بەریتانیا، فەرەنسا و ئەڵمانیا سزای نێودەوڵەتی بەسەر ئێراندا دەسەپێننەوە و رایانگەیاند، هەموو ئامرازێکی دیپلۆماسی بەکاردەهێنین بۆ ئەوەی نەهێڵین ئێران چەکی ئەتۆمی دروست بکات. ئاژانسی هەواڵی ڕۆیتەرز بڵاوی کردەوە، بەپێی راگەیێندراوی ئەو سێ وڵاتە، لە ئەمڕۆوە میکانزمی سەپاندنەوەی سزاکان کارا دەکەن. بەپێی زانیارییەکان، نوێنەرانی ئەو سێ وڵاتە کە بە وڵاتانی E3 ناسراون، سەرەتای ئەم هەفتەیە لەگەڵ دیپلۆماتکارانی ئێرانی لە جنێڤ کۆبوونەتەوە، ئەمەش وەک هەوڵێک بۆ زیندووکردنەوەی دانوستانە ئەتۆمییەکان، بەڵام بەبێ هیچ پێشکەوتنێک و پابەندبوونێک لەلایەن ئێرانەوە. ئەمڕۆ چوارشەممە وەزیرانى ئەو سێ وڵاتە، مارکۆ ڕۆبیۆ، وەزیری دەرەوەی ئەمریکایان لە بڕیارەکەیان ئاگادارکردۆتەوە، ڕایگەیاندووە، هیوادارن ئێران تا کۆتایی مانگی ئەیلول بەشداری بکات بۆ پێشکەشکردنی بەڵێنەکان سەبارەت بە بەرنامە ئەتۆمییەکەی کە قەناعەتیان پێبکات بۆ دواخستنی کردەوەی کۆنکرێتی. گەڕاندنەوەی سزاکان لە ڕێگەی ئەو میکانیزمەی کە لە ڕێککەوتنە ئەتۆمییە ڕەسەنەکەدا دامەزرابوو، کە بە "سناپباک" ناسراوە، ئەنجام دەدرێت و ئامانجیشی گەڕاندنەوەی خێرای هەموو ئەو سزایانەیە کە پێش ڕێککەوتنەکە کاری پێکرابوون، بەبێ ئەوەی ئەندامانی هەمیشەیی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان بە ڕووسیا و چینیشەوە بتوانن ڤیتۆی بڕیارەکە بکەن. پرۆسەکە کاتێک دەست پێدەکات کە یەکێک (یان زیاتر) لە وڵاتانی واژۆکەری ڕێککەوتنەکە سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان و سەرۆکی ئەنجومەنی ئاسایش لە "پێشێلکردنی بەرچاوی بەڵێنەکان" لەلایەن ئێرانەوە ئاگادار دەکەنەوە.
ژمارەیەک چالاکوان و هاوڵاتی نامەیەد دەدەنە فەرماندەیی هێزەکانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی لە عێراق و دەڵێن دەمانەوێت سەرنجی بەڕێزتان رابکێشین بۆ مەسەلەیەکی زۆر مەترسیدار کە هەڕەشە لە ئارامی و سەقامگیریی هەرێمی کوردستان-عێراق دەکات. ئەوەش بریتییە لە بەدبەکارهێنانی ئەو چەک و تەقەمەنیانەی دراوە بە هێزەکانی پێشمەرگە لە چوارچێوەی پشتیوانیی هاوپەیمانیی نیودەوڵەتی دژی رێکخراوی تێرۆریستی داعش لەلایەن هێز و گرووپی دیکەوە. هەروەها ئەوەشدەخەنەڕوو هەوڵ بدەن ئەم چەکانە لەم هێزە تایبەتانە بسەندنەوە، لەبەرئەوەی لە پاکتاوکردنی کێشە ناوخۆییەکان بەکاری دەهێنن، کە ئەمەش پێچەوانەی ئەو ئامانجە سەرەکیانەیە کە پێیان بەخشراوە. لەبەشێکى دیکەدا داوادەکەن لیژنەیەکی لیکۆڵینەوەی بێ لایەن دابمەزرێنن بۆ کنەکردن و چاودێریکردنی بەدبەکارهێنانی ئەم چەک و تەقەمەنیانەی لەلایەن هاوپەیمانی نێودەوڵەتیەوە بەخشراون بە هێزەکانی پێشمەرگە. دەقى نامەکە.. بۆ فەرماندەیی هێزەکانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی لە عێراق بەڕێزان، ئێمە وەکو ژمارەیەک چالاکوان و هاوڵاتی لە هەرێمی کوردستان - عێراقدا، دەمانەوێت سەرنجی بەڕێزتان رابکێشین بۆ مەسەلەیەکی زۆر مەترسیدار کە هەڕەشە لە ئارامی و سەقامگیریی