودەوڵەتی بۆ هەولێر" جەبار یاوەر وای وت. ئەمینداری پێشوی وەزارەتی پێشمەرگە وتیشی"هێرشە درۆنیەكان كاریگەری لەسەر ئابوری هەرێمی كوردستان دەبێت، چونكە زۆر كۆمپانیا كە لەهەرێم وەبەرهێنان دەكەن بەهۆی سەقامگیری دۆخی هەرێمەوە هاتون و لێرە وەبەرهێنان دەكەن، بۆیە ئەگەر هێرشە درۆنیەكان بەردەوامبێت رەنگە ئەو كۆمپانیایانە هەڵسەنگاندن بۆ دۆخی ئاسایش بكەن و كارەكانیان رابگرن و كاریگەری نەرێنی لەسەر بازاڕو ئابوری هەرێم دەبێت". جەبار یاوەر ئەوەشی خستەڕوو"بەیاننامەكەی حكومەتی هەرێم توند بووە، وەڵامەكەی حكومەتی عێراقیش توندتر بوە، دیارە ئەوەش پەیوەندییەكانی نێوان هەرێم و بەغدای ئاڵۆزكردوە". لەبارەی وەڵامدانەوەی سەربازی هەرێمیش بۆ ئەو گروپانەی كە هێرشی درۆنی دەكەنە سەر هەرێمی كوردستان، جەبار یاوەر دەڵێت "مافی هەرێمە بەرگری لەخۆی بكات و وەڵامی دەستدرێژیی هەر گروپێكی چەكداری بداتەوە، بەڵام بەومەرجەی لێوەی دیار بێت كە ئەو چەكدارانە لەكوێوە دەستدرێژی دەكەن".
هاوڵاتی سیاسەتمەدارێكی كورد رایگەیاند: هێرشە درۆنیەكان بۆ هەرێمی كوردستان زیانی زۆری گەیاندووەو ئێستا وای لێهاتووە كەس نییە بەرگری لە كورد بكات و خۆشی بەرگری پێناكرێت و وەزعی كورد نالەبارەو لایەنەكانی هەرێمیش نەكۆدەبنەوە، نەیەكگرتوون نەدەشتوانن دۆخەكە باشبكەن. مەحمود عوسمان سیاسەتمەداری دیاری كورد هێرشە درۆنیەكانی سەر هەرێم بەمەترسی گەورە دەزانێت رایگەیاند:"ئەو هێرشانەی دەكرێتە سەر هەرێمی كوردستان زیانی زۆری گەیاندووە، هێرشەكان لەلایەن ئەو هێزانەوە دەكرێت كە سەر بەئێرانن، بەشێك لە هێرشەكان بۆ سەر هێزەكانی ئەمریكایە، لەهەمانكاتدا بەشێكیشیان دژ بەكوردە، بۆ نموونە لەڕۆژانی ڕابردوو وا بڵاوكرایەوە كە پەلاماری ئیستخباراتی موسادیان داوە لە ناو هەولێر، ئەمە ڕاست نییەو دەیانەوێت لە كورد بدەن، یاخود كورد ناچار بكەن لەگەڵیان بێت، بۆیە ئێستا وای لێهاتووە كەس نییە بەرگری لە كورد بكات و خۆشی بەرگری پێناكرێت". مەحمود عوسمان ئەوەشی بەدەنگی ئەمریكا وتوە: "وەزعی كورد نالەبارە، چونكە ئێران ڕۆڵی سەرەكی هەیە لەناوچەكەداو كوردیش بووە بە بەشێك لەو ململانێیەی لەنێوان ئەمریكاو ئێراندا هەیە، چونكە ئێران وا هەست دەكات كورد زیاد لەپێویست لەگەڵ ئەمركیاو توركیا ڕۆشتووە، كوردیش كەمتر بەلای ئێراندا شكاندویەتیەوە، ئەوان دەیانەوێت زەختێك بكەن بۆیە مەترسی هەیە، لەو لاشەوە توركیا لە كورد دەدات". "لەم دۆخە خراپەدا كورد دەبێت یەكگرتوو بێت، دواتر لە یەكی بداتەوە بەرژەوەندی بەلای ئێراندایە یان ئەمریكاو سودی چییەو كێشەكانی چۆن چارەسەر دەبن، ئەوكات بڕیاری خۆیی بدات تا زیانی كەمتری هەبێت، بەڵام بەداخەوە نەلایەنەكان كۆدەبنەوە، نەیەكگرتوون نەدەشتوانن دۆخەكە باشبكەن". مەحمود عوسمان وای وت.
