سێ وڵات داوا لە حـ.ـە.ما.س دەکەن پلانەکەى ترەمپ قبوڵ بکات

وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل ڕایگەیاند، مەرجیان بۆ کۆتایهێنان بەشەڕی غەززە، چەکدانانی حەماس و ئازادکردنی بارمتەکانە. لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا، جەدعون ساعر، وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل رایگەیاند، مەرجەکانی ئیسرائیل بۆ کۆتایهێنان بەشەڕی غەززە کورت و سادەن ئەوانیش؛ چەکدانانی تەواوەتی بزوتنەوەی حەماس و ئازادکردنی سەرجەم بارمتەکان. جەدعون ساعر گوتیشی: دانپێدانانی دەوڵەتی فەڵەستین لەلایەن وڵاتانی دیکەوە سەقامگریی ناهێنێتە کایەوە، بەڵکو دۆخی ناوچەکە زیاتر ئاڵۆزدەکات و بەربەستیش لەبەردەم ئاگربەست دروستدەکات. وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل هۆشداریدا و گوتی: ئەو وڵاتانەی دەیانەوێت دان بە دەوڵەتی فەڵەستین بنێن هەڵەیەکی گەورە دەکەن. لارس لۆکێ ڕاسموسن، وەزیری دەرەوەی دانیمارک لەهەمان کۆنگرەی ڕۆژنامەوانیگوتی: ئیسرائیل مافی ناڕەزایی دەربڕینی نییە بەرامبەر هەر دانپێدانانێکی دانیمارکی بە دەوڵەتی فەڵەستینی. لای خۆیەوە دەستەی پەخشی ئیسرائیل ئاشکرای کرد، ئەمەریکا پرەنسیپەکانی پێشنیازی ڕێککەوتنێکی هەمەلایەنەی بە حەماس گەیاندووە، کە ئامانج لێی کۆتاییهێنان بە شەڕی غەززە و ئازادکردنی سەرجەم بارمتەکانە. لەلایەکی دیکەوە، کەناڵی کان لە زاری سەرچاوەیەکی نزیک لە بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیلەوە ڕایگەیاندووە، ئیسرائیل ئامادەیە داگیرکردنی شاری غەززە ڕابگرێت، ئەگەر ڕێککەوتن بکرێت.

بەڕێوەبەری کۆمپانیای سۆمۆ دەڵێت: لێکتێگەیشتن هەیە بۆ هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێم، بۆ ئەو مەبەستەش تورکیا رەزامەندی دەربڕیوە. عەلی نزار بەڕێوەبەری کۆمپانیای سۆمۆ لەمیانی چاوپێکەوتنێکدا رایگەیاند، حکومەتی هەرێم دەیەوێت هەناردەی نەوت دەستپێبکاتەوە و تورکیاش بۆ ئەو مەبەستە رەزامەندی دەربڕیوە. وتیشی، لێکتێکگەیشتن هەیە لە نێوان وەزارەتی سامانەسروشتییەکانی حکومەتی هەرێم و وەزارەتی نەوتی عیراق و کۆمپانیای سۆمۆ بۆ هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێم، هاوکات گفتوگۆکان کە لەماوەی رابردوودا ئەنجامدراوە ئەرێنی بوون. بەڕێوەبەری کۆمپانیای سۆمۆ ئاماژەی بەوەشکرد، ئەو کۆمپانیانەی کە لەکێڵگە نەوتییەکانی هەرێم کاردەکەن، داوای گەرەنتی و دڵنیایی دەکەن بۆ ئەوەی ئەوانیش بتوانن کارەکانیان بکەن، هەروەها بەپێی یاسا ئەو کۆمپانیانە رێژەی چەند نەوت بۆ عیراق بنێرن بەپێی بەرهەمەکانیان داهاتیان پێدەدرێت، هاوکات دەبێت وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی هەرێم پارەی ئەو کۆمپانیانە بدات. عەلی نزار ئەوەشی خستەڕوو، بەپێی یاسای بودجە حکومەتی هەرێم دەبێت مانگانە 400 هەزار بەرمیل رادەست بکات، بەڵام لە ئێستادا بەرهەمی نەوتی هەرێم ناگاتە ئەو رێژەیە، بۆیە لە ئێستادا ئەنجومەنی وەزیران بەپێی رێژەی بەرهەمێنان 230 هەزار بەرمیل دیاریکراوە، بەڵام ئەگەر بەرهەمی نەوت لەو ژمارەیەش کەمتر بێت پێویستە مامەڵەی پێوەبکرێت و تا ئەو کاتەی ئاستی بەرهەمهێنانی نەوت بەرزدەبێتەوە بۆ ئەو ئاستەی کە لەبودجەدا دیاریکراوە. ئاشکراشیکرد، راگرتنی هەناردەی نەوتی هەرێم لە زیانی کۆمپانیا نەوتییەکانی هەرێمە.