هەرێمی کوردستان-عێراق دەکات. ئەوەش بریتییە لە بەدبەکارهێنانی ئەو چەک و تەقەمەنیانەی دراوە بە هێزەکانی پێشمەرگە لە چوارچێوەی پشتیوانیی هاوپەیمانیی نیودەوڵەتی دژی رێکخراوی تێرۆریستی داعش لەلایەن هێز و گرووپی دیکەوە. لەمیانەی ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکانی ئەم دواییانە لەهەردوو پارێزگاکانی هەولێرو سلێمانی ئەو راستییە ئاشکرا بوو کە بەشێک لەم چەک و تەقەمەنیانە لەلایەن هیزە تایبەتەکانی وەکو زێرەڤانی و دژە تیرۆرو کۆماندۆوە کە سەر بە هەردوو حیزبی دەسەڵاتدارن بەکاردەهێنرێن بۆ پاکتاوکردنی حساباتی سیاسیی ناوخۆیی دژ بە خەڵکی هەرێمی کوردستان و پارتە سیاسییەکانی دیکە. ئەمەش خۆی لەخۆیدا لادانێکی مەترسیدارە لەو ئامانجە سەرەکییەی ئەو چەک وتەقەمەنیانەی پێ بەخشراوە کە ئەویش روبەڕوبونەوەی تیرۆر و سەقامگیریی هەرێمی کوردستان و ناوچەکەیە. بەردەوامبوونی ئەم دۆخەو بەمجۆرەی ئێستای هەڕەشەیەکی جدییە کە ئەم دامەزراوە سەربازییە تایبەتانە وەکو هاوچەشنەکانیانی لێ بێت لە عێراقدا کە پابەند نین بە دامەزراوە شەرعیەکان و سەروەری یاساوە، ئەمەش بێ گومان ترس و دڵەڕاوکێ لەنێو هاوڵاتیاندا دروست دەکات و بەها باڵاکانی دێمۆکراسی تەسکتر دەکاتەوە کە لەمێژەوە هاوپەیمانە نێودەوڵەتیەکانمان بانگەوازی بۆ دەکەن. لەبەر ئەو خاڵانەی لەسەرەوە ئاماژەمان پێداون داواکارین لە هێزەکانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی لە عێراق: • هەوڵ بدەن ئەم چەکانە لەم هێزە تایبەتانە بسەندنەوە، لەبەرئەوەی لە پاکتاوکردنی کێشە ناوخۆییەکان بەکاری دەهێنن، کە ئەمەش پێچەوانەی ئەو ئامانجە سەرەکیانەیە کە پێیان بەخشراوە. • پاڵپشتیی چاکسازیی کەرتی سەربازی بکەن، هەوڵ بۆ یەکخستنی هێزەکانی پێشمەرگە بدەن لەژێر یەک سەرکردایەتیی پیشەیی و نیشتیمانیدا دوور لە دەستێوەردانی حیزبی. هەروەها واز لە پڕ چەککردنی ئەم هێزە تایبەتانە بهێنن. • لیژنەیەکی لیکۆڵینەوەی بێ لایەن دابمەزرێنن بۆ کنەکردن و چاودێریکردنی بەدبەکارهێنانی ئەم چەک و تەقەمەنیانەی لەلایەن هاوپەیمانی نێودەوڵەتیەوە بەخشراون بە هێزەکانی پێشمەرگە. ئێمە کاتێک ئەم مەترسی و داواکاریانەتان بۆ بەرز دەکەینەوە، پاڵپشتییە بەردەوامەکانتان بۆ بنبڕکردنی تێرۆر لەهەرێمی کوردستاندا بەرز دەنرخێنین. بێ دەنگیتان لە ئاست ئەم لادانە ترسناکە، سەقامگیریی هەرێم و ئایندەی دێمۆکراسی لە هەرێمدا دەخاتە بەردەم مەترسی گەورەوە. لەگەڵ رێزو سوپاسی بێ پایانماندا. ناوەکان: １- خەبات عەبدوڵا .. نوسەرو رۆژنامەنووس ２- سەفوەت رشيد .. .مافپەروەر ３- د. لەتیف شيخ مستەفا ...