سێ وڵات داوا لە حـ.ـە.ما.س دەکەن پلانەکەى ترەمپ قبوڵ بکات

تەلەفزیۆنى فەرمى سوریا لەزارى سەرچاوەیەکى ئاگادارەوە گواستییەوە، وەزارەتى دەرەوەى فەڕەنسا پێشنیازی بۆ دیمەشق و هەسەدە کردووە دانوستانەکان بۆ هەرێمى کوردستان، ئوردن یاخود سعودیە بگوازنەوە، بەرپرسێکى ئەنجومەنى سوریاى دیموکراتیش دەڵێت رێککەوتنى 10ى ئازار بە جێبەجێنەکراوى ماوەتەوە. ئاماژە بەوەشکراوە، وەزارەتى دەرەوەى فەڕەنسا هەروەها لەگەڵ بەرپرسانى هەسەدە تاوتوێی فراوانکردنى ئەو وڵاتانەیان کردووە کە دەکرێت رێککەوتنى هەسەدە و دیمەشق لە خۆبگرن، لەناویاندا وڵاتانى عەرەبى و هەرێمى و تورکیا. بەڵام ئەو سەرچاوەیە ڕوونی کردەوە کە "حکومەتی سوریا پابەندە بە هەڵوێستی خۆیەوە کە دەبێت کۆبوونەوەکە لە دیمەشق بەڕێوەبچێت". بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی کە "کێشەکانی لەگەڵ هێزەکانی سوریای دیموکرات پرسگەلێکی ناوخۆیی و نیشتمانین کە دەبێت چارەسەر بکرێن و گفتوگۆی لەسەر بکرێن لەنێوان خودی سوورییەکاندا، لەناوخۆی وڵاتدا، نەک لەدەرەوەی ئەو وڵاتە".  لەدواى رێککەوتنى 10ى ئازارى نێوان مەزڵوم عەبدى فەرماندەى گشتى هەسەدە و ئەحمەد شەرع سەرۆکى کاتى سوریا، گفتوگۆ و دانوستان لەنێوان هەسەدە و دیمەشق بۆ جێبەجێکردنى رێککەوتنەکە ئەنجامدرا، بەڵام ئەنجامێکى ئەوتۆیان لێنەکەوتەوە. سەرچاوەیەکی نزیک لە هێزەکانی هەسەدەش بۆ تەلەفزیۆنی سوریا پشتڕاستی کردەوە کە دانوستانە سیاسییەکانی نێوان حکومەتی سوریا و هێزەکانی سوریای دیموکرات وەستاون تەنانەت پێش ئەوەی دیمەشق ڕەتکردنەوەی بەشداریکردن لە کۆبوونەوەی پاریس ڕابگەیەنێت. ئەمەش لە وەڵامی "کۆنفرانسی پێکهاتەکان" بوو کە ئەم دووەمیان لە مانگی ئابی ساڵی ڕابردوودا لە حەسەکە ڕێکخستبوو. عەلى رەحمون جێگرى هاوسەرۆکى ئەنجومەنى سوریاى دیموکرات بە ئاژانسى نۆرس پرێسى راگەیاند، رێککەوتنی 10ی ئازار لەدوای واژۆکردنی هیچ پێشکەوتنێکی بەدەستنەهێناوە، سەرەڕای ڕێککەوتن لەسەر بنەما گشتییەکان. ئاماژەی بەوەشکرد، بڕگەی یەکەمی ڕێککەوتنەکە بەشداریکردنی هەموو سوریاییەکان لە دامودەزگا و ئیدارەکانی دەوڵەتدا دیاریکردووە، "بەڵام ئەوەی ڕوویدا، دوورخستنەوەی زۆرینەی گەلی سوریا بوو، هەروەها سنووردارکردنی دامەزراوە و وەزارەتەکان بوو بۆ گروپێکی سنووردار بۆ حکومەتی نوێ". روونیشیکردەوە، "حکومەت هەوڵدەدات خۆی لە پابەندبوونەکانی بدزێتەوە لەکاتێکدا سورییەکان درک بەوە دەکەن ڕێککەوتنەکە لە هەلومەرجێکی سەختدا کراوە". سەبارەت بە بڕیارەکەی حکومەتی سوریا بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی گەل، رەحمون وتی، "ناتوانرێت بە هەڵبژاردنی راستەقینە هەژمار بکرێت بە لەبەرچاوگرتنی دوورخستنەوەی باکوری ڕۆژهەڵاتی سوریا کە یەک لەسەر سێی وڵاتەکە پێکدەهێنێت، لەگەڵ سوەیدا و بەشێکی زۆری پەنابەرانی سوریا لە دەرەوەی وڵات".  رۆژى 10 ى ئازارى 2025، مەزڵوم عەبدی فەرماندەی گشتی هێزەكانی سوریای دیموكرات (هەسەدە) و ئەحمەد شەرع سەرۆكی سوریا رێككەوتنێكی هەشت خاڵیان واژۆكرد، كە تێیدا جەخت لە تێكەڵكردنی دامەزراوە مەدەنی و سەربازییەكانی ئیدارەی خۆسەر لە گەڵ دیمەشق كراوەتەوە. رێككەوتنەكە لەلایەن هەریەكە لە مەزڵوم عەبدی و ئەحمەد شەرعەوە واژۆكراوە دوای كۆبوونەوەی نێوانیان لەرۆژی 10 ی ئازاری 2025، كە تایبەتە بە تێكەڵكردنی دامەزراوەكانی ئیدارەی خۆسەر لەگەڵ حكومەتی دیمەشق، راگەیاندنی ئاگربەست و مافەكانی كورد لە دەستور، ئەوەش بەپێی دەقی رێككەوتنەكە كە سەرۆكایەتی كۆماری سوریا بڵاویكردووەتەوە. خاڵی یەكەمی رێككەوتنەكە تایبەتە بە گرەنتی مافی سەرجەم هاوڵاتییانی سوریا لە نوێنەرایەتی و بەشداریكردنیان لە پڕۆسەی سیاسی و سەرجەم دامەزراوەكانی دەوڵەت، خاڵی دووەمیش تاییەتە بەوەی كە مافە دەستورییەكانی كورد گرەنتی دەكرێت و كۆمەڵگەی كوردی كۆمەڵگەیەكی ڕەسەنە لە دەوڵەتی سوریا.

