سێ وڵات داوا لە حـ.ـە.ما.س دەکەن پلانەکەى ترەمپ قبوڵ بکات

لەتۆڕى کۆمەلایەتى فەیسبوک عادل باخەوان  سەرۆکی ناوەندیی فەرەنسی بۆ توێژینەوە لەسەر عێراق پەیامێکى بڵاوکردوەتەوەو دەڵێت: بارزانی لە پاریس پێی وتم هەرگیز ڕۆژئاوای کوردستان بەتەنیا بەجێناهێڵین. هەروەها وتیشى: پەیامم بۆ خێڵە عەرەبەکانی سوریا ناردوەو و بەڕاشکاوی پێموتوون : گەر هێرشبکەنە سەر ڕۆژئاڤای کوردستان، هەموو هێزی پێشمەرگەی کوردستان، ڕێگای قامیشلو دەگرینە بەر و خۆیشم یەکێک دەبم لەو پێشمەرگانە. دەشڵێت: یەکێک لەو بابەتە ستراتیژیانەی کە لەگەڵ بارزانیدا باسمکرد، داهاتووی ڕۆژئاڤای کوردستانبوو. کۆی ئاڵەنگاریەکانمان پێکەوە باسکرد و جەنابیان بەو ڕستەیی سەرەوە کۆتایی پێهێنا و وتی: ڕاستە ڕەنگە ئێمە لە هەندێک خاڵدا جیاوازبین، بەڵام هەرگیز ڕۆژئاوا بەتەنها بەجێناهێڵین.

لە رووداوێکی تەقەکردندا لە ئۆرشەلیم/قودس، پێنج کەس کوژران. فریاگوزاریی ئیسرائیل دەڵێت، هەشت کەس گیانى لەدەستداوەو نزیکەى ١٥ کەسى دیکەش بریندارن  هەندێکیان دۆخیان ناجێگیرە، دوو کەس لەکوژراوەکان هێرشکەرانن.   پێشنیوەڕۆ ئەمڕۆ رۆژی دووشەممە، 08-09-2025، میدیاکانی ئیسرائیل بڵاویانکردەوە، لە هێرشێکی چەکداریدا بۆ سەر شارۆچکەی ڕامۆت لە نزیک قودس، شەش کەس کوژراون و ١٥ کەسی دیکەش برینداربون، دوابەدوای هێرشەکەش سوپای ئیسرائیل هێرشی کردوەتە سەر کەمپی پەنابەرانی قەلەندییە لە باکوری قودسی ڕۆژهەڵات.   سەرچاوە ئیسرائیلییەکان باس لەوە دەکەن کە حاخامێک لەنێو کوژراوەکاندا بووە، چوار لەو کەسانە هەر لەشوێنى ڕووداوەکە گیانیان لەدەستداوەو دووکەسی دیکەشیان بەهۆى سەختی برینەکانیان لەنەخۆشخانە مردوون. بزووتنەوەی حەماس  و بزووتنەوەی جیهادی ئیسلامی و لایەنە فەلەستینییەکان پشتیوانى ئەو هێرشەیانکردوەو دەڵێن ئەو ئۆپراسیۆنە وەڵامێکی سروشتیە بۆ تاوانەکانی ئیسرائیل. بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل هەڵسەنگاندنی بارودۆخی لەگەڵ سەرۆکی دامەزراوە ئەمنییەکان کۆکردەوە و دواتر گەیشتە شوێنی هێرشەکە. ڕایگەیاند "لە چەند بەرەیەکدا لە شەڕێکی توندداین دژی تیرۆر".  ئەو وتیشى: دەمەوێت سەرەخۆشی ئاراستەی کەسوکاری کوژراوەکان و بریندارەکان بکەم. بەدواداچوون و گەمارۆدانی ئەو گوندانەی تیرۆریستان لێیەوە سەریان هەڵداوە، بەردەوامە. حەماس لەناو دەبەین و هەموو بارمتەکانمان ئازاد دەکەین. ئەم بەیانییە لە جولەکە و سامریا بەداخەوە هێرشەکەمان پووچەڵ نەکردەوە. داوا لە سیستمی داد دەکەم بەشداری شەڕی تیرۆریزم بکات. دوابەدوای هێرشەکە، سەرجەم دەروازەکانی دەوروبەری قودس داخران و گەمارۆیەک بەسەر چەند گوندێکی شاری بینامیندا سەپێندرا، لەو ناوچەیەی تیرۆریستان لێیەوە هاتوون . هێزەکانی IDF بڵاوەپێکران و دەستیان کرد بە گەڕان بەدوای گومانلێکراوان، بە هاوکاری پۆلیس. پۆلیسی ئیسرائیل لەبارەی ئەو کەسانەی تەقەیان کردووە زانیاریی زۆری بڵاونەکردووەتەوە، بەڵام گوتی دوو تەقەکەریان کوشتووە. واتە کۆی گشتیی کوژراوەکان بە تەقەکارانەوە، تاوەکو ئێستا 7 کەسن.   بەگوێرەی پۆلیس، دوو تەقەکەرەکە بە ئۆتۆمبێلێک چوونەتە چواڕیانی رامۆت، لەوێ تەقەیان لە وێستگەیەکی پاس کردووە کە خەڵکی تێدابووە. دواتر، پۆلیسێک و سڤیلێک کە چەکی پێبووە، تەقەیان لەو دوو کەسە کردووە.   پۆلیسی ئیسرائیل بڵاویکردەوە: "هێزێکی گەورەی پۆلیس گەیشتوونەتە شوێنەکە، یەکەی پووچەڵکردنەوەی بۆمب لەوە دڵنیا دەبنەوە ناوچەکە ئارام و سەلامەتە، تیمەکانی دادپزیشکیش بەڵگە کۆدەکەنەوە."

