هەسەدە: وەك هێزێكی بنەڕەتی دەمێنینەوە بۆ پارێزگاریكردن لە گەلەكەمان

 ئیلهام ئەحمەد هاوسەرۆکی بەشی پەیوەندییەکانی دەرەوەى ئیدارەى خۆسەر ڕایدەگەیەنێت لامەرکەزییەت پڕۆژەیەکی دابەشکردن نییە، وەک چۆن بەرەوپێش دەچێت، بەڵکو ئامرازێکە بۆ یەکخستنی پلەکان و دەستەبەرکردنی نوێنەرایەتییەکی دادپەروەرانە بۆ هەموو پێکهاتەکانی سوریا" ئەمڕۆ چوارشەممە ئەنجومەنی گردبوونەوەی ژنانی زێنۆبیا کۆبوونەوەیەکی فراوانکراوی ژنانی لە قەزای ڕەقە لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سوریا ڕێکخست، تیایدا  ئیلهام ئەحمەد وتارێکى پێشکەشکرد، لەبەشێکیدا ئەووەى خستەڕوو قۆناغی ئێستای مێژووی سوریا قۆناغێکی ڕەخنەگرانە، بەو پێیەی زۆر گرنگە مافەکانی سەرجەم گروپە نەتەوەیی و ئاینییەکان زامن بکرێت و ڕێگەچارەیەکی سیاسی دیموکراسی بدۆزرێتەوە. هەروەها ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەزموونە جیهانییەکان لەگەڵ سیستەمی فیدراڵی و کۆنفیدراڵی سەلماندوویانە کە لامەرکەزی ڕێگەی گەیشتن بە گەشەسەندنی ڕاستەقینە و سەقامگیری سیاسی و ئابوورییە.  ئیلهام ئەحمەد ڕوونی کردەوە کە ئەو دانوستانانەی لە دیمەشق لە نێوان نوێنەرانی ئیدارەی خۆسەر و هێزەکانی سوریای دیموکرات لە لایەک و حکومەتی ئینتقالی لە سوریا لە لایەکی ترەوە ئەنجام دەدرێن، لە کەشێکی ئەرێنیدا بەرەوپێش دەچێت. ئاماژەی بەوەشکرد، ئامانج لێی گەیشتن بە لێکتێگەیشتنێکی ڕاستەقینە سەبارەت بە داهاتووی سوریا و دامەزراوە ئیداری و سەربازییەکانی، دڵنیابوون لە بەشداریکردنی ڕاستەقینە لەلایەن هەموو پێکهاتەکانەوە. هەروەها ئاماژەی بەوەدا، کە یەکخستنی هێزەکانی سووریای دیموکراتیک (قەسەدە) لەناو سوپای سووریادا هەنگاوی یەکەمە بەرەو دروستکردنی سوپایەکی نیشتمانیی یەکگرتووە، کە هەموو سوورییەکان بێ جیاوازی بپارێزێت. هەروەها باسی لە کێشەی ئاوارە و پەنابەران کرد، کە پێویستە گەڕانەوەی ئاوارە و پەنابەران بە زامنی ئەمنی بێت بۆ پاراستنی ژیان و موڵک و ماڵیان و ئیدانەی داگیرکاریی دەوڵەتی داگیرکەری تورک لە عەفرین، شەهبا، گرێ سپی و سەرێکانی و سیاسەتەکانی بە تورککردنی ئەو ناوچانەی کرد. لەکۆتاییدا ئەوەشی خستەڕوو، کە پێویستە لە داهاتووی سووریا مافی ژنان و هەموو نەتەوەکان پارێزراو بێت و وتی: “پێمان وایە ئاشتی و دادپەروەری ڕێگەی کۆتاییهێنانە بە ئازارەکانی سوورییەکان، بە تایبەتی ژنان، چونکە ئەوان زۆرترین قوربانی شەڕەکان بوون و سەرەڕای ئەوەش ژنان سوورن لەسەر درووستکردنی ئاشتی و داهاتوویەکی باشتر بۆ هەموو سووریا.”

