سێ وڵات داوا لە حـ.ـە.ما.س دەکەن پلانەکەى ترەمپ قبوڵ بکات

ساڵح موسلیم، ئەندامی سەرۆکایەتی پارتی یەکێتی دیموکرات (پەیەدە) ڕایدەگەیەنێت هێشتا نازانین ئەحمەد شەرع ئامادەیە چی ببەخشێتە کورد، ئەو هێشتا سەری لێ شێواوە نازانێت چی بکات، لە لایەک فەرمان لە تورکیا وەردەگرێت، لە لایەکی ترەوە ئەوەی گەلی سوریا لێی دەوێت هێواش هێواش دێتە دی. لەچاوپێکەوتنێکى تەلەفزیۆنیدا ساڵح موسلیم، باس لەچەند پرسێکى جیاواز دەکات، لەبەشێکیدا دەڵێت: سەرۆکى حکومەتى سوریا ئەگەر ڕاست بێت لەگەڵ قسەکانیدا، کاتێک هاتە سەر دەسەڵات، خۆی وتی کە دەیەوێت سوریا یەک بێت، هەموو سوریاییەکان پێکەوە بن، بەڵام ئەو پرسی دیموکراسی نەهێنایە ئاراوە. سەبارەت بەوەى تێڕوانینی لایەنە سیاسییەکانی ڕۆژئاوای کوردستان وەک یەکن،  ئەندامی سەرۆکایەتی پارتی یەکێتی دیموکرات جەختى کردەوە بەڵێ وەک یەکن، وتیشى:  بەکورتی ئێمە سەر بەم وڵاتەین، سەر بە سوریاین، پڕۆژەکەمان سوریا دابەش ناکات، دەمانەوێت چارەسەرەکە لە چوارچێوەی سوریادا بێت. ناوبراو ئاماژە بۆ ئەوەشدەکات،  ئێمەی کورد هاوبەشین لەم وڵاتەدا، جا لە ئیدارەی خۆسەر بێت یان بە شێوەیەکی تر، ئێمە هاوبەشین لەم وڵاتە، نابێت هیچ شتێک بەبێ ئێمە بکرێت. وتیشى: کەواتە، ئێوە هەڵبژاردن بکەن، ئێمەش تێیداین، ئێوە دەستورێک دادەنێن، حکومەت پێکدەهێنن، ئێمەش تێیداین و  لە هەموو شتێکدا هاوبەشین لەم وڵاتەدا. ئێمە ئەمەمان دەوێت، بۆ ئەوەی بتوانین باس لەوە بکەین کە فۆڕمی ئەو هاوبەشییە چۆن دەبێت. ئێمە پێی دەڵێین ئۆتۆنۆمی دیموکراتیک. ئۆتۆنۆمی دیموکراتیک لە شتی بچووکەوە دەست پێدەکات و دەگاتە فیدرالیزم. لەبەشێکى دیکەى چاوپێکەوتنەکەیدا باس لەپەیوەندى نێوان ئەمریکاو ڕۆژئاواى کوردستان دەکات، ساڵح موسلیم وتى: لە ساڵی ٢٠١٥ەوە پەیوەندیمان لەگەڵ ئەمریکا هەیە، فەڕەنساش لە سەردەمی هاوپەیمانی نێودەوڵەتییەوە لەگەڵماندایە. بەڵام فەرەنسا لە ئێمە نزیکترە.

سەرۆك وەزیرانی عێراق، وەزارەتی دارایی راسپارد، رۆژی سبەی هەینی و دووسبەی شەممە، فەرمانبەرەكانیان دەوام بكەن بۆ تەواوكردنی رێكارەكانی دابەشكردنی مووچەی خانەنشینان. ئەمڕۆ پێنجشەممە ٤ـی ئەیلولی ٢٠٢٥، ئاژانسی رەسمی هەواڵی عێراق، لە زاری سەرچاوەكی حكومەتەوە بڵاویكردەوە، محەمەد شیاع سودانی، سەرۆك وەزیرانی عێراق، فەرمانبەرانی وەزارەتی دارایی و بانكە حكومییە پەیوەندیدارەكانی راسپاردووە كە سبەی هەینی و دووسبەی شەممە، دەوام بكەن بۆ تەواوكردنی رێكارەكانی دابەشكردنی مووچەی خانەنشینان. دابەشكردنی مووچەی خانەنشینان لە عێراق چەند رۆژێكە دواكەوتووە و ئەمڕۆش وەزارەتی دارایی لە روونكردنەوەیەكدا رەتیكردەوە دواكەوتنی بەهۆی نەبوونی سیولەوە بێت و وتی، دواكەوتنی دابەشكردنی مووچەی خانەنشینان، پەیوەندی بە هۆكاری تەكنیكی و سیستمی خەرجكردن و حەواڵە بانكییەكانەوە هەیەو هیچ پەیوەندییەكی بە سیولەوە نییە. وەزارەتی دارایی دڵنیایی داوە، پارەی پێویست بۆ مووچە دەستەبەر کراوە و لە چوارچێوەی بوودجەی گشتیدا، تیمە هونەرییەکان بە هەماهەنگی لەگەڵ بانکەکان و لایەنە پەیوەندیدارەکان بە درێژایی کات لەکاردان بۆ دەستپێکردنی خەرجکردنی مووچە لەماوەی نزیکی داهاتوودا. لە راگەیەندراوەکەدا هاتووە؛ پارەی پێویست لە خەزێنەی گشتی حکومەت دەستبەرکراوە، ئەوەش کە رویداوە دواکەوتنێکە پەیوەندی بە پڕۆسەی ئاڵوگۆڕی نێوان بانکەکان و سیستمی پارەدانی ئەلیکترۆنییەوە هەیە و بووەتە هۆی دواکەوتنی خەرجکردنەکە. وەزارەتی دارایی پابەندیی تەواوەتی بە خەرجکردنی مووچە بەشێوەیەکی رێکوپێک لە مانگەکانی داهاتوو دووپات دەکاتەوە لە رێگەی  سیستمی پارەدان و هەمانگی لەگەڵ دامەزراوە داراییە پەوەندیدارەکان. هەموو هەوڵەکانیش رەتدەکاتەوە، کە بابەتی دواکەوتنی خەرجکردنی مووچە بۆ بانگەشەی سیاسی و وەک بەشێک لە بانگەشەی پێشوەختەی هەڵبژاردن بەکاربهێنرێت و رایدەگەیەنێت: کاری وەزارەتی دارایی، کارگێڕیی و پیشەییە بەپێی بودجە و یاسا بەرکارەکان، بەبێ رەچاوکردنی لایەنی سیاسی.  ئەو راگەیەندراوە لە کاتێکدایە، مووچەی خانەنشینانی عێراق بۆ مانگی ئەیلول تەنها چوار رۆژ دواکەوتووە، بەپێی رێکارەکانی حکومەتی فیدراڵی سەرجەم خانەنیشنانی سەربازی و شارستانی سەرەتای هەموو مانگێک مووچەکانیان لە رێگەی سیستمی بانکییەوە وەردەگرن و پێشوەختە دەچێتە سەر ئەژمارەکانیان.

وەزارەتی بەرگری تورکیا ڕۆژی پێنجشەممە هۆشدارییەکى دایە هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە)و داوای لێکردوون بچنە ناو سوپای نوێى سوریا و دەستبەرداری هەر ڕەفتارێک بن کە هەڕەشە لە یەکڕیزی وڵاتەکە بکات. لەبەشێکى بەیاننامەکەى وەزارەتى بەرگرى توركیا ئەوەخراوەتەڕوو بەردەوام دەبین لە چاودێری ئاستی پابەندبوونی هێزەكانی سوریای دیموكرات (هەسەدە) بە بەڵێنەكانییەوە، لەكاتی پێویستدا هەموو شێوەیەكی پاڵپشتی پێشكەشی سوریا دەكەین، لەپێناو ئاسایش و سەقامگیریی ئەو وڵاتەدا.  هەروەها دەشلێن: پێویستە (هەسەدە) تێكەڵ بە سوپای سوریا ببێت و دەست لە هەر كارو كردەوەیەك هەڵگرێت كە یەكێتیی سوریا تێكبدات، پابەندنەبوونی (هەسەدە) بە چەكدانان و تێكەڵبوونی بە دەوڵەتی سوریا، هەڕەشەیە بۆسەر یەكێتیی سوریاو ئاسایشی نەتەوەیی توركیا. وەزارەتی بەرگریی تورکیا ئاشکرای کرد، سوپای تورکیا لە ئۆپەراسیۆنەکانیدا لە تل ڕەفەعت و منبج لە باکووری سووریا، 580 کیلۆمەتر تۆنێلی هێزەکانی سووریای دیموکرات(هەسەدە)ـی وێران کردووە کە بۆ چالاکیی خۆیان بەکاریان هێناوە. لە 10ی ئازارى ئەمساڵدا، ئەحمەد شەرع، سەرۆکی سوریا و مەزڵوم عەبدی فەرماندەی هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە) ڕێککەوتنێکیان واژۆکرد بۆ یەکخستنی دامەزراوە مەدەنی و سەربازییەکانی باکووری ڕۆژهەڵاتی سوریا بۆ ئیدارەی دەوڵەت، لەوانە دەروازە سنوورییەکان و فڕۆکەخانە و کێڵگە نەوتی و گازییەکان. ڕێککەوتنەکە یەکپارچەیی خاکی وڵاتەکەی دووپات کردەوە و دابەشکردنی ڕەتکردەوە.