مافپەروەر ４- مەحمود رەزائەمين .. چالاکی سیاسی و ئەندامی پێشووتری ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ５- د. پەروین نوری عارف ... ئەکادیمی و پسپۆڕ لەمێژووی زارەکی ６- محمەد ساڵح سەليم ... مافپەروەر ７- محەمد کەريم محەمد ... ئابوریناس و چالاکی مەدەنی ８- نیهاد قازی ... چالاک لەبواری مافەکانی مرۆڤدا ９- کاوان فەرەج ... چالاکی مەدەنی １０- د. سالار باسيرە ... ئەکاديمي １１- د. گەشە حەفيد ... مافپەروەر １２- د. رازاو گوڵی ... مافپەروەر １３- تحسين قادر ... وەزیری پێشووتر لە حکومەتی هەرێمی کوردستان １４- نیاز عەبدوڵا ... رۆژنامەنووس و داکۆکیکار لە مافەکانی مرۆڤ １５- شۆڕش ئەمين... چالاکی مەدەنی １６- پەروا عەلي ... چالاکی مەدەنی و ئەندامی پێشووتری پارلەمانی کوردستان １７- عەبدوڵا کەريم مەحمود ... نوسەر و رۆژنامەنوس １８- ئاسۆ محەمەد شوانی... رۆژنامەنوس و چالاکی مەدەنی １９- موجاهید محەمەد ئەمين ... مامۆستا ２０- بابان جەعفەر ... چالاکی مەدەنی ２１- د. کامەران قەرەداخی ... دکتۆری پسپۆڕ ومامۆستای زانکۆ ２２- تاریق فاتيح ... سەرنوسەری رۆژنامەی هاوڵاتی ２３- عيماد حەميد عەلی ... مافپەروەر ２４- کارزان فاضل ... مافپەروەر ２５- ئارام جەمال ... چالاکی مەدەنی ２６- شوان عەبدوڵا ... زیندانی سیاسی لە سەردەمی فەرمانڕەوایی بەعس ２７- نێزيک حاجي ... چالاکی مەدەنی ２８- د. شێرکو کرمانج ... توێژەرو ئەکادیمی ２９- بابەکر دڕەیی ... مافپەروەرو چالاکی سیاسی ３０- شوان محەمد ... رۆژنامەنوس ３１- پەیمان عیزەدین ... مافپەروەر ３２- ئەبوبەکر هەڵەدنی ... پەرلەمانتاری پێشووی پەرلەمانی کوردستان ３３- سەڵاح رەشيد ... وەزیری پێشوتری حکومەتی هەرێمی کوردستان ３４- فەتاح زاخۆیی ... وەزیری پێشووتری حکومەتی هەرێمی کوردستان ３５- د. سەروەر عەبدولڕەحمان ... سەرۆکی رێکخراوی پەی ３６- دانا رەشيد ... چالاکی مەدەنی ３７- ستارە عارف ... چالاکی مەدەنی ３８- نەوروز عەباس ... چالاکی مەدەنی و رۆژنامەنوس ３９- جەمال شێخ جەلال ... فەرمانبەری خانەنشين ４０- بەهایدن ... هونەرمەندی شێوەکار ４１- وەهاب واحيد ... مامۆستا ４２- جيهاد محەمەد ئەمين ... چالاکوانی مەدەنی و پسپۆڕی پەروەردە ４３- خاليد رەزا ئەمين ... قایمقامی پێشووتری ناوەندی پارێزگای سلێمانی ４４- ئاراس محەمد غەريب ... بەڕێوەبەری گشتی خانەنشین ４５- رەهەند رەزا ... مافپەروەر ４６- رێبوار حەمە ئەمين ... چالاکی مەدەنی ４７- د. کاميل عومەر ... مامۆستای زانکۆ ４８- محەمەد نوري ...رۆژنامەنوس ４９- فەرەیدون سامان ... سەرنوسەری گۆڤاری زمان وزار ５０- نەوزاد عەزيز ...نوسەرو توێژەری کۆمەڵایەتی ５１- وریا عەبدوڵا رەسوڵ ... توێژەری کۆمەڵایەتی و زیندانی سیاسی ５２- دەوەن مەعروف ... شاعیر و پێشمەرگەی دێرین ５３- نەزیرە حارس ...چالاکی مەدەنی و پێشمەرگەی دێرین ５４- کەريم ملا رەشيد ... نوسەرو وەرگێڕ ５５- ئاسۆ حەيدەري ... زیندانی سیاسی و پێشمەرگەی دێرین ５６- ئیسماعيل حەمە ئەمين ...نوسەرو رۆماننووس ５７- ئەیاد محەمد عەبدوڵا ... زیندانی سیاسی لە سەردەمی فەرمانڕەوایی بەعس ５８- د. شێرکۆ محەمەد ئەمین ... ئەندامی پێشوتری پارلەمانی هەرێمی کوردستان ５９- د. سارا موحسین ... ئەندامی پارلەمانی هەرێمی کوردستان ６０- شوان داودی ... رۆژنامەنوس و ئەندامی پێشوتری ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ６１- ژوان ئەحمەد ... رۆژنامەنوس ６２- سەرگوڵ قەرەداخی ... مافپەروەر ６３- سەید ئەحمەد حەمە لاو ... رۆماننووس ６４- هیوا سەعيد سەليم ... نووسەرو چالاکی سیاسی