میدیاکانى تورکیا، بڵاویانکردەوە پێنج پەرلەمانتارى لیژنەی هاوپشتی نیشتمانی و برایەتی و دیموکراسی کە لە ئەنجومەنی نیشتمانیی گەورەی تورکیا پێکهێنراوە لەچەند ڕۆژى داهاتوو سەردانى ئیمرالى دەکەن و لەگەڵ عەبدوڵا ئۆجەلان کۆدەبنەوە. لەهەفتەى ڕابردوودا فەتی یەڵدز، جێگری سەرۆکی پارتی بزوتنەوەی ناسیۆنالیستی (مەهەپە) پێشنیازى ئەوەیکردبوو چەند ئەندامێکى لیژنەی هاوپشتی نیشتمانی و برایەتی و دیموکراسی کە لە ئەنجومەنی نیشتمانیی گەورەی تورکیا پێکهێنراوە بۆ پرۆسەی چارەسەری، عەبدوڵا ئۆجەلان ببینێت. یەڵدز باسی لەوەشكردبوو: دەستنیشانكردنی ٣-٤ ئەندامی کۆمیتەی هاوپشتی نیشتمانی و برایەتی و دیموکراسی بە وردی لەلایەن نومان کورتولموش بۆ وەرگرتنی لێدوان لە عەبدوڵا ئۆجەلان، لەگەڵ رەچاوكردنی کات و شێوازەکەی بە وردی، هیچ لاوازییەكی تیادانییە. ئەمڕۆ یەکشەممە چەند میدیایەکى تورکیا ئەوەیان ئاشکراکردوە سەرۆکى پەرلەمان بەزارەکى بەو پێشنیارەڕازى بووەو بڕیارە لەچەند ڕۆژى داهاتوو پێنج کەس دیاریبکرێت و سەردانەکە بۆ لاى ئۆجەلان ئەنجامبدرێت. ئەو تەوەرانەى بڕیارە لەسەردانەکەى ئیمرالى گفتوگۆى لەبارەوەبکرێت هەنگاوەکانى پرۆسەی چارەسەری و پرۆسەی دانانی چەک و هەڵوەشاندنەوەی پەکەکە، ئایندەی گروپەکەکانى نزیک لەپەکەکە لە سوریاو عێراق. کۆمسیۆنی ئاشتی لە 51 ئەندام پێکدێت، بڕیارەکانی کۆمسیۆنیش بە زۆرینەی سێ لەسەر پێنجی دەنگی ئەنجامەکانی دەردەکرێن و نابێت سەرۆکی کۆمسیۆنەکەش دەنگ لەسەر بڕیارەکان بدات.

شەوی ڕابردوو لە ناوچەیەکی ڕۆژهەڵاتی بەغدای پایتەخت، شەڕی عەشایەریی ڕوویدا و کاتێک هێزە ئەمنییەکان گەیشتنە شوێنی ڕووداوەکە ڕووبەڕووبوونەوە لەنێوان ئەوان و چەکداری هۆزەکاندا دروستبوو، لە ئەنجامیشدا دوو چەکدار و دوو ئەفسەری وەزارەتی ناوخۆی عێراق گیانیان لەدەستدا و زیاتر لە 10 کەسیش لە هەردوولا برینداربوون. بەرەبەیانی ئەمڕۆ، وەزارەتی ناوخۆی عێراق رایگەیاند: دوو ئەفسەری پۆلیسی فیدراڵی کوژراون و پێنج کارمەندی دیکەش برینداربوون، لەمیانی ئۆپەراسیۆنێکدا بۆ رێگەگرتن لە پێكدادانێكی چەکداری هۆزەكان لە بەغدای پایتەخت. وەزارەتی ناوخۆی، لە بەیاننامەیەکدا ئاماژەی بەوەكردووە: هێزێکی ئەمنی روبەڕوی هێرشی چەکداری راستەوخۆ بووەتەوە، لەکاتی هەوڵدان بۆ کۆتاییهێنان بە ناکۆکییەکی هۆزەكان کە لە ناوچەی "ئەلسەعادە" لە نزیک كارگەی غاز لە بەرەی رەسافە سەریهەڵداوە. راشیگەیاندووە: هێزەکە وەڵامی سەرچاوەکانی هێرشەكەی داوەتەوەو لە ئەنجامدا، دووان هێرشبەرەكانيش كوژراون و پێنج کەسی دیکەش برینداربوون، جگە لە دەستگیرکردنی شەش کەسی بەشداربوو لە شەڕەكە فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنە هاوبەشەکانی بەغداش ڕایگەیاند، هەر لایەنێک بیەوێت ئاشتی کۆمەڵایەتی بخاتە مەترسییەوە و ئاژاوەی عەشایەریی و شەڕی چەکداریی ساز بکات، بە توندی وەڵام دەدرێتەوە و لە ڕووبەڕووبوونەوەیان درێغی ناکەن، ئاشکراشی کرد کە شەوی ڕابردوو ئەندامانی هێزە ئەمنییەکان لەکاتی هەوڵدان بۆ چارەسەرکردنی کێشە عەشایەرییەکە گیانیان لەدەستداوە و برینداربوون و ئەوان بەشێک نەبوون لە شەڕەکە.

