هاوڵاتى بهغدا 200 ملیار دینارى مانگهى بۆ ههرێم رهوانه کرد بۆ پشتیوانى و دابینکردنى مووچهى فهرمانبهران و ئهمڕۆ گهیشتووهته لقى بانکى ناوهندى له ههولێر. وهزارهتى دارایى عێراق له 12ى ئایارى 2022 نووسراوى بۆ ناردنى ئهو 200 ملیار دیناره بۆ ههرێمى کوردستان کردووه و ئهمڕۆ یهکشهممه 15ى ئایار گهیشتووهته ههولێر. ههرچهنده ئهمڕۆ لهزارى عالیه نوسهیف، پهرلهمانتارى دهوڵهتى یاسا ئهوهى راگهیاندبوو که بۆ لهمهودوا بهغدا 200 ملیار دینارهکه بۆ ههرێمى کوردستان نانێرێت بهبیانوى ئهوهى بریارهکهى دادگاى فیدراڵى جێبهجێ نهکردووه. لهمانگى رابردوودا، عهلى عهللاوی، وهزیرى دارایى عێراق رایگهیاندبوو که ناردنى 200 ملیار دینارهکه له بهغداوه بۆ ههرێمى کوردستان بهردهوام دهبێت، ئهوهش له چوارچێوهى رێککهوتنى دوولایهنه که لهنێوان حکومهتى فیدراڵى و حکومهتى ههرێمى کوردستاندا.
ئارا ئیبراهیم بزوتنهوهى گۆڕان تا ههڵبژاردنى پهرلهمان له حکومهت ناکشێتهوهو لهم رۆژانهدا چهند پۆستێکى نوێ وهردهگرێت و هاوڵاتى ناوهکانیان بڵاودهکاتهوه، لهگهڵیشیدا 130 نانبراوییان دهگهرێندرێنهوه سهر کارهکانیان. بهپێى بهدواداچونى هاوڵاتى که له بزوتنهوهى گۆڕان دهستى کهوتووه، عومهر سهید عهلى، که رێکخهرى دهستلهکارکێشانهوهى گۆرانه و تا ئێستاش له گردهکه رۆڵى رێکخهر دهبینێت ئهوهى دووپاتکردووهتهوه تا ههڵبژاردن له حکومهتدا دهمێننهوه. ههروهها حکومهتى ههرێم بهڵێنى داوه بهم زوانه 130 نانبراوى گۆڕان بگهرێنێتهوه سهر کارهکانیان، لهگهڵ پله بهرزکردنهوهى ئهو ئهفسهرانهى که بههۆى بوون به گۆرانهوه تا ئێستا پلهکانیان بهرز نهکراوهتهوه. ئهو پۆسته نوێیانهى دهدرێن به بزوتنهوهى گۆران بریتین له: هادى ئهکرهم، راوێژکار له وهزارهتى دارایى و ئابوورى. بههۆرۆز عهلى، راوێژکار له ئهنجومهنى وهزیران. پێشرهو بابه شێخ، راوێژکار له وهزارهتى سامانه سروشتییهکان. ئهرکان رهئوف، راوێژکار له پهرلهمانى کوردستان رهزا جهبار، بهرێوهبهرى گشتى بۆ بهدواداچون وتهفتیش له وهزارهتى ئهوقاف و کاروبارى ئاینى. ههڵۆ سهلاح چاوشین، بهرێوهبهرى گشتى له دهستهى وهبهرهێنان له ههولێر. دکتۆر ههڵهت سهرۆکى زانکۆى چهرموو، پشکى گۆران له حکومهتى خۆجێى پارێزگاى سلێمانى.
هاوڵاتى پهرلهمانتارێکى دهوڵهتى یاسا رایگهیاندووه که بهغدا بۆ لهمهودوا ئهو 200 ملیار دیناره بۆ ههرێمى کوردستان نانێرێت، بهڵام تا ئێستا بهرپرسانى ههرێم ئهو ههواڵهیان پشت راست نهکردووهتهوه. عالیه نوسهیف، پهرلهمانتارى عێراق له دهوڵهتى یاسا ڕایگهیاند:"له مانگى ئایارهوه بڕیاردراوه به ڕاگرتنى ناردنى 200 ملیار دینارهکه، هۆکارى ئهمهش دهگهڕێتهوه بۆ جێبهجێنهکردنى بڕیارهکهى دادگاى فیدڕاڵى که دهسهڵاتى جێبهجێکارى وهزارهتى دارایى و وهزارهتى نهوت دهخاته ژێر بهرپرسیارێتییهوه”. ههروهها راشیگهیاندووه که “تهنانهت ئهوهى پێشتریش وهک پێشینه نێردراوه بۆ ههرێم سهرپێچى بڕیارى دادگاى فیدڕاڵى و یاساى بودجهى ڕابردوو بووه”. تا ئێستا حکومهتى ههرێمى کوردستان بهفهرمى لهلایهن حکومهتى عێراقهوه ئاگادارنهکراوهتهوه له بڕینى 200 ملیارهکه. بهپێى رێککهوتنێک که لهساڵى رابردوو لهنێوان حکومهتى ههرێم و عێراقدا ئهنجامدراوه مانگانه بڕى 200 ملیار دینار بۆ ههرێم رهوانه دهکرێت ئهوهش دواى بهپێى یاساى بودجهى 2021 که به لێدهرکردنى داهاتى نهوت مانگه ههرێم 200 ملیار دینارى بۆ دهنێردرێت. حکومهتى عێراق له مانگى شهشى 2021دا دهستى کرد به ناردنى 200 ملیار دینارى مانگهو تا ئێستا بهردهوام بووه، بهڵام بۆ ههرمانگێک برێک لهو 200 ملیار دیناره دهدرێتهوه به بانکى تى بى ئاى عێراقى که ههرێم نزیکهى حهوت تریلۆن دینارى ئهو بانکه قهرزار بووه.
هاوڵاتى وهزارهتى کارهباى حکومهتى ههرێم بۆ ئهمڕۆ دووشهممه 24 کاتژمێر کارهباى نیشتمانى دابین دهکات بۆ دیارى کردنى رێژهى کارهبا بهسهر پارێزگاکاندا. کهریم عهلی، سهرۆکى لیژنهى پیشهسازى و وزهى ئهنجومهنى پارێزگاى سلێمانى له راگهیهنراوێکدا رایگهیاندووه، ئهمڕۆ دووشهممه وهزارهتى کارهبا وزهى کارهبا بۆ ماوهى 24 کاتژمێر دابین بکات بۆ ههموو ناوچهکان وهک تاقیکردنهوه بۆ دیاریکردنى بهرکهوتهى پارێزگاکان له ووزهى کارهبا له ڕێگاى ئهم تاقیکردنهوهیهوه ڕێژهى پێدانى کارهباى پارێزگاکان دیارى دهکرێت. ناوبراو راشیگهیاندووه که "ئێمه له لیژنهى پیشهسازى و ووزه ئهم کاته بهگونجاو نازانین بۆ ئهو تاقیکردنهوهیه، چونکه لهم کاتهدا له سنوورى پارێزگاکانى سلێمانى و ههڵهبجه و ئیدارهکانى گهرمیان و ڕاپهڕین بهکارهێنانى کارهبا ڕێژهکهى کهمهو هاوڵاتیان زۆر کارهبا بهکارناهێنن له چاو وهرزى زستان و هاوین". هاوکات ئهوهشى روونکرووهتهوه که ڕێژهى پارێزگاکانى سلێمانى و ههڵهبجهو ئیدارهکانى گهرمیان و ڕاپهڕین نزیکه ٣٤ ٪ بووه، بهڵام ڕێژهى کارهباى پشکى پارێزگاکانى ههولێر و دهۆک نزیکهى ٦٦٪ بووه".