هێزە ئەمنییەکانی عێراق بە هەماهەنگی لەگەڵ هەواڵگریی سووریا، ئۆپەراسیۆنێکی بۆ دەستگیرکردنی بازرگانانی ماددە هۆشبەرەکان لەنێو خاکی سووریا ئەنجامدا  و چەند تۆمەتبارێکیان دەستگیر کرد. بەڕێوەبەرایەتیی گشتی بەرەنگاربوونەوەی ماددە هۆشبەرەکان و کارتێکەرە دەروونییەکان بە هەماهەنگیی ڕاستەوخۆ لەگەڵ بەشی کۆنترۆڵکردنی ماددە هۆشبەرەکان لە کۆماری عەرەبیی سووریا ئۆپەراسیۆنێکی چۆنایەتیان لەنێو خاکی سووریا ئەنجامداوە.   وەزارەتی ناوخۆی عێراق ڕایگەیاند، یەکێک لە مەفرەزەکانی بەڕێوەبەرایەتییەکە چووەتە خاکی سووریا و لەڕێگەی هەماهەنگی هاوبەشی مەیدانی و هەواڵگرییەوە، توانی دەست بەسەر 320 کیلۆگرام ماددەی هۆشبەردا بگرێت، ژمارەیەک تۆمەتباری داواکراوی نێودەوڵەتی دەستگیربکات کە بەشێکن لە تۆڕەکانی قاچاخچێتی سنووربەزێن. ئەوەی پێویستە بیزانیت؛ عێراق چەندین ڕێککەوتن و یاداشتی لێکتێگەیشتنی هاوبەشی لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ بۆ بەرەنگاربوونەوەی بازرگانی بە ماددە هۆشبەرەکان واژۆ کردووە و جار جار ئۆپەراسیۆنی هاوبەش بۆ دەستگیرکردنی بازرگانانی ئەو ماددانە ئەنجام دەدەن، ماوەیەک لەمەوبەر "ئۆپەراسیۆنێکی چۆنایەتی سەرکەوتوو لەگەڵ دەوڵەتی کوێتی دۆست" ئەنجامدا، جگە لە ئۆپەراسیۆنەکانی دیکە لەگەڵ ژمارەیەک وڵاتی دراوسێ، وەک بەشێک لە هەماهەنگییە ئەمنی و هەواڵگرییە بەردەوامەکان بۆ بەرەنگاربوونەوەی ماددە هۆشبەرەکان.

پەرلەمانی تورکیا پێشنیازی درێژکردنەوەی ئەرکی هێزە چەکدارەکانی تورکیای لە عێراق و سووریا بۆ ماوەی سێ ساڵی دیکە پەسەند کرد. پەرلەمانی تورکیا لە دانیشتنی ڕۆژی سێشەممەدا، بە مەبەستی تاوتوێکردنی یاداشتێکی سەرۆکایەتی، پێشنیازی درێژکردنەوەی ئەرکی هێزە چەکدارەکانی تورکیای لە عێراق و سووریا بۆ ماوەی سێ ساڵی دیکە پەسەند کرد، درێژکردنەوەەکەش لە 30ـی تشرینی یەکەمەوە دەستپێدەکات، تەنیا پارتی گەلی کۆماری و پارتی دیموکراتی گەلان دەنگیان بە پێشنیازەکە نەدا.  لە یاداشتنامەی سەرۆکایەتی کۆماری تورکیا کە ڕەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیا واژۆی لەسەر کردبوو، ئاماژە بەوە کراوە "هەڕەشەی تیرۆریستی بەردەوام لە ناوچە سنوورییەکانی باشووری تورکیا و نەبوونی سەقامگیری بەردەوام، مەترسی و هەڕەشە بۆ سەر ئاسایشی نیشتمانی دروست دەکات." هاوکات لە یاداشتەکەدا "پابەندبوونی تورکیا بە پاراستنی یەکپارچەیی خاکی عێراق و یەکێتی نیشتمانی و سەقامگیریی عێراق" دووپاتکرایەوە. هەروەها لە یاداشتەکەدا هاتووە، "لەگەڵ خواست و پێداویستییەکانی ئیدارەی ئێستای سووریا و پێویستی پەرەپێدانی تواناکانی وڵات لە بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر و پاڵپشتیکردنی هەوڵە نێودەوڵەتی و نیشتمانییەکان، جەخت لەسەر پێویستی گرتنەبەری ڕێوشوێنی پێویست لە دژی هەموو مەترسی و هەڕەشە و کردەوەیەک کرایەوە کە دەتوانێت ئاسایشی نەتەوەیی تورکیا بخاتە مەترسییەوە، هاوکات جەخت لەسەر گرنگی بەهێزکردنی هەوڵەکان کرایەوە بە ئامانجی چەسپاندنی سەقامگیری لە سووریا." بەگوێرەی ئاژانسی ئانادۆڵو، ئەم هەنگاوە بە ئامانجی نەهێشتنی هێرشە ئەگەرییەکانی ڕێکخراوە تیرۆریستییەکانە لە عێراق و سووریایە بۆ سەر ئەو وڵاتە. تورکیا بۆ بەرەنگاربوونەوەی چەکدارانی پەکەکە ماوەی چارەکە سەدەیەکە دەیان بنکەی سەربازی لە ناوچە جیاوازەکانی عێراق داناوە. ئەمە سەرەڕای ئەوەی پارتی کرێکارانی کوردستان 'پەکەکە' لە مانگی ئایاری 2025 هەڵوەشاندنەوەی خۆی ڕاگەیاند، بەڵام هێزەکانی تورکیا بەوە تۆمەتبار کران کە بەردەوامن لە ئۆپەراسیۆنەکانیان دژی چەکدارانی پەکەکە لە سووریا و عێراق.