ئەمیر حاتەمی، فەرماندەی گشتی سوپای ئێران، دەڵێت: پێویستە لەوپەڕی ئامادەباشیدابین بۆ جەنگ، هۆشداریشدا لە سەرلەنوێ‌ سەرهەڵدانەوەی جەنگ لەنێوان تاران و ئیسرائیل و واشنتۆن. بەگوێرەی ئاژانسی هەواڵی "تەسنیم" حاتەمی، سەبارەت بە شەڕی (١٢) رۆژەی لەگەڵ ئیسرائیل، رایگەیاندووە: تەواوی ئێران لە هێزی زەمینی و بەرگری و ئاسمانی سوپاوە، تا سوپای پاسداران و خەڵک بە گشتی، لە کاتی شەڕی سەپێنراوی ئەم دواییەدا لە دڵی شەڕەکەدا بوون، بە هەموو هێزی خۆیانەوە شەڕیان کرد، بۆ ئەوەی ئێرانی ئیسلامی بۆ هەمیشە بە سەربەرزی لە مێژوودا بمێنێتەوە. ئاماژەی بەوەشداوە: پرسی ئەتۆمی بیانوی سەرەکی دوژمن بوو، بەڵام ئەوەی کردیان و دەیانویست بیکەن، تەواو جیاواز بوو لە بانگەشەكانیان،  نیشانی دا کە دوژمن پلانێکی وردی هەبوو لە دژی گەلی ئازیزو نیشتمان و سیستەمی کۆماری ئیسلامی، لەگەڵ ئەوەشدا، ئێمە لە گۆڕەپانەکە بە شانازی و شەرەفەوە دەرچووین. ئەمەش لەکاتێکدایە، عەباس عراقچی وەزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاند، هیچ هاوکارییەکی نوێ سەبارەت بەدامەزراوە ئەتۆمییەکانی وڵاتەکەی نابێت، تا ئەو کاتەی لەگەڵ ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم نەگەنە ئەنجام. وتیشی، ئەو ئێستا رودەدات لە چوارچێوەی میکانیزمی سزاکانی سناپباک، زیادەڕەوییە و هیچ بنەمایەکی راستەقینەی نییە. عراقچی ئاماژەی بەوەشکردووە، وڵاتەکەی لە دانوستان و شەڕ ناترسێت.

لەسەر مووچە و ڕێککەوتنی نێوان هەولێر و بەغدا، بڕیارە سبەینێ یەکشەممە لە بەغدا کۆبوونەوەیەک بکرێت و چاوەڕوان دەکرێت محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق، بڕیارێک لەسەر لابردنی بەربەستەکانی بەردەم مووچە بدات. هەوڵەکانی ڕێککەوتنی نێوان هەولێر و بەغدا بەردەوامن، لە ئێستادا دوو پرسی سەرەکی ماون کە پێویستیان بە ڕێککەوتن هەیە بۆ ناردنی مووچە، یەکەم؛ هەناردەکردنەوەی نەوت،  دووەم؛ داهاتی ناوخۆ. شاندی دانوستانکاری حکومەتی هەرێمی کوردستان و حکومەتی عێراق ڕۆژی پێنجشەممەی ڕابردوو کۆنووسێکیان لەبارەی داهاتی ناوخۆ ئامادەکردووە. سبەی یەکشەممە، کۆبوونەوەیەکی گرنگ لە بەغدا ئەنجام دەدرێت. شاندی دانوستانکاری حکومەتی عێراق کاتژمێر 12ـی نیوەڕۆ لەگەڵ سوودانی کۆدەبنەوە و کۆنووسەکە و ئەنجامی کۆبوونەوەکانیان لەگەڵ شاندی کوردستان بە وردی دەخەنەڕوو. بەپێی سەرچاوەکەی ئاڤا، شاندەکەی عێراق تێگەیشتنی باشیان سەبارەت بە بۆچوونەکانی شاندی هەرێمی کوردستان هەیە لەبارەی داهاتی نانەوتی. سەرچاوەیەک لە حکومەتی عێراق لەوبارەیەوە وتى: بۆچوونی شاندەکەی عێراق لەبارەی ڕاپۆرتەکەی حکومەتی کوردستان ئەرێنی بووە و پشتڕاستیان کردووەتەوە کە کوردستان لەسەر حەقە بەپێی دەستوور و یاسای بودجە. هەرچەندە ناکۆکی و بۆچوونی جیاواز هەبووە، بەڵام هەردوو ڕاپۆرتەکە یەکیان گرتووە و کۆنووسێکی هاوبەشیان نووسیوە، کە بڕیارە بدرێتە محەممەد شیاع سوودانی بۆ یەکلاییکردنەوە. شاندی حکومەتی هەرێمی کوردستان ڕاپۆرتێکی گشتگیریان لەبارەی سەرجەم داهاتەکانی ناوخۆ، لە گومرگ و دەروازە سنوورییەکانەوە هەتا پارەی ئاو و کارەبا، ئامادەکردووە، کە تێیدا ڕوونکراوەتەوە چەند داهات بۆ حکومەتی هەرێمە و ئامادەن چەند بدەنە بەغدا.  ئەوان پشتیان بە بەڵگەنامەی یاسایی، وەک بڕگە و ماددەکانی دەستوور، یاسای بودجە، و یاسای بەڕێوەبردنی دارایی فیدراڵی ژمارە 6ـی ساڵی 2019 بەستووە. بۆ نموونە، بەپێی بڕگەی دووی ماددەی 51ـی یاسای بەڕێوەبردنی دارایی، داهاتی گومرگ و دەروازە سنوورییەکان و فڕۆکەخانەکان بە ڕێژەی 50% بۆ هەولێر و 50% بۆ حکومەتی عێراق دەبێت، و هەمان شێوە بۆ سەرجەم داهاتەکانی تر.  ئەگەر سوودانی سبەی بە ڕاپۆرتە هاوبەشەکە ڕازی بێت، ئەوا کێشەی داهاتی نانەوتی چارەسەر دەبێت و ڕاپۆرتەکە دەباتە کۆبوونەوەی ڕۆژی سێشەممەی ئەنجوومەنی وەزیران بۆ پەسەندکردنی، بەڵام ئەگەر سوودانی تێبینی لەسەر خاڵێک یان دوو خاڵ هەبوو، ئەوا داوا لە شاندی دانوستانکاری هەردوولا دەکرێت دووبارە کۆببنەوە بۆ گەیشتن بە ڕێککەوتن.