سەرچاوەیەک لە ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق  ڕاگەیاند، کەمێک پێش ئێستا کۆبوونەوەی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق کۆتاییهات و کۆبوونەوەکەدا پرسی هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان تاوتوێکراوە. گوتیشی؛ ئەنجوومەنی وەزیران پێشوازی لە دواین هەنگاوی وەزارەتی نەوت و وەزارەتی سامانە سروشتییەکان کردووە بۆ دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوت و ئەمەش ئاراستەی لیژنەی ڕاوێژکاری وەزارەتی نەوت کراوە بۆ پەسەندکردنی هاوکات باس لەوەشکراوە وەزارەتی نەوت ڕەزامەندی دەربریووە لەبری پێدانی 16 دۆلار نەوت بە کۆمپانیاکان بدات. لە پێشهاتێکی بەپەلەدا، حکومەتی هەرێمی کوردستان و حکومەتی فیدراڵی عێراق گەیشتنە رێککەوتن لەسەر رادەستکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان بە بەغداد. بەپێی ئەم رێککەوتنە نوێیە، سەرجەم ئەو نەوتەی لە هەرێم بەرهەم دێت، جگە لەو بڕەی پەیوەندی بە کۆمپانیاکانی ئەپیکۆرەوە هەیە، تەنها 50 هەزار بەرمیل نەوتی لێ گل دەدرێتەوە بۆ پێداویستی ناوخۆ، باقییەکەی دیکە راستەوخۆ رادەستی کۆمپانیای سۆمۆ (کۆمپانیای بازاڕکردنی نەوتی عێراق) دەکرێت. دوای گفتوگۆیەکی زۆر و لە چوارچێوەی هەوڵەکان بۆ چارەسەرکردنی دۆسیەی نەوت و بودجە، ئەمڕۆ حکومەتی هەرێمی کوردستان و حکومەتی فیدراڵی عێراق گەیشتنە رێککەوتنێکی گرنگ. ئەم رێککەوتنە بە هەنگاوێکی ئەرێنی دادەنرێت بۆ کۆتاییهێنان بە بەشێک لە کێشە هەڵپەسێردراوەکانی نێوان هەولێر و بەغدا، بە تایبەتی لەسەر پرسی هەناردەکردنی نەوت و داهاتەکانی. بە گوێرەی زانیارییەکان، ئەم رێککەوتنە نوێیە بە وردی چۆنیەتی تەسلیمکردنی نەوتی هەرێمی کوردستانی دیاریکردووە. تەنها 50 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانە بۆ پێداویستی ناوخۆی هەرێمی کوردستان دەهێڵدرێتەوە، واتا "گل دەدرێتەوە" بۆ بەکارهێنان لە پاڵاوگە و پڕۆژە ناوخۆییەکان. سەرەڕای ئەم بڕە و ئەو بڕەی کە پەیوەندی بە کۆمپانیاکانی ئەپیکۆرەوە هەیە (کە کێشەی لەسەرە و لە ڕێککەوتنەکەدا جیا کراوەتەوە)، باقییەکەی دیکەی کۆی بەرهەمهێنانی نەوتی هەرێم راستەوخۆ رادەستی کۆمپانیای سۆمۆی عێراقی دەکرێت. ئەمەش واتای ئەوەیە کە بەغداد دەستبەرداری ئەو بڕە نەوتە دەبێت کە پێشتر لە رێگەی تورکیاوە هەناردە دەکرا و کۆنترۆڵی زیاتری بەسەر داهاتەکانی نەوتی هەرێمدا دەبێت.

ئاڵدار خەلیل، ئەندامی دەستەی سەرۆکایەتیی پارتی یەکێتیی دیموکرات (پەیەدە)، جەخت لەسەر ئەوە دەکاتەوە، کە لە دۆخی ئێستای سووریادا ئەنجامدانی هەڵبژاردنەکانی ئەنجوومەنی گەلی سووریا بە رەوا نابینن، چونکە حکومەتی دیمەشق سیستەمێکی دیموکراسیی بنیاتنەناوە و هەڵبژاردن بەبێ یەکێتیی نەتەوەیی سەرناکەوێت. هاوکات خەلیل لامەرکەزییەت بە باشترین چارەسەر بۆ داهاتووی سووریا دەزانێت و ئامادەیی خۆیان دەردەبڕن بۆ گفتوگۆ لەسەری. ئاڵدار خەلیل، یەکێک لە سەرکردە دیارەکانی پەیەدە، لە لێدوانێکیدا رایگەیاندووە، کە لە بارودۆخی پڕ ئاڵۆزیی ئێستای سووریادا، ئەنجامدانی هەڵبژاردنەکانی ئەنجوومەنی گەلی سووریا بە شیاو و رەوا نازانن. ئەو روونی کردەوە، کە هەڵبژاردن بە واتای دیموکراسی دێت، بەڵام حکومەتی نوێی دیمەشق تا ئێستا هیچ سیستەمێکی دیموکراسیی دامەزراندووە. بە گووتەی خەلیل، نەبوونی بنەمایەکی دیموکراسیی راستەقینە و یەکێتیی نەتەوەیی وای لێدەکات هەر پرۆسەیەکی هەڵبژاردن لە ئێستادا سەرکەوتوو نەبێت و کێشەکان قوڵتر بکاتەوە. لەسەر پرسی قۆناغی داهاتووی سووریا و دۆزینەوەی چارەسەرێکی هەمیشەیی، ئاڵدار خەلیل پێیوایە کە "باشترین چارەسەر بۆ دۆخی سووریا سیستەمی لامەرکەزییە." ئەم رێگاچارەیە، بە بڕوای پەیەدە، دەتوانێت ماف و خواستەکانی پێکهاتە جیاوازەکان لە ناو سووریادا دابین بکات و بەشداریکردنیان لە بەڕێوەبردنی وڵاتدا مسۆگەر بکات. خەلیل ئاماژەی بەوەشدا، کە ئەوان ئامادەن جۆرەکانی سیستەمی لامەرکەزییەت لەگەڵ بەرپرسانی دیمەشق تاوتوێ بکەن. ئەمەش نیشانەیەک بۆ کرانەوەیان لە گفتوگۆیەکی جددی و بنیاتنەرانەیە بۆ دۆزینەوەی چارەسەرێکی سیاسی درێژخایەن و سەقامگیر لە سووریادا.