هاوڵاتی وابڕیارە لە چەند ڕۆژی داهاتوودا وەفدێکی دیوانی چاودێری دارایی عێراق بگاتە هەرێمی کوردستان ، بۆ ئامادەکردنی ڕاپۆرتی وردبینی خۆی لەبارەی خەرجی و داهاتی شەش مانگی كۆتایی ساڵی 2023 بەو سێ مووچەیەشەوە كە نەدراوە و ئەو سێ گوژمەی 700 ملیارەی بۆ مووچە نێردراوە. بەپێی زانیاریەکان بڕیارە وەفدەکەی دیوانی چاودێری دارایی عێراق ڕاپۆرتی هاوبەش لەگەڵ دیوانی چاودێریی دارایی هەرێمی کوردستان ئامادەبكەن، وەک بەشێک لەمەرجەکانی ناردنی پشکی هەرێم لەبودجەی گشتیی عێراق، کە لەیاسای بودجەی گشتیدا هاتووە. لەوبارەیەوە جەمال کۆچەر، ئەندامی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق ڕایگەیاندووە: “ئەو لیژنەیەی دیوانی چاودێری دارایی، کە سەردانی هەرێم دەکات، دەبێت ڕاپۆرت لەسەر خەرجی و داهات ئامادەبکات دەبوو ئەو ڕاپۆرتە بەر لەداخستنی بودجەی 2023 ئامادەبکرایە، کە شەش مانگ پێکەوە دەکرێت”. جەمال کۆچەر وتیشی:“بەگوێرەی یاسای بودجەی گشتیی عێراق، دەبێت دیوانی چاودێری دارایی عێراق ڕاپۆرتەکەی لەسەر خەرجی و داهاتی هەرێم بداتە ئەنجوومەنی وەزیران و پەرلەمانی عێراق”. پێشتر موعین کازمی، ئەندامی لیژنەی دارایی لە لێدوانێکی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاندبوو:"بە ئەگەریکی زۆرەوە لەم هەفتەیە تا ناوەڕاستی ئەم مانگە وەفدەکە دەگەنە هەولێر و دەست بە کارەکانیان دەکەن و چارەنووسی سێ مووچەی کۆتایی ساڵی ڕابردووش لەگەڵ وردبینییەکدا یەکلایی دەبێتەوە".
هاوڵاتی بەشێک لە کۆمپانیا گەشتیاریەکانی سلێمانی دەڵێن بەهۆی داخستنی ئاسمانی تورکیا بەڕووی فڕۆکەخانەی سلێمانیدا ڕێژەی گەشتیاریەکانیان بۆ تورکیا بەڕێژەیەکی " بەرچاو" بۆ پشوی سەری ساڵ کەمی کردووە، هاوڵاتیانیش دەڵین" بەهۆی بۆردومانەکان پێویستە بایکۆتی تورکیا بکەین." کۆمپانیای سلێمانی تراڤڵ یەکێکە لە کۆماپانیا گەشتیاریەکان و لە لێدوانێکدا بۆ هاوڵاتی لەبارەی کەمی گەشتەکانەوە دەڵێت " بەهۆی داخستنی فرۆکەخانەی سلێمانی بەرووی تورکیادا گەشتیارەکانیان بە نزیکەی ٦٠٪ کەمی کردووە، لەبەرامبەردا گەشتەکانیان بۆ دوبەی و لوبنان زیادی کردووە". ماوەی زیاتر لە دوو مانگە بەهۆی تەقینەوەیەک لەبەردەم وەزارەتی ناوخۆی تورکیا لە ئەنقەرە کە پارتی کرێکارانی کوردستان ئەنجامیدا، بۆردومانەکان لەسەر ڕۆژئاوا و باشوری کوردستان لە لایەن تورکیاوە بەچڕی بەردەوامە و دەیان کەس گیانیان لەدەست داوە، سەدان گوند و ناوچەی هەرێمی کوردستان، ژێرخانی ئابوری و شوێنی مەدەنی لە رۆژئاوا کراونەتە ئامانجی درۆنەکانی تورکیا. بەشیک لە هاوڵاتیان لەبەرامبەر ئەم بۆردومانە چڕانەی تورکیا ديڵێن بایکۆتکردن" هەڵوێستیکی نەتەوەییە" و کاریگەری دەبێت. شاهید کوردستانی گەنجێکی شاری سلێمانیە و بەردەوام لەڕێگەی تۆڕەکۆمەڵایەتیەکانەوە زانیاری لەبارەی مێژووی کورد و