وەزیری دەرەوەی ئێران دەڵێت: وڵاتەکەی نە لەشەڕ دەترسێت نە لە دانوستان. عەباس عراقچی وەزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاند، هیچ هاوکارییەکی نوێ سەبارەت بەدامەزراوە ئەتۆمییەکانی وڵاتەکەی نابێت، تا ئەو کاتەی لەگەڵ ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم نەگەنە ئەنجام. وتیشی، ئەو ئێستا رودەدات لە چوارچێوەی میکانیزمی سزاکانی سناپباک، زیادەڕەوییە و هیچ بنەمایەکی راستەقینەی نییە. عراقچی ئاماژەی بەوەشکردووە، وڵاتەکەی لە دانوستان و شەڕ ناترسێت. هاوکات فەرماندەیەکی سوپای پاسداران رایگەیاندووە، پێویستە هەمیشە ئامادەبن بۆ شەڕ.

فوئاد حسین وەزیری دەرەوەی عێراق بە رۆژنامەوانانی راگەیاند، لیکتێگەیشتنەکانی نێوان حکومەتی هەرێمی کوردستان  حکومەتی فیدراڵی  بەرەوپێشچوونی باشی بە خۆیەوە دیووە و نزیکن لە رێککەوتن. وەزیری دەرەوەی عێراق ئاماژەی بەوەشکرد، سەبارەت بە داهاتە نا نەوتییەکان لەم ڕۆژانەدا  دەگەنە لێتێگەتیشتنی هاوبەش لە نێوان هەردوولادا. لە بەشێکی دیکەی وتەکانیدا بۆ رۆژنامەوانیان فوئاد حسین جەختیکردەوە، کێشەکە بە تەنها پەیوەندیی نەبوو بە نێوانی حکومەتی فیدراڵی و حکومەتی هەرێمی کوردستان، یان بە تەنها حکومەتی هەرێمی کوردستان و کۆمپانیاکانی نەوت، بەڵکو کێشە سێقۆڵی بوو، بۆیە چاوەڕواندەکرێت لە چەند ڕۆژی داهاتوودا بگەنە رێککەوتن و لێکتێگەیشتنە سێقۆڵی بکرێت لە نێوان هەریەکە لە حکومەتی فیدراڵی و حکومەتی هەرێمی کوردستان و کۆمپانیاکانی نەوت. سەبارەت بە مووچەش، وەزیری دەرەوەی عێراق رایگەیاند، هیوادارن لەم دوو رۆژانە کاری لیژنەکان یەکلایی ببێتەوە و رۆژی سێشەممە راپۆرتەکانیان کە پێشکەشی دەکەن بە ئەنجومەنی وەزیران، راپۆرتە ئەرێنی بێت، چونکە لەبەر رۆشنایی ئەو راپۆرتانە بڕیار لە بابەتەکە دەدرێت.