هەرێمی کوردستان پێشنیازێکی نوێ لەبارەی بڕی داهاتی نانەوتیی رادەستکراو دەخاتە بەردەم وەزارەتی دارایی فیدراڵ کە ئەگەر هەیە بگاتە 100 ملیار دینار. بڕی داهاتی نانەوتیی رادەستکراو یەکێکە لە سەرەکیترین بەربەستەکانی بەردەم رێککەوتنی نێوان هەولێر و بەغدا لەبارەی پرسی مووچە و بودجە.    پێشنیازە نوێیەکە ئەوەیە حکومەتی هەرێمی کوردستان 50%ـی رسوماتی دەزگا و دامەزراوە فیدراڵییەکان رادەستی وەزارەتی دارایی فیدراڵ بکات کە رسوماتی بەڕێوەبەرایەتیی پاسپۆرت، کارتی نیشتمانی، دەروازە سنوورییەکان و چەند دامەزراوەیەکی دیکە دەگرێتەوە.   پێشتر هەردوولا 100%ـی داهاتی رسوماتی ئەو دامەزراوانەیان بە شایستەی خۆیان دەزانی. وەزارەتی دارایی فیدراڵ داوای هەموو رسوماتەکەی دەکرد کە لە هەرێمی کوردستان وەردەگیرێ.   سەرچاوەیەکی ئاگاداری ئەو پرسە لە هەرێمی کوردستان وتى: "بەگوێرەی ئەو پێشنیازە نوێیە، ئەگەر زۆرە بڕی داهاتی نانەوتی رادەستکراوی مانگانەی هەرێمی کوردستان بە وەزارەتی دارایی فیدراڵی لە 60 بۆ 70 ملیار دینارەوە بگاتە 100 ملیار دینار."   ئەوە لەکاتێکدایە، پێشتر وەزارەتی دارایی فیدراڵ لەسەر بنەمای راپۆرتی داهاتی ساڵی 2024، داوای زیاتر لە 180 ملیار دیناری داهاتی هەرێمی کوردستانی دەکرد.   بەگوتەی دوو سەرچاوەی بەرپرس لە هەولێر و بەغدا، ئەو پێشنیازە نوێیەی هەرێمی کوردستان دراوەتە دەستەی راوێژکاریی یاسایی سەرۆکوەزیرانی عێراق و بڕیارە لە راپۆرتێکدا بدرێتە محەممەد شیاع سوودانی و ئەگەر هەیە لە کۆبوونەوەی داهاتووی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق بڕیار لەبارەیەوە بدرێ.