بەڕێوەبەرى گشتیی کۆمپانیاى بەبازاڕکردنى نەوتى عێراق ( سۆمۆ ) رایگەیاند: سەرجەم گرێبەست و پابەندبوونەکانیان لەگەڵ ئەو کۆمپانیایانە تەواو کردووە کە نەوتی هەرێمی کوردستان دەکڕن و هەناردەکردنەوەى ئەو نەوتە شکۆمەندی عێراق وەک سەرچاوەیەکی سەرەکی هەناردە بۆ بازاڕی ئەورووپا دەگەڕێنێتەوە. ئەمڕۆ سێشەممە کۆمپانیای بەبازاڕکردنی نەوتی عیراق (سۆمۆ)، رایگەیاند کە هەموو گرێبەست و پابەندییەکانی لەگەڵ ئەو کۆمپانیایانەی نەوتی بەرهەمهێنراوی هەرێمی کوردستانیان دەکڕی، کۆتاییپێهێناوە. هاوکات جەختیشی کردەوە کە دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێم، شکۆی عیراق وەک سەرچاوەیەکی سەرەکی بۆ "بازاڕی تینووی ئەوروپا" دەگەڕێنێتەوە. عەلی نەزار شەتەری، بەڕێوەبەری گشتیی کۆمپانیاکە، بە ئاژانسی هەواڵی عیراقی (واع)ی راگەیاند: "ئەوەی لە هەرێمی کوردستان رویدا، بابەتی لێکتێگەیشتن و دانانی میکانیزمی کارکردنە،" و ئاماژەی بەوەشکرد کە "یاسا بەسەر هەموواندا جێبەجێ دەبێت." رونیکردەوە کە "وەزارەتی نەوتی فیدراڵی و وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی هەرێمی کوردستان لە چوارچێوەی یەک ستراتیژدا کاردەکەن، بەو پێیەی نەوتی بەرهەمهێنراو نەوتی عیراقییە، و تایبەتمەندییەکە تەنها لە سروشتی پەیوەندیی نێوان حکومەتی هەرێم و ئەو کۆمپانیایانەدایە کە لەوێ کاردەکەن." وتیشی: "حکومەتی فیدراڵی و حکومەتی هەرێم و کۆمپانیا بەرهەمهێنەرەکان پێویستیان بە تەواوکردنی میکانیزمی جێبەجێکردنی یاسای بودجەیە، و لەم بارەیەوە گەیشتوونەتە لێکتێگەیشتنی هاوبەش،" و رونیکردەوە کە "هەوڵەکان بەردەوامن بۆ گەیشتن بە رێککەوتنێکی کۆتایی کە رێگە بدات بە دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنی نەوتی خاو بۆ بەندەری جەیهانی تورکی." شەتەری لە درێژەدای لێدوانەکەیدا وتی: "نەوتی خاوی بەرهەمهێنراو لە هەرێمی کوردستان لە ئێستادا هەناردە ناکرێت، بەڵکو لەناوخۆی هەرێمدا بەکاردەهێنرێت، و ئێمە بەپێی یاسای بودجەی ساڵی 2025 کاردەکەین بۆ ئەوەی بڕە زیادەکان لە دوای بەکاربردنی ناوخۆیی بگۆڕدرێن بۆ هەناردە،" و ئاماژەی بەوەشکرد کە "کۆمپانیای بەبازاڕکردنی نەوت (سۆمۆ) هەموو گرێبەست و پابەندییەکانی لەگەڵ کۆمپانیا کڕیارەکاندا کۆتاییپێهێناوە و ئامادەیە بۆ وەرگرتنی بڕەکان هەر کاتێک لەلایەن کۆمپانیا بەرهەمهێنەرەکان و حکومەتی هەرێمەوە هەناردە بکرێن." جەختیشی کردەوە کە "تا ئێستا (سۆمۆ) هیچ بڕە نەوتێکی لە وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی هەرێم وەرنەگرتووە، و پەیوەندییە گرێبەستییەکە لەنێوان وەزارەت لە کوردستان و کۆمپانیا بەرهەمهێنەرەکاندا دەمێنێتەوە."

 سەرۆك وەزیرانی عێراق،  دەڵێت: عێراق نوێنەرایەتی مۆدێلێکی ناوازەی دیموکراسی دەکات، دیموکراسی لە عێراق سەرکەوتوو بووە، هەموو وڵاتانی جیهان دانیان پێدا ناوە. لە میانى كۆنفرانسی چاودێری دیموكراسی  لە بەغدا، محمەد شیاع سودانی، سەرۆك وەزیرانی عێراق، وتارێکى پێشکەشکردو وتى: عێراق سەدان هەزار شەهیدی پێشکەش کردووە، ئەمە جگە لە تەسفیەکردنی چەندین کەسایەتی دیار و باجی شەڕە بێماناکانی داوە". جەختیشی لەوە کردەوە، "ئەگەر وڵاتێک هەبێت شایەنی ئاهەنگی دیموکراسی بێت، ئەوا عێراقە". ناوبراو ئەوەشى باسکرد کە هیچ بەدیلێک بۆ رێبازی دەستووری نییە، ناشگەڕینەوە بۆ دواوە. وازهێنان لە دەنگی هەڵبژاردن واتە بوونی جێگرەوەیەكی گەندەڵ، رێگای دیموکراسی هەمیشە پێویستی بە کاری زیاتر دەبێت. لەبەشێکى دیکەى وتارەکەیدا  سەرۆك وەزیرانی عێراق جەختى کردەوە کە ئەگەر وڵاتێک هەبێت مافی ئەوە هەبێت ئاهەنگی دیموکراسی بگێڕێت، ئەوە عێراقەو سەدان هەزار شەهیدی پێشکەش کردووە، هاوشانی لەناوچونی چەندین کەسایەتی دیار و باجی گەورە  شەڕە بێهودەكانی داوە.   سودانى وتیشى: حکومەتەکەمان کاری کردووە بۆ پشتگیریکردنی هەموو ئەو ئازادییانەی دەستور گەرەنتی کردووە، هەڵبژاردن میکانیزمی بنەڕەتی سیستەمی دیموکراسیەو لە کاتی خۆیدا بەڕێوەدەچێت و پاڵپشتی تەواومان پێشکەش کردووە.

سەرۆک وەزیرانى ئیسرائیل ڕایدەگەیەنێت دەوڵەتی ئیسرائیل لە قۆناغێکی چارەنووسسازدایە و ئاماژەى بەوەکرد ئۆپەراسیۆنێکی بەهێزمان لەغەززە دەستپێکردووە. ئەمڕۆ سێشەممە بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل، بۆ جاری ٤٤هەمین لە دادگاییکردنیدا ئیفادە دەدات، لێکۆڵینەوە چەقبەستووەکانی نەتانیاهۆ لە کاتێکدایە سوپاى ئیسرائیل لەشەوى ڕابردووە هێرشەکانی لە غەززە دەستپێکردوەتەوەو  ماوەى دادگاییکردنەکەشى ٨ کاتژمێر و نیو دەخایەنێت، تا کاتژمێر ٦:٠٠ی ئێوارە.  لە سەرەتای دانیشتنەکەدا، سەرۆکوەزیران گلەیی لە درێژایی چاوەڕوانکراوەکەی کرد و پشتڕاستیکردەوە کە ئیسرائیل "ئۆپەراسیۆنێکی بەهێز لە غەززە" دەستیپێکردووە. دوو بەرپرسی ئیسرائیلی پێشتر بۆ سی ئێن ئێن پشتڕاستیان کردبووەوە کە سوپای ئیسرائیل لە ئێستاوە دەستی بە لەشکرکێشی زەمینی بۆ سەر شاری غەززە کردووە. کەناڵەکە لە زاری یەکێک لە بەرپرسانەوە بڵاویکردووەتەوە، ئۆپەراسیۆنی زەمینی لە شاری غەززە لە سەرەتادا "بە هێواشى و وردە وردە" دەبێت. بە گوێرەی ئەو شایەتحاڵانەی کە لەگەڵ ئاژانسی فرانس پرێس قسەیان کردووە، شاری غەززە بەرەبەیانی ئەمڕۆ سێشەممە تووشی بۆردومانی قورسی ئیسرائیل بووە. ئەمەش دوای ڕۆژێک هات لە سەردانی مارکۆ ڕوبیو وەزیری دەرەوەی ئەمریکا بۆ ئیسرائیل و  بە مەبەستی دەربڕینی پاڵپشتی. تەلەفزیۆنی فەلەستینی ڕایگەیاند کە لە بەرەبەیانی ئەمڕۆوە ٣٨ کەس لە هێرشەکانی ئیسرائیل بۆ سەر کەرتی غەززە کوژراون. وەزارەتی دەرەوەی فەڵەستین ڕۆژی سێشەممە داوای دەستێوەردانی نێودەوڵەتی "ناوازە و بەپەلە"ی کرد بۆ پاراستنی خەڵکی مەدەنی و ڕاگرتنی "تاوانە گەورەکان" لە شاری غەززە، لە کاتێکدا سوپای ئیسرائیل دەستپێکردنی هێرشی زەمینی خۆی بۆ سەر ئەو شارە ڕاگەیاند. وەزارەتەکە لە بەیاننامەیەکدا ئاماژەی بەوەکردووە، ئەوەی ڕوودەدات پێداگرییە لەسەر بەئامانجگرتنی خەڵکی سڤیل و گۆڕینی شاری غەززە بۆ گۆڕێکی بەکۆمەڵ و زەوییەکی ناجێگیری نیشتەجێبوون، هەروەک چۆن ڕووبەری فراوانتری کەرتی غەززە، نزیکەی یەک ملیۆن فەڵەستینی ناچاردەکات هەڵبێن و لە بازنەیەکی توندی مردندا بجوڵێن، بەگوێرەی ئاژانسی هەواڵ و زانیاریی فەلەستین (وافا). لەلایەکی دیکەوە، وتەبێژی ئیسرائیل بە زمانی عەرەبی، عەقید ئەڤیخای ئەدرەعی، ڕایگەیاند کە ئیسرائیل "دەستیکردووە بە لەناوبردنی ژێرخانی حەماس لە شاری غەززە"، بەمەش دەستپێکردنی هێرشە سەرەکییەکانی ناوچەکە پشتڕاستکردەوە.  