هاوكات له‌گه‌ڵ په‌یوه‌ندییه‌ ته‌له‌فۆنییه‌كه‌ی نێوان وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مه‌ریكا و سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق له‌ باره‌ی گرووپه‌ چه‌كداره‌كان، فەرماندەی فەیلەقی قودسی سوپای پاسداران به‌ سه‌ردانێكی ڕانه‌گه‌یه‌نراو شەوى ڕابردوو گه‌یشته‌ به‌غدا. سه‌رچاوه‌كان له‌ به‌غدا چوارشەممە، ٢٢ـی تشرینی یه‌كه‌می 2025،  بڵاویان كرده‌وه‌، ئیسماعیل قائانی، فەرماندەی فەیلەقی قودسی سوپای پاسداران به‌ سه‌ردانێكی ڕانه‌گه‌یه‌نراو گه‌یشتووه‌ته‌ به‌غدا و بڕیار وایه‌ له‌ میانی سه‌ردانه‌كه‌یدا له‌گه‌ڵ سه‌ركرده‌ سیاسییه‌كانی عێراق و فه‌رمانده‌ی گرووپه‌ چه‌كداره‌كان كۆببێته‌وه‌. ئەمەش لەکاتێکدایە ڕۆژی سێشه‌ممه‌، تۆمی پیگۆت، جێگری گوتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمەریکا لە ڕاگەیەندراوێکدا ئاماژەی به‌وه‌ كرد، مارکۆ ڕوبیۆ، وەزیری دەرەوەی وڵاتەکەی و محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق بە تەلەفۆن قسەیان کردووە. لە ڕاگەیەندراوەکەدا هاتبوو و ڕوبیۆ و سوودانی باسیان لە هەوڵەکانیان بۆ تەواوکردنی ڕێککەوتنی بازرگانیی نێوانیان کردووەتەوە. هاوکات وەزیری دەرەوەی ئەمەریکا بە بۆنەی هەناردەکردنەوەی نەوت (نه‌وتی هەرێمی کوردستان)، لە بەندەری جەیهان پیرۆزبایی لە سەرۆک وەزیرانی عێراق کرد، کە بەگوێرەی ڕاگەیەندراوکە هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێم سوود بە ئابووریی عێراق، تورکیا و ئەمەریکا دەگەیەنێت. لە ڕاگەیەندراوکەدا هاتبوو: "لە پەیوەندییە تەلەفۆنەکەدا، مارکۆ ڕوبیۆ جەختی لە گرنگیی دەستبەجێی چەککردنی ئەو گرووپە چەکدارانە کردەوە، کە بوونەتە هۆی لاوازکردنی سەروەریی عێراق، هەڕەشە بۆ سەر ژیان و بازرگانی ئەمەریکی و عێراقییەکان، تاڵانکردنی سەرچاوە داراییەکان. جێگری گوتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمەریکا هه‌روه‌ها گوتبووی: وەزیری دەرەوە پابەندبوونی ئەمەریکای بۆ کارکردنی نزیک لەگەڵ هاوبەشە عێراقییەکان بۆ پێشخستنی بەرژەوەندییە هاوبەشەکان وەک پاراستنی سەروەریی عێراق، پتەوکردنی سەقامگیریی ناوچەکە و بەهێزکردنی پەیوەندییە ئابوورییەکان دووپات کردەوە.

وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا ڕایگەیاند، مارکۆ روبیۆ بە تەلەفۆن لەگەڵ سوودانی قسەی کردووە و داوای لێکردووە پەلە بکرێت لە "چەکداماڵینی میلیشیاکان کە ئێران پشتیوانییان دەکات". بەگوێرەی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا، رۆبیۆ هەروەها پیرۆزبایی هەناردەکردنەوەی نەوتی لە رێگەی بۆریی نەوتی عێراق-تورکیاوە لە سوودانی کردووە.    بەگوێرەی راگەیێندراوێک کە لەلایەن تۆمی پیگۆت، جێگری گوتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکاوە بڵاوکراوەتەوە، روبیۆ و سوودانی تاوتوێی هەوڵەکانی تەواوکردنی گرێبەستە بازرگانییەکانی نێوان ئەمریکا و عێراقیان کردووە.   مارکۆ روبیۆ، پیرۆزبایی لە سەرۆکوەزیرانی عێراق کردووە بۆ دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوت لەڕێگەی بۆریی نەوتی عێراق-تورکیا و رایگەیاندووە، "ئەم هەنگاوە سوودی بۆ عێراق، تورکیا و کۆمپانیا ئەمریکییەکان دەبێت".   لە بەشێکی دیکەی قسەکانیدا، روبیۆ جەختی لە "پەلەکردن لە چەکداماڵینی ئەو میلیشیایانە کردەوە، کە لەلایەن ئێرانەوە پشتیوانی دەکرێن." وەزیری دەرەوەی ئەمریکا ئاماژەی بەوەداوە، ئەو گرووپانە "سەروەریی عێراق دەخەنە ژێر پرسیار، هەڕەشە لە ژیان و کاری ئەمریکی و عێراقییەکان دەکەن و سامانی عێراق بۆ ئێران بەفیڕۆ دەدەن."   وەک لە راگەیێندراوەکەی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکادا هاتووە، روبیۆ پابەندبوونی ئەمریکای بۆ کارکردنی لەنزیکەوە لەگەڵ هاوبەشە عێراقییەکان دووپاتکردەوە بۆ پێشخستنی بەرژەوەندییە هاوبەشەکان، لەوانە پاراستنی سەروەریی عێراق، بەهێزکردنی سەقامگیریی ناوچەیی و پتەوکردنی پەیوەندییە ئابوورییەکان.