کاروان یاروەیس، ئەندامی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق لە فراکسیۆنی یەکێتی لە لێدوانێکدا رایگەیاند، تەیف سامی وەزیری دارایی عێراق لە کۆتا کۆبوونەوەدا بە راشکاوی وتوویەتی "من مووچە بە گۆترە نانێرم، هەموو شتێک بە نوسراوی ئەنجوومەنی وەزیران دەوێت،چونکە نامەوێت لە داهاتوودا توشی بەرپرسیارێتی یاسایی ببمەوە". ئاماژەی بەوەکردووە، "مووچەی مانگی 10 و 11 و 12 دەکەوێتە دوای هەڵبژاردن، کە ئەگەری هەیە مووچەی ئەو سێ مانگە بکەوێتە مەترسییەوە و رەنگە بکەوێتە ساڵی داهاتوو، عێراق خۆی کێشەی دارایی هەیە و ناتوانێت لە ماوەی چوار مانگدا مووچەی شەش مانگ بنێرێت" سەبارەت بە مووچەی مانگی حەوت کاروان یاروەیس دەڵێت "ئەگەر رێککەوتن نەکرێت مووچەی مانگی حەوتیش  نایەت، سودانی وتوویەتی مووچەی مانگی شەش ئاخر مووچەیە، بەبێ رێککەوتنیش یەک مووچەی تر نانێرم ئەگەر رێکنەکەوتین ئەوا دەدرێتە دادگای فیدراڵی و ئەو یەکلایی دەکاتەوە". لەلایەکى دیکەوە، ئەمڕۆ پێنج شەممە کۆبوونەوەی شاندی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لەگەڵ شاندی وەزارەتی دارایی فیدراڵ بەڕێوەچوو کۆبوونەوەکە لە میوانخانەی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق بووەو گفتوگۆ لەسەر بابەتی داهاتی نانەوتی هەرێمی کوردستان کراوە، بەڵام تەیف سامی، وەزیری دارایی عێراق لە کۆبوونەوەکەدا بەشدار نەبووە. شاندەکەی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە هەر یەک لە ئومێد سەباح، سەرۆکی دیوانی ئەنجوومەنی وەزیران و ئامانج ڕەحیم سکرتیری ئەنجوومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان، کۆڤان تەحسین، بەڕێوەبەری گشتیی ژمێرکاری و سێ بەڕێوەبەری گشتیی دیکەی وەزارەتی دارایی هەرێم پێکهاتبوون. ئێوارەی دوێنێ چوارشەممە، تیمی تەکنیکی هەرێمی کوردستان بۆ گفتوگۆکردن لەبارەی داهاتی نانەوتی و مووچەی مانگی حەوتی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان چوونەوە بەغدا. ئەمە لەکاتێکدایە ڕۆژی دووشەممە، 1ـی ئەیلوولی 2025، مووچەی مانگی حوزەیران 'شەش'ـی فەرمانبەران و مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان لەلایەن بەغداوە ڕەوانەی سەر هەژماری وەزارەتی دارایی و ئابووری هەرێمی کوردستان کرا، هاوکات لە هەمان ڕۆژدا، لیستی مووچە لەلایەن وەزارەتی دارایی بڵاوکرایەوە و مووچەی مووچەخۆران لە ڕێگەی هەژماری منەوە دابەشکرا.

وێنەکانی ئەم دواییەی مانگی دەستکردەکان ئاشکرای دەکەن کە ئێران لە ماوەی هەفتەی ڕابردوودا زۆربەی کەرەستەی ساردکەرەوەی لە دوو بینای هەواگۆڕکێ و تەندروستی لە دامەزراوەی پیتاندنی سووتەمەنی ئەتۆمی نەتەنز لابردووەو گواستویەتیەوە بۆ شوێنێکى دیکە. دەیڤید ئۆلبرایت، سەرۆکی پەیمانگای زانست و ئاسایشی نێودەوڵەتی ڕایگەیاند، ئامانجی ئەم هەنگاوە کەمکردنەوەی مەترسی لەناوبردنی ئەو ئامێرە گرنگانە لە ئەگەری هێرشی ئاسمانی زیاتردا، بەتایبەتی کە لە ئێستادا بەهۆی پچڕانی کارەبا و خراپی کارکردنی دامەزراوەی سەنتەرفیوجەوە، کە بەهۆی هێرشەکانی سەردەمی بەناو "جەنگی 12 ڕۆژە" دژی ئیسرائیل و ئەمەریکا دروستبووە. ئۆلبرایت کە وەک یەکێک لە شارەزایانی پێشەنگ لە بەرنامەی ئەتۆمی ئێران دادەنرێت، وتی پێدەچێت تاران داخستنی کاتی ئەو دامەزراوەیە بقۆزێتەوە بۆ ئەوەی کەرەستەی گرنگ لە هێرشە ئاسمانییەکانی داهاتوو بپارێزێت، ئەمەش هەنگاوێکە کە ڕەنگە ئاماژە بێت بۆ ئامادەکارییەکان بۆ هێرشێکی نوێی ئیسرائیل، بەپێی وتەی دەیڤید ئۆلبرایت، شارەزای ئەتۆمی ئەمریکی، سەرۆکی ئینستیتیوتی زانست و ئاسایشی نێودەوڵەتی. دامەزراوەی نەتەنز - یەکێک لە شوێنە سەرەکییەکانی پیتاندنی ئێران - پێشتر لە مانگی حوزەیران لە هێرشێکی هاوبەشی ئیسرائیل و ئەمریکادا کرایە ئامانج کە زیانێکی بەرچاوی لێکەوتەوە. شرۆڤەکاران هۆشداری دەدەن کە دوایین پێشهاتەکان ڕەنگدانەوەی هەوڵەکانی تارانە بۆ پاراستنی ژێرخانی ئەتۆمی وڵاتەکەی لە بەرامبەر هێرشە نوێبووەکان. لەم چوارچێوەیەدا، ڕافائیل گرۆسی، بەڕێوەبەری گشتیی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمی دووپاتی کردەوە کە ئێران هێشتا خاوەنی توانای بەرهەمهێنانی سەنتەرفیوجی سەرەکییە کە لە پرۆسەی پیتاندنی ماددە تیشکدەرەکاندا بەکاردەهێنرێت. گرۆسی دەڵێت: هەمووان هاوڕان لەسەر ئەوەی توانای بەرهەمهێنانی سەنتەرفیوجی زیاتر تاڕادەیەکی زۆر لەوێیە، گرۆسی جەختی لەسەر پێویستی پشتڕاستکردنەوەی بوونی مادەی پیتێنراو لە ئێران کردەوە. ئاماژەی بەوەشکرد، پێموایە ڕێککەوتنی گشتی هەیە لەسەر ئەوەی کە کەرەستەکان هێشتا لە ئێرانن، بەڵام بێگومان بوونی ئەوان پێویستی بە پشتڕاستکردنەوە هەیە، ڕەنگە هەندێکیان ون بووبن، ڕێگەی تەکنیکیش هەیە بۆ دیاریکردنی ئەوە، بۆیە ئەوە ئەوەیە کە چاوەڕێی دەکەین. دانوستانە ئەتۆمییەکانی نێوان تاران و واشنتۆن لە ناوەڕاستی مانگی حوزەیران وەستان، ئەوەش دوای هێرشی ئیسرائیل بۆ سەر ئێران، کە ئەمریکا بەشداریی کرد لە ئەنجامدانی هێرشەکان بۆ سەر دامەزراوە ئەتۆمییەکانی ئێران.