یەكێك لە تەوەرە گرنگەكانی دیداری نێوان مەزڵوم عەبدی، فەرماندەی گشتی هێزەكانی سوریای دیموكرات لەگەڵ جین شاهین، سیناتۆری دیاری ئەمریكا كە لە عەممانی پایتەختی ئوردون بەڕێوەچوو،باسكردن بووە لە پێویستی بەردەوامی دانوستانەكان لەبارەی گەیشتن بە چارەسەری نا ناوەندی لە سوریا، بە نێوەگیری نێودەوڵەتی. كەناڵی "روناهی" لەزاری سەرچاوە تایبەتەكانییەوە ئاشكرایكردووە: كۆبونەوەی چەند رۆژی رابردووی مەزڵوم عەبدی و جین شاهین، هاوڕێ لەگەڵ پەرلەمانتاری ئەمریكی جۆ ویڵسۆن، سێ تەوەری سەرەكی باسكراوە. بەگوێرەی سەرچاوەكە، لە كۆبونەوەكەدا هەردوولا جەختیان لە گرنگی بەردەوامی هەوڵە نێودەوڵەتییەکان كردووەتەوە بۆ بەرەنگاربونەوەی داعش و، پێویستی جێبەجێکردنی رێککەوتننامەی (10)ی ئازاری نێوان ئەحمەد شەرع، سەرۆكی راگوزەری سوریاو مەزڵوم عەبدی، لە ژێر چاودێری نێودەوڵەتیدا، لەگەڵ پێویستی درێژەدان بە دانوستانەکان بۆ گەیشتن بە چارەسەرێکی نا ناوەندی لە سوریا لە ڕێگەی نێوەندگیری نێودەوڵەتییەوە. ئەو پێشهاتانە لەكاتێكدا، ئەحمەد شەرع لەمیانی پێشوازیكردنی لە ژمارەیەك كەسایەتی و بەرپرسی میدیا عەرەبی و ناوەندەكانی لێكۆڵینەوە لە دیمەشقی پایتەخت رایگەیاند: ئەگەر فیدراڵیزم یان نا ناوەندی بە واتای دابەشبون بێت، ئەوە رەتیدەكەینەوە، لەبارەی هەنگاوەکانی بەڕێوەبەرایەتیی خۆسەریش وتی:ئەگەر ئامانج مافەکانی کورد بێت، پێویست بە دڵۆپێک خوێن ناکات، چونکە ئەو مافانە لە دەستووردا دەبن، بەڵام پشکپشکێنە هاوشێوەی عێراق و لوبنان قبووڵکراو نییە. شەرع ئاماژەی بە رێککەوتنی 10ی ئازار کردو وتی: ئەو رێککەوتنە لەلایەن هەموو لایەنەکانەوە قبوڵكراوە و وەک بنەمایەك بۆ گفتوگۆ تەماشا دەكرێت.
لە بنکەی سەربازیی هێزەکانی هاوپەیمانان لە شارۆچکەی تل تەمەری باکووری حەسەکەی ڕۆژئاوای کوردستان، هێزەکانی سووریای دیموکرات(هەسەدە)، لەگەڵ هێزەکانی هاوپەیمانان، مانۆرێکی سەربازیی هاوبەشیان ئەنجامدا. ئاژانسەکانی هەواڵ ئاشکرایان کردووە، لە بنکەی سەربازیی(قەسرەک) لە شارۆچکەی تل تەمەر و دەورووبەری، هێزەکانی سووریای دیموکرات(هەسەدە) و هێزەکانی هاوپەیمانان، مانۆرێکی سەربازیی هاوبەشیان ئەنجامدا و فڕۆکە جەنگییەکان زۆر نزم بەسەر ناوچەکەدا دەسووڕانەوە. خەڵکی ناوچەکە ئاماژە بەوە دەکەن، جگەلە نزمی فڕۆکەکان، دەنگی تەقینەوە و تەقەی زۆریان بیستووە، لەوەوە زانیوویانە مانۆری سەربازیی ئەنجام دەدرێت، سەرچاوەکانی هەواڵیش دەڵێن: ئەمڕۆ بەیانی، هێزەکانی ئۆپەراسیۆنی ئەرکی تایبەت بە(ئیرادەی تۆکمە) لە پێگەی فەرمی خۆی بڵاوی کردووەتەوە، ئۆپەراسیۆنە هاوبەشەکەی شەوی ڕابردووی نێوان هێزەکانی سووریای دیموکرات و هێزەکانی هاوپەیمانان، ئامانج لێی، پەرەپێدانی توانا سەربازییەکانی هەردوولایە. پەیامەکە ئاماژە بەوەشدەکات، ئۆپەراسیۆنە هاوبەشەکە هەوڵێکە بۆ بەرزکردنەوەی تواناکان لەپێناو شکستپێهێنانی داعش، هەروەها پارێزگاریی کردن لە ئاسایش و ئارامی ناوچەکە.
دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا ئەمڕۆ دووشەممە ناڕەزایی خۆی دەربڕی لە زنجیرەیەک هێرشی ئاسمانی ئیسرائیل بۆ سەر کۆمەڵگەی پزیشکی ناسر لە غەززە کە بەهۆیەوە ژمارەیەک کەس کوژران. سوپای ئیسرائیل هێرشی کردووە سەر نەخۆشخانەی ناسر لە خان یونس، بەهۆیەوە 15 کەس کوژراون، لەو ژمارەیە چواریان رۆژنامەنووسن. بەپێی راگەیەندراوێکی فەرمی وەزارەتی تەندروستی غەززە، بە هۆی هێرشێکی ئاسمانی سوپای ئیسرائیلەوە بۆ سەر نەخۆشخانەی شیفا لە خان یونس، 15 کەس کوژراون، چواریان رۆژنامەنووسن. بەپێی هەواڵێکی ئاژانسی رۆیتەرز، یەكێک لە رۆژنامەنووسە کۆژراوەکان بە ناوی حوسام ئەلمەسری پێشتر کاری بۆ ئاژانسی رۆیتەرز کردووە. دۆناڵد ترەمپ لە ئۆفیسی ئۆڤاڵ لە لێدوانێکی ڕۆژنامەوانیدا وتی "من دڵخۆش نیم بەو بابەتە، نامەوێت بیبینم". "لە هەمان کاتدا دەبێت کۆتایی بەو هەموو کابوسە بهێنین. من ئەو کەسەم کە بارمتەکانم دەرهێنا." سوپای ئیسرائیل دوو جار نەخۆشخانەیەکەیان بە ئامانج گرتووە، جاری یەکەم حوسام مەسری، کامێرامان، کوژراوە، جاری دووەم، حاتەم خالید-ی فۆتۆگرافەر بە هۆی هێرشەکانی ئیسرائیلەوە برینداربووە. لەکاتی پەخشی راستەوخۆدا سوپای ئیسرائیل ژمارەیەک کارمەندی بەرگری شارستانی و رۆژنامەنووس لە نەخۆشخانەی ناسر لە ناوچەی خان یونسی کەرتی غەززە رۆژنامەنووسە کوژراوەکان پێکهاتوون لە (موحەمەد سەلامە وێنەگری کەناڵی جزیرە، مەریەم ئەبو دەققە رۆژنامەنووسی ئەسۆشیەیتد پرێس، مەععاز ئەبو تەها رۆژنامەنووس ئێن بی سی، حوسام ئەلمەساری وێنەگری ئاژانسی رۆیتەرز).
پیش ئەنجامدانى هێرشەکەى لالەزار، شەوى ڕوداوەکە لەئۆفیسى وەزیرى دەرەوەى ئەمریکاو پنتاگۆنەوە چەند جارێک پەیوەندى بە بافڵ تاڵەبانیەوە کراوە، بەڵام پەیوەندیەکان فەرامۆشکراون و وەڵام نەدراونەتەوە بەوەش بەرپرسانى ئیدارەى ئەمریکا تورەبووەو ئێستا یەکێتى دەیەوێت پەیوەندى بکەنەوە بەوانەوە هیچ وەڵامێکیان نادرێتەوە. چەند بەرپرسێکى ئیدارەى ئەمریکاو وەزارەتى بەرگرى و ئاژانسى هەواڵگرى سى ئاى ئەى، زۆر توڕەن لە بافڵ تاڵەبانی بەهۆى شێوازى مامەڵەکردنى لەگەڵ دۆسیەى لاهور شێخ جەنگى. بەوتەى سەرچاوە ئاگادارەکان بافڵ تاڵەبانی چەند ڕۆێک پێشتر بە بەرپرسە ئەمریکیەکانى وتووە لاهور شێخ جەنگى پیلانى کوشتنى منى داڕشتوە، ئەمەش وایکردوە کە ئەمریکیەکان پلانى خێرا بگرنە بەر، بەڵام پلانى ئەمریکیەکان ئەوەنەبووە کە لاهور شێخ جەنگى دەستگیربکرێت چونکە ترسیان لەوەبووە ئەم کارە پشێویەکى جەماوەریی دروستبکات و پشتیوانیەکانى لاهور زیادبکات، بەڵکو ویستویانە بەڕێگاى یاسایی ئەم دۆسیە یەکلایی بکرێتەوە. شەوى ڕوداوەکە لەئۆفیسى وەزیرى دەرەوەى ئەمریکاو پنتاگۆنەوە چەند جارێک پەیوەندى بە بافڵ تاڵەبانیەوە کراوە، بەڵام پەیوەندیەکان فەرامۆشکراون و وەڵام نەدراونەتەوە بەوەش بەرپرسانى ئیدارەى ئەمریکا تورەبووەو ئێستا یەکێتى دەیەوێت پەیوەندى بکەنەوە بەوانەوە هیچ وەڵامێکیان نادرێتەوە. لەدوێنیوە بەتەواوى لێکۆڵینەوە دەستیپێکردوەو ئەمریکا بەچڕى هاتونەتە سەر هێڵ و یەکێک لەڕاویژکارەکانى دۆناڵد ترەمپ سەرۆکى ئەمریکا وتویەتى بافڵ تاڵەبانی هەڵەیەکى کردوەو دەبێت باجەکەى بدات. لەلایەکى دیکەوە هەفتەیەک پێش هێرشەکەى لالەزار هەفتەیەك پێش هێرشكردنە سەر لالەزار هێزێك دەچێتە سەر لالەزار سەعات پێنجی بەیانی روبەروبونەوە روو دەدات لەگەڵ هێزەكەو هیزەكەی لالەزار دوو كەسیان لێ بریندار دەكەن و دواتر نزیكەكانی لاهور شێخ جەنگی لەو دۆسێیە بەرپرسانی ئاساییش ئاگادار دەكەنەوە بەڵام بە وتەی بەرپرسانی لالەزار ئەوكات باسیان لەوە كرد بە وێنەو ڤیدیۆ دۆسیەكەمان دایە ئاسایش و هیچ لێپرسینەوەیەكیان نەكرد.