هاوڵاتى تورکمانهکان داوا له حکومهتى عێراق دهکهن کێڵگه نهوتییهکانى کهرکوک که له ژێر کۆنتڕۆڵى ههرێمى کوردستاندان "به زهبرى چهک "بگهڕێنێتهوه و یاسا بهسهر تهواوى سنوره ئیدارییهکانى پارێزگاکهدا بسهپێنێت. فراکسیۆنى تورکمانى له پهرلهمانى عێراق لهڕاگهیهندراوێکدا بڵاویکردهوه، که"سهرکۆنهى ئهو ههنگاوه دهکات که هێزێکى چهکدارى سهر به ههرێمى کوردستان کۆنتڕۆڵى کێڵگه نهوتییهکانى باى حهسهن و داودى سهر به کۆمپانیاى نهوتى باکورى کردوه، ئهم ههنگاوه به پێشینهیهکى مهترسیدار و پێشێلکارییهکى ئاشکراى دهستور و بڕیارهکانى دادگاى فیدڕاڵى سهبارهت به بهڕێوهبردنى سامانى نهوت دهزانن". ههروهها لهبهیانامهکهشیاندا بهردهوامبونى سیاسهتى سهپاندنى هێز و ئهمرى واقع نابێت سهرکهوتو بێت، ئهوهى پێش ئۆپهراسیۆنهکانى جێبهجێکردنى یاسا ڕویدا بهڵگهى زیندوى ڕونن، گهلى کوردیش پێشتر و ئێستاش زۆرترین زهرهرمهندى ئهو جۆره سیاسهتهن". هاوکات داوا دهکهن که "فهرماندهى گشتیى هێزه چهکدارهکان به پهله دهستێوهردان بکات بۆ گێڕانهوهى ئهو کێڵگه نهوتییانهى که لهلایهن حکومهتى ههرێمهوه به هێزى چهک کۆنتڕۆڵکراون". ئهمه لهکاتێکدایه که تورکمانهکانى ههرێمى کوردستان، لهلایهن پارتهکانى دهسهڵاتى ههرێمهوه رێزێکى زۆریان لێ دهگیرێت و لهکابینهى نۆیهم وهزارهتێک و له پهرلهمانیش سکرتێرى پهرلهمانیان پێدراوهو به جێگیریش له ههر خولێکى پهرلهماندا پێنج کورسییان ههیه. تورکمانهکانى عێراق و ههرێمى کوردستان ههمان بۆچون و سیاسهتى ئهردۆغان له عێراق و ههرێمدا جێبهجێ دهکهن.
هاوڵاتى سهرۆک وهزیرانى عێراق رایگهیاند، پهرلهمان پڕۆژهیاساى ئاسایشى خۆراک پهسهندبکات پێویست ناکات حکومهتى نوێى عێراق پێکبهێندرێت و دهشڵێت:" هاوپهیمانى رزگارى نیشتمان دهیانهوێت تاماوهیهکى نادیار ئهم حکومهته بمێنێتهوه". مستهفا کازمى سهرۆک وهزیرانى عێراق به میدیاکانى عێراقى رایگهیاند که پڕۆژهیاساى ئاسایشى خۆراک که له رێگهى حکومهتى کاربهڕیکهرى عێراقهوه پێشکهشى پهرلهمانى کردووه، مهبهست لێى تهرخانکردنى بڕه پارهیهکه بۆ دابینکردنى پێداویستیه رۆژانهکانى هاوڵاتیان. ههروهها راشیگهیاند که ئهو پڕۆژهیاسایه پێویستى به 10 ترلیۆن دینار ههیه و حکومهتى ئێستاى عێراق به بڕى 35 ترلیۆن دینار ئهم پڕۆژهیهى پێشکهش به پهرلهمان کردووه. حکومهت دهیهوێت له رێى ئهم پڕۆژهیاسایهوه قهرزى کۆمپانیا نهوتییهکانى ههرێمى کوردستانیش بداتهوه کازمى دهشڵێت:" حکومهت دهیهوێت له رێى ئهم پڕۆژهیاسایهوه شایسته داراییهکانى جوتیارانى ههموو عێراق بدات و دڵنیاى بۆ فۆڕمى بایهعى دابین بکات و قهرزهکانى کهرتى کارهبا بداتهوه و قهرزى کۆمپانیا نهوتییهکانى ههرێمى کوردستانیش بداتهوه و شایسته داراییهکانى پڕۆژه بچوکهکانیش بدات". هاوکات مستهفا کازمى ئهوهشى ئاشکرا کرد که "هاوپهیمانى سێ قۆڵى دهیهوێت حکومهتى ئێستاى عێراق ههتا ماوهیهکى نادیار بهردهوامبێت له کارهکانی." هاوپهیمانى سێ قۆڵى مهبهست له هاوپهیمانێتییهکهى (سهدر، حهلبوسى، بارزانى)یه. سهرۆک وهزیرانى عێراق ئهوهشى دووپاتکردهوه ئهگهر ئهم حکومهتهى ئێستا که کاربهڕیکهره بتوانێت پڕۆژهیهکى 35 ترلیۆن دینار بهبێ کێشه پێشکهشى پهرلهمان بکات، ئهوا دهشتوانێت پڕۆژهیاساى بوجهى 2022 که بڕهکهى 100 ترلیۆن دینار پێشکهشبکات و دهنگى لهسهر بدرێت. کازمى دهشڵێت، "ئهگهر ئهم پڕۆژهیاسا 35 ترلیۆنیه له پهرلهمان تێبپهڕێندرێت ئهوا نیشانهیهکه بۆ ئهوهى ههتا ساڵى تازه ئهم حکومهته دهتوانێت کارهکانى حکومهتى بنچینهى عێراق بهڕێبکات".
هاوڵاتی موراد قەرەیلان، فەرماندەیی بریارگەی ناوەندی پاراستنی گەل (نەپەگە) پیرۆزبایی لە هێزەكانی گەریلا كرد كە" لەدژی سوپای داگیركەری تورك لە هەرێمەكانی زاپ و ئاڤاشین بە فیداكاری و بوێریەكی گەورە شەڕ دەكەن و گورزی گەورەیان لە دوژمن داوە". لە پەیامەكەدا هاتووە:" لەدژی هێرشی داگیركەری دەوڵەتی توركی قڕكەر و فاشیست، لەبەرانبەر هەرێمەكانی زاپ و ئاڤاشین، هێزەكانی گەریلامان لە هەرێمەكانی پاراستنی میدیا بە رۆحێكی فیدایی ئاپۆیی هەموو رۆژێك گورز لە دوژمن دەدەن". هەروەها ئەوە خراوەتەروو كە" گەریلا قاڕەمانەكانمان لە تونێلەكانی شەڕ بە تاكتیكی خوڵقێنەر گورزی گەورە لە دوژمن دەدەن و رێگە لە پێشڕەویان دەگرن". " سوپای داگیركەری تورك لەگەڵ ئەوەی تەكنیكی شەڕ و چەكی كیمیایی لەدژی هێزەكانمان بەكاردەهێنێت، بەڵام بێچارە بووە، شێوەی شەڕی سەركەوتووی هێزەكانی گەریلامان لە ئاڤاشین و زاپ نیشان دەدات، لەو هەرێمانە دوژمن لەنێو زوڵكاوێكی گەورەدایە"، قەرەیلان وا دەڵێت. موراد قەرەیلان دەشڵێت:" گەریلا هەموو رۆژ گورز لە دوژمن دەوەشێنن، تێكچوونی دوژمن نزیكە و بە شێوەیەكی باڵا زۆر چالاكی سەركەوتوانە ئەنجام دەدەن". فەرماندەیی بریارگەی ناوەندی پاراستنی گەل (نەپەگە)، ئەوەشی دووپاتكردووەتەوە كە لە ئیستا بەدواوەش تاكتیكی گەریلای دەوڵەمەند و لەسەر بناغەی رۆحی هێرشی بەرزی شەهیدە قاڕەمانەكان، لە چالاكیەكانی دژی سوپای فاشیستی توركدا سەركەوتنی گەورەتر مسۆگەر دەكەین.