رۆژنامەی "زە ناشیۆناڵ" ئاشکرایکردووە، ئەمریکا لەم دواییانەدا هەوڵە دیپلۆماسییەکانی چڕکردووەتەوە بۆ رێگریکردن لە هەڵكشانی ململانێیەکانی نێوان حکومەتی سوریا و هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە)، ئاماژە بە گۆڕانکارییەکی رێژەیش دەكات لە هەڵوێستی ئەمریکا سەبارەت بە کورد و کەمینەکانی دیکە. بەگوێرەی رۆژنامەکە، واشنتۆن فشارەکانی پێشوی بۆ سەر هێزەکانی سوریای دیموكرات کەمکردەوە، ئەوەش دوای ئەوەی بەرپرسانی ئەمریکا پێشتر داواكاری سیستمی نا ناوەندێتیان رەتدەکردەوە، بەڵام هێشتا پێداگری لەسەر ئەوە دەکەن کە دەبێت کورد سازشی جەوهەری بکات. سەرچاوەکانی رۆژنامەکە پێشبینیان كردووە، لە کۆتاییدا هێزەکانی سوریای دیموکرات ناچار بكات دەستبەرداری کۆنترۆڵکردنی هەندێک ناوچەی زۆرینەی عەرەبی ببن لە رۆژهەڵات ، هەروەها لە پرسی بەرهەمهێنانی نەوتیش. سەرچاوەیەک بۆ رۆژنامەکەی رونکردووەتەوە، هەوڵی حکومەتی سوریا بۆ كۆنتڕۆڵكردنی پارێزگاری سوەیدا، هۆكار بوو لە گۆڕینی هەڵوێستی واشنتۆن، بەتایبەتی دوای ئەوەی سەدان قوربانی لێكەوتەوە كە زۆربەیان هاوڵاتی دروز بوون، وەستاندنی هێرشەكانيش دوای دەستوەردانی سەربازی ئیسرائیل. سەرچاوەیەکە راشیگەیاندوە: ئەمریكییەكان زیاتر لە پێشوو گوێیان لێدەگرن (وەك ئاماژەیەك بۆ گوێگرتن لە کورد)... بەڵام ئیسرائیل ناتوانێت لە یەک کاتدا بەرگری لە دوو کەمینە بکات،  هەمیشە دروزەکانیشی بەلاوە گرنگترە. سەرچاوەکانی رۆژنامەکە ئاماژەیان بەوە شکردووە: ئیلهام ئەحمەد، هاوسەرۆکی لیژنەی پەیوەندییەکانی دەرەوەی ئیدارەی خۆسەر، لە چەند رۆژی داهاتوودا دەچێتەوە دیمەشق بۆ ئەنجامدانی خولێکی نوێی دانوستانەکان سەبارەت بە داهاتووی هێزەکانی هێزەکانی هەسەدە لە باکوری رۆژهەڵاتی سوریا. رۆژنامەکە لە زاری دیپلۆماتکارێکی رۆژئاواییەوە بڵاویكردووەتەوە: دانوستانەکانی هەسەدە لەگەڵ حکومەتی سوریا بەردەوام دەبن لە چوارچێوەی هەوڵەكان بۆ رازیكردنی ئەمریکییەکان، بەڵام بەبێ ئەوەی هیچ سازشێكی راستەقینە بكەن لەسەر پرسی هەژمونیان لە ناوچەكە.

کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق دەڵێت، پرۆسەی وردبینیی لەناوی کاندیدی حیزب و هاوپەیمانێتییەکان بۆ بەشداریکردن لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق بەردەوامە و تائێستاش هیچ وادەیەک بۆ ڕاگەیاندنی لیستی کۆتایی کاندیدەکان دیاریینەکراوە. بیلال ئەکرەم عەباس، سەرۆکی تیمی ڕاگەیاندن لە کۆمیسیۆنی هەڵبژاردنەکانی عێراق ڕاگەیاند، پرۆسەی وردبینیی لەناوی کاندیدەکان لەلایەن لایەنە پەیوەندیدارەکانەوە بەردەوامی هەیە، تائێستاش هیچ وادەیەک بۆ ڕاگەیاندنی لیستی کۆتایی کاندیدی حیزب و هاوپەیمانێتییەکان دیاریینەکراوە. پێشتر بەرپرسانی کۆمیسیۆن ئاشکرایانکردبوو کە 30 ڕۆژ پێش ڕۆژی دەنگدان، پرۆسەی وردبینیی لە لیستی کۆتایی کاندیدەکان تەواو دەکرێت، دواتریش بانگەشەی هەڵبژاردن دەستپێدەکات بەو پێیەش پرۆسەی وردبینیی لەناوی کاندیدەکان سەرەتای مانگی داهاتوو تەواو دەبێت. مانگی 11ـی ئەمساڵ هەڵبژاردنی خولی نوێی پەرلەمانی عێراق بەڕێوەدەچێت و زیاتر لە حەوت هەزار کاندید کێبڕکێ لەسەر 329 کورسییەکەی پەرلەمان دەکەن، تا ئێستاش کۆمیسیۆن بەهۆکاری جیاواز ژمارەیەک کاندیدی دوورخستووەتەوە و وردبینیش لە ناوی کاندیدەکان بەردەوامە.

ئەرجان کایهانی، داواکاری گشتیی کۆمار کە لە کۆشکی دادوەریی ئیستەنبوڵ کاری دەکرد، لەلایەن کەسێکەوە لەناو چێشتخانەیەکدا لە ناوچەی چەکمەکۆی ئیستەنبوڵ بە چەقۆ کوژرا. روداوەکە سەعات 9:19ی شەو لە چێشتخانەیەکدا رویداوە و بەپێی زانیارییەکان، تۆمەتبارەکە گەنجێکی تەمەن 19 ساڵە بە ناوی مستەفا جان گ. کە لەلایەن پۆلیسەوە لە شوێنی روداوەکە، دەستبەجێ دەستگیرکراوە. بەپێى هەواڵێکى کەناڵى سى ئێن ئێنى تورکیا، داواکاری گشتی هەر لە لە شوێنی ڕووداوەکە گیانی لەدەستداوەو. زانراوە کە هێرشبەرەکە و پێشتر کێشەی لەگەڵ کەیهان هەبووە. سەرۆکایەتی داواکاری گشتی ئەنادۆڵ لێکۆڵینەوەی لەبارەی کوشتنی داواکاری گشتی ئەنادۆڵ دەستپێکردووە.

ناوەندی ڕاگەیاندنی هێزەکانی ئاسایشی ناوخۆی باکور و ڕۆژهەڵاتی سوریا ئاشكرایكرد؛ هێزەكانیان هەڵهاتنێكی بەكۆمەڵی نێو كامپی هۆلی تایبەت بەكەسوكاری چەكدارانی داعشی پۆچەڵكردوەتەوە. بەپێی راگەیەنراوێكی ناوەندی ناوبراو هێزە ئەمنییەکانیان لە کەمپی هۆل، هەوڵێکی هەڵهاتنی بەکۆمەڵیان پووچەڵ كردوەتەوە كە لەلایەن كەسوكاری داعشەكان دراوە" کە کۆی گشتییان 56 کەس بوون  و بەنیازبوون  ا بە بەکارهێنانی ئۆتۆمبێلێکی گەورەی جۆری هیۆندا (ئینتەر) بچنە دەرەوەی كامپەكە. ئاماژە بەوەشكراوە كە بەهۆی وریایی و هەوڵی بەردەوامی هێزەکانی ئاسایشی کەمپەکەیان، کە بە درێژایی کاتژمێر چاودێری کەمپەکە دەکەن و دوای دەستبەسەرداگرتنی ئۆتۆمبیلەكە تەواوی ئەو كەسانەی لەنێو ئۆتۆمبیلەكەدا بوون دەستبەسەرکراوەکان گواستراونەتەوە بۆ بەشە ئەمنییە تایبەتمەندەکانمان بۆ دەستپێکردنی لێکۆڵینەوەی بەرفراوان و ئاشکراکردنی بارودۆخی ئەم ئۆپەراسیۆنە شکستخواردووە.