هەسەدە رایدەگەیەنێت، بە پاڵپشتی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی، هێزەکانیان سەرکردەیەکی مەترسیداری داعشیان لە شاری تەبقە دەستگیر کردوە، کە سەرپەرشتی وەرگرتن و گەیاندنی چەک و کەرەستەی سەربازی و دابەشکردنیان بوە بەسەر شانەکانی داعشدا. ئەمڕۆ سێشەممە، هێزەکانی سوریای دیموکرات، راگەیەندراوێکیان بڵاوکردوەتەوە تێیدا هاتووە؛  تیمە سەربازییەکانیان  بە پاڵپشتی هێزەکانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی، ئۆپەراسیۆنێکی ورد و تۆکمەی ئەمنییان لە شاری تەبقە ئەنجامداوە، بە مەبەستی دەستگیرکردنی سەرکردەیەکی مەترسیدار لە تیرۆرستانی داعش. ئاماژەی بەوەکردوە، ئۆپەراسیۆنەکە دوای چاودێریکردنی جموجۆڵ و چالاکییەکانی تیرۆرستەکە بووە، کە ناوی ئەحمەد عەبدولقادر ئەلموسایان و خەڵکی شاری تەبقەیە و هەڵیانکوتاوەتە سەر حەشارگەکەی و توانیویانە دەستگیری بکەن. هەسەدە دەشڵێت؛ تیرۆریستەکە سەرکردەیەکی مەترسیدار بووە و  سەرپەرشتی وەرگرتن و گەیاندنی چەک و کەرەستەی سەربازی و دابەشکردنی کردوە  بەسەر شانە تیرۆریستییەکاندا،  هەروەها کارێکی دیکەی چاودێریکردنی خاڵە سەربازییەکانی هێزەکانیان بووە. لەگەڵ دەستگیرکردنی تیرۆرستەکەدا، ئەوەشیانخستوەتەڕوو هێزەکانیان دەستیان بەسەر بڕێک چەک و نارنجۆکییشدا گرتووە و جەختیش دەکەنەوە بەردەوام دەبن لە ئۆپراسیۆنەکانیان دژی پاشماوەکانی داعش و پوچەڵکردنەوەی هەموو ئەو هەوڵانەی دەدرێت بۆ تێکدانی ئاسایش و کردنە ئامانجی هاووڵاتییانی مەدەنی لە ناوچەکە.

هەڵسوڕێنەری کاروباری باڵیۆزخانەی کۆماری عێراق لە تەڕابلوس، ئەحمەد سەحاف، ئەمڕۆ سێشەممە 21ـی تشرینی یەکەمی 2025، گیانلەدەستدانی کۆچبەرێکی عێراقی لە یەکێک لە ناوەندەکانی دەستبەسەرکردن لە لیبیا ڕاگەیاند. سەحاف بە ئاژانسی هەواڵی عێراقی ڕاگەیاند: دەسەڵاتە پەیوەندیدارەکان لە دەزگای بەرەنگاربوونەوەی کۆچی نایاسایی لە دەوڵەتی لیبیا لە ڕۆژهەڵاتی پایتەختی تەڕابلوس، لە گیانلەدەستدانی کۆچبەرێکی عێراقی کورد بەناوی هۆگر ئاسۆ خدر، بەهۆی نۆرەی دڵەوە لەناو سەنتەری دەستبەسەرکردنەکەدا گیانی لەدەستداوە. سەحاف ئاماژەی بەوەدا، باڵیۆزخانەی عێراق لە تەڕابلوس لەم کاتە سەختەدا هاوخەمی قووڵی خۆی ئاراستەی خانەوادەی کۆچکردوو دەکات و داوا لە تەواوی خێزانەکان دەکات کە ڕێگە بە منداڵەکانیان نەدەن ڕێگەی کۆچی نایاسایی بگرنەبەر، چونکە ئەوە دەیانخاتە بەردەم بەرپرسیارێتی یاسایی و مەترسیی. سەحاف گوتیشی: باڵیۆزخانەی کۆماری عێراق لە تەڕابلوس پێشتر ڕێکارەکانی گەڕاندنەوەی (41) کۆچبەری تەواو کردووە کە بە شێوەیەکی نایاسایی چوونەتە ناو لیبیا، ئاماژەی بەوەدا: باڵیۆزخانەکە کاری بۆ دابینکردنی بلیتەکانی گەشت و گەڕاندنەوەی کۆچبەران بە شێوەیەکی خۆبەخشانە بۆ عێراق بە هەماهەنگی لەگەڵ وەزارەتی دەرەوە لە بەغدا و حکوومەتی هەرێمی کوردستان کردووە. سەحاف ڕایگەیاند: باڵیۆزخانەی عێراق ژمارەی تەلەفۆنی تەرخان کردووە بۆ ئەوەی خێزانی کۆچبەران بتوانن لە سەلامەتی کوڕەکانیان دڵنیا ببنەوە.