.jpg)
هاوڵاتی قوباد تاڵەبانی لیژنەیەك پێكدەهێنێت كە خۆی سەرۆكایەتی دەكات لەبارەی هۆكاری كەمبوونی داهاتەكانی سلێمانی و دواتر لەكۆنگرەیەكی ڕۆژنامەوانیدا وردەكاری كێشەكە دەخرێتەڕوو. میدیای یەكێتی ئاشكرایكردووە، قوباد تاڵەبانی لیژنەیەك لەبارەی هۆكاری كەمبوونی داهاتەكانی سلێمانی پێكدەهێنێت، كە بەدواداچوون دەكات بۆ سەرجەم ئەو بەڕێوبەرایەتییانەی داهاتییان لەسنوری سلێمانیدا هەیە". هاوكات ئەوە دووپاتكراوەتەوە كە "لێكۆڵینەوە لەداهاتەكانیان دەكرێت" و دواتر لەكۆنگرەیەكی ڕۆژنامەوانیدا وردەكاری كێشەكە دەخرێتەڕوو. لەچەند رۆژی رابردوودا مەسرور بارزانی، سەرۆكی حكومەتی هەرێم رایگەیاند:" لەسەردەمی پەتای كۆرۆنا داهات لە سلێمانی زیاتر بووە بەراورد بە ئێستا"، ئەوەش لەلایەن یەكێتییەوە كاردانەوەی لێكەوتەوەو بە خشتەیەك ئەو پارەیەی بۆ سلێمانی دیاری كراوە و ئەوەی بۆ هەولێرو دهۆك دانراوە لە میدیاكانی یەكێتی بڵاوكرایەوە وەك وەڵامێك بۆ مەسرور بارزانی.
هاوڵاتى هاوسهرۆکى پێشووى پارتى دیموکراتى گهلان (ههدهپه) لهڕێگاى باشاک دهمیرتاشى هاوسهرییهوه پهیامێکى کاریگهر ئاڕاستهى ڕۆشنبیرانى تورک دهکات که ههڵوێستێکى کاراو کاریگهر بنوێنن. سهڵاحهدین دهمیرتاش هاوسهرۆکى پێشووى (ههدهپه) لهپهیامهکهیدا دهڵێت:"دهبێت گهلى تورکیا لهپێناو دیموکراتییزهکردنى وڵات نهوهک لهپێناو پارتهکان یان هاوپهیمانێتییهکى سیاسیى شانبهشانى یهکتر بوهستنهوه". ههروهها دهشڵێت:"ههڵبژاردنى داهاتوو دهرفهتێکى مێژووییه بۆ کۆمارى تورکیا". هاوکات، ئهوهش دهخاتهوو که زۆر گرنگه لهههر جێگایهک بن دهنگتان بهرزبکهنهوهو داوابکهن ههموو لایهنهکان بهشداریى لهپڕۆسهى درووستکردنهوهى کۆمارى تورکیا لهسهدهى دووهمیدا بکهن، "ههروهک پێویستییهکى کۆمهڵایهتیى گهوره ههیه بۆئهوهى ئێوه بهشداریى ئهو پڕۆسهیه بکهنو ڕێگه لهو ڕێکاره تێکدهرانهیه بگرن که هۆکارى ئهو وێرانبوونهوهى ئێستایه، جگه لهپێویستى بهردهوامیتان لهسهر داواکارییه دیموکراتییهکان". "لهبهرئهوه پیشاندانى ههڵوێستێکى کاراو کاریگهر لهمکاتهدا که هاوڵاتیان ئازار دهچێژن بهرپرسیاڕێتییهکى مێژوویى ڕۆشنبیرانى وهک ئێوهیه"، هاوسهرۆکى پێشووى ههدهپه وا دهڵێت. دهمیرتاش پێشنیارى کردووه که "ڕێککهوتننامهیهکى دیموکراتی" دابڕێژرێتو سهرۆکى پارته سیاسییو ڕێکخراوهکانى کۆمهڵگهى مهدهنى واژۆى لهسهربکهنو دهستهیهکى ڕۆشنبیران دروستبکرێتو دواتر کۆنگرهیهک لهژێر ناوى "خهونێکمان ههیه" گرێبدرێت. سهڵاحهدین دهمیرتاش، هاوسهرۆکى پێشووى پارتى دیموکراتى گهلان(ههدهپه) زیاتر له پێنج ساڵه لهلایهن پارتهکهى ئهردۆغانهوه زیندانى کراوهو سهرهراى ئهوهى چهند جارێک دادگاى باڵاى ئوروپا داواى ئازاد کردنى کردووه، بهڵام ئهردۆغان و حکومهتهکهى ئاماده نین جێبهجێى بکهن.