هەپەگە-نەرەچە بە ڕێزدارییەوە یادی پێنج گەریلای کردەوە کە لە ساڵی ٢٠٢١دا شەهید بوون و دەڵێن: بۆ مانادارکردنی ژیانێک کە نوێنەرانی هێڵی تێکۆشەرانی ئاپۆیی هاوڕێیانی هێژامان دیجلە، دەنگتاڤ، دەوران، گوڵجان و وەڵات ڕادەستیان کردووین، دەبینە ڕێچکەگری شەهیدانمان. ناوەندی ڕاگەیاندن و چاپەمەنی هێزەکانی پاراستنی گەل (هەپەگە-نەڕەچە) پەیوەست بە گەریلا شەهیدبووەکان کە لە ساڵی ٢٠٢١دا لە مانگ و شوێنی جیاوازدا شەهید بوون ڕاگەیاندراوێکی بڵاوکردەوە. ڕاگەیاندراوەکە بەم شێوەیەیە: "بە ڕێزداریی و پێزانینەوە یادی ڕۆڵە بوێرەکانی گەلی کوردستان و تێکۆشەرانی هێژای ئاپۆیی دیجلە، دەنگتاڤ، دەوران، گوڵجان و وەڵات دەکەینەوە کە لە مانگە جیاوازەکانی ساڵی ٢٠٢١دا شەهید بوون. هاوڕێیانی هیژامان فەلسەفەی ئاپۆیان کردە بنەمای چۆنییەتی ژیانکردنیان، بۆ ڕاگەیشتینان بە ئامانجەکانیان فیدایانە بەشداربوون. بەرەنگاری هەموو سەختییەکان بوونەوە و بوونە تێکۆشەرێکی نموونەیی. ئاگایان لە سیاسەتە قڕکاری و لەناوبردنەکانی دەوڵەتی تورک بوو کە خواستی سەرکووتکردنی کوردستان بوو، بەو پەڕیی بوێرییەوە لە دژی ئەو سیاسەتانە وەستانەوە و بوونە قەڵغانێک بۆ پاراستنی گەلەکەمان. بەو پەڕی دڵسۆزییەوە بۆ ڕێبەرێتی و شەهیدان بە مەزنترین ئیرادەوە خاوەندارییان لە ئەرک و بەرپرسیارێتییەکانیان کرد. هاوڕێیانمان کە هیچ کاتێک سازشیان لە ژیانی ئاپۆیی نەکرد و بەرەنگار بوونەوە، لە هەر گۆڕەپانێک کە لێبووبێتن و هەموو خەباتی خۆیان بۆ ژیانکردنی فەلسەفەی ئاپۆیی تەرخان کرد. هاوڕێیانمان کە بە کەسێتی خاکی و شەڕڤانێتییانەوە هەموو ئەرکەکانی خۆیان بە هۆشمەندی شایستەبوون بە شەهیدان جێبەجێ کرد، ناوی خۆیان لە مێژووی تێکۆشانماندا نووسییەوە. بۆ مانادارکردنی ژیانێک کە نوێنەرانی هێڵی تێکۆشەرانی ئاپۆیی هاوڕێیانی هێژامان دیجلە، دەنگتاڤ، دەوران، گوڵجان و وەڵات ڕادەستیان کردووین، دەبینە ڕێچکەگری شەهیدانمان. لەسەر ئەم بنەمایە سەرەخۆشی خۆمان لە بنەماڵەی هێژای هاوڕێیانی شەهید و گەلی کوردستانی وڵاتپارێزمان دەکەین و بەڵێن دەدەین یاد و یادەوەرییان لە کورستانی ئازاد و ڕێبەرێتی ئازاد دا زیندوو ڕاگرین. زانیارییەکان لەسەر ناسنامەی هاوڕێیانی شەهیدمان بەم شێوەیەیە: ناسناو: دیجلە ئاریا ناو و پاشناو: سەبریە دوومان شوێنی لە دایکبوون: جۆلەمێرگ ناوی دایک و باوک: سانیە - سدیق کات و شوێنی شەهیدبوون: ١٩ـی حوزەیرانی ٢٠٢١ / زاپ *** ناسناو: دەنگتاڤ ئامەد ناو و پاشناو: فەرهاد دەمیر شوێنی لە دایکبوون: مێردین ناوی دایک و باوک: گوڵخان - عومەر کات و شوێنی شەهیدبوون: ١٧ـی ئابی ٢٠٢١ / گارە *** ناسناو: دەوران مزگین ناو و پاشناو: ئۆزگور سایاک شوێنی لە دایکبوون: چەولیک ناوی دایک و باوک: نەجلە - حەسەن کات و شوێنی شەهیدبوون: ٣١ـی ئاداری ٢٠٢١ / ئاڤاشین *** ناسناو: گوڵناز کاراتاش ناو و پاشناو: حەنیفە خەلیل شوێنی لە دایکبوون: عەفرین ناوی دایک و باوک: ئەمەل - موحەمەد کات و شوێنی شەهیدبوون: ١ـی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١ / گارە *** ناسناو: وەڵات گەڤەر ناو و پاشناو: وەیسی بینیجی شوێنی لە دایکبوون: جۆلەمێرگ ناوی دایک و باوک: تۆروون - محمەد کات و شوێنی شەهیدبوون: ٢٤ـی حوزەیرانی ٢٠٢١ / خواکوڕک."

سەرۆکوەزیرانی عێراق پشتڕاستیکردەوە کە چەند هەفتەیەک لەمەوبەر دانوستانەکان بۆ کاراکردنەوەی بۆری هەناردەکردنی عێراق-سوریا ئەنجامدراون، هاوکات ئاماژەی بە کۆتایی هاتنی سووتاندنی غازی پەیوەندیدار و بەکارهێنانی تەواوی 1300 ملیۆن پێ سێجا ستانداردی کرد. ئەمڕۆ شەممە، محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عێراق لە وتارێكدا كۆڕبەندی نێودەوڵەتی بەغداد بۆ وزە ئەوەى خستەڕوو ئەوە لەبیرناكەین كە رێكخراوی (ئۆپیك) ساڵی 1960دا لە بەغداد دامەزراوەو عێراق ئەندامێكی سەرەكییە تێیدا، یەدەگی سەلمێندراوی نەوتی عێراق دەگاتە 150 ملیار بەرمیل.  وتیشى: نەوتی عێراق لانی كەم بۆ ماوەی زیاتر لە 120 ساڵی تر بەردەوام دەبێت لە دابینكردن بۆ بازاڕە جیهانییەكان، ئەمە سەرباری ئەوەی پشكی هەناردەمان لەگەڵ قەبارەی یەدەگی نەوت و توانای وەبەرهێنان و ژمارەی دانیشتووانماندا نەگونجاوە.  ناوبراو لە درێژەی قسەکانیدا ئاماژەى بۆ ئەوەکرد ئامانجێكی ستراتیژیمان هەیە بۆ ئەوەی هەناردەی نەوتی عێراق بگۆڕین بۆ بەرهەمە نەوتییە بەها بەرزەكان، بەرێژەیەك كە تاوەكو 2030 كەمتر نەبێت لە 40%ی تێكڕای بەرهەمهێنانمان، لەسەر ئەم بنەمایەش دەستمان بە پرۆژە نەوتییەكانمان كردووە. سودانى وتیشى: بەر لە چەند هەفتەیەك گفتوگۆمان كرد بۆ كاراكردنەوەی هێڵی هەناردەی عێراق- سوریا، بۆ ئەوەی ببێت بە بژاردەیەك لەنێو بژاردەكانی فرەچەشنكردنی دەروازەكانی هەناردەی نەوتی عێراق. بە كردەوە دەستمان بە راكێشانی بۆری (بەسرە- حەدیسە) كردووە بەدرێژایی (685 كیلۆمەتر).  لەبەشێکى دیکەى وتارەکەیدا سەرۆک وەزیرانى عێراق، وتى: رێژەی 70%ی پرۆسەی دووبارە بەكارهێنانەوەی غازمان تێپەڕاندووە، تا دەگات بە راگرتنی تەواوەتی سوتانی غاز لەماوەی دوو ساڵدا.  ئەوەشى خستەڕوو كۆتایی بە سوتانی غازی هاوەڵ هێنراوەو بەتەواوەتی سود لە 1300 ملیۆن پێ سێجا غاز وەردەگیرێت. ئاماژەیە بۆ ئەوەی، "چەند هەفتەیەک لەمەوبەر گفتوگۆمان ئەنجامدا بۆ کاراکردنەوەی هێڵی هەناردەکردنی عێراق-سریا، بۆ ئەوەی ببێتە بژاردەیەک لەنێوانیاندا". بژاردەکانی هەمەچەشنکردنی شوێنەکانی هەناردەکردنی عێراق، لە هەمان کاتدا دابینکردنی نەرمی لە تواناکانی گواستنەوەی نەوتی خاو، و ئێمە لە ئێستاوە دەستمان کردووە بە درێژکردنەوەی بۆری (بەسرە-حەدیحە) بە درێژی (685) کیلۆمەتر، کە دەکەوێتە ئەم ئاراستەیە".