سەرۆکی ئۆکرانیا دووپاتی کردەوە، ڕووسەکان هەموو هەوڵێک دەدەن بۆ ئەوەی ڕێگریم لێ بکەن لەگەڵ پوتن کۆببمەوە. هاوکات داوا لە وڵاتانی هاوپەیمانی ئۆکرانیا دەکات سزای نوێ بەسەر مۆسکۆ بسەپێنن ئەگەر بێت و هیچ نیازێک بۆ پرۆسەی ئاشی نیشان نەدات. هەینی 22ـی ئابی 2025، ڤۆلۆدیمیر زێلێنسکی، سەرۆکی ئۆکرانیا، لە کۆنفرانسێکی ڕۆژنامەوانیی هاوبەش لەگەڵ مارک ڕووتە، سکرتێری گشتیی هاوپەیمانیی باکووری ئەتڵەسی (ناتۆ)، لە کیێڤ، گوتی: لە کۆبوونەوەی نێوانمان باسمان لە گەرەنتی ئەمنی بۆ ئۆکرانیا کرد. سەرۆکی ئۆکرانیا، باسی لەوە کرد، ئەو گەرەنتییە ئەمنییە دەبێت هاوشێوەی ماددەی پێنجی هاوپیمانێتی باکووری ئەتڵەستی بێت، بە واتەی ئەوەی هێرش بکرێتە سەر هەر وڵاتێکی ئەندام لە ناتۆ، مانای هێرشە بۆ سەر هەموو وڵاتانی ئەندام لە هاوپەیمانێتییەکە. زێلێنسکی داوای لە هاوپەیمانانی وڵاتەکەی کرد، فشار بخەنە سەر ڕووسیا بۆ ئەوەی نیازێک بۆ گەیشت بە پرۆسەی ئاشتی نیشان بدات، ئەگەر نا سزای نوێ بەسەر مۆسکۆدا بسەپێنن. هاوکات جەختی لەوە کردووە، ڕووسەکان هەموو هەوڵێک دەدەن، بۆ ئەوەی ڕێگریم لێ بکەن لەگەڵ پوتن کۆببمەوە. دووشەممە 18ـی ئابی 2025، دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمەریکا، لە کۆشکی سپی پێشوازیی لە ڤۆلۆدیمیر زێلێنسکی، سەرۆکی ئۆکرانیا کرد. زێلێنسکی لە کۆبوونەوەکەدا ڕایگەیاندبوو، بەوپەڕی خۆشحاڵییەوە چاوەڕێی دۆزینەوەی ڕێگەیەکی دیپلۆماسی دەکەین بۆ کۆتاییهێنان بە جەنگ و بۆ کۆبوونەوەی سێ قۆڵیش ئامادەین. باسی لەوەش کردبوو، ئامادەم بە بێ مەرجی پێشوەختە لەگەڵ پوتن کۆببمەوە.
پاشنیوەڕۆى ئەمڕۆ هەینى، هێزێکى دەزگاى ئێف بی ئای (FBI) ئێف بی ئای هەڵیکوتایە سەر ماڵی جۆن بۆڵتۆن، ڕاوێژکاری پێشووی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا، بەپێى هەواڵى میدیاکانى ئەمریکا بەهۆى ئەوەوەبوە جۆن بۆڵتۆن، بەردەوام ڕەخنەی سیاسەتی دەرەوەی ترامپ دەگرێت، لەسەر تۆمارە نهێنییەکان لێکۆڵینەوەی لەگەڵ دەکرێت، دوا بەدواى ئەو هەڵمەتە لە پۆستێکیدا لەسەر تۆڕى کۆمەڵایەتى ئێکس، بەڕێوەبەری دەزگاى FBI نووسیویەتی "کەس لە سەرووی یاساوە نییە"، ئاماژەی بەوەشکردووە "بریکارەکانی دەزگاکەى ئەمڕۆ لە ئەرکدا بوون". ماڵپەڕی ئێن بی سی نیوز، تۆڕی هاوبەشی ئەمریکی سکای نیوز بە پشتبەستن بە سەرچاوەیەک بڵاویکردەوە، تیمەکان لەماڵی بۆڵتۆن لە شاری بێپیسدا لە ویلایەتی میریلاند بەشێک بووە لە "لێکۆڵینەوەیەکی ئاسایشی نیشتمانی بۆ گەڕان بەدوای تۆمارە نهێنییەکان". جۆن بۆڵتۆن لە یەکەم خولی سەرۆکایەتی دۆناڵد ترامپدا بۆ ماوەی ١٧ مانگ وەک ڕاوێژکار کاری کردووە، بەڵام لە ساڵی ٢٠١٩دا ناچارکرا دەست لەوپۆستە هەڵبگرێت. ڕاوێژکاری پێشووی ترەمپ تا ئێستا وەڵامی هیچ پرسیارێکى ڕۆژنامەنوسانى نەداوەتەوە لەسەر ئەو ڕوداوە بەپێی هەواڵێکی کەناڵی سی ئێن ئێن، لە کاتی هەڵمەتەکەی بەیانی زوودا لە ماڵەکەی خۆیدا نەبووە. بەپێی هەواڵێکی ئاژانسی ئەسۆشێتد پرێس، ڕۆژی هەینی لە ئۆفیسی خۆی لە واشنتۆن دی سی بینراوە، ئەندامانی FBI سندوقەکانیان لە دەرەوەی ماڵی جۆن بۆڵتۆن ڕاوێژکاری پێشووی ئاسایشی نیشتمانی کۆشکی سپی بردووە. هێشتا دەسەڵاتدارانی فیدراڵی ئەمریکا هیچ وردەکارییەکیان بڵاونەکردووەتەوە کە بۆچی گەڕانەکە ئەنجامدراوە و چ تۆمەتێک ئاراستەی بۆڵتۆن دەکرێت.