بودجەی ساڵی (2026)ی وەزارەتی جەنگی ئەمەریکا پێشکەوتنێكی روونى لە هاوکاری دارایی بۆ هێزی پێشمەرگەی کوردستان (هێزی پاراستنی هەرێمی کوردستان) دەرخستووە، لە بەرمبەردا ئەم هاوکارییەى بۆ هێزە عێراقییە فیدراڵییەکان كەمكردووەتەوە، ئەمەش رەنگە ئاماژەیەک بێت بۆ ئەوەی بایەخی واشنتۆن و حیساباتی سەربازی لە بەرژەوەندی هەرێمی کوردستان لەسەر حیسابی بەغداد گۆڕانی بەسەرهاتبێت. بەگوێرەی بودجەی نوێی ئەمەریکا، (61) ملیۆن و (140) هەزار دۆلار بۆ پاڵپشتی  هێزی پێشمەرگە لە ساڵی 2026 تەرخانکراوە، کە بە بەراورد بە بودجەی ساڵی 2025, (4.7) ملیۆن دۆلار زیادیکردووە. لەكاتێكدا پاڵپشتی دارایی بۆ وەزارەتی بەرگری عێراق لە  (189.1) ملیۆن دۆلار لە بودجەی 2025 بۆ تەنها (48.2) ملیۆن دۆلار لە بودجەی 2026 کەم دەکرێتەوە. بە وتەی چاودێران، زیادبوونی هاوکارییەکان بۆ هێزی پێشمەرگە، گوزارشت لە متمانەی واشنتۆن و هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بە هەرێمی کوردستان و توانای هێزە ئەمنییەکانی بۆ روبەڕوبوونەوەی ئاستەنگە ئەمنییەکان دەکات، هەندێک سەرچاوەش باس لە خواستێکی ئەمریکی دەکەن بۆ گۆڕینی هەرێمی كوردستان بۆ ناوەندێکی سەرەكی لە ناوەندەكانی دژە تیرۆر لە ناوچەکەدا. کیفاح مەحمود،  راوێژکاری راگەیاندنی مەسعود بارزانی، سەرۆکی پارتی دیموکراتی کوردستان، پێی وایە، گرنگیدانی ئەمریکا بۆ پەرەپێدان و هاوکاریکردنی هێزە کوردییەکان، رەنگە بەشێکی بگەڕێتەوە بۆ بێ متمانەیی و ترسی واشنتۆن لە بەغداد بەهۆی پەرشوبڵاوی ئەمنی و فرەیی ناوەندەکانی بڕیاردان لەناو هێزە ئەمنییەکان و هەژموونی گروپە چەکدارەکان. کیفاح مەحمود بە رۆژنامەی "الشرق الاوسط"ی راگەیاندووە: رەنگە کشانەوەی بەشێک لە هێزەکانی ئەمریکا بۆ هەرێمی کوردستان، پەیامێکی زۆر روونیش بێت لە لایەن ئەمریکاوە بۆ حکومەتی فیدراڵی عێراق و ئێرانییەکان، بەوەی کشانەوەی لە بەغداد ئاسایی نییە، بەڵکو پلانی بۆ دانراوە، لە چوارچێوەی ئامادەكارییەكانە بۆ ئەگەری پێکدادانی سەربازی نوێ لەگەڵ تاران.

بڕیارە ئەمڕۆ دوو کۆبوونەوەی گرنگ لە ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق و ئەنجوومەنی دەوڵەت تایبەت بە یەکلاکردنەوەی مووچە و شایستە داراییەکانی حکوومەتی هەرێمی کوردستان و پرسی داهاتی نا نەوتی بکرێن. رۆژى سێشەممە کاتژمێر 09:00 بەیانی کۆبوونەوەی ئەنجوومەنی دەوڵەت دەکرێت، کە دوو ڕاوێژکاری هەرێمی کوردستان لە وەزارەتەکانی دارایی و داد بەشداری کۆبوونەوەکە دەکەن، کە تێیدا لەگەڵ 23 ڕاوێژکاری و دادوەر تاوتوێ ڕەشنووسەکانی حکوومەتی هەرێمی کوردستان و حکوومەتی عێراق دەکەن، دواتر ڕاوێژی یاسایی خۆیان دەدەنە ئەنجوومەنی وەزیران.  هەر ئەمڕۆ پاشنیوەڕۆ کۆبوونەوەی ئاسایی هەفتانەى ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق لە کاتژمێر یەک دەکرێت و تێیدا باس لە پرسی داهاتی نا نەوتی، مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان و ناردنی مووچەی مانگەکانی تەممووز، ئاب و ئەیلوول دەکرێت؛ هەرچەندە لە کارنامەی کۆبوونەوەکەشدا نییە، بەڵام لەگەڵ وەڵامدانەوەی ئەنجوومەنی دەوڵەت، ئەو پرسانە دەخرێنە نێو کارنامەی کۆبوونەوەکە. لەبارەی هۆکاری ئەوەی حکوومەتی هەرێمی کوردستان داوای کردبوو ئەو پرسە لەلایەن دادگای فیدراڵی یەکلا بکرێتەوە  شاندی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لەبەر ئەوا داوای کردووە، چونکە ئەنجوومەنی دەوڵەت ناتوانێت بڕیار لەسەر پرسەکە بدات، بەڵام دادگای فیدراڵی دەتوانێت پێداچوونەوە بە ڕەشنووسەکان بکات و بڕیاریش بدات؛ شاندەکە باسیان لەوەش کردووە کە دەبێت بەگوێرەی یاسای بەڕێوەبردنی دارایی و بوودجە بڕیار بدرێت. لەلایەکى دیکەوە دوێنێ وەزیری سامانە سروشتییەکان لەگەڵ کونسوڵی چین کۆبوویەوەو باسی هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان کراوە، وەزیری سامانە سروشتییەکان دەڵێت: بەمنزیکانە ئاستەنگەکانی بەردەم هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان چارەسەر دەبن.