راوێژکاری ئاسایشی نیشتمانیی عیراق جەختی لەوە کردەوە کە "ئاسایشی ئێران، ئاسایشی عیراقە" و رێگە نادەن خاکی عیراق بۆ هێرشکردنە سەر ئێران بەکاربهێنرێت.  لە دیدارێکدا لەگەڵ قاسم ئەعرەجی، راوێژکاری ئاسایشی نیشتمانیی عیراق، فەرماندەی گشتیی سوپای پاسدارانی ئێران هۆشداریدا و رایگەیاند؛ ئەگەر هێرشمان بکرێتە سەر، وەڵاممان توندتر دەبێت لە شەڕی 12 رۆژە و ژیانی دوژمنانمان دەکەینە دۆزەخ. سەرلەشکر پاکپوور ئاماژەی بەوەشکرد، لە "جەنگی 12 رۆژە"دا توانیویانە بەسەر سیستمی بەرگریی موشەکیی ئیسرائیل و ئەمریکادا زاڵ بن. هاوکات داوای جێبەجێکردنی تەواوەتیی رێککەوتنە ئەمنییەکانی نێوان هەردوو وڵات و پێکهێنانی لیژنەی مەیدانیی کرد بۆ چاودێریکردنی ناوچە سنورییەکان. لە بەرامبەردا، قاسم ئەعرەجی جەختی لەوە کردەوە کە "ئاسایشی ئێران، ئاسایشی عیراقە" و رێگە نادەن خاکی عیراق بۆ هێرشکردنە سەر ئێران بەکاربهێنرێت. هەروەها پێکهێنانی لیژنەیەکی هاوبەشی بۆ چاودێریکردنی جێبەجێکردنی رێککەوتنە ئەمنییەکە پشتڕاستکردەوە. راوێژكاری ئاسایشی نیشتمانیی عیراق رایگه‌یاند: له‌پێناو مانه‌وه‌ی ئێران ئاماده‌ی شه‌هیدبوون و كاولكردنی عێراقن.

منداڵێکی سێ مانگە لە لایەن دایک و باوکییەوە بە هۆی هەژاری زۆر و نەتواین لە دابین کردنی خەرجەکانی ژیان، لە شاری کرماشان لەڕۆژهەڵاتى کوردستان بە نرخی ٢٥٠ میلیۆن تمەن بە بنەماڵەیەکی دیکە فرۆشتراوە. بە پێی ڕاپۆرتێکى ڕێکخراویی مافی مرۆڤی هەنگاو، لەم هەفتەیەدا منداڵێکی سێ مانگە لە شاری کرماشان کە ناسنامەکەی لە لای ئەوان (هەنگاو) پارێزراوە، لە لایەن بنەماڵەکەیەوە بە نرخی ٢٥٠ میلیۆن تمەن فرۆشراوە. ئەم مامەڵە پاش بڵاو کردنەوەی ڕیکلامی فرۆشتنی منداڵ لە ماڵپەڕی ئینتێرنتی کڕین و فرۆشتن «دیوار» جێبەجێ کراوە. بنەماڵەی فرۆشیار کە خەڵکی ناوچەکانی دەورووبەری شاباد بوونە و لە ئێستادا لە کرماشان نیشتەجێن، بە هۆی کێشەی زۆری ئابووری و کەم داهاتی لە سەرپەرشیاری، ناچار بوون منداڵەکەی خۆیان بفرۆشن. بنەماڵەی کڕیاریش دانیشتووی کرماشانن و بە هۆی منداڵ نەبوون لە ساڵەکانی ژیانی هاوسەرگیرییاندا، هەوڵیان بۆ کڕینی ئەم منداڵە داوە. بە وتەی سەرچاوەکان، ئەم مامەڵە بە بێ چاودێری فەرمی ناوەندە دەوڵەتییەکان و پشتگیرییەکان جێبەجێ کراوە و هەتا ئێستا هیچ جۆرە پەیگیریی یا کاردانەوەیەکی خێرا لە لایەن بەرپرسان ڕووی نەداوە. دیاردەی فرۆشتنی منداڵ لە ئێران لە ماوەی ئەم ساڵانەی دواییدا، لە پێناو هەژاریی بەریندا، تۆماری ئابووریی و نەبوونی سیستەمی پشتگیری کاریگەر بۆ بنەماڵە لاوازەکان، بە شێوەیەکی نیگەرانکەر ڕوو لە زیاد بوونە. ڕاپۆرتەکان لە شارە جیاوازەکان وەک مەشهەد، تاران و ئەهواز دەری دەخەن کە ئەم دیاردە ئیتر پەیوەندیی بە ناوچەیەکی تایبەتەوە نییە و بووەتە قەیرانێکی کۆمەڵایەتی. سەرەڕای هەبوونی ئاگادار کردنەوەیەکی زۆری شارەزایان و تەنانەت دانپێدانانی فەرمی ڕێکخراوی خۆشبژێوی کۆمەڵایەتی لەسەر بنەمای فرۆشتنی منداڵ نموونەیەکی ئاشکرای قاچاخی مرۆڤە، دەزگای دادوەریی و ناوەندە حکومەتییەکانی کۆماری ئیسلامی نە تەنیا کاردانەوەیەکی کاریگەر و مرۆڤییان نیشان نەداوە، بەڵکوو بە سەرکوتی ناوەندە مەدەنییەکان و دەستبەسەر کردنی چالاکانی بواری پشتگیری لە منداڵان، ڕێگایان بۆ خراپتر کردنی ئەم قەیرانە ئاسان کردووەتەوە.