هەرچەندە کرێملین خۆی لە گفتوگۆکردن لەسەر وردەکارییەکانی هەر دیدارێکی داهاتووی نێوان ڤلادیمێر پوتین و هاوتا ئۆکراینییەکەی، ڤلۆدیمێر زێلێنسکی خۆی بەدوور گرتووە، بەڵام دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا پەرۆشى خۆی بۆ کۆبوونەوەکە دەربڕی و ڕایگەیاند، بە تامەزرۆییەوە چاوەڕێی ئەنجامەکانی دەکات. ئیستا هەموو چاوەکان لەسەر دیداری نێوان ڤلادیمێر پوتین، سەرۆکی ڕووسیا و ڤۆلۆدیمێر زێلێنسکی، سەرۆکی ئۆکراینان کە بڕیارە لە ماوەی داهاتوودا بکرێت، بۆ ئەم مەبەستە چوار شوێن پێشنیاز کراون. ئێستا سەبارەت بە شوێنی کۆبوونەوەی هەردوولا ئەگەر بێت و ئەنجام بدرێت پرسیار هاتووەتە ئاراوە، بەتایبەتی دوای ئەوەی کۆمەڵێک پێشنیاز خراونەتە ڕوو، هاوکات ئیمانوێل ماکرۆن، سەرۆکی فەرەنسا گوتی، کۆبوونەوەکە لە وڵاتێکی ئەوروپیدا دەکرێت و پێشنیازی جنێڤی کرد. چوار شوێن بۆ کۆبوونەوە ئەگەرییەکە دیار کراون کە ئەمانەن: 1- جنێف وەزیری دەرەوەی سویسرا پشتڕاستی کردەوە، وڵاتەکەی پارێزبەندی بە سەرۆکی ڕووسیا دەدات ئەگەر سەردانی وڵاتەکەی بکات بۆ دانوستانی ئاشتی، چونکە پووتین فەرمانی دەستگیرکردنی هەیە لە دادگای تاوانە نێودەوڵەتییەکان. 2-ڤییەنا ڕاوێژکاری نەمسا پێشنیازی ڤییەنای کرد وەک نەریتێکی وڵاتەکەیان لە پێشوازیکردن لە دانوستانی ئاشتی و ڕایگەیاند. ''ئەگەر پوتین بەشداری لە کۆبوونەوەی ئاشتی لە نەمسا بکات، ئامادەیین ڕوونکردنەوە بۆ دادگای تاوانە نێودەوڵەتییەکان بدەین سەبارەت بە هاتنی پووتین''. 3- مۆسکۆ لەبەرامبەردا سەرۆکی ڕووسیا لە پەیوەندییەکی تەلەفۆنیدا لەگەڵ دۆناڵد ترەمپ، پێشنیازی ئەنجامدانی کۆبوونەوەکەی لە مۆسکۆ کرد، بەڵام وەڵامی زێلێنسکی ئەرێنی نەبووە و ڕەتیکردەوە گەشت بۆ مۆسکۆ بکات. 4- بودابێست سەرچاوەیەکی نزیک لە ئیدارەی ترەمپ ئاشکرای کرد، کۆشکی سپی پلانی کۆبوونەوەی سێ قۆڵیی ئەگەری لە نێوان ترەمپ و پووتین و زێلێنسکی لە پایتەختی هەنگاریا دادەنێت وەک هەنگاوی داهاتوو لە دانووستانەکان بۆ کۆتاییهێنان بە جەنگ.