سەرچاوەیەکی ئاگادار ڕێککەوتنی بەرایی نێوان عێراق و سوریای ئاشکرا کرد بۆ کاراکردنەوەی دەروازەی سنووری ئەلوەلید بەمەبەستی پەرەپێدانی ئاڵوگۆڕی بازرگانی نێوان هەردوو وڵات.  ئەو سەرچاوەیە ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد ئەگەری کۆبوونەوەی هاوبەشی نێوان محەمەد شیاع سودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق و ئەحمەد شەرع، سەرۆک کۆماری سوریا کرد بۆ تاوتوێکردنی ئەو بابەتە لە پەراوێزی لوتکەی بەپەلەی دۆحە کە بڕیارە ئەمڕۆ دووشەممە بەڕێوە بچێت. بەوتەى ئەو سەرچاوە باڵا دیپلۆماسیە چاوەڕوان دەکرێت هەر لەو کۆبونەوەیەدا گفتوگۆ لەسەر هەماهەنگی ئاسایش و ئابوری لەنێوان هەردوو وڵات، بەتایبەتی ئاسایی کردنەوەی ئاڵوگۆڕی بازرگانی لە دەروازەی وەلید و پاراستنی سنورەکانی نێوان هەردوو وڵات بکرێت و هەروەها دوای کۆبونەوەی نێوانیان، رێککەوتنی دەستپێکردنەوەی ئاڵوگۆڕی بازرگانی رادەگەیەندرێت.  بابەتێکی دیکەش، دەستپێکردنی هەنگاوی کردەییە بۆ بەگەڕخستنەوەی بۆری گواستنەوەی نەوتی کەرکوک بۆ بەندەری بانیاسی سوریا و دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوت لەو بۆریەوە. بەپێی ئەو سەرچاوەیەی کە بۆ ئاژانسی شەفەق نیوز قسەی کردووە، سوریا پێشتر داوای کردبوو عێراق ئاڵوگۆڕی بازرگانی زیاد بکات لەڕێگەی کاراکردنەوەی دەروازە سنوورییەکانی نێوان هەردوو وڵات بۆ ئاسانکاری تێپەڕاندنی بارهەڵگرەکان و زیادکردنی ئاڵوگۆڕی بازرگانی. بەگوێرەی ئەو سەرچاوەیە، دەسەڵاتدارانی بەرپرسی ئاسایش لە دەروازەی سنووری ئەلوەلید دەستیان کردووە بە لابردنی پاشماوەی نزیکبوونەوەی دەروازە سنوورییەکان کە مەودای 100 مەتر یان زیاترە، بۆ ئەوەی وەک ئامادەکارییەک بۆ ئۆپەراسیۆنی داهاتووی ئەو دەروازە نۆژەن بکەنەوە.  پەیوەندییەکانی عێراق و سوریا شایەتی گۆڕانکارییەکی وردە وردەن، ئاماژەیەکی بەهێزی باشتربوونی کەشوهەوای هاوکاری نێوان هەردوو وڵات دوای چەندین ساڵ لە بێباکی سیاسی و زەوتکردنی یەکتر.  رۆژی (17ـی نیسانی 2025) دوو لە چاوی میدیاکان محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عێراق سەردانێكی بەپەلەی بۆ قەتەر ئەنجامدا بۆ ئەنجامدانی دیدار لەگەڵ شێخ تەمیم حەمەد ئالسانی میری قەتەر و دواتر چاوی بە ئەحمەد شەرع سەرۆكی كاتیی سوریا كەوتووە. ئاژانسی هەواڵی فەرمی عێراق بڵاوی کردەوە، دیدارە سێقۆڵییەكە بەهۆی ڕووداوە خێراكانی ناوچەكە و بەتایبەتیش سوریا بووە، سەرۆك وەزیرانی عێراق جەختیكردووەتەوە عێراق لە نزیكەوە چاودێری گۆڕانكارییەكانی سوریا دەكات، لەگەڵ بوونی سەربازیی كیانی داگیركەر لەخاكەكەی.

دوای پێدانی زانیاری لەلایەن بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی بەرەنگاربوونەوەی مادە هۆشبەرەکانی سەر بە دەزگای ئاسایشی هەرێمی کوردستان (سلێمانی)، وەزارەتی ناوخۆی عێراق و لایەنی ئەمنیی سعودیە توانیان "دوو گەورە بازرگانی نێودەوڵەتیی مادەی هۆشبەر" بە 142 کیلۆگرام کریستاڵەوە لە سعودیە دەستگیربکەن. گوتەبێژی دەزگای ئاسایشی هەرێمی کوردستان (سلێمانی) گوتی: "ئۆپەراسیۆنەکە لەسەر بنەمای زانیاریی وردی ئێمە بووە."   عەباس بەهادلی، گوتەبێژی وەزارەتی ناوخۆی عێراق لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەڤانیدا رایگەیاند: "بە سەرپەرشتی راستەوخۆی وەزیری ناوخۆ و دوای هاوکاری و هەوڵی بەڕێوەبەرایەتی گشتیی بەرەنگاربوونەوەی مادە هۆشبەرەکان لە پارێزگای سلێمانی، توانرا دوو گەورە بازرگانیی نێودەوڵەتی لە شاری مەدینەی سعودیە دەستگیر بکرێن."   عەباس بەهادلی گوتی: "دوای هاوئاهەنگییەکی باڵا لەگەڵ بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی بەرەنگاربوونەوەی مادەی هۆشبەری سعودیە، توانرا دەست بەسەر 142 کیلۆگرام مادەی کریستاڵی شل لەناو ئۆتۆمبێلی تۆمەتبارەکاندا بگیرێ."   عەقید سەلام عەبدولخالق، گوتەبێژی دەزگای ئاسایشی هەرێمی کوردستان (سلێمانی) راگەیاند: "ئەم ئۆپەراسیۆنە لەسەر بنەمای زانیارییەکانی ئێمە بوو لە بەڕێوەبەرایەتیی بەرەنگاربوونەوەی مادەهۆشبەرەکان."   عەقید سەلام عەبدولخالق گوتی: "ئەو دوو کەسە خەڵکی پارێزگای سەلاحەدینن، پێکەوە خاوەنی کۆمپانیای تایبەت بە حەج و عومرەن و نزیکەی شەش ساڵە خەریکی بازرگانیی مادەی هۆشبەرن لە نێوان عێراق، سعودیە، تورکیا و چەند وڵاتێکی کەنداو کە لە رێگەی پاسەکانی تایبەت بە حەج و عومرەوە مادەکانیان گواستووەتەوە بۆ سعودیە."   بە گوتەی عەقید سەلام، ئەو بڕە کریستاڵە شلەی دەستی بەسەردا گیراوە لە نێو یەکێک لە پاسەکاندا بووە و "بایی ملیۆنێک و 270 هەزار دۆلارە."   گوتەبێژی دەزگای ئاسایشی هەرێمی کوردستان دەڵێت: "لە وڵاتی سعودیەوە داوایان کرد نوێنەرێک لە بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی بەرەنگاربوونەوەی مادە هۆشبەرەکانی سەر بە دەزگاکەمان بچێتە ئەو وڵاتە، بۆ هاوکاریکردنیان لە لێکۆڵینەوە لەو دۆسیەیە و دۆسیەکانی دیکەی پەیوەست بەو بازرگانییانە."   گوتەبێژی دەزگای ئاسایش دڵنیایی دەدات لەوەی، بەڕێوەبەرایەتییەکەیان بەردەوامە لە هاوئاهەنگی و هاوکاری لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی بۆ بنبڕکردنی بازرگانیکردن بە مادە هۆشبەرەکان و دەستگیرکردنی بازرگانان.