سوپای ئیسرائیل داوا لە دانیشتووانی شاری غەززە دەکات، بەر لە هێرشە فراوانەکەیان بۆ سەر شارەکە، بەپەلە ماڵەکانیان بۆ ئەو ناوچانەی بۆیان دیاریکردوون بەجێبهێڵن. ئەمڕۆ شەممە (6ی ئەیلولی 2025) ئەفیخای ئەدرەعی، گوتەبێژی سوپای سوپای ئیسرائیل لە راگەیەندراوێکدا ئاشکرایکرد، ئۆپراسیۆنە زەمینییەکانیان لە شاری غەززە فراوان دەکەن، تاوەکو بە تەواوەی بزووتنەوەی حەماس لەناوبەرن، هەر بۆیە ناوچەییەکی مرۆییان بۆ پاراستنی خەڵکی سڤیل دیاریکردووە. بەگوێرەی ئەو راگەیەندراوەی بڵاوکراوەتەوە، ناوچەی مەواسی سەرجەم ژێرخانە مرۆییەکەی بۆ دابینکراوە، وەک نەخۆشخانە، تۆڕی ئاو، دابینکردنی ئاوی خواردنەوە و چادر و پێداویستییە تەندروستییەکانیش هەروەها بەگوێرەی میکانیزمەکانی حکومەت بۆ دانیشتووانی ناوچەکە سەرجەم ئەم پێداویستییانە دابین دەکرێت. ئەو بەرپرسەی ئیسرائیل دڵنیایشیدا لەوەی سەرجەم هاریکارییەکان کە گونجاون بۆ ژێرخانی ناوچەکە بە هاریکاریی ئەمریکا و رێکخراوە نێودەوڵەتییەکان دەگەیەنرێت بە دانیشتووانی کەرتی غەززە. نەتەوەیەکگرتووەکانیش پێشتر دانیشتووانی شاری غەززەی بە ملیۆنێک خەمڵاندبوو، راشیگەیاندبوو کە لە ئەگەری ئەنجامدانی ئۆپراسیۆنی فراوانی ئیسرائیل کارەسات لەو شارە روودەدات.

وەزارەتی ناوخۆی عێراق لەڕێگه‌ی بەیاننامەیەکەوە دەرکردنی 245 سزای لەسێدارەدانی بۆ بازرگانانی نێودەوڵەتی مادەی هۆشبەر ڕاگەیاند، ئەمەش له‌مێژوی عێراقدا به‌بەرزترین ڕێژە داده‌نرێت. وەزارەتەکە لەبەیاننامەکەیدا جه‌ختیكردوه‌ته‌وه‌، ئەو ڕێوشوێنانە لەچوارچێوەی هەڵمەتێکی فراوانە بۆ بەرەنگاربونەوەی مادە هۆشبەرەکان‌و پاراستنی کۆمەڵگە. حسێن تەمیمی وتەبێژی بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی کاروباری مادە هۆشبەرەکانی وەزارەته‌كه‌ ڕایگەیاندوه‌، "جگە لەو سزای لەسێدارەدانەکان، دادگای تایبەتمەند 955 سزای هەتاهەتاییان بەسەر بازرگانانی ناوخۆییدا دەرکردوە، ئەمەش بەپشتبەستن بەلێکۆڵینەوەی ورد کە لەلایەن تیمەکانی وەزارەتەوە ئەنجامدراوە به‌گوێره‌ى مادەی 27ی یاسای مادە هۆشبەرەکان". تەمیمی ئاماژەی بەوەشکردوه‌، "لەماوەی ساڵانی 2023-2025 بەڕێوەبەرایەتییەکە توانیویه‌تى دەستبەسەر 12 تۆن‌و 700 کیلۆگرام مادەی هۆشبەری جۆراوجۆردا بگرێت، کە ئه‌وه‌ش ژمارەیەکی بێوێنەیە بەراورد بەساڵانی ڕابردوو". ڕونیشیکردوه‌تەوە، "ئەم دەستکەوتانە تەنها لەماوەی دوو ساڵ‌و نیودا زیاترن لەوەی لەساڵی 2003وە لەبەرەنگاربونەوەی مادە هۆشبەرەکاندا بەدەستهاتون". هەروەک دەڵێت، "بەڕێوەبەرایەتییەکە ئۆپەراسیۆنی چۆنایەتیی‌و هەواڵگریی ئەنجامداوە کە لەئەنجامدا تۆڕە ناوخۆیی‌و نێودەوڵەتییە مەترسیدارەکانی هەڵوەشاندوه‌تەوە کە مەترسی ڕاستەوخۆیان لەسەر ئاسایشی کۆمەڵگەی عێراق دروستکردوە".