رافایل گرۆسی، بەڕێوەبەری گشتیی ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆمی، لە لێدوانێکدا رایگەیاند؛ کە گفتوگۆکانی ئاژانسەکەی لەگەڵ ئێران سەبارەت بە چۆنیەتی دەستپێکردنەوەی پشکنینەکان لەو شوێنانەی کە ئیسرائیل و ئەمریکا بۆردومانیان کردوون، نابێت لەوە زیاتر درێژە بکێشێت.  گرۆسی لە چاوپێکەوتنێکدا وتی: "ئاژانسەکەی سەر بە نەتەوە یەکگرتووەکان هیچ زانیارییەکی لە ئێرانەوە دەستنەکەوتووە لەبارەی دۆخ و شوێنی یۆرانیۆمی  پیتێندراو، لەو کاتەوەی ئیسرائیل یەکەم هێرشەکانی لە 13ی حوزەیراندا بۆ سەر شوێنەکانی پیتاندن دەستپێکردووە." ئێران کراوەیە بۆ دانوستان، بەڵام بە مەرجەوە: لەلایەکی دیکەوە، عەلی لاریجانی، ئەمینداری ئەنجومەنی باڵای ئاسایشی نەتەوەیی ئێران، دوێنێ سێشەممە دووپاتی کردەوە کە ئێران کراوەیە بۆ ئەنجامدانی گفتوگۆ لەگەڵ ئەمریکا سەبارەت بە پڕۆگرامە ئەتۆمییەکەی، بەڵام لە هەمان کاتدا هەر سنوردارکردنێکی بۆ پڕۆگرامە مووشەکییەکەی رەتکردەوە. لاریجانی لە بڵاوکراوەیەکدا لە تۆڕی کۆمەڵایەتی "X" نووسیبووی: "رێگەی دانوستان لەگەڵ ئەمریکا کراوەیە، بەڵام ئەمریکییەکان تەنها باسی گفتوگۆ دەکەن و نایەنە سەر مێزی دانوستان، بە هەڵە بانگەشەی ئەوە دەکەن کە ئێران دانوستان ناکات." وتیشی: "ئەوان شتگەلێک دەوروژێنن کە دەزانن ناتوانرێت بەدەست بهێندرێن، وەک سنوردارکردنی موشەکەکان، نموونەیەک پێشکەش دەکەن کە بە کردەیی دەبێتە هۆی داخستنی ڕێگەی دانوستان." ئەم لێدوانانە دوای چەند رۆژێک دێت لە چالاککردنی ئەو میکانیزمەی کە بە "میکانیزمی لێدان" (Trigger Mechanism) ناسراوە لەلایەن سێ وڵاتی ئەوروپی (بەریتانیا، فەڕەنسا و ئەڵمانیا)، کە رێگە بە سەپاندنەوەی سزاکانی نەتەوە یەکگرتووەکان بەسەر تاراندا دەدات، بەپێی رێککەوتنی 2015ی پڕۆگرامە ئەتۆمییەکەی ئێران (پلانی گشتگیری کاری هاوبەش). شایەنی باسە، دەرفەتی دوبارە چالاککردنەوەی سزاکان لە تشرینی یەکەم/ئۆکتۆبەر کۆتایی دێت. ئەمریکاش پێشوازی لەم هەنگاوە کرد، بەڵام لە هەمان کاتدا ئاماژەی بەوەدا کە کراوەیە بۆ ئەنجامدانی گفتوگۆی راستەوخۆ لەگەڵ ئێران. هۆکاری وەستانی دانوستانەکان دانوستانە ئەتۆمییەکانی نێوان تاران و واشنتۆن لە ناوەڕاستی حوزەیران/یۆنیۆدا وەستان، ئەمەش دوای هێرشە ئیسرائیلییەکەی سەر ئێران کە تیایدا ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا بە ئەنجامدانی لێدان لە دامەزراوە ئەتۆمییەکانی ئێران بەشدار بوو. واشنتۆن لە ساڵی ٢٠١٨دا لە ڕێککەوتنەکە کشایەوە و سزاکانی بەسەر کۆماری ئیسلامیدا سەپاندەوە، ئەمەش لە سەردەمی یەکەم خولی سەرۆکایەتیی دۆناڵد ترەمپدا بوو. لەو کاتەوە، تاران پاشگەز بووەتەوە لە هەندێک لە پابەندبوونەکانی، بەتایبەتی لەبارەی پیتاندنی یۆرانیۆمەوە. وڵاتانی ڕۆژاوا گومان دەکەن کە ئێران بەدوای بەدەستهێنانی چەکی ئەتۆمیدایە، بەڵام تاران ئەمە ڕەت دەکاتەوە و بەرگری لە مافی خۆی دەکات بۆ پەرەپێدانی پڕۆگرامێکی ئەتۆمی بۆ مەبەستی شارستانی.

دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا ڕۆژی چوارشەممە داوای لە گرووپی فەلەستینی حەماس کرد دەستبەجێ ئەو بارمتە ئازاد بکات کە لە غەززە دەستبەسەر کراون و هۆشداریشی دا کە "شتەکان بە خێرایی دەگۆڕدرێن". لەپەرەى تایبەتى خۆى لەتۆڕى کۆمەڵایەتى تروس دۆناڵد ترامپ سەرۆکى ئەمریکا نووسیویەتی: "بە حەماس بڵێن یەکسەر هەر ٢٠ بارمتکراوەکە ئازادبکات و بیدانداتەوە بە ئیسرائیل (نەک ٢ یان ٥ یان ٧!)، شتەکان بە خێرایی دەگۆڕدرێن، ئەگەر بارمتەکان ئازادبکرێن بەیەکجار شەڕ کۆتایی دێت!. ساڵێک و 11 مانگ بەسەر دەستپێکی جەنگی غەززە تێپەڕیوە، دوای هێرشەکەی حەماس لە 7ـی ئۆکتۆبەری 2023، ئێستا بەشێکی زۆری ئەو ناوچەیەی فەلەستین بووەتە داروپەردوو و زۆربەی دانیشتووانەکەشی چەند جارێک ئاوارەبوون. سەرۆکى ئەمریکا وردەکاری زیاتری نەخستەڕوو کە ئەگەر بارمتەکان ئازاد بکرێن چ ڕێوشوێنێک دەگرێتەبەر، ئەمەش لەکاتێکدایە سوپای ئیسرائیل داوای لە سەربازە یەدەگەکانی کرد، وەڵامی فەرمانەکان بۆ چوونە ریزی سوپا بدەنەوە و خۆیان بۆ چوونە بەرەکانی جەنگ ئامادە بکەن، ئەوەش پێش هێرشی ئیسرائیل بۆ سەر شاری غەززە دێت.   سەرەڕای گوشاری نێوخۆیی و نێودەوڵەتی لەسەر ئیسرائیل بۆئەوەی کۆتایی بە جەنگی غەززە بهێنێت، سوپای ئیسرائیل ئامادەکاری بۆ کۆنترۆڵکردنی شاری غەززە دەکات. دوای هێرشی سنووربەزاندنی حەماس بۆ سەر ئیسرائیل لە ٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٣، نزیکەی ٢٥٠ بارمتە بردرانە غەززە. تەلئەبیب مەزەندە دەکات کە ٤٨ بارمتەی ئیسرائیلی هێشتا لە غەززە هەن کە ٢٠ کەسیان لە ژیاندا ماون. لەلایەکی دیکەوە ڕێکخراوەکانی مافی مرۆڤ دەڵێن زیاتر لە ١٠ هەزار و ٨٠٠ فەلەستینی لە زیندانەکانی ئیسرائیل لە ژێر ئەشکەنجە و برسێتی و پشتگوێخستنی پزیشکی ڕاگیراون. ئیسرائیل لە مانگی تشرینی یەکەمی ساڵی ٢٠٢٣ەوە نزیکەی ٦٤ هەزار فەلەستینی لە غەززە کوشتووە، ئەو هەڵمەتە سەربازییە ئەو ناوچەیەی وێران کردووە کە ڕووبەڕووی برسێتی بووەتەوە. مانگی نۆڤەمبەری ساڵی ڕابردوو، دادگای تاوانە نێودەوڵەتییەکان، فەرمانی دەستگیرکردنی بۆ بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل و یۆئاڤ گالانت، وەزیری بەرگری پێشووی ئیسرائیل، بە تاوانی تاوانەکانی جەنگ و تاوانەکانی دژ بە مرۆڤایەتی لە غەززە دەرکرد. هەروەها ئیسرائیل لە دادگای نێودەوڵەتی ڕووبەڕووی دۆسیەی جینۆساید دەبێتەوە بەهۆی شەڕی دژی ئەو ناوچەیە. هەوڵە نێودەوڵەتییەکان بۆ ئاگربەست لە دوای ئەوەی ئیسرائیل ئاگربەستی لە مانگی ئازاردا شکاند، تا ئێستا شکستی هێناوە.