بەگوێرەی ڕاپۆرتێکی تەلەفزیۆنى سوریا، بڕیارە لەم هەفتەیەدا جارێکى دیکە ڕۆن دێرمر وەزیری کاروباری ستراتیژی ئیسرائیل لەگەڵ ئەسعەد شەیبانی وەزیری دەرەوەی سوریا کۆببێتەوە. هەرچەندە هێشتا ڕۆژو شوێنى کۆبوونەکەش ئاشکرا نەکراوە، بەڵام ئەمە دەبێتە سێیەک کۆبونەوەى ئەو دووبەرپرسە باڵایە، چونکە پێشتر دوو جارکۆبوونەتەوە، ئەمەش وەک ئامادەکارییەک بۆ ڕێککەوتنی ئەمنی نێوان ئیسرائیل و سوریا، تۆم باراک نوێنەری ئەمریکا لەسوریا پاڵپشتی بۆ ئەم کۆبوونەوەیە دەکات. پێشتر ڕۆن دێرمر وەزیری کاروباری ستراتیژی ئیسرائیل لە پاریس چاوی بە ئەسعەد شەیبانی وەزیری دەرەوەی سوریا کەوت، چەند جارێکیش ئەو وەزیرەى ئیسرائیل سەرکردە ڕۆحییەکانى کۆمەڵگەی دروزەکانی ئیسرائیل کۆبوەتەوە. کۆتایی مانگی تەمموزی ساڵی ڕابردوو، ئەمریکا پشتیوانى کۆبوونەوەیەکی نێوان وەزیری دەرەوەی سوریا و وەزیری کاروباری ستراتیژی ئیسرائیلی کرد، کە لە پاریسی پایتەختی فەرەنسا بە ئامادەبوونی تۆم باراک نوێنەری فەرەنسا بەڕێوەچوو. ئەم دیدارە لە دوای گەورەترین هەڵکشانی گرژى و ئاڵۆزى نێوان ئیسرائیل و سوریا هات، کە سوپای ئیسرائیل هێرشی ئاسمانی کردە ئامانج کە کاروانەکانی سوپای سوریا و هەروەها کۆشکی سەرۆکایەتی و بینای وەزارەتی بەرگری لە دیمەشق کردە ئامانج، ئەمەش لە پاشخانی گرژییەکانی سوەیدا. نوێنەری ئەمەریکا لە سووریا دووپاتی کردەوە کە واژۆکردنی ڕێککەوتنی نێوان سووریا و ئیسرائیل هێشتا دوورە، سەرەڕای ئەوەی دانوستانەکانی نێوان هەردوولا بە نێوەندگیری ئەمریکا بەشێوەیەکی ئەرێنی بەرەوپێش دەچێت.

وەزیری ناوخۆی هەرێمی کوردستان، لە کۆنفرانس و ئیڤێنتێکدا ڕایگەیاند هەڕەشەکانی داعش هێشتا کۆتاییان نەهاتووە و لە ناوچە جێناکۆکەکان چالاکن، بەتایبەتی لە نێوان هێزەکانی پێشمەرگە و هێزەکانی عێراق.  ئەو ڕوونیشی کردەوە کە هێزەکانی هەرێم پێکەوە لەگەڵ هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بەردەوامن لە ڕووبەڕووبوونەوەی ئەم هەڕەشانە لەسەر سنوورەکان. ئەمڕۆ دووشەممە، 8ـی ئەیلوولی 2025 – د. ڕێبەر ئەحمەد، وەزیری ناوخۆی هەرێمی کوردستان، لە کۆنفرانس و ئیڤێنتێکدا ڕایگەیاند، دڵخۆشم بە بەشداریکردن لە بەهێزکردنی پەیوەندییەکانی نێوان ئەمەریکا و هەرێمی کوردستان و هاوبەشیکردنی بەها هاوبەشەکان. وەزیری ناوخۆ جەختی لەسەر بەردەوامی پەرەپێدانی پەیوەندییەکان کردەوە و ئاماژەی بە سەردانە سەرکەوتووەکەی چەند مانگێک لەمەوبەری مەسرور بارزانی، سەرۆک وەزیرانی هەرێمی کوردستان، بۆ ئەمەریکا کرد. بە گوتەی ڕێبەر ئەحمەد، ئەو سەردانە لاپەڕەیەکی نوێی بۆ دیپلۆماسیەت و بازرگانیی نێوان هەردوولا کردەوە و پەیامێکی ڕوونی نارد کە هەرێمی کوردستان شوێنێکی جێگای متمانە، سەقامگیر و ئارامە بۆ بازرگانی و وەبەرهێنان. سەبارەت بە سەقامگیری، وەزیری ناوخۆ ئاماژەی بەوەدا، هەڕەشەکانی داعش هێشتا کۆتاییان نەهاتووە و لە ناوچە جێناکۆکەکان چالاکن، بەتایبەتی لە نێوان هێزەکانی پێشمەرگە و هێزەکانی عێراق. ڕوونیشی کردەوە کە هێزەکانی هەرێم پێکەوە لەگەڵ هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بەردەوامن لە ڕووبەڕووبوونەوەی ئەم هەڕەشانە لەسەر سنوورەکان. ڕاشیگەیاند، بەداخەوە بەشێک لە میلیشیاکان هەوڵیاندا هێرش بکەنە سەر ژێرخانی هەرێمی کوردستان، دەبینین ئەوەش دەبێتە هۆی ناسەقامگیری، چونکە هاوبەشی لەگەڵ کۆمپانیا ئەمەریکییەکان زۆر گرنگە، دەمانەوێت هەماهەنگی لەگەڵ ئەمەریکییەکان بکەین بۆ سەقامگیری ژێرخانەکەمان، هەروەها لەڕێگەی تەکنەلۆژیا و هەماهەنگی هاوبەشی بکەین. لە بەشێکی دیکەی قسەکانیدا، وەزیری ناوخۆ سوپاسی ستیڤ لوتس، جێگری سەرۆکی کاروباری ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە ئەمەریکا، کرد بۆ ڕۆڵی گرنگیان لە دروستکردنی دەرفەتەکان لە هەرێمی کوردستان. هەروەها وێندی گرین، کونسوڵی گشتیی ئەمەریکا لە هەرێمی کوردستان و تیمەکەی، ستایش کران بۆ هەوڵەکانیان لە دروستکردنی پەیوەندییەکانی نێوان هەردوولا. سوپاسگوزاریی خۆیشی ئاڕاستەی حکوومەتی هەرێمی کوردستان و پەیوەندییەکانی دەرەوە کرد بۆ ڕێکخستنی ئەم ئیڤێنتە. د. ڕێبەر ئەحمەد وەک وەزیری ناوخۆ، ڕۆڵی حکوومەتی هەرێمی کوردستانی لە دابینکردنی ئاسایشی ناوخۆ و سەقامگیریدا ڕوون کردەوە، کە ئەمەش پۆلیس، بەرگریی شارستانی، ئاسایشی سنوورەکان، وەڵامدانەوەی خێرا و مامەڵەکردن لەگەڵ قەیرانەکان دەگرێتەوە.