رۆژنامەی "جمهوریەت"ی توركی، دەڵێت: داواكەی دەوڵەت باخچەلی، سەرۆکی پارتی بزوتنەوەی نەتەوەپەرستی توركیا، لەبارەی سەردانی لیژنەكەی پەرلەمان بۆ ئیمرالی مشتومڕێکی بەرفراوانی لە ناوەندە سیاسییەكانی ئەنكەرە بەدوای خۆیدا هێناوە. رۆژنامەكە لە راپۆرتێكدا ئاماژە بەوەدەكات: بەگوێرەی ئەو زانیاریانەی دەستیان کەوتووە، سەردانەکە لە کارنامەی لیژنەکەدا نییەو لەلایەن ئەندامانی لیژنەكەوە پشتیوانی ناكرێت، ژمارەیەکی زۆر لە پەرلەمانتاران بە ئاشکرا دژی ئەوەن و دەڵێن ئەمە قبوڵ ناکرێت. راشیگەیاندووە، لە نێو ئەندامانی لیژنەکەدا ژمارەیەکی بەرچاو لەبارەی پێشنیازی سەردانی ئیمرالی نتمی (تحفط) یان هەيە، لە کاتێکدا هەندێکی تر  لە پەرلەمانتاران بە وریاییەوە مامەڵەی لەگەڵ دەكەن، هەندێکی تریشیان دەڵێن، هەنگاوێکی لەو شێوەیە لە دەرەوەی چوارچێوەی کاری لیژنەکەیە. هەندێكی تریش لە ئەندامانی لیژنەكە بەتوندی دژایەتی بیرۆکەی سەردانی ئیمراڵی دەکەن و دەڵێن، ئەمە ناكرێت، نە ئەرکی لیژنەکەیە و نە هەنگاوێکی سیاسی دروستە، ئەو پەرلەمانتارانەی ئەم بۆچوونەیان هەیە، ئاماژە بەوەدەكەن، سەردانێکی لەو شێوەیە گومان لەبارەی شەرعیەتییەکەی دروست دەکات و رەنگدانەوەی لەسەر کاری لیژنەکە دەبێت. بەگوێرەی رۆژنامە توركیەكە، لەگەڵ ئەوەشدا پارتی داو گەشەپێدان دەرگاکەی بە تەواوی دانەخستووەو رایگەیاندووە، هێشتا هیچ سەردانێک پلانی بۆ دانەنراوە، بابەتەکەشی بۆ هەڵسەنگاندنی لیژنەکە جێهێشتووە، ئەمەش ئەو بڕوایە بەهێزتر دەکات کە پرۆسەکە لە ئاستێکی تەکنیکیدا بەرەوپێش دەچێت نەک سیاسی. دوابەدوای لێدوانەکەی باخچەلی، لە پشت پەردەوە پرسیارێکی دووبارەبووەوە دەكرێت: ئایا باخچەلی ئەم پێشنیازەی وەک بانگهێشتێکی راستگۆیانە پێشکەش کردووە، یان ئەم لێدوانەی بۆ فشارخستنە سەر حکومەت و لیژنەکە داوە؟.

هێزەکانی سوریای دیموکرات پێشوازییان لە شاندێکی حکومەتی سوریا لە شاری تەبقە لە باکووری ڕۆژهەڵاتی سوریاکردووە، ڕایانگەیاند ژمارەیەک لە دەستگیرکراوانی هێزەکانی حکومەتیان ڕادەستکردوەتەوەو ئەمەش "وەک ئاماژەیەک بۆ نیازپاکی".  لە بەیاننامەیەکدا، هێزەکانی (هەسەدە) ڕایگەیاند، لیژنەیەکی سەربازی هێزەکانیان  پێشوازییان لە شاندێکی حکومەتی سوریا کردوە لە شاری تەبقە کە لەژێر کۆنترۆڵی هێزەکانی سوریادایە.  لە کۆبوونەوەکەدا باس لە "ئەو گرژییانەی لە دەوروبەری گەڕەکەکانی شێخ مەقسود و ئەشرەفیە لە حەلەب ڕوودەدەن، و ڕێگاکانی چارەسەرکردنی ئاشتیانەیان بە شێوەیەک کە گەرەنتی ئاسایش و سەقامگیری دانیشتووان بکات و ڕێگری لە هەر جۆرە پەرەسەندنێکی مەیدانی بکات"، بە گوێرەی ڕاگەیەندراوەکە.  هەسەدە ئاماژەی بەوەدا کە "ژمارەیەک دەستگیرکراوی هێزەکانی حکومەتی دیمەشقیان ڕادەستکردووە، کە لەم ماوەیەی دواییدا لە شوێنی جیاواز دەستگیرکراون، وەک ئاماژەیەک بۆ نیازپاکی". لە میانی کۆبوونەوەکەدا، لیژنەی هەسەدە  "پابەندبوونی بەردەوامی خۆی بە پەسەندکردنی چارەسەری ئاشتیانە و پاراستنی سەقامگیری و پاراستنی هاوڵاتیانی مەدەنی لە هەموو بوارەکاندا" دووپاتکردەوە.  بەگوێرەی میدیا ناوخۆییەکان، شاندەکەی سوریا سەر بە وەزارەتی ناوخۆیە و بریتین لە محەمەد عەبدولغەنی فەرماندەی ئاسایشی ناوخۆی حەلەب و سەراقە عاموری بەرپرسی ئاسایشی گشتی ناوچەی عەفرین. ڕۆژێک پێشتر هێزەکانی ئاسایشی ناوخۆ (ئەسەییش) لە حەلەب، "بەردەوامی هێرش و ئیستفزازی هێزەکانی حکومەتی کاتی و چەکدارەکانیان" ئیدانەی کرد، بە ئاماژەدان بە هێزەکانی حکومەت. 