دەسەڵاتی پەخشی ئیسرائیل ڕایگەیاندووە، ئۆپەراسیۆنە سەربازییە چاوەڕوانکراوەکەی ئیسرائیل بۆ داگیرکردنی شاری غەززە دەتوانێت لە نێوان ٢٠ بۆ ٢٥ ملیار شیکڵ (٥.٩-٧.٣ ملیار دۆلار) تێبچێت. ئاژانسەکە ڕۆژی چوارشەممە ئاماژەی بەوەشکردووە، لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا ئەنجومەنی ئاسایشی نیشتمانی و وەزارەتی دارایی تاوتوێی پێویستی زیادکردنی بودجەی بەرگرییان لەژێر ڕۆشنایی ئۆپەراسیۆنەکەدا کردووە، ئەوەش لەکاتێکدایە کە چاوەڕوانی ئەوە دەکرێت حکومەت هەموارکردنەکان پەسەند بکات کە بڕینی بودجە بۆ وەزارەتەکانی دیکە لەخۆبگرێت لە بەرژەوەندی وەزارەتی بەرگری. ئەو ڕوونیکردەوە کە سوپای ئیسرائیل گەورەترین وەجبەی سەربازانی یەدەگی لە سەرەتای جەنگەوە کۆکردۆتەوە کە ٣٥ هەزاریان تێپەڕاندووە، ئەمەش وەک ئامادەکارییەک بۆ ئۆپەراسیۆنی "ئۆتۆمبێلی زرێپۆشی گیدۆن ٢". پێشبینی دەکرا لە هەفتەکانی داهاتوودا نزیکەی ٢٥ هەزار سەربازی دیکە پەیوەندییان پێوە بکەن و کۆی ژمارەی سەربازانی یەدەگ بگاتە ٦٠ هەزار سەرباز. خەمڵاندنەکان باس لەوە دەکەن کە سوپای ئیسرائیل لە ماوەی نزیکەی سێ هەفتەدا ئامادە دەبێت بۆ دەستپێکردنی ئۆپەراسیۆنەکە، ئەمەش دوای ماوەیەکی کورتی مەشقکردن بۆ هێزە یەدەگەکان و ماوەی پشوودان بۆ یەکە ئاساییەکان.  ئۆپەراسیۆنەکە بە گەمارۆدانی قۆناغ بە قۆناغی شارەکە دەستپێدەکات، دواتر مانۆڕی شەڕ لەناو شارەکەدا دەکرێت، کە بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل- کە لەلایەن دادپەروەری نێودەوڵەتییەوە دەخوازرێت- وەک دوا قەڵای بزووتنەوەی خۆڕاگری ئیسلامی ( حەماس ) وەسفی کردووە. دەسەڵاتەکە پشتڕاستی کردەوە کە کاتی هێرشە زەمینییەکە پەیوەندی بە چۆڵکردنی بەرفراوانی دانیشتوانی غەززەوە هەیە کە ژمارەیان نزیکەی ٨٠٠ هەزار کەسە، کە تا ئێستا تەنها ١٠ هەزار کەسیان جێهێشتووە. لە زاری بەرپرسانی ئەمنییەوە ئاماژەیان بەوە کردووە، چۆڵکردنی بەرفراوان دەست پێناکات تا ئەو کاتەی شارەکە گەمارۆ نەدرێت و هێرشەکان چڕتر بکرێنەوە و بارهەڵگرەکانی فریاگوزاری سنووردار نەکرێن بۆ چوونە ژوورەوە. ئاماژەی بەوەشکرد، بڕیاری وەرگرتنی هێزە یەدەگەکان لەکاتێکدایە کە ناکۆکی نێوان سەرکردایەتی سیاسی و سەرکردەکانی دامەزراوە ئەمنییەکان بووە، کە هەندێکیان لەگەڵ گرێبەستی ئاڵوگۆڕی زیندانییەکاندان نەک ئۆپەراسیۆنێکی سەربازیی بەرفراوان. بەگوێرەی کۆمسیۆنەکە، سوپای داگیرکەر بەنیازە زۆربەی لیواکانی لە ئۆپەراسیۆنەکەدا بەشدار بکات، جگە لە لیوای پەرەشوتوان کە لە کەرتی ڕۆژئاوا دەمێنێتەوە ، هاوکات سەربازە یەدەگەکان کۆنتڕۆڵی سنوورەکانی لەگەڵ کەرتی غەززە دەگرنە ئەستۆ. لە 18ی ئابدا، حەماس ڕەزامەندی دەربڕی لەسەر پێشنیارێکی نێوەندگران بۆ ئاگربەستی بەشەکی و ئاڵوگۆڕی زیندانییەکان، بەڵام ئیسرائیل بە فەرمی وەڵامی نەدایەوە، سەرەڕای ئەوەی هاوشێوەی پێشنیارێکی پێشوو بوو کە لەلایەن تەلئەبیبەوە پەسەندکرابوو . بەڵکو ناتانیاهۆ بە بیانووی ئازادکردنی دیلەکان و تێکشکاندنی بزووتنەوەکە پاڵ بە لەشکرکێشی غەززە دەنێت، ئەمەش لە کاتێکدایە کە نەیاران و بەرپرسانی پێشوو و تەنانەت سەربازیش گومانیان هەیە، کە ئەو ئۆپەراسیۆنە بە مەترسی بۆ سەر ژیانی زیندانییەکان دەزانن.