ڕۆژنامەى شەرق ئەلئەوسەت بڵاویکردەوە لە کۆبونەوە چاوەڕوانکراوەى ئەمڕۆى لوتکەى دەوحە لەبەیاننامەی کۆتاییدا هێرشەکانی ئیسرائیل بۆ سەر قەتەر بە توندی شەرمەزارو ئیدانەى دەکات، بەڵام ڕێوشوێنی سزای دژ بە تەلئەبیب ناگرێتەوە. ئەمڕۆ رۆژی دووشەممە، لوتکەی وڵاتانی عەرەبی و ئیسلامی، بۆ سەرکۆنەکردنی هێرشەکەی ئیسرائیل بۆسەر دەوحە، لە قەتەڕ بەڕێوەدەچێت. چەندین سەرکردەى وەک ئەردۆغان و سودانی و پزیشکیان بەشداریی تیادا دەکەن. داواش دەکرێت، "ژوورێکی ئۆپراسیۆنی هاوبەش لە دژی ئیسرائیل دروست بکرێت". سەرچاوە ئاگادارەکان بەڕۆژنامەى شەرق ئەلئەوسەتیان ڕایانگەیاندووە، ئەو ڕەشنووسی بەیاننامەی کۆتایی کە لەلایەن سەرکردە عەرەبی و ئیسلامییەکانەوە لە کۆبوونەوە نائاساییەکەیاندا لە دەوحە تاوتوێی دەکرێت، هێرشەکانی ئیسرائیل بۆ سەر قەتەر سێشەممەی ڕابردوو بە توندی شەرمەزار دەکات، بەڵام ڕێوشوێنی سزای دژ بە تەلئەبیب ناگرێتەوە. هەروەها لە بەیاننامەکەدا جەخت لەوە دەکرێتەوە کە هێرشەکانی ئیسرائیل پەرەسەندنێک پێکدەهێنن کە هەڕەشە لە ئاشتی و ئاسایشی ناوچەیی و نێودەوڵەتی دەکات و دەستدرێژییەکە نوێنەرایەتی هێرشکردنە سەر هەموو وڵاتانی عەرەبی و ئیسلامی دەکات. ماجید بن حەمەد، گوتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی قەتەڕ رایگەیاند، "لوتکە نائاساییەکە گفتوگۆ سەبارەت بە رەشنووسی راگەیەندراوێک دەکات، لەبارەى ئەو هێرشەی کرایەسەر قەتەڕ، کە رۆژی یەکشەممە لە لوتکەی وەزیرانی دەرەوەی عەرەبی و ئیسلامی گفتوگۆی لەبارەوە دەکرێت". سەبارەت بە پرسی فەلەستین و شەڕی غەززە، بەیاننامەکە کە بڕیارە ڕۆژی دووشەممە پەسەند بکرێت، هۆشداری دەدات لە هەوڵەکانی ئیسرائیل بۆ سەپاندنی فایت ئەکۆمپلی نوێ لە ناوچەکە یان ئاوارەبوونی فەلەستینییەکان، بەو جۆرە کارانە بە تاوانی جەنگ و پاکتاوی نەتەوەیی دەزانێت. لە بەیاننامەکەدا داوا لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەکات کە ڕێوشوێنی بەپەلە بگرێتەبەر بۆ ڕاگرتنی ئەو دەستدرێژییە، هاوکات پابەندبوون بە دەستپێشخەریی ئاشتی عەرەبی دووپات دەکاتەوە. ستایشی ڕۆڵی قەتەر، میسر و ئەمریکا دەکات لە هەوڵەکانی نێوەندگیری، هەروەها هەوڵەکانی سعودیە و فەرەنسا بۆ دامەزراندنی "چارەسەری دوو دەوڵەت"، هاوکات ئاماژە بە "جاڕنامەی نیویۆرک" دەکات کە پشتیوانی لە چارەسەری دوو دەوڵەتی دەکات. بەگوتەی ماجید بن حەمەد، بەڕێوەچوونی لوتکەکە رەنگدانەوەی پشتیوانیی وڵاتانی عەرەبی و ئیسلامی بۆ قەتەڕ پیشاندەدات، بەرامبەر دەستدرێژییەکانی ئیسرائیل کە شوێنی نیشتەجێبوونی ژمارەیەک لە سەرکردەکانی حەماسی لە دەوحە کردە ئامانج. دۆحە رۆژى یەکشەممە میوانداری کۆبوونەوەیەکی ئامادەکاری بۆ وەزیرانی دەرەوە و نوێنەرانی ٥٧ وڵاتی عەرەبی و ئیسلامی کرد. لە کۆبوونەوەکەدا تاوتوێی ڕەشنووسی بەیاننامەیەک کرا سەبارەت بە هێرشی ئیسرائیل بۆ سەر قەتەر کە بارەگای نیشتەجێبوونی چەند سەرکردەیەکی بزووتنەوەی حەماسی لە دۆحە کردە ئامانج. وه زاره تی ده ڕه وه ی قه ته ڕ دووپاتی کرده وه که لوتکه ی به په له ی عه ڕه ب و ئیسلامی گوزارشت له هاوپه یمانی عه ڕه ب و ئیسلامی ده کات له به ڕامبه ڕ ده ستدرێژییه کانی ئیسرائیل.

بەرەبەرانى ئەمڕۆ دووشەممە دوای شەش ساڵ، پارێزەرانی عەبدوڵا ئۆجەلان بەرەو ئیمراڵی بەڕێکەوتن.  پارێزەرانی نووسینگەی یاسایی بۆ ئەنجامدانی دیدار لەگەڵ عەبدولا ئۆجەلان بەرەو ئیمراڵی کەوتنەڕێ، لەنێو شاندەکەی پارێزەراندا کە دیدارەکە ئەنجام دەدەن، جەنگیز یورەکلی و ڕازیە ئۆزتورک و ئیبراهیم بیلمەز هەن. عەبدوڵڵا ئۆجەلان، رێبەری پەکەکە 26 ساڵ لە گرتووخانەی سزا قورسەکانی دوورگەی ئیمراڵی لە پارێزگای بورسا زیندانیکراوە.  دواینجار پارێزەرانى عەبدوڵا ئۆجەلان رۆژى دووى مانگى پێنجى ساڵى ٢٠١٩ رێگەیان پێدراوە سەردانى ئیمرالى بکەن و چاویان بە ئۆجەلان بکەوێت. بەر لە دەستپێکردنی قۆناخی دووەمی پرۆسەی چارەسەری، هەر چوار پارێزەرەکەی ئۆجەلان لە ماوەی چوار ساڵدا زیاتر لە 300 داواکارییان پێشکێش کردبوو بۆ دیداری ئۆجەلان، سەرجەمیان رەتکرانەوە.  ئەم سەردانە لەکاتێکدایە هەفتەى پێشوو وتەبێژی دەم پارتی، وتى: لە هەفتەی داهاتوودا، شاندێکی بەرفراوانی دەم پارتی سەردانی ئیمراڵی دەکات،  کە هاوسەرۆکانی گشتی پارتەکەشمانی تێدادەبێت. ئاماژەى بۆ ئەوەشکرد لە پلانسازییداین بۆ ڕێکخستنی سەردانییەکە، بەڵام ڕۆژی سەردانەکەی دیاری نەکرد. عەبدوڵڵا ئۆجەلان، لە ساڵی 1978 دا پەکەکەی دامەزراند و لە 1984ـەوە شەڕی چەکداری لە دژی تورکیا راگەیاند. ئۆجەلان لە 15ـی شوباتی 1999 لە کینیا دەستگیرکرا و گوازرایەوە تورکیا. ماوەی 26 ساڵە لە زیندانی ئیمراڵی بەندکراوە. 