جێگری هاوسەرۆكی پەیوەندییەكانی دەرەوەی ئیدارەی خۆسەر، سەردانی باڵاترین دەسەڵاتی دروز لە لوبنان دەکات و دووپاتی دەکاتەوە: لامەرکەزیەت چارەسەرە. لە چوارچێوەی سەردانەکەیدا بۆ لوبنان بەدران چیا کورد جێگری هاوسەرۆكی پەیوەندییەكانی دەرەوەی ئیدارەی خۆسەر ، ڕۆژی هەینی لە شوێنی نیشتەجێبوونی خۆی لە شارۆچکەی شارۆن لە لوبنان سەردانی باڵاترین دەسەڵاتی دروزەکان، شێخ ئەبو یوسف ئەمین ئەلسەیغ، سەرۆکی ئەنجومەنی ڕۆحانی کۆمەڵگەی تاکخودای دروزەکانی لە لوبنان کرد. بەرپرسانی کورد و دروز کە زۆرجار لەم دواییانەدا ناویان پێکەوە لە سوریا دەهێنرێت، لەم سەردانەدا پتەوکردنی پەیوەندییەکانی کورد و دروزەکانیان دوپاتکردوەتەوە. بەدران چیا کورد بۆ شێخى دروزەکان جەختی لەسەر ڕەسەنایەتی پەیوەندییەکانی نێوان هەردوو گەل کردەوە، وتیشى: پێویستە پەیوەندی و هەماهەنگی نێوان پێکهاتە جیاوازەکانی سوریا و لوبنان لەم کاتەدا بەردەوامبێت، بەتایبەتی بە لەبەرچاوگرتنی ئەو گۆڕانکارییە خێرایانەی کە چەند مانگێکە لەسوریا ڕوودەدەن و کاردانەوەکانیان لەسەر ناوخۆی لوبنان.  سەرۆکی ئەنجومەنی ڕۆحی دروزەکانی لوبنان سوپاسی کوردەکانی کرد بۆ هەڵوێستی کورد لە دژی کۆمەڵکوژی سوەیدا. هاوکات دەستخۆشى لە ئیدارەی خۆسەر و هێزەکانی سوریای دیموکرات کردو ئەزموون و فرەییەکەی بەرز نرخاند، لەوانەش بەشداری پێکهاتە کۆمەڵایەتییە جیاوازەکان. ئاماژەی بەوەشکرد، دەتوانێت ببێتە مۆدێلێک بۆ ناوچە جۆربەجۆرەکانی سوریا، لەنێویاندا سوەیدا ئەمەش دەبێتە هۆی پاراستنی سەقامگیری سوریا، کە بە وتەی ناوبراو بۆ ئاسایش و سەقامگیری لوبنان زۆر گرنگە. بەرپرسەکەى ئیدارەى خۆسەر دڵتەنگى خۆی لە ڕووداوە خوێناوییەکانی ئەم دواییەی پارێزگای سوەیدا دەربڕی و جەختی لەسەر هاوسۆزی خۆی لەگەڵ خەڵکی پارێزگاکە کە کەوتنە قوربانی هێرشە سەربازییەکانی دەسەڵاتی ئینتقالی سوریا. ناوبراو جەختی لە پێویستی یەکخستنی ڕیزەکانی سوریا بە گشتی و دروزەکان بە تایبەتی کردەوە، پێیوابوو هیچ چارەسەرێک بۆ قەیرانی سوریا نییە جگە لە ڕێگەی سیستەمێکی حکومەتی لامەرکەزی و فرەیی کە هەموو پێکهاتەکان لە باوەش بگرێت و ڕێز لە تایبەتمەندی هەموو گروپە ئایینی و نەتەوەیی و تائیفیەکان بگرێت.