به‌گوێره‌ى ئه‌و زانیاریانه‌ى به‌رپرسێكى باڵاى حكومه‌تى هه‌رێم ئاشكرایكردوه‌، عێراق‌و هەرێم هاککراون‌و پێشبینی مەترسییەکی گەورە دەکرێت، ده‌شڵێت، "تەواوی داتاکانی کارتی نیشتمانیی عێراق، بەدانیشتوانی هەرێمیشه‌وه‌ لەلایەن گروپێکی دەرەکییەوە بردراون". هیوا ئەفەندی سەرۆکی فەرمانگەی تەکنەلۆجیای زانیاریی ئاشكرایكردوه‌، لەدوو ساڵی ڕابردودا، تەواوی داتاکانی کارتی نیشتمانیی عێراق، بەدانیشتوانی هەرێمی کوردستانیشەوە بردراون. به‌وته‌ى ئه‌فه‌ندى، "ته‌واوى داتاكان لەلایەن گروپێکی دەرەکییەوە بردراون‌و دورنییە لەئاییندەیەکی نزیکدا لەدژی حکومەتی عێراق یان هەرێم بەکاربهێندرێن". جه‌ختیشكردوه‌ته‌وه‌، "پاراستنی داتاکان لەدەسەڵاتی ئێمەدا نییە، چونکە سیستمەکە لەلایەن وەزارەتی ناوخۆی عێراقەوە سەرپەرشتیدەکرێت".

ییسرائیل کاتز، وەزیری بەرگری ئیسرائیل هەڕەشەکانی خۆی لە دژی شاری غەززە نوێکردەوە، کە بۆردومانی قورسی ئیسرائیلی لەسەرە، دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمەریکاش، ڕایگەیاند: لە ئایندەیەکی زۆر نزیک، لەبارەی پرسی غەززە دەگەینە ڕێککەوتن. ڕۆژی دووشەممە لە هەژماری تایبەتی خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتی فەیسبووک ئیسرائیل کاتز لە تویتێکدا نووسیویەتی: ئەمڕۆ زریانێکی گەورە ئاسمانی شاری غەززە دەگرێت و سەقفی تاوەرە تیرۆریستییەکان دەلەرزێت". ئاماژەی بەوەشکرد، "ئەمە هۆشداری کۆتاییە بۆ ئەندامان و سەرکردەکانی حەماس لە غەززە و لە هۆتێلە لوکسەکانی دەرەوەی وڵات". لە درێژەدا وتی: بارمتەکان ئازاد بکەن و چەکەکانتان دابنێن، ئەگەرنا غەززە و لەناو دەچێت. جەختیشی لەوە کردەوە کە سوپای ئیسرائیل "بەردەوامە لە کارکردن بەپێی پلانەکە، و ئامادەکاری دەکات بۆ فراوانکردنی بازنەی مانۆڕەکانی بۆ کۆنترۆڵکردنی غەززە ". لەلایەکى دیکەوە لە کۆنفرانسێکی ڕۆژنامەوانیدا کە دوای گەڕانەوەی لە یارییەکانی کۆتایی پاڵەوانیەتی تێنسی سەر زەوی لە نیوۆرک، ئەنجامیدا، دۆناڵد ترەمپ ڕایگەیاند: ڕێککەوتن لەبارەی دۆخی غەززە زۆر نزیکە، گوتیشی: ڕۆژانی دووشەممە و سێشەممە، سەرۆکانی وڵاتانی ئەورووپا دەگەنە ئەمەریکا و لە کۆبوونەوەکاندا گفتوگۆ لەبارەی ڕێگەکانی کۆتاییهێنان بە جەنگی ڕووسیا و ئۆکرانیا دەکرێت، دۆناڵد ترەمپ ئاماژەی بەوەشکرد، بەم نزیکانە لەبارەی جەنگی ئۆکرانیا و ڕووسیا لەگەڵ ڤلادمێر پوتن قسە دەکات. ئەو لێدوانانەی دۆناڵد ترەمپ لە کاتێکدا هات کە، بزووتنەوەی حەماس ڕایگەیاند: لەگەڵ نێوەندگیرەکان گفتوگۆی کردووە بۆ ئەوەی لەگەڵ لایەنی بەرانبەر بگاتە ڕێککەوتنێکی گشتگیر و ئاگربەست ڕابگەیەندرێت، هاوکات بارمتەکان ئازاد بکرێن.

لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق لەسەر دواکەوتنی مووچەی خانەنشینانی عێراق بڕیاری داوە هەریەکە لە تەیف سامی وەزیری دارایی و محەممەد تەمیم وەزیری پلاندانان و عەلی عەلاق پارێزگاری بانکی ناوەندی بانگهێشتی پەرلەمان بکات. یەکشەممە 7ـی ئەیلوولی 2025، خەلیل غازی، ئەندامی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق وتى: بەفەرمی بانگهێشتنامە بۆ ئەو سێ لایەنە نێردراوە و ڕەنگە کۆبوونەوەکە لەم هەفتەیدا لەنێو لیژنەی دارایی لە پەرلەمانی عێراق بکرێت. ئەم مانگە مووچەی خانەنشینانی عێراق هەفتەیەک دوا کەوتووە و ئەمەش ناڕەزایەتی زۆری لێکەوتەوە و لەبەرانبەردا وەزارەتی دارایی عێراق لە ڕاگەیەندراوێکدا ئاشکرای کردووە هۆکاری دواکەوتنی مووچەی خانەنشینان پەیوەندی بە کێشەی تەکنیکی و حەواڵەی پارەوە هەبووە لە وەزارەتی دارایی و بابەتەکە پەیوەندی بە نەبوونی پارەی نەختینەوە نییە و وەزارەتی دارایی بەپێی خشتەی بودجە پارەی پێویستی لەبەردەستە بۆ دابینکردنی مووچەی خانەنشینان. لای خۆیەوە، ئەمیندارتیی ئەنجوومەنی وەزیران لەسەر هەڵوەشاندنەوەی سندووقی خانەنشینی ڕاگەیاندراوێکی بۆ ڕای گشتی بڵاو کردووەتەوە و ئاشکرای کردووە بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی سندووقی خانەنشینی لەسەر بڕیاری دەستەی خانەنشینی نیشتمانی بووە، بەهۆی نەبوونی ڕێنمایی کارپێکراو بۆ کارەکانی دەستەی خانەنشینی، لەبەر ڕۆشنایی ئەمەش وەزارەتی دارایی ڕەشنووسی پەیڕەوی ناوخۆی دەستەی خانەنشینی ئامادەکردووە و بەپێی ڕەشنووسەکەش سندووقی خانەنشینی یەکێکە لە پێکهاتەکانی دەستەی خانەنشینی، بۆیە پێویستە سندووقی خانەنشینی تاوەکوو دەرچوونی ڕێنمایی نوێ بۆ دەستەکە هەڵبوەشێتەوە. هەروەها ئەمینداریەتیی گشتیی ئەنجوومەنی وەزیران دووپاتی دەکاتەوە کە بڕیارەکە لەلایەن ئەنجوومەنی دەوڵەتەوە خراوەتە ژێر پێداچوونەوەی یاسایی و دواتر بە پێی چوارچێوەی دەستوور و یاسا کارپێکراوەکان ئاراستەی ئەمینداریەتی گشتی ئەنجوومەنی وەزیران کراوە، بۆ ئەوەی پێشکەشی ئەنجوومەنی وەزیران بکرێت بۆ دەنگدان.

لەبنکەی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی لە قەسرەکی باکوری شاری حەسەکە  مانۆڕی سەربازی هاوبەشی نێوان هێزەکانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی و هێزەکانی سوریای دیموکرات هەسەدە بەڕێوەچوو. بەگوێرەی سەرچاوە ڕۆژنامەوانییەکان، لە شارۆچکەی تەل تەمر و لادێکانی فڕینی چڕ و پڕی هێلیکۆپتەری سەربازی هەبووە، دوابەدوای ئەوە فڕۆکە جەنگییەکان بەسەر ناوچەکەدا سوڕاونەتەوە، لە شەوی ڕابردوەوە  تا سەرلەبەیانی ئەمڕۆش بەردەوام بوو. هەروەها دەنگی تەقینەوه له چوارچێوەی مانۆڕی هاوبەشی هێزەکانی هەسەدە و ئەمریکا بیستراوە.