 ڕۆژنامەى یه‌دیعۆت ئه‌حرونۆتى ئیسرائیلى لەڕاپۆرتێکدا ئەوە ئاشکرادەکات، دوای چەند ڕۆژێک لە هێرشەکەى ئیسرائیل، قەتەر هێشتا بێدەنگەو  چارەنووسی بەرپرسانی بزووتنەوەی حەماسى لەو وڵاتە باسنەکردوە. بەپێى سەرچاوەکانی ئەو ڕۆنامەیەکە ئاشکرایان کردووە: "بەرپرسانى قەتەر دواى هێرشەکە سەرکردەکانى حەمسیان گواستوەتەوە بۆ شوێنێکى نهێنى و پارێزراو رێگە نادەن هیچ جۆرە مۆبایل و تەلەفۆنێکیان پێبێت و ئەوەشیان قەدەغەکردوە کە لەگەڵ کەسانى دەرەوەى ئەو شوێنە پارێزراوە قسەبکەن و پەیوەندى بکەن بەکەسانى دیکەوە.  لە هەمان کاتدا بەرپرسانى حکومەتى میسر ئاسایش و هێزى ئەمنى زیاتریان بۆ زیاد نەهالا سەرۆکی جیهاد و ئەو کەسانە زیادکردوەو ڕێوشوێنەکانیان توندوتۆڵکردوە لەدەوروبەرى ئەوکەسانەى کە لەلایەن ئیسرائیلەوە ئازادکراون و ئیستا لە قاهیرە دەمێننەوە - و پەیامێکی هەڕەشەئامێزیشیان بۆ ئیسرائیل ناردووە.  سەرچاوە فەلەستینییەکان بانگەشەى ئەوەدەکەن: هاوکێشەکە لەدواى هێرشەکەى قەتەر گۆڕاوە ئیستا  میسر چیتر تەنیا نێوەندگیری نییە، بەڵکو پارێزەری بەرپرسانى باڵاى حەماسە. بەپێى ڕاپۆرتى ڕۆژنامە ئیسرائیلیەکە هێرشە شکستخواردووەکەی ئیسرائیل بۆ سەر بارەگاکانی حەماس لە دەوحە وایکردوە میسر ڕێوشوێنی ئەمنی بێ وێنەی لە دەوری بەرپرسانی باڵای فەلەستین لە قاهیرە بگرێتەبەر - لەنێویاندا ئەوانەی لە گرێبەستی گۆڕینەوەی بارمتەدا ئازادکراون. لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا دەزگای هەواڵگری میسر سیستەمی بەرگریی لە دەوری بەرپرسانی باڵای حەماس و جیهادی ئیسلامی کە لەو وڵاتەن بەهێزتر کردووە.  لە ناوە دیارەکان: زیاد نەحەلە ئەمینداری گشتی جیهادی ئیسلامی، و شانبەشانی ئەویش فەلەستینیەکان کە بە بارمتە ئازاد کران و لە میسر وەرگیراون لە چوارچێوەی ڕێکخستنە تایبەتەکانی مانەوە. زیاد نەهالە تەمەن 72 ساڵ، لە دایکبووی شاری خان یونس، لە ئێستادا بە یەکێک لە کەسایەتییە باڵا و کاریگەرەکانی گۆڕەپانی فەلەستین دادەنرێت. لە ساڵی ٢٠١٨ەوە وەک ئەمینداری گشتی جیهادی ئیسلامی کاری کردووە. لە ڕوانگەی ئیسرائیلەوە، نەهالە لە ئێستادا وەک ئامانجی ژمارە سێ بۆ تیرۆرکردن، لە دوای سەرکردە باڵاکانی حەماسەوە ڕیزبەندی کراوە. هەروەها ئەمریکا بە "تیرۆریستێکی باڵای جیهانی" پێناسەی دەکات و تەنانەت وەزارەتی گەنجینەی ئەمریکا پاداشتی ملیۆنان دۆلاری پێشکەش کردووە بۆ هەر زانیارییەک کە ببێتە هۆی دەستگیرکردنی. لەلایەکى دیکەوە بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل شەوی ڕابردوو ئاماژەی بەوەدا کە ئیسرائیل دەستبەرداری ئامانجی نەهێشتنی سەرکردایەتی بزووتنەوەی حەماس نەبووە، گرنگ نییە سەرکردە باڵاکانی ئەو ڕێکخراوە تیرۆریستییە لە کوێدا خۆیان حەشارداوە.  ناوبراو لە هەژماری خۆی لە تۆڕی ئێکس نێتۆرک بە زمانی ئینگلیزی نووسیویەتی "ئەوان گرنگی بە خەڵکی غەززە نادەن. ئەوان ڕێگرییان لە هەموو هەوڵەکانی ئاگربەست کردووە بۆ ئەوەی شەڕەکە تا کاتێکی نادیار ڕابکێشن". "ڕزگاربوون لێیان، بەربەستی سەرەکی بۆ ئازادکردنی بارمتەکان و کۆتاییهێنان بە شەڕەکە لادەبات".