بنیامین نەتانیاهوو، سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل ڕایگەیاند، سوپای وڵاتەکەی 153 تۆن تەقەمەنیان لە ناوچە جیاوازەکانی غەززە بەکارهێناوە. نەتانیاهوو لە وتارێکدا بەبۆنەی دەستپێکردنی خوولی زستانەی پەرلەمانی ئیسرائیل "کنێست" ڕایگەیاند، پاش کوژرانی دوو سەربازمان لەلایەن حەماسەوە لە غەززە،  یەکشەممە بە 153 تۆن تەقەمەنی، غەززەمان بۆردوومان کرد. ڕۆژی یەکشەممەی ڕابردوو، سوپای ئیسرائیل کوژرانی دوو سەربازیی وڵاتەکەی لە کەرتی غەززە ڕاگەیاند، پاش درووستبوونی پێکدادان لەگەڵ چەکدارانی حەماس لە ڕەفەح. ئیسرائیل حەماس بە پێشێلکردنی ڕێککەوتنی ئاگربەست تۆمەتبارکرد و زنجیرەیەک هێرشی لە غەززە ئەنجامدا. لای خۆیەوە حەماس بێئاگایی خۆی لە پێکدادانەکەی ڕەفەح ڕاگەیاند و پابەندبوونی خۆی بە ئاگربەستەوە دووپاتکردەوە. بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل، ئاماژەى بۆ ئەوەشکرد،  هێشتا جەنگ كۆتایی نەهاتووەو دوێنێ بینیمان چۆن حەماس رێككەوتنی ئاگربەستی پێشێل كرد.، وتیشى:  هێرشمان كردە سەر دەیان ئامانج لە كەرتی غەززە بۆ وەڵامدانەوەی پێشێلكردنی رێككەوتنی ئاگربەست لەلایەن حەماسەوە.  ئەو باسى لەوەکرد کە چەكمان بەدەستەوەیەو دەستێكی ترمان درێژە بۆ هەر كەسێك كە ئاشتی بوێت، سیاسەتی من ئەوەیە ئاشتی لەگەڵ بەهێزەكان دەكرێن نەك لاوازەكان. 

لە ماوەی کەمتر لە سێ هەفتەدا، لانیکەم 10 ژن لە شارە جیاوازەکانی ئێران و ڕۆژهەڵاتی کوردستان لەلایەن هاوسەر یان کەسە نزیکەکانی خێزانەکانیانەوە کوژراون، دیاردەیەک کە ئامارەکان دەریدەخەن بە شێوەیەکی مەترسیدار لە زیادبووندایە. ڕۆژنامەی "ئیعتیماد"ی ئێرانی لە ڕاپۆرتێکدا بڵاویکردەوە، ژنە کوژراوەکان خەڵکی پارێزگاکانی ورمێ، سنە، سیستان و بەلوچستان، تاران و هەمەدان بوون. بەگوێرەی ڕاپۆرتەکە، زۆرینەی ئەو ژنانە بە بیانووی "شەرەف" یان بەهۆی کێشەی خێزانییەوە دەکوژرێن. ڕۆژنامەکە هۆشداری دەدات کە ئامارەکانی کوشتنی ژنان لە وڵاتەکەدا پێنج هێندە زیادیانکردووە و زۆرینەی قوربانییەکانیش، قوربانیی توندوتیژیی خێزانی بوون. "ئیعتیماد" دەنووسێت، لە ئێستادا "ڕۆژ نییە لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکاندا هەواڵی کوشتن و توندوتیژیی خێزانی بەرامبەر بە ژنان لە ئێران بڵاونەکرێتەوە و نەبیسترێت." پێشتریش ڕێکخراوی مافی مرۆڤی "هەنگاو" ڕایگەیاندبوو، تەنها لە مانگی حوزەیرانی ئەمساڵدا، لانیکەم 14 ژن لە شارە جیاوازەکانی ئێران کوژراون، کە زۆرینەیان لەلایەن هاوسەرەکانیانەوە بووە. ئەم توندوتیژییانە لە کاتێکدایە کە بەپێی ئامارە فەرمییەکانی ناوەندی ئاماری ئێران، نایەکسانییەکی گەورەی ئابووری لە نێوان ژنان و پیاواندا هەیە: ڕێژەی بێکاریی ژنان: دوو هێندەی پیاوانە. ڕێژەی دامەزراندنی ژنان: پێنج هێندە کەمترە لە پیاوان.