سیاسەتمەداری ناسراوی عێراق عیزەت شابەندەر، هۆشداری دەدات کە "گەردەلوولێکی بێ وێنە" کە عێراق و سەرجەم پێکهاتەکانی دەکاتە ئامانج لە ڕێگەدایە. لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی (ئێکس) عیزەت شابەندەر سیاسەتمەداری دیاری عێراق  نوسیویەتی، گەردەلوولی داهاتوو، تەنانەت ئەگەر بەهەموو شوێنێکدا بسووڕێتەوە و مەیل و سەرگەردانیش بێت، لەو کاتەدا بێ وێنەیە، گەردەلوولێکی تووڕە و هەڵکشاوە، ئامانجیشی عێراقە بە هەموو پێکهاتەکان بە موسڵمان، کریستیان، عەرەب، کورد، سوننە و شیعەوە. ئاماژەی بەوەشکرد، "باوەڕبوون بە خودا و پێغەمبەرەکانی و بەرگریی نیشتمانیی تۆکمە ئەو قەڵغانەیە کە لە خراپەکارییەکەی دەمانپارێزێت و ئاگرەکەی دەکوژێنێتەوە".   ئەمریکا لەماوەی ڕابردوودا بەردەوام هەڕەشەی ئەوەی کردووە لە ئەگەری تێپەڕاندنی یاسای دەستەی حەشدی شەعبی و پەسەند کردنی لە پەرلەمان، دەستەوەستان ناوەستێت و سزای ئابووریی تووند بەسەر عێراقدا دەسەپێنێت. شابەندەر سیاسەتمەدارێکی ناسراوە و پێشتر پەرلەمانتار بووە، ئەمساڵیش بە نوێنەرایەتیی محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق دوو جار سەردانی ئەحمەد شەرع، سەرۆککۆماری سووریای کردووە بۆ تاوتوێ کردنی پرسە هاوبەشەکان و گەیاندنی پەیامی عێراق بە سووریا.  

وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل ڕایگەیاند، مەرجیان بۆ کۆتایهێنان بەشەڕی غەززە، چەکدانانی حەماس و ئازادکردنی بارمتەکانە. لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا، جەدعون ساعر، وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل رایگەیاند، مەرجەکانی ئیسرائیل بۆ کۆتایهێنان بەشەڕی غەززە کورت و سادەن ئەوانیش؛ چەکدانانی تەواوەتی بزوتنەوەی حەماس و ئازادکردنی سەرجەم بارمتەکان. جەدعون ساعر گوتیشی: دانپێدانانی دەوڵەتی فەڵەستین لەلایەن وڵاتانی دیکەوە سەقامگریی ناهێنێتە کایەوە، بەڵکو دۆخی ناوچەکە زیاتر ئاڵۆزدەکات و بەربەستیش لەبەردەم ئاگربەست دروستدەکات. وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل هۆشداریدا و گوتی: ئەو وڵاتانەی دەیانەوێت دان بە دەوڵەتی فەڵەستین بنێن هەڵەیەکی گەورە دەکەن. لارس لۆکێ ڕاسموسن، وەزیری دەرەوەی دانیمارک لەهەمان کۆنگرەی ڕۆژنامەوانیگوتی: ئیسرائیل مافی ناڕەزایی دەربڕینی نییە بەرامبەر هەر دانپێدانانێکی دانیمارکی بە دەوڵەتی فەڵەستینی. لای خۆیەوە دەستەی پەخشی ئیسرائیل ئاشکرای کرد، ئەمەریکا پرەنسیپەکانی پێشنیازی ڕێککەوتنێکی هەمەلایەنەی بە حەماس گەیاندووە، کە ئامانج لێی کۆتاییهێنان بە شەڕی غەززە و ئازادکردنی سەرجەم بارمتەکانە. لەلایەکی دیکەوە، کەناڵی کان لە زاری سەرچاوەیەکی نزیک لە بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیلەوە ڕایگەیاندووە، ئیسرائیل ئامادەیە داگیرکردنی شاری غەززە ڕابگرێت، ئەگەر ڕێککەوتن بکرێت.