ئەنجوومەنی نوێنەرانی ئەمەریکا تەرخانکراوی دارایی وەزارەتی جەنگ بۆ ساڵی 2026 پەسەندکرد بڕی ( 130)  ملیۆن دۆلاری بۆ هێزەکانی سوریای دیموکرات تەرخانکردووە. لەو ژمارەیە بڕی (65) ملیۆن دۆلاری بۆ موچەی هێزەکانی هەسەدەیە، بڕی (15) ملیۆن دۆلاری بۆ راهێنان و کڕینی چەکە، بڕی (32) ملیۆن دۆلاری بۆ هاوکاری لۆجستی و چاککردنەوەو وەرشەیە. جیا لەوەش هەر ئەمڕۆ ئەمریکا لە دەروازەی وەلیدی سنوری نێوان رۆژئاوا و هەرێمی کوردستان،30 بارهەڵگری پڕ لە چەک و پێداویستی لۆجیستی رەوانەی بنکەی قەسرک لە دەوروبەری حەسەکە کردوە. پنتاگۆن، لە بەیاننامەیەکدا ئاماژەی بەوەکردووە: ئەمریکا پابەندە بە بەدیهێنانی شکستی هەمیشەیی داعش لەڕێگەی پشتیوانیکردنی هێزە هاوبەشە متمانەپێکراوەکان،  بۆ پاراستنی فشارە بەردەوامەکان لەسەر ئەو رێکخراوە. جەختیشكردووە لە بەردەوامبونی ئەمریکا لە پاڵپشتیکردنی هێزەکانی سوریای دیموكرات، لە باکوری رۆژهەڵاتی سوریا و سوپای سوریای ئازاد، کە لە سێگۆشەی سنوری نێوان سوریا و ئوردن و عێراق جێگیرن، ئامانجی ئەم پشتیوانییەش بەرپەرچدانەوەی سەرهەڵدانەوەی رێکخراوەکە و رێگریکردنە لە سەرلەنوێ بڵاوبونەوەی. ئەو بودجەیەی ئەمریكا بۆ ساڵی دارایی (٢٠٢٦) بۆ هاوكاریكردنی هێزە هاوپەیمانەكانی لە سوریا دیاریكردووە، نزیکەی (١٣٠) ملیۆن دۆلارە، کە بڕێك کەمترە  بە بەراورد بە ساڵی پێشوو. بودجەكەی پنتاگۆن بۆ پاڵپشتیی هاوپەیمانەكانی لە سوریا بۆ شەڕی روبەڕوبوونەوەی پاشماوەكانی داعش و پاراستنی كامپەكانی هۆل و رۆژ تەرخان دەكرێت. وەزارەتی جەنگى ئەمەریكا وردەكاریی زیاتری لەبارەی بودجەی ساڵی 2026 بڵاوكردووەتەوە و دەڵێت، ئەو 130 ملیۆن دۆلارە بەشێكی تەرخانكراوە بۆ موچەی ئەو هێزانە كە بڕەكەی 65 ملیۆن دۆلارە، بودجەی پڕچەككردن و مەشقی سەربازییش 15 ملیۆن و 600 هەزار دۆلارە و بودجەی پاڵپشتی لۆجستی 32 ملیۆن دۆلار و بودجەی فریاگوزاریش یەك ملیۆن و 500 هەزار دۆلارە. راشیگەیاندووە، بودجەیەك تەرخانكراوە بۆ تێچووی دابینكردنی چەكی سوك و قورسی ئەی كەی 47 و پی كەی ئێم و دۆشكە و گوللە و ئۆتۆمبیلی سەربازیی و گواستنەوە، جلوبەرگ، ئامرازی پەیوەندیكردن بە بەهای شەش ملیۆن و 500 هەزار دۆلار. ئەوەش لە كاتێكدایە پێشتر پیت هێگست وەزیری جەنگى ئەمریكا رایگەیاند، بەمزوانە بۆ یەكەمجار بودجەی وەزارەتی بەرگری دەگاتە یەك تریلیۆن دۆلار. لە مانگی نیسانی رابردووش دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا لەكاتی پێشوازیی لە بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل رایگەیاند، بودجەی بەرگریی بۆ نزیكەی یەك ترلیۆن دۆلار بەرز دەكەنەوە و دەبێتە گەورەترین بودجە كە تائێستا بۆ كەرتی سەربازیی تەرخان كرابێت. هەر لەچوارچێوەى ئەو هاوکاریانەى وەزارەتی جەنگی ئەمریکادا وەزارەتى بەرگری و دژەتیرۆری عێراق 114 ملیار دینارو وەزارەتی پێشمەرگەى حکومەتى هەرێم 61 ملیار دینار تەرخانکراوە لەساڵى ٢٠٢٦دا.

ئەنجومەنی دەوڵەت بڕیاریدا بانگهێشتی دوو راوێژكاری یاسایی لە وەزارەتی دارایی و دادی هەرێم بكات، بۆ كۆبوونەوەی داهاتوو لە رۆژی سێشەممە . لە کۆبوونەوەی ڕۆژی سێشەممە 9-9-2025ـی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق، محەممەد شیاع سوودانی پرسی داهاتی نانەوتیی هەرێمی کوردستانی بۆ ئەنجوومەنی دەوڵەت نارد، بۆ ئەوەی بۆچوونی خۆیان لەسەر ئەو بابەتە بدەن.  بەپێى زانیاریەکان ئەمڕۆ کۆبوونەوەی ئەنجوومەنی ئیدارەی دەوڵەت ناکرێت، چاوەڕوان دەکرێت بکەوێتە ڕۆژی سێ شەممە. بەپێى زانیاریەکان ئەنجومەنی دەوڵەت هەوڵدەدات رۆژی سێ شەممە بەر لە كۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیران رونكردنەوەی خۆی بخاتەڕوو، ئەگەر ئەنجومەنی دەوڵەت بەر لە كۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیران نەیتوانی راپۆرتی خۆی پێشكەش بكات، ئەوا رۆژی چوار شەممەی جارێكی تر كۆدەبێتەوە. بەگوێرەی یاسای ئەنجوومەنەکە ڕێژەیەکی دیاریکراوی ئامادەبوونی ئەندامان نییە بۆ بەستنی کۆبوونەوە واتە؛ دەکرێت کۆبوونەوە لەبارەی دۆسیەیەک بکرێت بە ئامادەبوونی دەیان ئەندام و زیاتر هاوکات دەکرێت بە ئامادەبوونی 10 ئەندام و کەمتر کۆبوونەوە ببەسترێت، بەڵام هەندێک ڕێکاری کارگێڕی و یاسایی هەن گرنگ و پێویست بگیرێنەبەر بۆ شەرعیەتیدان بە کۆبوونەوەکانی ئەنجوومەنی دەوڵەت. مەرج نییە بابەتێک لەوانەش پرسی داهاتی نانەوتیی هەرێمی کوردستان لە کارنامە هەبێت تاوەکو کۆبوونەوە و بڕیاری لەسەر بدرێت بەشێوەیەک دەکرێت بابەتێک لە کارنامە نەبێت و ئەنجوومەنەکە گفتوگۆی لەبارەوە بکات. ئەنجومەنی دەوڵەت (مجلس الدوله‌) لە عێراقدا، کە یەکێکە لە دامەزراوە یاساییەکانی وڵات، ڕۆڵێکی یەکلاکەرەوە دەگێڕێت لە ڕێکخستنی ژیانی گشتی و دابینکردنی دادپەروەریی کارگێڕیی. ئەم دامەزراوەیە وەک دەستەیەکی سەربەخۆ كارده‌كات، سه‌رۆكه‌كه‌ى عه‌ره‌بێكى شیعه‌یه‌ و ناوى د. كه‌ریم خه‌میس خه‌سباكه‌. هاووڵاتیان، فەرمانبەران و دامەزراوە حکومییەکان، دەتوانن پەنا ببەنە بەر ئەنجومەنی دەوڵەت کاتێک بڕیارێکی کارگێڕی بە نایاسایی دەزانن، یان کێشەیەکیان لەگەڵ فەرمانگەکەیاندا هەیە، یان پێویستیان بە ڕاوێژ و شیکردنەوەی یاسایی هەیە. هەروەها لە کاتی ناکۆکی نێوان وەزارەتەکانیشدا.