پەروین  بوڵدان، ئەندامی شاندی ئیمراڵی و پارتی دیموکراتی گەلان - دەم پارتی رایگەیاند، عەبدوڵڵا ئۆجەلان، رێبەری زیندانیکراوی پەکەکە لە کۆبوونەوەیەکدا پێی گوتوون، "رۆژئاوا بۆ من هێڵی سوورە و ئەوێ بۆ من جیاوازە." جەختی لەوەش کردەوە، ئۆجەلان جگە لەمە، هیچ هەڵسەنگاندنێکی دیکەی لەبارەی رۆژئاوای کوردستان و سووریا لەگەڵ ئەوان نەکردووە، ئەم بابەتەی لەگەڵ شاندی دەوڵەتدا گفتوگۆ کردووە. ئەندامی شاندی ئیمڕاڵی پارتی یەکسانی و دیموکراسیی گەلان (دەم پارتی) پەروین بوڵدان لە بەشداری بەرنامەیەکی (ژن تیڤی)یدا هەڵسەنگاندنی لەبارەی پڕۆسەی ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتیک و دوایین دیداری لەگەڵ ڕێبەر ئاپۆ کرد. پەروین بوڵدان بە یادکردنەوەی ئەندامی شاندی ئیمرالی سری سورەییا ئۆندەر دەستی بە قسەکانی کرد و وتی: "خەباتێکی زۆری بۆ ئاشتی لە تورکیا کرد و ئەو خەباتەی لەبیر ناکرێت." پەروین بوڵدان ڕایگەیاند، جیاوازییەکی بەرچاو هەیە لە نێوان پڕۆسەی ساڵی ٢٠١٥ و ئەو دۆخەی ئێستا هەیە، ئاماژەی بەوەدا، پشتگیری سەرۆکی گشتی مەهەپە دەوڵەت باخچەلی بۆ پڕۆسەکە پێشکەوتنێکی گرنگە و وتیشی: "باخچەلی کە لە ڕابردوو دژی پڕۆسەکە وەستابوو، ئەمڕۆ بووەتە یەکێک لەو کەسانەی کە ڕێگای بۆ پرۆسەکە خۆشکردووە." پەروین بوڵدان ئاماژەی بەوەدا کە پێش بانگەوازەکەی باخچەلی هیچ پەیوەندییەک لە نێوان دەوڵەت و ڕێبەر ئاپۆدا نەبووە و بەردەوام بوو: "دوای ئەوەی باخچەلی لە یەکی تشرینی یەکەمدا هاتە لای دەم پارتی و تەوقەیان کرد و هەروەها لێدوانەکانی دوای ئەوە، ئاماژەن بۆ  پڕۆسەیەکی نوێ لەسەر ڕێگای ئاشتی." پەروین بوڵدان وتیشی، ڕێبەر ئاپۆ هەڵوێستی باخچەلی بە "عەقڵی دەوڵەت کەوتە کار" ناوبرد و ئاماژەی بەوەدا کە ئەگەر تورکیا ئاشتی ناوخۆیی بەدەست بهێنێت، دەتوانێت ببێتە وڵاتێکی نموونەیی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا. لەبارەی هەڵوێست و بۆچوونی ئۆجەلان لەسەر رۆژئاڤای کوردستان، بوڵدان گوتی، "لەگەڵ ئێمەدا، واتە لەگەڵ شاندی دەم پارتی، تەنیا باسی سیاسەتی تورکیای کرد، بەڵام چەند جارێک گوتوویەتی: 'سووریا و رۆژئاوا هێڵی سووری منن. بۆ من ئەوێ جیاوازە.' واتە چەند جارێک لەسەر سووریا ئەمەی خستووەتەڕوو؛ بەڵام جگە لەوە، لەبارەی سووریا و رۆژئاوا هیچ هەڵسەنگاندنێکی دیکەی لەگەڵ ئێمە نەکردووە. ئەو ئاماژەی بەوە کرد، بە گشتی ئەمەی لەگەڵ شاندی دەوڵەتدا تاوتوێ کردووە و کێشەکەی لەوێ گفتوگۆ کردووە و گوتوویەتی ئەگەر دەرفەت دروست ببێت زەمینە بڕەخسێنرێت، دانوستاندن لەو بارەیەوە بە گرنگ دەزانێت."   ئەو ئەندامەی شاندی دەم پارتی ئاماژەی بەوە دا، ئۆجەلان چەند جارێک جەختی کردووەتەوە کە دانوستاندن لەگەڵ رۆژئاوا گرنگە و گوتی، "ئەو ئاماژەی بەوە کرد، دەیەوێت لەگەڵیان گفتوگۆ بکات کە لەم بابەتەدا چ ڕێگەیەک پێویستە بگیرێتەبەر و چ بڕیارێک پێویستە بدرێت. ئەمە هێشتا بەدی نەهاتووە، بەڵام ئێمە پێشبینی دەکەین ئەگەر لە پرۆسەکەدا پێشکەوتن دروست ببێت و دەرفەت فەراهەم بکرێن و لەگەڵ بەرپرسانی رۆژئاوا پەیوەندی و کۆبوونەوە دروست ببن، من پێموایە ئەم بابەتە بە ئاسانی چارەسەر دەکرێت." سێ چەمکی سەرەکی لە دوایین دیداردا پەروین بوڵدان ئاماژەی بەوەدا کە ڕێبەر ئاپۆ لە دوایین کۆبوونەوەدا لەسەر سێ چەمکی سەرەکی وەستاوە و وتویەتی: "بۆ نموونە، ئێمە دەتوانین کێشەکانی کۆمەڵگەی دیموکراتیک، ئاشتی و ئەنتیگراسیۆن وەک پاکێجێک ببینین. ئەگەر مرۆڤ دابەشیان بکات بۆ چەند بەشێک و بە جیا مامەڵەیان لەگەڵ بکات، ئەوا هەڵە و نادروست دەبێت، لەسەر گرنگی هەنگاوە خێراکان وەستاوە کە بەیەکەوە ئەنتیگراسیۆن بەدەست دەهێنن، من ئەمە بەم شێوەیە ڕوون دەکەمەوە، ئێستا کۆمیسیۆنێک پێکهێنراوە، ئەم کۆمیسیۆنە دەستی بە کارەکانی کردووە و ئامانجی ئەوە بووە کە دەستبەجێ یاسا دەربکات، چونکە ئەنتیگراسیۆن شتێک نییە کە بەبێ یاسا بەدی بێت، ئێمە دەتوانین باسی ئاشتی بکەین، باسی دیموکراسی بکەین، بێگومان دەتوانین باسی نادادپەروەری و نایاسایی لە تورکیا بکەین و یاسای گونجاو لەگەڵ ئەوەدا دەربکەین، ئەم بابەتانە تاوتوێ بکەین و باسیان بکەین، بەڵام ئەنتیگراسیۆن شتێکی تەواو جیاوازە، چونکە ئەمڕۆ لە چیاکاندا هەزاران کەس هەن کە چەکیان پێیە، ڕێوڕەسمێکی سیمبولی لەناوبردنی چەکەکان بەڕێوەچوو، پەکەکە خۆی هەڵوەشاندەوە، بەڵام هێشتا ئەوانەی چەکیان پێیە ماون، ئێستا پێویستە ئەو ڕێگرییەی لەبەردەم ئەوانەی چەکەکانیان پێیە نەهێڵدرێت بۆ ئەوەی بتوانن بگەڕێنەوە تورکیا و بتوانن بەشداری سیاسەتی دیموکراتیک بکەن، ئەمەش بە یاسا کە لە لایەن کۆمسیۆنەکە پەسەند دەکرێت ئەنجام دەدرێت." زۆر گرنگە کۆمیسیۆنەکە لەگەڵ ئۆجالاندا کۆبێتەوە پەروین بوڵدان ئاماژەی بەوەدا کە زۆر گرنگە کۆمیسیۆنەکەی پەرلەمان چاوپێکەوتن لەگەڵ ئۆجەلاندا بکات و وتی: "ئێمە ناڵێین هەموو کۆمیسیۆنەکە بچێت، ناڵێین هەموو ئەندامان بە یەکەوە بڕۆن، بەڕێز ئۆجالان داوای ئەوەی نەکردووە، وا بیر دەکەینەوە کە نوێنەرێک لە هەر گروپێکیش بچێت بەسە، کەسێک لە  ئاکەپە، کەسێک لە مەهەپە، کەسێک لە جەهەپە، کەسێک لە یەنی یۆڵ، کەسێک لە دەم پارتی، شاندێکی نوێنەرایەتی بۆ نموونە لە ٥-٦ کەس یان ٦-٧ کەس پێکبێن بچنە ئیمڕاڵی و وەک شاندی کۆمیسیۆنەکە چاوپێکەوتنی لەگەڵدا بکەن، ئەمە پڕۆسەکە خێراتر دەکات و بەشدارییەکی ئەرێنی دەکات و زەمینە بۆ پێشخستنی پڕۆسەکە ئامادە دەکات، لە ڕاستیدا ئیرادە بە گشتی لە دەوڵەتدا هەیە، هەوڵەکانی بەڕێز نوعمان کورتولموش زۆر بەنرخن، لێدوان و هەڵسەنگاندنەکانی بەشدارییەکانی لە لێژنەکەدا، جگە لە ڕێگری لە زمانی کوردی گرنگن، ڕێگری لە زمانی کوردی شتێکی جیاوازە، خۆزگە وانەبوایە، دەبوو ڕێگە بدرایە دایکێکمان لەوێ بە کوردی قسە بکات، دەتوانرا وەرگێڕێک لەوێ هەبێت، هاوڕێیانمان دەیانتوانی لەوێ وەرگێڕی بکەن، ڕێگە نەدان بەمە بە بڕوای من بۆ کۆمیسیۆنەکە بوو بە عەیبە، شتێکی ڕاست نەبوو." پەروین بوڵدان ڕێگری کۆمیسیۆنەکەی پەرلەمانی لە زمانی کوردی هەڵسەنگاند و وتی: "ڕاستییەکەی ئەوەیە کە گەل کاردانەوەی لێژنەکەی بۆ پرسی کورد، نزیکبوونەوەیان لە زمانی دایک زۆر بە فراوانی پێشوازیی لێکرد و کاردانەوەیان نیشاندا، دەتوانرا لە ڕێگەی وەرگێڕێک ڕێگە بە دایکانمان بدرێت بە کوردی قسە بکەن، تەنانەت مەرال دانش بەشتاشیش وتبووی من دەتوانم وەرگێڕی بکەم، ڕێگەیان بەمەش نەدا، بەڕێز ئۆجالان سەرنجی نەخستە سەر ئەم بابەتە بەڵام بە گشتی دیدارێکی زۆر درێژمان سەبارەت بە ئەرک و قورسی کارکردنی کۆمیسیۆنەکە لە بابەتی دەرچواندنی یاسادا ئەنجامدا، بەڵام چاوەڕوانییەکی گەورە هەیە لە لایەن  گەلی کوردەوە، هەموو کەس چاوەڕوانیی هەیە، گەلەکەمان دەتوانێت بڵێت کە سەبارەت بە کورد، ناسنامەمان، کەلتوورمان، بابەتی سەرەکی چارەسەرکردنی پرسی کورد چی دەبێت، زمانی گەلی کورد، ناسنامەی گەلی کورد، کەلتووری گەلی کورد، سەبارەت بە هەموو ئەم بابەتانە، کۆمیسیۆنەکە ئەو کارانە بکات کە دەکەوێتە سەر شانی، بەڵام کۆمیسیۆنەکە ئەرکێکی جیاوازی هەیە، من هەوڵمدا باسی ئەمە بکەم، هەندێک جار بە تەواوی لە کارەکانی کۆمیسیۆنەکە تێناگەین، ئێستا ئەم کۆمیسیۆنە کۆمیسیۆنی چارەسەرکردنی پرسی کورد نیە، بۆ نموونە یاسا دیموکراتیکەکان سەیر بکەن، کاتێک دەوترێت یاسا دیموکراتیکەکان بەڕێز ئۆجەلان ئەمە وەک چارەسەری پرسی کورد نابینێت، بۆ نموونە ئێمە دەڵێین کۆمەڵگای دیموکراتیک، یاساکانی کۆمەڵگای دیموکراتیک، دەبێت ئەمە بگۆڕێت بۆ زەمینەیەک کە ڕێکخراوی کۆمەڵگای مەدەنی لە زەمینەیەکی یاساییدا کاربکات و لەم زەمینە یاساییەدا بتوانین لە ساڵانی داهاتوودا گفتوگۆ بکەین، یاسا نوێکان دەرچوێنین. بابەتی دیموکراتیکبوونی تورکیا  چووەتە قۆناغێکی نوێ کە ئێمە پێی دەڵێین کۆمەڵگەی دیموکراتیکی و ئەم کۆمەڵگەیە لە زەمینەیەکی یاساییدا جێگیر دەکرێت و لەناو ئەمەشدا پێناسەیەک بۆ ئەرکەکان دەکرێت و هەنگاو دەنرێت، ئێستا هەنگاو بە هەنگاو دەچێتە پێشەوە، بەڕێز ئۆجالان باسی لەوەکرد یەکتر بینین کۆتایی دێت،  تەکتیکی یه‌که‌م کۆتایی هات، ئێستا کاتی تەکتیکی دووەمە، تەکتیکی یه‌که‌م چەکدانانی پەکەکە، خۆهەڵوەشاندنەوەی پەکەکە، پێکهێنانی کۆمیسیۆنەکە و هتد بوو، ئێستا قۆناغی دووەم، تەکتیکی دووەمە. ئەمە چییە؟ یاساکان دەردەچن، ئەنتیگراسیۆن دەست پێدەکات، یاسای دیموکراتیکبوون و یاسای ئازادییەکان دەردەچوێنرێن، بێگومان بەمەش گفتوگۆی نوێ درووست دەبێت، بۆیە ناکرێت مرۆڤ هەمووی پێکەوە ئەنجام بدات، هەمووی لە یەک جاردا چارەسەر بکات". ئەندامی شاندی ئیمرالی دەم پارتی  پەروین بوڵدان باسی دیداری خۆی لەگەڵ دەوڵەت باخچەلی کرد کە دوای ڕێوڕەسمی لەناوبردنی چەکەکان ئەنجامیداوە، پەروین بوڵدان ڕایگەیاند کە باخچەلی ڕێوڕەسمەکەی بە "شکۆدار و ڕێکوپێک" بینی، و نیگەرانی خۆشی دەربڕی کە ئەوانەی چەکەکانیان دانا نەیانتوانی لە هەمان ڕۆژدا بگەرێنەوە تورکیا. بوڵدان ئەم دۆخەی بە "نەبوونی بنەمایەکی یاسایی و دادپەروەری" بەستەوە و وتی: "ئەگەر زەمینەیەک ئامادەکرایە ئەوا ئەمە دەکرا، بەڵام لە وڵاتێکدا کە هیچ گەرەنتییەک نییە، بەرەوپێشچونێکی وا ڕووی نەدا، ئەگەر چاکسازی یاسایی بکرێت، دەتوانرێت بنەمایەک بۆ بەشداریکردن لە سیاسەتی دیموکراتیک ئامادە بکرێت." بوڵدان وتیشی، کە پێشکەوتنی پڕۆسەکە پەیوەستە بەو یاسا و بڕیاڕانەی کە لە کۆمیسیۆنەکەوە دەردەکرێت. پەروین بوڵدان ڕایگەیاند کە دەبێت ناو و کاری کۆمیسیۆنەکەی پەرلەمان بە جیا گفتوگۆی لەسەر بکرێت و وتی: "تێکەڵییەک هەیە، هەندێک کەس وا بیر دەکەنەوە کە ئەم کۆمیسیۆنە کێشەی کورد چارەسەر دەکات یان ئەم کۆمیسیۆنە هەموو یاساکان دەردەکات، ئەمە ڕاست نییە، ئێستا ئەم کۆمیسیۆنە بۆ مەبەستێکی تایبەت دامەزراوە، بۆچی دامەزراوە؟ پەیوەندیدار بە چارەسەری کێشەی کورد دەبێت پەکەکە خۆی هەڵبوەشێنێتەوە، چەکەکانی دابنێت و بۆ بابەتی ئەنتیگراسیۆن پێویستە هەندێک یاسا دەربکرێن و هەمواربکرێنەوە، کۆمیسیۆنەکە بۆ ئەم مەبەستە دامەزراوە، من پێم وایە زۆر بە بەهایە، چونکە لە مێژووی تورکیادا بۆ یەکەمجارە کۆمیسیۆنێک  پەیوەندیدار بە کێشەی کورد دادەمەزرێت، بەڵام سەیری بکەن من ناڵێم پەیوەندیدار بە چارەسەری کێشەی کورد، دەڵێم پەیوەندیدار بە  کێشەی کورد  کۆمیسیۆنێک پێکهێنرا. ئەو کۆمیسیۆنەی  کە لە ساڵی ٢٠١٥ دامەزرا، جەهەپە و مەهەپە و زۆر پارتی تر ئەندامیان نەبوو، بەڵام ئێستا لەم کۆمیسیۆنەدا نوێنەرایەتی هەموو پارتەکان، هەموو فراکسیۆنەکان هەیە، لەم ڕووەوە زۆر بە بەهایە، تەنانەت پارتە سیاسییە بێ فراکسیۆنەکانیش نوێنەرایەتییان هەیە، بەڵام کۆمیسیۆنەکە کەمێک بە قورسی کار دەکات، بە بڕوای من کارەکانی خاون، زیاتر بۆتە کۆمیسیۆنێک کە کاتەکانی زیاتر بۆ گوێگرتن بەسەر دەبات، ئەمە شتێکی ڕاست نییە، بە بڕوای من ئەمە هەڵەیە، دەبێت بە خێرایی گوێگرتن کۆتایی پێبێت، بێگومان گوێگرتنەکان بە نرخ بوون، بۆ نموونە شەهید، کەمئەندامانی جەنگ، دایکانی شەممە، دایکانی ئاشتی و ئەو کەسانەی کە ساڵانێکی زۆرە لە تورکیادا ئازاریان چەشتووە، ئەوانەی ستەمیان لێکراوە و داوای دادپەروەری و ڕاستی دەکەن و پارێزەرانیش گوێیان لێگیرا، ئەمە گرنگە بەڵام گۆڕینی کۆمیسیۆنەکە کە بە هەفتە و مانگ گوێ دەگرێت کۆمیسیۆنەکە سەرقاڵ و گیرۆدە دەکات". ڕێبەر ئاپۆ: زۆر شت هەیە کە بە کۆمیسیۆنەکەی بڵێم ئەندامی شاندی ئیمرالی پەروین بوڵدان ئاماژەی بەوەدا کە پێویستە کۆمیسیۆنەکەی پەرلەمان چاوپێکەوتن لەگەڵ ڕێبەر ئاپۆدا بکات و سەبارەت بە گفتوگۆکانی ئەم بابەتە لە دوایین دیداردا وتی: "ئێستا گرنگە کۆمیسیۆنەکە بچێتە ئیمڕاڵی، چونکە دەبێت چاوپێکەوتن لەگەڵ دانوستانکاری سەرەکی بکات، لە هەردوو لایەنیشدا دانوستانکار هەن، بەڕێز ئۆجالان هەیە کە پەکەکە دەڵێت دانوستانکاری سەرەکی ئێمەیە، بەردەنگی ئەم کارە بەڕێز ئۆجالانە، لە لایەکی ترەوە بەڕێز سەرۆک کۆمار هەیە، کە لەوانەیە هەوڵ بدەن ئەم کارە بە ئیرادەی خۆیان بەرەو پێش ببەن، بەڕێز دەوڵەت باخچەلی هەیە، پارتە ئۆپۆزسیۆنەکان هەن، بە تایبەت ئۆزگور ئۆزەل هەیە، دەم پارتی هەیە ، هاوسەرۆکان هەن، لەو باوەڕەدام کە باشترە هەموو ئەمانە گفتووگۆیان لەگەڵدا بکرێت. بۆیە ئێستا چاوپێکەوتن لەگەڵ کارەکتەرەکانی لایەنێک بکرێت و چاوپێکەوتن لەگەڵ کارەکتەری لایەنەکەی تر نەکرێت و بۆچوونەکانی وەرنەگیرێت، وەک بەردەنگی پرسەکە نەبینرێت، هەڵەیەکی گەورەیە، ئەگەر بەڕێز ئۆجالان بانگەوازی نەکردایە، ئەگەر بە پەکەکەی نەگوتایە کۆنگرەی خۆتان ببەستن، خۆتان هەڵبوەشێننەوە، ئایا پەکەکە کۆنگرەی خۆی دەبەست و خۆی هەڵدەوشاندەوە؟ ئایا دەگەیشتینە ئەو قۆناغەی ئێستا تێیداین؟ نەخێر، نەدەگەیشتین، ئەمانە بە بانگەوازەکەی بەڕێز ئۆجالان دروست بوون و لە لایەکی ترەوە ڕێکخستنێک هەیە کە گوێڕایەڵی دەکەن، بۆیە نەچوونی کۆمیسیۆنەکە، و نەبینینی بەڕێز ئۆجالان وەک بەردەنگ و گوێنەدان پێی هەڵەیەکی گەورەیە، ئێستا بەڕێز ئۆجالان دەڵێت، چەندین شت هەیە کە من بە کۆمیسیۆنەکەی بڵێم، بەڵێ زۆر شت هەیە".