بەڕێوەبەری کۆمپانیای سۆمۆ دەڵێت: لێکتێگەیشتن هەیە بۆ هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێم، بۆ ئەو مەبەستەش تورکیا رەزامەندی دەربڕیوە. عەلی نزار بەڕێوەبەری کۆمپانیای سۆمۆ لەمیانی چاوپێکەوتنێکدا رایگەیاند، حکومەتی هەرێم دەیەوێت هەناردەی نەوت دەستپێبکاتەوە و تورکیاش بۆ ئەو مەبەستە رەزامەندی دەربڕیوە. وتیشی، لێکتێکگەیشتن هەیە لە نێوان وەزارەتی سامانەسروشتییەکانی حکومەتی هەرێم و وەزارەتی نەوتی عیراق و کۆمپانیای سۆمۆ بۆ هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێم، هاوکات گفتوگۆکان کە لەماوەی رابردوودا ئەنجامدراوە ئەرێنی بوون. بەڕێوەبەری کۆمپانیای سۆمۆ ئاماژەی بەوەشکرد، ئەو کۆمپانیانەی کە لەکێڵگە نەوتییەکانی هەرێم کاردەکەن، داوای گەرەنتی و دڵنیایی دەکەن بۆ ئەوەی ئەوانیش بتوانن کارەکانیان بکەن، هەروەها بەپێی یاسا ئەو کۆمپانیانە رێژەی چەند نەوت بۆ عیراق بنێرن بەپێی بەرهەمەکانیان داهاتیان پێدەدرێت، هاوکات دەبێت وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی هەرێم پارەی ئەو کۆمپانیانە بدات. عەلی نزار ئەوەشی خستەڕوو، بەپێی یاسای بودجە حکومەتی هەرێم دەبێت مانگانە 400 هەزار بەرمیل رادەست بکات، بەڵام لە ئێستادا بەرهەمی نەوتی هەرێم ناگاتە ئەو رێژەیە، بۆیە لە ئێستادا ئەنجومەنی وەزیران بەپێی رێژەی بەرهەمێنان 230 هەزار بەرمیل دیاریکراوە، بەڵام ئەگەر بەرهەمی نەوت لەو ژمارەیەش کەمتر بێت پێویستە مامەڵەی پێوەبکرێت و تا ئەو کاتەی ئاستی بەرهەمهێنانی نەوت بەرزدەبێتەوە بۆ ئەو ئاستەی کە لەبودجەدا دیاریکراوە. ئاشکراشیکرد، راگرتنی هەناردەی نەوتی هەرێم لە زیانی کۆمپانیا نەوتییەکانی هەرێمە.

میدیاکانى تورکیا، بڵاویانکردەوە پێنج پەرلەمانتارى لیژنەی هاوپشتی نیشتمانی و برایەتی و دیموکراسی کە لە ئەنجومەنی نیشتمانیی گەورەی تورکیا پێکهێنراوە لەچەند ڕۆژى داهاتوو سەردانى ئیمرالى دەکەن و لەگەڵ عەبدوڵا ئۆجەلان کۆدەبنەوە. لەهەفتەى ڕابردوودا فەتی یەڵدز، جێگری سەرۆکی پارتی بزوتنەوەی ناسیۆنالیستی (مەهەپە) پێشنیازى ئەوەیکردبوو چەند ئەندامێکى لیژنەی هاوپشتی نیشتمانی و برایەتی و دیموکراسی کە لە ئەنجومەنی نیشتمانیی گەورەی تورکیا پێکهێنراوە بۆ پرۆسەی چارەسەری، عەبدوڵا ئۆجەلان ببینێت. یەڵدز باسی لەوەشكردبوو: دەستنیشانكردنی ٣-٤ ئەندامی کۆمیتەی هاوپشتی نیشتمانی و برایەتی و دیموکراسی بە وردی لەلایەن نومان کورتولموش بۆ وەرگرتنی لێدوان لە عەبدوڵا ئۆجەلان، لەگەڵ رەچاوكردنی کات و شێوازەکەی بە وردی، هیچ لاوازییەكی تیادانییە. ئەمڕۆ یەکشەممە چەند میدیایەکى تورکیا ئەوەیان ئاشکراکردوە سەرۆکى پەرلەمان بەزارەکى بەو پێشنیارەڕازى بووەو بڕیارە لەچەند ڕۆژى داهاتوو پێنج کەس دیاریبکرێت و سەردانەکە بۆ لاى ئۆجەلان ئەنجامبدرێت. ئەو تەوەرانەى بڕیارە لەسەردانەکەى ئیمرالى گفتوگۆى لەبارەوەبکرێت هەنگاوەکانى پرۆسەی چارەسەری و پرۆسەی دانانی چەک و هەڵوەشاندنەوەی پەکەکە، ئایندەی گروپەکەکانى نزیک لەپەکەکە لە سوریاو عێراق. کۆمسیۆنی ئاشتی لە 51 ئەندام پێکدێت، بڕیارەکانی کۆمسیۆنیش بە زۆرینەی سێ لەسەر پێنجی دەنگی ئەنجامەکانی دەردەکرێن و نابێت سەرۆکی کۆمسیۆنەکەش دەنگ لەسەر بڕیارەکان بدات.