ئەمڕۆ ساڵڕۆژی ئازادکردنی شاری ڕەققەی سوریایە لەژێر دەستی داعش لەلایەن شەڕڤانانەوە و هەسەدەش ڕایدەگەیەنێت: ڕێگە بە گەڕانەوەی هیچ جۆرە تیرۆرێک نادەن و سازش لەسەر خوێنی شەهیدانی ئازادیی ناکەن لە بەرامبەر دوژمنانی ئازادیی. ئەمڕۆ 20ی تشرینی یەکەم هەشت ساڵ بەسەر ئازادکردنی شاری ڕەققەی سوریایە پایتەختی خەلافەتەکەی داعشە، لەسەر دەستی شەڕڤانان لە ڕۆژئاوای کوردستان و لە ساڵڕۆژەکەشدا هێزەکانی سوریای دیموکرات- هەسەدە- پەیامێکی بڵاوکردەوە و ڕایگەیاند: شەڕڤانانی نێر و مێ و تەواوی پێکهاتەکان پێکەوە پایتەختی خەلافەتێکی مەترسیدار و تاریکپەرستیان لەناوبرد و سەرکەوتنێکی مێژوییان تۆمارکرد. هەسەدە: ڕەققە سەردەمێک پایتەختی تیرۆر بوو، بەڵام ئێستا هێمای ڕزگاریی و پێکەوژیانە و خواست و نەبەزیی گەلانی ناوچەکەیە، سەرکەوتنەکە بە خوێنی شەهیدان نوسراو و پیرۆزکراوە و بەو جۆرە دەمێنێتەوە. هەسەدە لە ڕاگەیەندراوەکەیدا ئاماژەی بەوەشداوە، شکۆی مرۆڤ لەسەرو هەموو شتێکەوەیە و ناهێڵن دوژمنانی ئازادیی یاریی بە چارەنوسی گەل بکەن، بە هیچ جۆرێک ڕێگە بە گەڕانەوەی تیرۆر نادەن لەژێر هەر ناو و بەرگێکدا بێت، هیچ کاتیش سازش لەسەر خوێنی شەهیدان و ئامانجەکان ناکەن...

ئەندامی ڕێکخراوی سی پی تی ئەمریکیی کامەران عوسمان ڕایگەیاند، دەوڵەتی تورک هەڵمەتێکی فراوانیان بۆ تاڵانکردن و بڕینەوە و وێرانکردنی دارستانەکانی بادینان دەست پێکردووە، تەواوی دارەکان بە تراکتۆری مەدەنی، دەگوازرێنەوە بۆ ناو تورکیا. کامەران عوسمان ئەندامی ڕێکخراوی سی پی تی ئەمریکیی ڕایگەیاند، لە سەرەتای مانگی ئەیلوولەوە، سوپای تورکیا هەڵمەتێکی فراوانی بڕینەوەی دارستان و پارچە پارچەکردنی دارەکانی کوردستانی لە ناوچەکانی زاپ و ئاڤاشین، لە سنووری شارۆچکەی ئامێدی دەستپێکردووە. وتیشی: دارەکان بە شۆفڵ و حەفارە دەردەهێندرێن و بە ئامێری بڕەڕی پێشکەوتوو پارچە پارچە دەکرێن. ئاماژەی بەوەشدا، “تەواوی دارەکان بە تراکتۆری مەدەنی، دەگوازرێنەوە بۆ ناو تورکیا و بەشێکی بۆ سووتەمەنی سوودی لێوەردەگیرێت، بەشە زۆرەکەشی بۆ درووستکردنی کورسی و قەنەفە و کەلوپەلی لە تەختە دروستکراوی ناو ماڵ لەلایەن کارگەکانی تورکیاوە بەکاردەبرێن و دواتر ئەم کەلوپەلانە دەنێردرێنەوە ناو بازاڕەکانی کوردستان و بە دانیشتووانی هەرێمی کوردستان دەفرۆشرێنەوە!.” کامەران عوسمان  ئەوەشی ڕاگەیاند، “پاراستنی سنوور و ژینگە و دارستانەکانی کوردستان لە بەرنامە و پرۆگرامی چ حزبێکی کوردستانی دایە؟! لەبەر شەڕە پەڕۆی هەڵبژاردن و درووشمی ڕەنگا و ڕەنگ، کام حزب ئاگای لە وێرانکردنی ژینگەی سەوزی کوردستانە؟!”