بەرپرسێکی بەرگری ئەمریکا دەڵێت: سوپای وڵاتەكەی لە عێراق ناکشێتەوە، هێزەکانی ئەمریکا بە هەماهەنگی لەگەڵ حکومەتی عێراق و ئەندامانی هاوپەیمانی دژە داعش جێگیر دەبن. لێدوانی ئەو بەرپرسە، كە قسەی بۆ كەناڵی "الحدث" كردووە، دوای ئەو هەواڵانە دێت کە باس لە کشانەوەی هێزەکانی ئەمەریکا لە هەندێک لە سەربازگەو بارەگا سەربازییەکانی ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی حکومەتی عێراق دەکەن. ئەو بەرپرسە ئەمریكییە ئاماژەی بەوەشکردووە: وڵاتەکەی پابەندە بە پەیوەندییەکانی لەگەڵ هاوبەشە عێراقییەکان، لە چوارچێوەی هاوکاری بەردەوام لەسەر ئاستی ئەمنی و سەربازی. جەختیشكردووە: لەسەر داوای حکومەتی عێراق هێزەکانمان لە عێراق دەهێڵینەوەو، هێزەکانی ئەمریکا بە هەماهەنگی و راوێژ لەگەڵ حکومەتی عێراق و ئەندامانی دیکەی هاوپەیمانی دژە داعش بڵاوەپێدەکەن. ئەو بەرپرسە ئاماژەی بەوەدا کە دووبارە بڵاوکردنەوەی هێزەکان لەسەر بنەمای هەڵسەنگاندنی بارودۆخی سەر زەوی و پێویستیەکانی جێگیرکردن و هەڵسەنگاندنی مەترسی دەبێت. هەروەها ڕوون بوو کە ئەمریکییەکان نەیانویستووە هیچ ئاماژەیەک بدەن کە واز لە بەرژەوەندییە گرنگەکانی ئەمریکا دەهێنن، هەروەها شەڕی داعش وەک ئامانجێکی گرنگ بۆ ئەمریکییەکان دەمێنێتەوە. هەروەها دروستکردنی هاوبەشی لەگەڵ حکومەتی عێراق و هێزەکانی سەر بە حکومەتی عێراق گرنگییەکی سەرەکیی هەیە بۆ ئەمریکییەکان، کە دەیانەوێت لە مانگ و ساڵانی داهاتوودا بەردەوام بن لە کارکردن لەسەر ئەم هاوبەشییە. ئەمریکا بە گرنگترین هاوبەشی سەربازیی هێزە عێراقییەکان دادەنرێت و پەیوەندیی مەشق و ڕاهێنان و چەکداریی نێوان بەغدا و واشنتۆن گەورەترین پەیوەندی دوو قۆڵییە بە بەراورد بە پەیوەندییە سەربازی و ئەمنییەکانی نێوان بەغدا و هەر حکومەتێکی دیکە. ژمارەی ئەو سەربازە ئەمریکییانەی کە لە سەرانسەری عێراق بەرەو هەرێمى کوردستان (باکوور) دەچن، وەک یەک نابێت. ئەمریکییەکان هەمیشە ڕایانگەیاندووە کە دوو هەزار سەربازی ئەمریکییان لە عێراق هەیە، بەڵام ژمارەی ئەو سەربازانەی بەرەو هەولێر دەچن دوو هەزار سەرباز نابێت، و پێدەچێت لەوەش کەمتر بێت. چەندین پێشنیار لەسەر مێزی نێوان حکومەتی عێراق و ئیدارەی ئەمریکا بۆ مانەوەی بەشێک لە هێزەکانی ئەمریکا لە ناوچەکانی نزیک لە سوریا، کە دەتوانرێت لە ئۆپەراسیۆنەکانی دژی داعشدا بەکاربهێنرێن. بەڵام پێناچێت ئەم پێشنیازانە لەلای هیچ لایەک کێشیان پەیدا کردبێت، یەکەمیان لەبەرئەوەی پێویستیەکی دەستبەجێیان بۆ ناکات، دووەمیش لەبەرئەوەی ئەمریکییەکان پلانیان هەیە لەکوردستانی عێراق و باکوری ڕۆژهەڵاتی سوریا و ئەلتەنفەوە لەدژی داعش ئۆپەراسیۆن بکەن. بۆیە پێویست ناکات لە ئێستادا پێشنیازەکە بە جددی وەربگیرێت، بەتایبەتی کە پلانەکە پێشتر بوونی هەیە، جێبەجێ دەکرێت، و لەلایەن هەردوو لایەنەوە لەبەرچاو دەگیرێت کاتێک کۆبوونەوەی تەکنیکی لەسەر ئەو بابەتە ئەنجام دەدەن.