شەوی ڕابردوو لە ناوچەیەکی ڕۆژهەڵاتی بەغدای پایتەخت، شەڕی عەشایەریی ڕوویدا و کاتێک هێزە ئەمنییەکان گەیشتنە شوێنی ڕووداوەکە ڕووبەڕووبوونەوە لەنێوان ئەوان و چەکداری هۆزەکاندا دروستبوو، لە ئەنجامیشدا دوو چەکدار و دوو ئەفسەری وەزارەتی ناوخۆی عێراق گیانیان لەدەستدا و زیاتر لە 10 کەسیش لە هەردوولا برینداربوون. بەرەبەیانی ئەمڕۆ، وەزارەتی ناوخۆی عێراق رایگەیاند: دوو ئەفسەری پۆلیسی فیدراڵی کوژراون و پێنج کارمەندی دیکەش برینداربوون، لەمیانی ئۆپەراسیۆنێکدا بۆ رێگەگرتن لە پێكدادانێكی چەکداری هۆزەكان لە بەغدای پایتەخت. وەزارەتی ناوخۆی، لە بەیاننامەیەکدا ئاماژەی بەوەكردووە: هێزێکی ئەمنی روبەڕوی هێرشی چەکداری راستەوخۆ بووەتەوە، لەکاتی هەوڵدان بۆ کۆتاییهێنان بە ناکۆکییەکی هۆزەكان کە لە ناوچەی "ئەلسەعادە" لە نزیک كارگەی غاز لە بەرەی رەسافە سەریهەڵداوە. راشیگەیاندووە: هێزەکە وەڵامی سەرچاوەکانی هێرشەكەی داوەتەوەو لە ئەنجامدا، دووان هێرشبەرەكانيش كوژراون و پێنج کەسی دیکەش برینداربوون، جگە لە دەستگیرکردنی شەش کەسی بەشداربوو لە شەڕەكە فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنە هاوبەشەکانی بەغداش ڕایگەیاند، هەر لایەنێک بیەوێت ئاشتی کۆمەڵایەتی بخاتە مەترسییەوە و ئاژاوەی عەشایەریی و شەڕی چەکداریی ساز بکات، بە توندی وەڵام دەدرێتەوە و لە ڕووبەڕووبوونەوەیان درێغی ناکەن، ئاشکراشی کرد کە شەوی ڕابردوو ئەندامانی هێزە ئەمنییەکان لەکاتی هەوڵدان بۆ چارەسەرکردنی کێشە عەشایەرییەکە گیانیان لەدەستداوە و برینداربوون و ئەوان بەشێک نەبوون لە شەڕەکە.

ئەمیر حاتەمی، فەرماندەی گشتی سوپای ئێران، دەڵێت: پێویستە لەوپەڕی ئامادەباشیدابین بۆ جەنگ، هۆشداریشدا لە سەرلەنوێ‌ سەرهەڵدانەوەی جەنگ لەنێوان تاران و ئیسرائیل و واشنتۆن. بەگوێرەی ئاژانسی هەواڵی "تەسنیم" حاتەمی، سەبارەت بە شەڕی (١٢) رۆژەی لەگەڵ ئیسرائیل، رایگەیاندووە: تەواوی ئێران لە هێزی زەمینی و بەرگری و ئاسمانی سوپاوە، تا سوپای پاسداران و خەڵک بە گشتی، لە کاتی شەڕی سەپێنراوی ئەم دواییەدا لە دڵی شەڕەکەدا بوون، بە هەموو هێزی خۆیانەوە شەڕیان کرد، بۆ ئەوەی ئێرانی ئیسلامی بۆ هەمیشە بە سەربەرزی لە مێژوودا بمێنێتەوە. ئاماژەی بەوەشداوە: پرسی ئەتۆمی بیانوی سەرەکی دوژمن بوو، بەڵام ئەوەی کردیان و دەیانویست بیکەن، تەواو جیاواز بوو لە بانگەشەكانیان،  نیشانی دا کە دوژمن پلانێکی وردی هەبوو لە دژی گەلی ئازیزو نیشتمان و سیستەمی کۆماری ئیسلامی، لەگەڵ ئەوەشدا، ئێمە لە گۆڕەپانەکە بە شانازی و شەرەفەوە دەرچووین. ئەمەش لەکاتێکدایە، عەباس عراقچی وەزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاند، هیچ هاوکارییەکی نوێ سەبارەت بەدامەزراوە ئەتۆمییەکانی وڵاتەکەی نابێت، تا ئەو کاتەی لەگەڵ ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم نەگەنە ئەنجام. وتیشی، ئەو ئێستا رودەدات لە چوارچێوەی میکانیزمی سزاکانی سناپباک، زیادەڕەوییە و هیچ بنەمایەکی راستەقینەی نییە. عراقچی ئاماژەی بەوەشکردووە، وڵاتەکەی لە دانوستان و شەڕ ناترسێت.