سازدانی: هاوڵاتى ئەندامی مەلەفی سیاسی دانوساندن لەسەر پرسی سەرۆك كۆمارو كادری پێشكەوتووی یەكێتی دەڵێت:» پارتی پەیوەندی لەگەڵ بەرهەم ساڵح باش نییە» و دەشڵێت:»سەرجەم لایەنەكانی عێراق رازین بەدانانەوەی بەرهەم ساڵح تەنها پارتی نەبێت». مەحمود خۆشناو، ئەندامی مەلەفی سیاسی دانوساندن لەسەر پرسی سەرۆك كۆمار لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتى ئەوەش دەخاتەڕوو كە «چاوەڕێین كاك مەسعود لێی رادەبینین لەدەرەوەی ئەو موعادەلەیە بڕیارێكی جەریئانە بڕیارێك لەپێگەی سیاسی خۆی بوەشێتەوە و هاوسەنگی سیاسی بپارێزێت». هاوكات جەختلەوەشدەكاتەوە كە «ئەگەر پارتی كاندیدەكەی خۆی بكشێنێتەوە هەردوو لایان رازیدەبن بەدانانەوەی بەرهەم ساڵح، بەڵام ئەگەر یەكێتی كاندیدەكەی بكشێنێتەوە چوارچێوەی هەماهەنگی رازی نابن لەسەر كاندیدەكەی پارتی ئەوە جیاوازیەكەیە». هاوڵاتى : زانیاری نوێ چییە تایبەت بەدانوساندنی نێوان یەكێتی و پارتی لەسەر پۆستەكانی بەغدا بە تایبەت پۆستی سەرۆك كۆمار؟ مەحموود خۆشناو: بەڕاستی ئێمە وەكو یەكێتی نیشتیمانی كوردستان و وەك خودی كاك بەرهەمیش پێمان وایە بنەماكانی سەقامگیری سیاسی چ لەهەرێمی كوردستان بێت، چ لەعێراق بێت بەرپرسیارێتی یەكێتی نیشتیمانی كوردستانە، بەرپرسیارتێی گۆڕان و پارتی و حزبەكانی دیكەیە بەكورتی و وێڕای ئەوەش كە بەرپرسیارێتی هاوڵاتى ان و ناوەندەكانی راگەیاندنیشە. بۆ پۆستی سەرۆكایەتی كۆمار ئێمە ناڵێین عورفی سیاسی، بەڵام ئێمە رێككەوتنمان هەیە، رێككەوتن و لێكتێگەیشتنمان هەیە لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان و حزبەكانی دیكە كە پێویستە ئیدارەدانی هەرێمی كوردستان پاش رێككەوتنی واشنتۆن و ئیدارەدانی عێراق پاش 2003و دواجار راسپاردەكانی كۆنگرەی موعارەزە و دواجار دەستوری عێراق. هاوڵاتى : ئەم پۆستە بەرامبەرە بەپۆستی سەرۆكایەتی هەرێم؟ مەحمود خۆشناو: رێك ئاوها بە رەقی نا، راست ئاوها بڵێین ئەوە دەڵێن شەڕە پۆستە، ئاوا بەرەقی ناڵێین ئێمە دەڵێین هاوسەنگی سیاسی لەو ناوچەیە. هاوسەنگی سیاسی لەعێراق لەسەر چەند بنەمایەكە، یەك پێكهاتەی كۆمەڵایەتی عێراق، دوو پێكهاتەی سیاسی عێراق، سێ لێكتێگەیشتن و رێككەوتنەكان هەر لە رێككەوتنی واشنتۆنەوە پێیدا وەرە تا دەگەیتە راسپاردەكانی كۆبوونەوەكانی موعارەزە، تا دەستور لەپاش دەستور ئێمە گەڕاینەوە رێككەوتنی ستراتیژی لەنێوانی یەكێتی و پارتی. ئەوانە هەموو بنەما بوون، لێكتێگەیشتنمان بۆ ئەو بابەتە ئەوەیە لەبەغدا رەنگدانەوەی نێگەتیڤی هەبێت لەسەر هاوسەنگی سیاسی لە هەرێمی كوردستان، رێك رەنگدانەوەی دەبێت لەسەر خودی هەرێمی كودستان و ئاشتی و كاری پێكەوەیی بۆیە لەو سۆنگەیەوە دەتوانین بڵێین، ئێمە پێمانوایە پۆستی سەرۆك كۆمار پۆستێكی گرنگە هەم بۆ عێراق كە پێویستە سەرۆك كۆمارێكی هەبێت وێڕای مەرجە دەستوری و یاساییەكان هەندێ مەرجی نیشتیمانیشی هەبێت، واتە مەرجی دیكەشی هەبێت كە جیاوازبێت لە كاندیدەكانی دیكە. راستە دەستوورو یاسا دیاریكردووە ئەوە مەرجەكانی سەرۆك كۆمارە، بەڵام سەرۆك كۆماری عێراق بەحوكمی پێكهاتەی كۆمەڵایەتی و سیاسی عێراق و بارودۆخی ئێستا پێویستە سەرۆكێك بێت لەگەڵ هەموو لایەنە سیاسییەكان پەیوەندی باش بێت. بەرهەم ساڵح لەگەڵ هەر دوو لایەنی هاوكێشە سیاسیەكانی عێراق ئیتارو هاوپەیمانی تەیار كە رەوتی سەدرە پەیوەندی باشە لەگەڵ سەركردەكانی هاوپەیمانی و لەگەڵ قەیادەی سەدر، لەگەڵ عەزم و سیادە لەگەڵ هەردوو تەرەفە سونیەكە نێوانی باشە، لەگەڵ ئەو بزوتنەوانەی كە تازە هاتنە ناو پڕۆسەی هەڵبژاردنەوە. هاوڵاتى : ئەی بەرهەم ساڵح پەیوەندی لەگەڵ پارتیدا چۆنە؟ مەحمود خۆشناو: لەكۆی پەرلەمانتارانی عێراق، لەكۆی كوتلە و لایەنە سیاسییەكانی عێراق تەنها لەگەڵ پارتی، ئەویش نەك ئەو پەیوەندی لەگەڵ پارتی باش نییە، پارتی پەیوەندی لەگەڵ بەرهەم ساڵح باش نییە. هاوڵاتى : بۆچی پارتی پەیوەندی باش نییە لەگەڵ بەرهەم ساڵح؟ مەحمود خۆشناو: پارتی دیموكراتی كوردستان بەفرسەتی دەزانێت هاوپەیمانیەك هەیە لەعێراق و لەپاڵ ئەوەدا دەیەوێت فشار بخاتە سەر یەكێتی بۆ بەدەستهێنانی ئەو پۆستە و دەیەوێت ئەو پۆستە لەیەكێتی وەرگرێتەوە. هەروەها پارتی دەیەوێت ژن بەژن بە پۆستی سەرۆك كۆمار بكات لەگەڵ كێشەكانی دیكەی هەرێم، مەسەلەن لەهەرێمی كوردستان كێشەی پەرلەمانی كوردستان و یاسای هەڵبژاردن و كۆمسیۆن و پرسی نەوت و غاز و بودجە و نەهاتن بۆ پەرلەمان هەیە، واتە ئەو كێشانەی لەهەرێمی كوردستان هەیەو بە كۆی ئەو كێشانەی كەناكۆكن لەگەڵ یەكێتی، پارتی دەیەوێت موقایەزەی پێبكات. هاوڵاتى : مەبەستتان ئەوەیە تەنازول بە یەكێتی بكات لەچەند پرسێكدا؟ مەحمود خۆشناو: بەڵێ دەیەوێت لەو كێشانەی كە هەیە تەنازول بە یەكێتی بكات، لەهەمان كاتدا كێشەی پارێزگاری كەركووك هەیە ئەوە لەدیوی پارتی، لای ئێمە نا، بۆیە دەیەوێت زەخت لەیەكێتی بكات و ئەوەیە دەرفەتێكە دەیەوێت بیقۆزێتەوە هاوڵاتى : لە ئەنجومەنی سەركردایەتی پارتی دەوترێت مەسعود بارزانی تەئكیدی لەوە كردۆتەوە كە بەرهەم ساڵح نابێت جارێكی دیكە ببێتەوە بەسەرۆك كۆمار؟ ئەگەر وابێت چۆن چارەسەر دەكرێت؟ مەحمود خۆشناو: ئێمە چاومان لەوەیە كاك مەسعود لەدەرەوەی ئەو موعەدەلەیە بیربكاتەوە نەك موعەدەلەی پارتی و دوو كورسی و دە كورسی و پەنجا كورسی، كاك مەسعود یەكێك لەو كەسانەیە كە لەجیلی یەكەمی كورد لەسەر ژیان ماون لەیەكێتی لە پارتی لەگۆڕان، لەپاش رەحمەتی مام جەلال كاك نەوشیروان و لەپاش نەخۆشكەوتنی كاك كۆسرەت، هیوادارین ئەو قسەیە راست نەبێت، چاوەڕێین كاك مەسعود لێی رادەبینین لەدەرەوەی ئەو موعادەلەیە بڕیارێكی جەریئانە بڕیارێك لە پێگەی سیاسی خۆی بوەشێتەوە بدات، بە راستی هەموو ئەوانە وەدەرنێ و هاوسەنگی سیاسی بپارێزێت. هاوڵاتى : بەرهەم ساڵح رۆڵی هەبووە لە وەرگرتنەوەی دوو كورسی پەرلەمان لەپارتی بۆ یەكێتی؟ مەحمود خۆشناو: بەقورئان كاك بەرهەم سەرۆك كۆماری عێراق باوەڕناكەم تاقەتی ئەوەی هەبێت بچێت دوو كورسی وەربگرێتەوە، ئەوەی كورسیەكەی بۆ ئێمە هێنایەوە سكاڵاكان بوون و سكاڵاكانیش لەسەرۆكایەتی كۆمار نەكرابوون و لەدەستەی دادوەری كۆمسیۆن كران و هیچی یەكێتی و هیچی بەرهەم ساڵحی تێدانەبوون، شیعە و سوننە بوون كە ئەوانە عێراقین. هاوڵاتى : سیناریۆك هەبووە كە پارتی سەرۆك كۆمار وەربگرێت و پۆستەكانی دیكەی وەزارەتەكان هەمووی بۆ یەكێتی بێت بۆ ئەوەی بگەنە رێككەوتن؟ مەحمود خۆشناو: ئەوە موبادەرەیەك بوو كە تەلەفونێكی سەید سەدر هات ئەو موبادەرەیەی كردووە، بەڵام یەكێتی ئەوە موهیم نیە پۆست چی وەردەگرێت چی وەرناگرێت، ئێمە مەبەستمان ئەوەیە هاوسەنگی سیاسی و سەقامگیری سیاسی هەرێمی كوردستان و عێراق بپارێزین. هاوڵاتى : پێتانوایە پۆستی سەرۆك كۆمار گرنگترە یان پۆستی وەزارەتێكی سیادی و دوو وەزارەتی خزمەتگوزاری بۆ خەڵكی كوردستان؟ مەحمود خۆشناو: بۆ كورد، هەر پۆستێك لەعێراقدا بێت بۆ كورد گرنگە، لەبەر ئەوەی ئێستا قوڵایی ستراتیژی هەرێمی كوردستان لە بەغدایە و كێشەكانمان لەگەڵ بەغدایە. فەرموو دادگای ئیتیحادی لەسەر یاسای نەوت و گاز چ بڕیارێكیدا، پێمانوایە كێشەكانمان لە بەغدا چارەسەر دەبن، پۆستی سەرۆك كۆمار بۆیە گرنگە كە رێگر دەبێت بەرامبەر هەر نادەستووریەك لە عێراق، بەڵام ئەوەی كە هاوكاری سەرۆك كۆمار نەبووە كێشەكانی ناو ماڵی كوردە، ئەگەر بێت و ناوماڵی كورد یەكبخرێت و پاڵپشتی سەرۆك كۆماربكەن بەیەك تیم، دڵنیابە لەوەی سەرۆك كۆمار لێناگەڕێت هیچ خاڵێكی نادەستووری بكرێت. هاوڵاتى : قسەیەك هەیە دەوترێت ئەگەر پارتی رازیبێت بە پۆستی سەرۆك كۆمار بۆ یەكێتی كاندیدەكەی بگۆڕێت، پێتوایە یەكێتی قەناعەت بەوە دەكات؟ مەحمود خۆشناو: پێموایە ئەوە شەڕی ئیرادەیە، بۆ یەكێتی ئەمە شەڕی ئیرادەیە كاندیدەكەی بگۆڕێت. هاوڵاتى : مەبەستم ئەوەیە بەرهەم ساڵح ئامادەیە لەخۆی ببورێت لەپێناو چارەسەركردنی كێشەكانی نێوان یەكێتی و پارتی؟ مەحمود خۆشناو: خۆ دكتۆر بەرهەم نیە، ئەوە یەكێتی و ئەنجومەنی سەركردایەتییە بڕیاریداوە دكتۆر بەرهەم كاندید بێت، ئەوە عێراقیەكانن داوا دەكەن، ئەوە وڵاتانی نێودەوڵەتین داوا دەكەن بەرهەم ساڵح لەو شوێنە بمێنێتەوە، ئێمە لەئاستی بەرپرسیارێتییەوە دەڕوانینە پۆستی سەرۆك كۆمار، ئەگەر نا دكتۆر بەرهەم ساڵح لەهەركوێ بێت دەتوانێت بەرهەم ساڵح بێت. هاوڵاتى : پێتانوایە كوتلەی سەدر و سوننەكان رازیبن بە دانانەوەی بەرهەم ساڵح، كە لەهاوپەیمانێتیدان لەگەڵ پارتی؟ مەحمود خۆشناو: ئەگەر پارتی كاندیدەكەی خۆی بكشێنێتەوە هەردوو لایان رازیدەبن بەدانانەوەی كاك بەرهەم، بەڵام ئەگەر یەكێتی كاندیدەكەی بكشێنێتەوە چوارچێوەی هەماهەنگی رازی نابن لەسەر كاندیدەكەی پارتی ئەوە جیاوازیەكەیە. واتە لایەنە ناكۆكەكانی عێراق لەسەر كاندیدەكەی پارتی رازی نابن، ئەوەیە كێشەكەیە. هاوڵاتى : ئەم وەزعە تاكەی بەردەوام دەبێت؟ پێتوایە دەبێت یەكێتی و پارتی خۆیان رێبكەون لەسەر پرسی سەرۆك كۆمار؟ مەحمود خۆشناو: تا یەكێتی پارتی رێكنەكەون و سەدر و چوارچێوەی هەماهەنگی رێكنەكەون ئەم بابەتە چارەسەر ناكرێت و ئەو بابەتانە هەردووكیان پەیوەندیان بەیەكەوە هەیە واتە هاوتەریبن، چونكە سەرۆك كۆمار كادری گەورەترین كوتلە رادەسپێرێت بۆ سەرۆكایەتی حكومەت.
هاوڵاتى رهجهب تهیب ئهردۆغان، دانبهوهدا دهنێت که ئهمریکا گوێ له تورکیا ناگرێت لهبارهى تۆمهتبارکردنى هێزهکانى سوریاى دیموکرات(یهپهگه)وه. ئهمڕۆ ههینى، رهجهب تهیب ئهردۆغان سهرۆک کۆمارى تورکیا لهبارهى لێخۆشبونى ئهمریکا له سزاکانى سهر سوریا رایگهیاند، ئهستهمه ئهم ههڵهیهى ئهمریکا قبوڵ بکهن، راشیگهیاند:" ههمو ئهو ئیدارانهى که لهم چهند قۆناغهى دواییدا له ئهمریکا هاتون، پشتیوانیى یهپهگه دهکهن، ئۆتۆمبێل و کهرهسته و تهقهمهنییان به بارههڵگرهوه بۆ ناردوون". ههروهها راشیگهیاند" ههرچهنده ئهمهمان به ههموو ئیدارهکانى ئهمریکا وت(ئیدارهى ترهمپ، ئیدارهى جۆیایدن)، بهڵام گوێییان نهگرت و ئهم پڕۆسهیه بهردهوام بووه". هاوکات باسى له پڕۆسهى ئهندامبونى فینلاند و سوید له ناتۆ کرد که بۆچونێکى ئهرێنییان نییه، ئهردۆغان وتیشى:"وڵاتانى سکاندیناڤیا، وهکو میوانخانهیهک وان بۆ گروپه چهکدارهکانى پهکهکه و چهند رێکخراوێکى دیکهش له سوید و هۆڵندا گیرساونهتهوه، ئهمه جگه لهوهى وهکو پهرلهمانتار له پهرلهمانهکانیاندا چالاکن، بۆیه لهم خاڵهدا ناکرێت روانگهیهکى ئهرێنیمان ههبێت".