کەسایەتیە گەورەکانی مێژووی کورد بڵاو دەکاتەوە، ئەو دەڵێت" چارەسەرەکە نەوەتە سازیە،دروستبوونی کۆدەنگی ئاوایە، ئەستەمە لەدەرەوەی دەوڵەتیش کۆدەنگی دروست نابێت، کێشەکە ئەوەیە کە تاکەکان خۆیان بە هاوچارەنوسساز نازانن، تاکەکان ناپەیوەستن بەیەکەوە، ئەمەش پاشاگەردانی دروست دەکات... ئەوەی سود بە تورکیا و ئێران و عێراقیش دەگەێنێت نەبوونی نەتەوەسازیە، پێی وایە جینۆسایدی دەرسیم بەسەر ئەمدا نەهاتووە و خۆی بەکوردستانی نازانێت". هاوکات سەرکاو محەمەد کوردێکی تاراوگەیە دەڵێت" ئەگەر یەکگرتوویی و ئینتیمایی نەتەوەییمان هەبێت دەتوانین کاریگەریمان دەبێت، ڕاستە پەرتەوازەیی حزبەکان کاریگەری هەبووە، بەڵام پێویستە ئێمە لەبەرامبەر ئەم سنوربەزانەی خاکەکانمان بێدەنگ نەبین، دەشڵێت لەم کاتەدا گەشتکردن وەک ئەوەیە " بەدەستی خۆمان ئابوری ئەو وڵاتە ببوژێنینەوە وبۆردومانمان بکات" تورکیا لە ٣/٤/٢٠٢٣ ئاسمانی وڵاتەکەی بەڕووی فرۆکەخانەی سلێمانیدا داخستووە، دوای چەندین هەوڵی سیاسی و دیبلۆماسی بەڵام هێشتا گەشتەکان ئاسایی نەبوونەتەوە، بەڵکوو ماوەی داخستنی ئاسمانی وڵاتی تورکیا بەڕووی فرۆکەخانەی سلێمانی بۆ مانگی شەشی ساڵی داهاتوو دریژکراوەتەوە و هاوڵاتیانیش ناچارن لەڕێگەی فرۆکەخانەی کەرکوک و هەولێرەوە بۆ تورکیا گەشت بکەن.
.jpg)
هاوڵاتی بە پشتبەستن بە ئامارەکانی هەنگاو، لە ماوەی ساڵی ٢٠٢٣ی زایینی، کوژرانی کۆڵبەرەکان بە بەراورد لەگەڵ ساڵانی ڕابردوو بە شێوەیەکی بەرچاو زیادی کردووە و ٤١ کۆڵبەر و کاسبکار کوژراون و لانی کەم ٢٩٢ کۆڵبەر بریندارکراون. ڕێکخراوی هەنگاو ئاماری ساڵانەی خۆی سەبارەت بە پێشێلکارییەکانی مافی مرۆڤی لە ئێران و ڕۆژهەڵاتی کوردستان بڵاوکردەوەو بە گوێرەی ڕاپۆرتەکە، ئەم ساڵ٣٣٢ کۆڵبەر لەسەر سنوورەکانی پارێزگاکانی سنە، ورمێ و کرماشان بوونەتە قوربانی، کە لەو ژمارەیەش زیاتر لە ٨٦% بە تەقەی راستەوخۆی هێزەکانی پاراستنی سنوور بوون وەک لە ڕاپۆرتەکەدا هاتووە لە کۆی ئەو کۆڵبەرانەی کە بوونەتە قوربانی ٨٦.٥% (٢٧ کوژراو و ٢٥٨ بریندار) بە تەقەی ڕاستەوخۆی هێزە چەکدارەکانی ئێران کوژراون و یان بریندارکراون و باقی حاڵەتەکان بەهۆی تەقینەوەی مین و ڕووداوی سروشتی وەکوو ڕەنووو هەرەسی بەفر و ڕق بردنەوە و … هتد بووە. هەروەها، کۆڵبەرێکی تەمەن ١٦ ساڵ بە تەقەی ڕاستەوخۆی هێزە چەکدارەکانی ئێران کوژراوە و ٢٥ منداڵی کۆڵبەریش لە ساڵی پێشوودا بریندارکراون. لە ڕاپۆرتەکەی ئەو ڕێکخراوەدا هاتووە کە زیاترین ئاماری کۆڵبەرانی قوربانی کە دەبێت بە ١٧٩ حاڵەت لە پارێزگای سنە بووە و دوای ئەو لە پارێزگای کرماشان کە ١٣٨ کۆڵبەر کوژراون یان بریندارکراون. کۆڵبەرەکان مێرمنداڵ و منداڵانیشیان تێدان، کە لەسەر سنوورەکان بارێکی زیاتر لە ئەندازەی خۆیان هەڵگرتووە بۆئەوەی بژێویی خۆیان و خێزانەکانیانی پەیدا بکەن.