قاسم ئەعرەجی، راوێژکاری ئاسایشی نیشتمانی عێراق ئاشکرایدەكات: راوێژکارێتیيەكەیان پێشنیازی دواخستنی دەنگدانی یاسای هێزەكانی حەشدی شەعبی کرد بۆ دوای هەڵبژاردنەکانی داهاتووی پەرلەمانی عێراق. ئەعرەجی، لە چاوپێکەوتنێکی تەلەفزیۆنیدا وتی: داوامان کرد یاساکە دوابخرێت بۆ دوای هەڵبژاردن و هۆكارەكەیم لێ مەپرسن. ئاماژەی بەوەشکرد: رەنگە یاساکە پێش ئەوەی بچێتە دەنگدان، پێویستی بە خستنەڕووی بێت لە ناوخۆ و دەرەوە. ئەو بەرپرسە عێراقییە جەختی لەوە شکردەوە: حکومەت رێگە بە هیچ لایەنێک نادات، دۆست بێت یان نا، بیرۆکەی هەڵوەشاندنەوەی حەشدی شەعبی پێشنیاز بکات، راشیگەیاند: حەشد نوێنەرایەتی بەشێکی بنەڕەتی دەزگای ئاسایشی عێراق دەکات. دوای چڕبوونەوەی هەڕەشە و هۆشدارییەکانی ئەمەریکا، سەرەڕای دابەشبوونیان بەسەر دوو ئاراستە، دواجار لایەن شیعەکانی عێراق، لە کۆتاییەکانی مانگی ڕابردوو، بڕیاریاندا پرۆژە یاسای پەیکەربەندی حەشدی شەعبی لە سەرۆکایەتیی پەرلەمانی عێراق وەربگرنەوە و دەنگدان و تێپەڕاندنی پرۆژە بخەنە خولی داهاتووی پەرلەمان. لەمبارەوە عارف حەمامی، پەرلەمانتاری حزبی دەعوەی ئیسلامی بە ماڵپەڕی کوردستان24ـی ڕاگەیاند، هۆکاری کشاندنەوەی پڕۆژە یاسای حەشدی شەعبی تەنیا بەهۆی نەگونجانی کاتە و پەیوەندیی بە هیچ هەڵوێست و گوشارێکەوە نییە. حەمامی گوتیشی: کاتی پێشکەشکردنی پرۆژە یاسای حەشدی شەعبی لە کۆتایی خولی پێنجەمی پەرلەمان بوو، بۆیە پرۆژەکە بە ڕەزامەندی هەموو لایەنەکان کشاندراوەتەوە و تاوەکوو دەستبەکاربوونی خولی نوێی پەرلەمانی عێراق ناخرێتەوە کارنامەی کۆبوونەوەی پەرلەمان. پێشتر لە 23ـی تەممووزی ئەمساڵدا، وەزارەتی دەرەوەی ئەمەریکا لە ڕاگەیەندراوێکدا ئاشکرای کرد، مارکۆ ڕوبیۆ، وەزیری دەرەوە لەسەر کەمکردنەوەی کاریگەرییەکانی هەژموونی ئێران لەسەر عێراق بە تەلەفۆن قسەی لەگەڵ محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق کردووە. ڕوبیۆ نیگەرانی وڵاتەکەی لە بارەی تێپەڕاندنی پرۆژە یاسای حەشدی شەعبی بە سوودانی ڕاگەیاندووە و هۆشداری پێداوە، تێپەڕاندنی پرۆژە یاسای حەشدی شەعبی لە پەرلەمان، دەبێتە مایەی زیادبوونی هەژموونی ئێران و گرووپە چەکدارەکان لەسەر سەروەریی عێراق، هەربۆیە ئەمەریکا قبووڵی ناکات