ئەمریكا پێشنیازێكی نوێی بۆ چارەسەریی كێشەكانی نێوان هەسەدە و حكومەتی نوێی سووریا لە دیمەشق گەڵاڵە كردووە؛ بەشێك لە هێزە كوردییەكان تێكەڵ بە سوپای سووریا بكرێن و بەشێكی دیكەش لەژێر فەرماندەیی ڕاستەوخۆی مەزڵووم عەبدی، فەرماندەی هێزە چەكدارەكانی هەسەدە بمێننەوە. بەپێی ڕاپۆرتێكی ڕۆژنامەی زە نەشناڵ، واشنتن هەوڵە دیپلۆماسییەكانی بۆ ڕێگریكردن لە هەڵكشانی گرژییەكان لە سووریا چڕكردووەتەوە، بەتایبەت دوای بڵاوبوونەوەی هەواڵی زیادبوونی گرژی و ناكۆكییەكان و لێدوانی دژ بە یەكی هەسەدە و دیمەشق لە ماوەی 72 كاتژمێری ڕابردوودا. ئەمریكا بۆچوونی وایە، سەرجەم هێزە چەكدارەكانی نێو هەسەدە نەچنە نێو سوپای سووریا و، بەشێكی ئەو هێزانە هەر لە ژێر فەرماندەیی مەزڵووم عەبدی، فەرماندەی گشتیی هێزە چەكدارەكانی سووریای دیموكرات بمێننەوە، ئەوەش دوای دژایەتیی ئاشكرای دیمەشق بۆ لامەركەزیەتی ڕۆژئاوای كوردستان. ئەمریكا لەسەر داوای كشانەوەی هێزە كوردییەكان لە ناوچە عەرەب نشینەكانی ڕۆژهەڵاتی سووریا و ڕادەستكردنەوەی بە سیستمی بەرگریی حكومەتی سووریا، ڕژدە. هەروەها داواش دەكات وەبەرهێنان لە كێڵگە نەوتییەكانی ئەو ناوچانە ڕابگرێت. بە وتەی دیپلۆماتكارە ئەمریكییەكان، تەنانەت ئەگەر ئەحمەد شەرع بەرامبەر داخوازیی كورد بۆ لامەركەزیەت، نەرمیش بنوێنێت، توركیا بەهیچ جۆرێك ڕازی نابێت و وەكو هەڕەشەیەكی ئەمنی، لە هەسەدە دەڕوانێت. حكومەتی ناوەندیی سووریا باس لەوە دەكات، ڕێگری لە چوونی بڕێكی زۆر مووشەكهاوێژ و چەكی مامناوەند كردووە كە بڕیاربووە بۆ ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی هەسەدە بگوازرێتەوە، هاوكات ئەوەشی باسكردووە كە هەوڵێكی هێزە كوردییەكانی شكست پێهێناوە كە ویستوویانە سەنگەریی بەرگری لە دێرەزوور ببەزێنن، هەسەدەش ئەو هەواڵانە ڕەت دەكاتەوە و بە پڕوپاگەندە وەسفی دەكات.

دوای ئەوەی كەسێك بەناوی نوێنەری ڕەوەندی عێراقی لە ڕوسیا ڕایگەیاند، پێنج هەزار عیراقی لەنێو ریزەكانی هەردو سوپای روسیا و ئۆكرانیا لەدژی یەكدی دەجەنگن. باڵیۆزخانەی عێراق لە مۆسکۆ دەڵێت، "ئەوە بانگەشەیەکی ناراستە و هیچ بنەمایەکی نییە. هەروەها هیچ نوێنەرێکی فەرمی دەسەڵاتدار بۆ ڕەوەندی عێراقی لە ڕوسیا نیە". باڵیۆزخانەی عێراق لە مۆسکۆ ڕایگەیاند، کەسێک لە سۆشیال میدیا بانگەشەی نوێنەرایەتیکردنی کۆمەڵگەی عێراقی دەکات لە شەڕی ڕووسیا و ئۆکرانیا، ئەمە "درۆیە و هیچ بنەمایەکی ڕاستی نییە." باڵیۆزخانەی عێراق لە مۆسکۆ ڕاگەیندراوێکی بڵاوکردەوە تێێدا هاتووە، "هیچ ڤیزایەکی هاتنە ژوورەوەی ڕووسیا نادات، کە ئەوکەسە لەو بانگەشە چەواشەکارانە ڕایگەیاندووە"، ئاماژەی بەوەش کرد "تاکە لایەنی ڕێگەپێدراو بۆ پێدانی ڤیزای چوونە ناو خاکی ڕووسیا، باڵیۆزخانەی ڕووسیایە لە بەغدا و کونسوڵخانەکانیەتی لە هەولێر و بەسرە." باڵیۆزخانەکە هەڵوێستی عێراقی لە بێلایەنی سەبارەت بە قەیرانی ڕووسیا و ئۆکرانیا دووپاتکردەوە، هەروەها داوای چارەسەری ئاشتیانە و کۆتاییهێنان بە ململانێکان لە ڕێگەی دیالۆگەوە دەکات. لەو چوارچێوەیەدا باڵیۆزخانە ئەندامانی خەڵکی عێراق ئاگادار دەکاتەوە، کە لە ڕووسیادا هیچ نوێنەرێکی فەرمی ێگەپێدراوی پێکهاتەی عێراقی نییە، نە لە لایەنی عێراقییەوە و نە لە لایەنی ڕووسییەوە، هۆشداریشی دەدات، لە فریودان یان تێوەگلانیان لەو جۆرە تۆمەتانە. هەر لە ڕاگەیەندراوەکەی باڵیۆزخانەی عێراق لە مۆسکۆ هاتووە، هۆشداری دەدەینە خەڵکی عێراق ئەوانەی نیشتەجێی ڕووسیا یان دەرەوەی وڵاتن لەوەی بە بیانووی جۆراوجۆر بە بەشداریی لەو شەڕەدا نەکەن، داواشی کرد، وریا بن و خۆیان لە نێچیری ئەم تاکتیکە چەواشەکارانە بەدوور بگرن.