.jpg)
هاوڵاتى لهبهریتانیا 16 سهندیکا که نوێنهرایهتى شهش ملیۆن کهس دهکهن داواکارى ئازادى عهبدوڵا ئۆجالان دووپاتدهکهنهوه. کهمپینى ئازادى بۆ عهبدوڵا ئۆجالان له 16سهندیکاى بهریتانیا دهستیان پێکردبووه، سهندیکاى یهکێتى کرێکارانى کۆمهڵایهتى (ئێس دهبڵیو) که له کهرتى خزمهتگوزارى کۆمهڵایهتیدایه و 15 ههزار ئهندامى ههیه، بڕیاریانداوه که ئهوانیش بهشدارى له کهمپینى ئازادى بۆ عهبدوڵا ئۆجالاندا بکهن. مانگى رابردوو له کۆنگرهى سهندیکاکانى پهروهردهى نهتهوهییدا که 510 ههزار ئهندامى ههیه و 1700 نوێنهر پۆستهرى عهبدوڵا ئۆجهلان رێبهرى گهلى کورد بهرزکردبوهوه بهدروشمى "ئازادى بۆ عهبدوڵا ئۆجالان". ههروهها سهندیکاى شۆفێرانى شهمهندهفهر ئاسلهف ههفتهى داهاتوو کۆنفرانسى ساڵانهى خۆى دهبهستێت. پێشبینى دهکرێت ئهو سهندیکایهش به پۆستهرهکانى رێبهرى گهلى کورد عهبدوڵا ئۆجالانهوه چالاکى یهکگرتنى ساز بکات. هاوکات له کۆنگرهى ساڵانهى سهندیکاى جى ئێم بى که 500 ههزار ئهندامیان ههیه پۆستهرهکانى ئۆجالان بهرزبکرێنهوه و داواکارى ئازادکردنهکهى دووباره بکرێتهوه. بریاره له 18ى حوزهیراندا به پێشهنگایهتى کۆنگرهى سهندیکاکان رێپێوانێکى گهوره ساز بکرێت و 150 ههزار کهس بهشدارى تێدا بکهن، که ههزاران ئهندامى سهندیکاکان به رێکخستنى ئهنجومهنى گهلى کورد به تیشێرتهکانى ئازادى بۆ عهبدوڵا ئۆجالان بهشدارى بکهن.
هاوڵاتى رۆژنامهى "سهباح"ى حکومى عێراقی، لهنوێترین ڕاپۆرتى لهبارهى پرسى غازى سروشتى ههرێم، ئاشکراى کردووه "ئێران و روسیا ههرگیز ڕێگه نادهن غازى ههرێمى کوردستان بکرێته جێگرهوهى غازى ئهوان". رۆژنامهى سهباح، دهڵێت، "بهریتانیا لهپشت پڕۆژهى فرۆشتنى غازى کوردستانه بۆ لێدان له ئابورى ڕوسیا". ههروهها ئاماژهى بهوهکردووه که"پارتى دیموکراتى کوردستان فشارهکانى بۆسهر یهکێتى نیشتیمانى چڕکردۆتهوه بۆ پهرهپێدانى وهبهرهێنان له کێڵگه غازییهکانى ژێر دهسهڵاتى زۆنى سهوز بکات، بهڵام یهکێتى داواى پارتى رهتکردۆتهوه و ڕایگهیاندووه، دهبێ ڕێز له بڕیارهکانى دادگاى فیدراڵى بگیرێت و ههناردهکردنى غازى ناوچهکانى ژێردهستى لهڕێگاى بهغداوه بێت". هاوکات، رۆژنامه فهرمیهکهى عێراق ئهوهشى ئاشکراکردووه، پڕۆژهیهک ههیه بۆئهوهى غازى ههرێمى کوردستان لهڕێگاى تورکیا یان ئوردنهوه رهوانهى ئهوروپا بکرێت"بهریتانیا پاڵپشتتیهکى سهرسهختى پڕۆژهیهکه، ئامانجیشى بهکارهێنانیهتى وهک دژایهتییهک بهرانبهر به غازى روسیا".
سازدانی: ئارا ئیبراهیم رۆژنامەنووسێكی كورد لەوڵاتی سویسرا لەڕێگەی ئەكاونتی خۆیەوە ئەوەی بڵاوكردەوە كە ژمارەی كورد لەجیهاندا دەگاتە 70 ملیۆن كەس، محەمەد كاروانی بۆ هاوڵاتى دەڵێت:» ژمارەی كورد 90 ملیۆن كەس دەبــێت لەجیهــانداو بێ دەوڵەتە. محەمەد كاروانی، رۆژنامەنووس و بەڕێوەبەری ئەنستیوتی كوردی لەسویسرا لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتى هێما بۆ ئەوە دەكات كورد لەسەر ئاستی جیهان ژمارەیان 70 ملیۆن كەسی زیاتر تێپەڕاندووە كە هەموو ئەو دۆكیۆمێنت و بەڵگانەم دوای ماندووبونی 13 ساڵ لەڕێگەی یوئێنەوە دەستكەوتووە. هەروەها دەشڵێت:» نزیكەی چوار هەزار لاپەڕەم لەبەردەستدایەو بەڵام بۆم ساغنەبۆتەوە كە كورد لەچەند وڵاتی دیكە هەیە، بێجگە لەوەی كە باسمكردووە، چونكە كورد لەزۆر وڵاتی دیكەدا هەیەو پێویستی بە بەدواداچوونی دیكەیە». هاوڵاتى : ئەو بەدواداچوونەی ئێوە كردووتانە لەبارەی ژمارەی كوردەوە لەسەر ئاستی جیهان، چۆن بیرتان لەوە كردەوە ئاماری ژمارەی كورد وەربگرن؟ محەمەد كاروانی: فكرەكەم دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی 1997 ئەوكاتە بەجۆرێك چوومە بۆسنیاهێرزەگۆڤین و من چووم بۆ پایتەختەکەی ناوی سەرایڤۆو ئێستا وڵاتێكی سەربەخۆیە، لەوێ بەڕێكەوت كەسێكم ناسی و پاسپۆرتەكەم پێدا كە تەدقیقی دەكرد، وتم هیچ كێشەیەكی تێدایە، وتی نەخێرو پرساری ئەوەی كرد كەكوردیت، وتم بەڵێ كوردی عێراق، ئەویش وتی من كوردم و داوەتی كردم و چووینە ماڵی خۆیان و گوندەكانی خۆیان كە 27 گوند بوو هەموویان كورد بوون لەوێ بەدواداچوونێكم كرد كە ئەو كوردانە چۆن گەیشتوونەتە ئەوێ. بەوردی ناوبەناو هەندکێجار كاری رۆژنامەوانی دەكەم لەناو یوئێن مۆڵەتی تایبەتیم هەیەو رێگا پێدراوم زۆر كەسم دەبینی كە كورد بەو شێوەیە كورد دۆكیۆمێنتی هەیەو منیش حەزم كرد بەدواداچوونی بۆ بكەم، نزیكەی 13 ساڵی خایاند تا ئەو دۆكیۆمێنتانەم گەڵاڵە كردو بەشێكی لای خۆم هەیەو هەندێكی پارێزراوەو ناتوانم بڵاویان بكەمەوە، بەڵام وەعدیان پێداوم لەساڵی 2024 كە مۆڵەتم پێدەدەن بەفەرمی بڵاوببێتەوە. هاوڵاتى : چ كاتێك هەماهەنگیتان كرد لەگەڵ یوئێن بۆ وەرگرتنی ئەو دۆكیۆمێنتانە لەبارەی كوردەوە لەجیهاندا؟ محەمەد كاروانی: لەڕێگەی هەندێ كەسی تایبەتمەند كە دۆستی كوردن مۆڵەتم لەیوئێن وەرگرت، كە مامۆستای زانكۆن لەسویسراو جنێف، خۆشم بەحوكمی كارەكەم كە لەناو وەزارەتی پەنابەران كاردەكەم و دۆكیۆمێنتەكان دەتوانین سەیر بكەین، بەڵام هێڵی سوری لەسەرە مانای ئەوەیە كە بۆمان نییە بیبەینە دەرەوەو ئەو بەدواداچوونەم كردووە كە ژمارەی كورد دەگاتە زیاتر لە 70 ملیۆن كەس. هاوڵاتى : ئایا ئەو ئامارەی باستان كردووە كورد 70 ملیۆن زیاترن لەسەر ئاستی جیهان؟ پێتانوایە هێشتا هەندێ وڵات هەیە ئاماژەت پێنەكردووەو كوردیان تێدایە، مەلەفی ئەو ژمارەیەتان لەبەردەستدایە؟ محەمەد كاروانی: كورد لەسەر ئاستی جیهان ژمارەیان 70 ملیۆن كەسی زیاتر تێپەڕاندووە كە هەموو ئەو دۆكیۆمێنت و بەڵگانەم دوای ماندووبونی چەندساڵە لەڕێگەی یوئێنەوە دەستكەوتووە. نزیكەی چوار هەزار لاپەڕەم لەبەردەستدایەو بەڵام بۆم ساغنەبۆتەوە كە كورد لەچەند وڵاتی دیكە هەیە، بێجگە لەوەی كە باسمكردووە. كورد لەساڵی 1920كانەوە لەبەریتانیا ژیاوە، بەڵام هێشتا بۆم ساغنەبۆتەوە و ئاماژەم بەوە كردووە كە ئەوروپاو وڵاتانی دیكە ئەوەندە كوردیان تێدایە لەئەمریكاو دانیمارك و كەنەداو سویسراش ، ئەگەر شتێك لەسەدا سەد دڵنیانەبم ناتوانم بڵاویبكەمەوە، چونكە چەندین كەس تێزی دكتۆراكەیان لەسەر كوردەو لەبەندە زانیارییەكانیان وەرگرتووەو منیش ناتوانم زانیاری هەڵەیان پێبدەم. هاوڵاتى : پێشتر لە راگەیاندنی كوردی باس لەوە دەكرا كە موعەمەر قەزافی بە ئەسڵ كوردە زانیاریتان لەوبارەیەوە هەیە؟ محەمەد كاروانی: وەختی خۆی پەیوەندیم كرد بەسەفارەتی لیبیاوە داوام كرد كە چاوپێكەوتنێك بكەم لەگەڵ خوالێخۆشبوو موعەمەر قەزافی، بەڵام چوار جار داوام كردو رەتكرایەوە. بنەماڵەی موعەمەر قەزافی دایكی لەئەسڵدا عەرەب نییەو جولەكەیەو لەباوكەوە عەرەبەو عەرەبێكی بەدووە، لیبیا بەشێوەیەكی گشتی كوردی تێدایە كە وەختی خۆی بۆ مامۆستایی چوونەتە لیبیا بەتایبەت كورد چوونەتە جەزائیر كە مامۆستاكانی زمانی عەرەبی چوونەتە ئەوێ. هاوڵاتى : لەسەر ئاستی سیاسی كورد دەبێت چی بكات كە ژمارەكەی 70 ملیۆن دەبێت؟ محەمەد كاروانی: دەسەڵاتدارانی كورد دەبێت بەخۆیاندا بچنەوە، وڵاتێكی وەكو (لیرشت شتاین) كە ژمارەیان 34 هەزارو 946 كەسەو دەوڵەتێكی بچووكن، هەتا ناتوانن فرۆكەخانەیەكی تێدا دروست بكەن ئەوەندە بچووكە، دەوڵەتێكە باشترین دیموكراسی هەیەو پەرلەمان و حكومەت و ئاڵای تایبەت بەخۆیان هەیەو لەدوای سویسرا ئەوانن بۆ دیموكراسی، ئەی كورد چی كردووە؟ كە ژمارەی كورد لە 90 ملیۆن كەس كەمتر نییە بەكۆی گشتی لەسەر ئاستی جیهانو بێ دەوڵەتە. تەنانەت كوردمان هەیە لە هندستان و ئەفغانستان، وەختی خۆی نادر شای ئێران هەموو كوردەكانی برد بۆ ئەفغانستان بۆ شەڕ، هەتا ئەوانەی دژی سەركردەكانی ئەفغانستان بوون سەركردەكانیان هەموو كورد بوون چونكە شیعە بوون، لە ئەفغانستان ئێستاش كورد هەیە بەڵام بەداخەوە یەك پەرلەمانتاریشیان نییە. هاوڵاتى : تەنها چوار پارچەی كوردستان 50 بۆ 60 ملیۆن كورد دەبن، بەپێی بڕیاری سایكس بیكۆ دابەشكراو 2023 سەد ساڵ بەسەریدا تێپەڕ دەبێت، پێتانوایە دەبێت دوای تێپەڕبوونی سەد ساڵ سەركردە سیاسییەكانیان چی بكەن؟ محەمەد كاروانی: لەسویسرا زۆر لەسەركردە كوردو سەركردایەتییەكانیانم بینیوە بەشەخسی، لەبەرئەوەی سەرۆكی ئنیستیوتی كوردم و خۆشم داممەزراندووە و كاری رۆژنامەوانییەكەم زۆربەی سەركردەی حزبەكانم بینیوە، سەركردایەتی سیاسی كورد هیچ بەرنامەیەكی درێژخایەنیان نییە ئەوەی لێان تێگەیشتتوم. لەساڵی 2016 سەركردایەتییەكی یەكێك لەحزبەكانی پارتی و یەكێتیم بینی، پێموت چ بەرنامەیەكتان هەیە بۆ بۆ كورد، پێی وتم»بۆ كورد قورسایی ماوە تا بەرنامەی درێژخایەنی هەبێت»، میوان بوو لامان بۆیە باسی ناوەكەی ناكەم. وەك چۆن ئێستا روسیا دەیەوێت ئەو وڵاتانەی سەربەخۆن و پێشتر لەساڵی 1991 لە یەكێتی سۆڤییەت جیابوونەتەوە داگیریان بكاتەوە وەكو ئۆكرانیاو جۆرجیاو ئەرمینیا و وڵاتانی دیكە، توركیاش دەیەوێت پاش 2023 و دوای تەواوبوونی پەیماننامەی سایكس بیكۆ ئەو شوێنانەی بەدەستی عوسمانییەكانەوە بووە دیسان داگیریان بكاتەوە. ئەوەی تێبینی دەكەم توركیا بەرنامەی خۆی هەیەو نەشیشاردۆتەوەو باسی كردووە، گۆڤارێكی ئەڵمانی كەیەكێكە لەڕۆژنامە گرنگەكانی ئەڵمانیاو ئەوروپا زۆر بە راشكاوی باسی ئەوەی كردووە كە لەدوای تەواوبوونی پەیماننامەی سایكس بیكۆ توركیا دەیەوێت حدودەكان دابخات و بچێتەوە ئەو شوێنانەی كە لەكاتی دەوڵەتی عوسمانیدا بەدەستییەوە بووە كە هەرێمی كوردستان یەكێكە لەو شوێنانە، بەتەمای كەنداوێكی دیكەیە كە دەستبگرێت بەسەر دەریاكانداو ئێستاش ئاگادارن ئەو كێشەیەی لەگەڵ یۆنانیش هەیە. هاوڵاتى : بۆ كورد بوونی 90 ملیۆن كەس وەك ژمارە چ گرنگییەكی هەیە؟ محەمەد كاروانی: گرنگی خۆی هەیە، لەئیسرائیل كوردێكی زۆری لێیە ئەم سیاسیانەی كورد پەیوەندیان لەگەڵدا ناكەن، بەمەرجێك كورد لەئیسرائیل خۆیان پاراستووەو میوزیك و كلتوری خۆیان پاراستووەو ئینستیوتیان هەیە، پێم باشە پەیوەندی لەگەڵیاندا هەبێت. برادەرێكم لەمیسر پەیوەندی پێوەكردم كە تەنها لە میسر چوار ملیۆن كورد بوونی هەیە، وتم چۆن دەتوانیت بۆم بسەلمێنیت؟ چونكە ئەو كوردانە زانی ئەو وڵاتەیان وەرگرتووەو نەسەبیان وەك كورد نەماوە. لەماوەی رابردوودا سەركردەیەكی حەماس كوژرا، یەكێكن لەخێزانە دیارەكانی كورد، بەڵام كوردی نازانن هەموویان تواونەتەوە لەڕووی كلتورو زمان و قەومییەتەوە یان لەبەر ئایین یان لەبەر پاسپۆرت. لەسوریا، زیاتر لە 500 هەزار كورد هەیە كەهەر هیچ پاسپۆرتێكیان نییەو لەوڵاتەكەی خۆیان كە سوریایە بەبیانی لەقەڵەمدراون، كورد هەیە هیچ پاسپۆرتێكی نییە. هاوڵاتى : ئێوە دەتوانن هاوكاری میللەتی كوردبن لەڕووی زانیاری بوونی كورد لەوڵاتانی جیهان؟ محەمەد كاروانی: چارەكە سەدەیەكە لەسویسرا دەژیم و سویسرا سەنگێكی قورسی هەیە لەئەوروپادا، بۆچی پەیوەندی بەو كوردانەوە ناكەن كە دەتوانین یارمەتی میللەتی خۆمان بدەین، ئێمە نە پارەمان دەوێت نە پاسەوان، تەنها دەمانەوێت یارمەتی و هاوكاری میللەتی خۆمان بدەین. هاوڵاتى : پێتانوایە پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە) رۆڵیان هەیە لەپاراستنی كورد لەهەر چوار پارچەی كوردستان بەگشتی؟ محەمەد كاروانی: لەساڵی 2003 بەرنامەیەكی دوورودرێژم بڵاوكرەوەو ئێستاش لام هەیە ئەوكاتەی كە سەرۆك ئاپۆ لەزیندان بوو لەئیتاڵیا هەموویم پاراستووە. ئەوكاتەی ئۆجەلان لە نەخۆشخانەیەكی سەربازیی رۆما بوو هەوڵماندا بیبینین، بەڵام نەتواندرا، هەر من نەبووم، شڤان پەروەرو چەند كەسێكی دیكە بووین كە رۆژنامەنووسی سویسریشمان لەگەڵدا بوو. من ئەندامێكی حزبێكی سۆشیال دیموكراتی سویسریم و هیچ كەسێك بۆی نییە لەدوو حزبدا بێت، بەڵام ئەوەی دەزانم كە پارتی كرێكارانی كوردستان حزبێكی گەورەیە و پێشبینی دەكەم كە دواڕۆژێكی پرشنگداری هەیە، بۆیە گەلەكۆمەكییەكە لەسەر پارتی كرێكارانی كوردستانە نەك لەسەر لایەنەكانی دیكە. پارتی كرێكارانی كوردستان حزبێكی زۆر دەوڵەمەندن و حزبێكی دامەزراوەین، دەیان كەس هەیە لەسویسرا دایك و باوكیان سویسرین دەچنە قەندیل و زانكۆیان تەواو كردووە. پەكەكە لەئەوروپادا زۆر زۆرن و لەكاتژمێرێكدا سەدان كەس دەهێننە سەر شەقامەكان، بەڵام ئەوە بەلایەنەكانی دیكەی كورد ناكرێت.
لهسهر پهکهکهو یهپهژه؛ بهرپرسێکى عێراق وهڵامێکى توندى وهزیرى دهرهوهى تورکیا دهداتهوه
هاوڵاتى لهکۆنفرانسێکى نوێودهوڵهتى تایبهت به پرسى تیرۆر، نوێنهرى 90 وڵات دژى مهولود چاوشئۆغلۆ دهوهستنهوه و بهرپرسێکى وهزارهتى دهرهوهى عێراق وهڵامێکى توندى وهزیرى دهرهوهى تورکیا دهداتهوه لهبارهى پهکهکهو یهپهژهوه. رۆژى 11 و 12ى ئایارى 2022، له وڵاتى مهغریب کۆنفرانسێکى نوێودهوڵهتى تایبهت به پرسى تیرۆر به ئامادهبوونى 90 وڵات که نوێنهرى عێراق وهزیرى دهرهوهى عێراق و فهریق روکن عبدولکهریم الشمرى و کونسلى عێراق له مهغریب ئامادهبوون کاتێک مهولود چاوشئۆغلۆ، وهزیرى دهرهوهى تورکیا قسهى کردوه وتویهتى"پهکهکهو یهپهژه تیرۆریستن لهگهڵ داعش رێکهوتنى ستراتیجیان ههیه"، ئامادهبوانى کۆنفرانسهکه دژى وتهکانى وهزیرى دهرهوهى تورکیا ههڵوێستیان پیشانداوه وتویانه "راست ناکهیت". نوێنهرى یهکێک له وڵاته ئهفریقیهکان لهوه زیاتر ڕۆشتوه و وتویهتى" ئێوه خۆتان (تورکیا) پهیوهندیتان لهگهڵ داعش ههیه". وهزیرى دهرهوهى تورکیا به عێراقییهکانى وتوه "ئهگهر پهپهژه له شهنگال دهرنهکهن، تورکیا پهلاماریان دهدات"، لهوهڵامدا وهزیرى دهرهوهى عێراق وتویهتى "ئێمه بۆ باسکردنى کاروبارى دبلۆماسى ئامادهى ئهم کۆنگرهیه بووین بۆ بابهتى سیاسى نههاتووین". هاوکات عهبدولکهریم شهمهرى کونسلى عێراق له مهغریب به توندى روبهڕووى وهزیرى دهرهوهى تورکیا وهستاوهتهوه وتویهتى" کهس ناتوانێت پهلامارى عێراق بدات"، دواى قسهکانى کونسوڵى عێراق له مهغریب وهزیرى دهرهوه تورکیا دانیشتنهکه بهجێدههێڵێت و دهچێته دهرهوه". هاوکات له کاتى پشوو و نانخواردندا نوێنهرانى وڵاتهکان ههمویان ئهوهیان دووپاتکردووهتهوه که "قسهکانى وهزیرى دهرهوهى تورکیا ڕاست نین". ئهمه لهکاتێکدایه که سوپاکهى ئهردۆغان له 17ى مانگى رابردوو ئۆپهراسیۆنێکى دژ به پارتى کرێکارانى کوردستان(پهکهکه) ئهنجامداوه لهناو خاکى ههرێمى کوردستان و تا ئێستا بهردهوامن. ههروهها هێزهکانى پاراستنى شهنگال (یهپهژه) خهڵکى ئێزیدین و دانیشتووى شهنگالن و پارێزگارى له ناوچهکانیان دهکهن شان بهشانى هێزه عێراقییهکانى دیکه.