دۆناڵد ترەمپ بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ لە کەناڵی فۆکس نیوز لەبارەى هەنگاوەکانى دواى کۆبونەوەکەى شەوى ڕابردوو قسەیکرد، هەروەها داوای نوێکاری لە سەرۆکی ئەمریکا کرا سەبارەت بە ئەگەری کۆبوونەوەی سێ قۆڵی کە ڤلادیمێر پوتین و ڤۆلۆدیمیر زیلێنسکی تێیدا بەشداربن. لەبەشێکى قسەکانیدا دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا دەڵێت دوێنێ تەلەفۆنی بۆ پوتین کردووە و هیوادارە ڕەفتاری سەرۆکی ڕووسیا "باش بێت". ترەمپ دەشڵێت، ئەگەر نا، ئەوا "دۆخێکی سەخت" دەبێت. ترەمپ ئەوەشى خستەڕوو، ئۆکراین خاکی زۆری دەستدەکەوێتەوە فەرەنسا، ئەڵمانیا و بەریتانیا دەیانەوێت سەرباز لە ئۆکراین جێگیربکرێت وەک بەشێک لە گرەنتی ئەمنی بۆ ئۆکراین. ناوبراو جەختى لەسەر ئەوەکردەوە کە کاتکوشتنم ناوێت و دەمەوێت جەنگ کۆتایی بێت، وتیشى: ئەوروپا ئامادەیە هێز بنێرێتە خاکی ئۆکراین و ئەمریکا ناینێرێت، دڵنیاییە ئەمنییەکەی ئۆکراین لەڕێگەی ناتۆوە نابێت. سەرۆکى ئەمریکا پوتین و زێلێنسکی، بە بۆچوونی ئەو، "کەمێک باشتر لەوەی بیرم لێدەکردەوە، پێکەوە دەگونجێن"، وتى: چەند هەفتەی داهاتوو ویستی راستەقینەی پوتینمان بۆ دەردەکەوێت، بۆی هەیە پوتین رێککەوتنی نەوێت و پرسەکە لە دوو هەفتەی داهاتوودا دەردەکەوێت. ڤلادیمیر پووتین و ڤۆلۆدیمیر زیلینسکی، سەرۆکانی رووسیا و ئۆکراینا، دوای گفتوگۆیەکی خێرای رۆژی دووشەممە لەنێوان دۆناڵد ترەمپ و سەرکردەکانی ئەورووپا، ئامادەکاری بۆ لووتکەیەکی ئاشتی دەکەن، کە تەوەرە سەرەکییەکەی پرسی گەرەنتییە ئەمنییە درێژخایەنەکان دەبێت بۆ کیێڤ. هیوای پێشکەوتنێک دوای ئەوە هات کە ترەمپ رایگەیاند، دوای کۆبوونەوەیەکی "زۆر باش" لەگەڵ ئەورووپییەکان و سەرۆکی ئۆکراینا لە کۆشکی سپی، پەیوەندیی تەلەفۆنی لەگەڵ ڤلادیمیر پووتینی هاوتا رووسییەکەی کردووە، کە هەفتەی رابردوو لە ئەلاسکاش چاوی پێیکەوتبوو.
لە دوێنێوە دوو بەلەمى کۆچبەران لە لیبیاوە بۆ ئیتالیا بەڕێککەوتوون و چارەنووسیان نادیارە، کە زیاتر لە 120 سەرنشینیان تێدایە و زۆرینەشیان خەڵکى هەرێمى کوردستانن. پێشڕەو عەبدوڵا، نوێنەرى کۆمەڵەى پەنابەرە گەڕاوەکان لە ئەوروپا راگەیاند، کۆچبەرەکان لە کاتژمێر 4ـى بەرەبەیانى دووشەممەوە بە دوو بەلەم کە هەریەکەیان زیاتر لە 60 سەرنشینى تێدا بووە لە لیبیاوە بۆ ئیتالیا بەڕێکەوتوون، بەڵام چارەنووسیان نادیارە. ئاماژەى بەوەشکرد، بەشێکى زۆرى کۆچبەرەکان خەڵکى هەرێمى کوردستانن و لەلایەن کەسوکارەکەیانەوە پەیوەندى بە کۆمەڵەکەوە کراوە و داواى هاوکارى و بەهاناوەچوونیان کردووە. بەگوتەى پێشڕەو عەبدوڵا، ئێستا زیاتر لە 400 کۆچبەرى هەرێمى کوردستان لە لیبیان و بەنیازن بە رێگەى ئاوى خۆیان بگەیەننە ئەوروپا کە "رێگایەکى پڕمەترسییە". دوێنێ لە دەریای ئیجە بەلەمێک تێکشکا، نوێنەرى کۆمەڵەى پەنابەرە گەڕاوەکان لە ئەوروپا، گوتى "تەنیا دوو کەس رزگاریان بووە و چوار تەرمیش دۆزراونەتەوە و چارەنووسى ئەوانى دیکە نادیارە". گوتیشى "بەلەمەکە هاونیشتمانى هەرێمى کوردستانى تێدا نەبووە و زۆرینەیان ئەفغانى و ئێرانی بوون". ئەوە لەکاتێکدایە، بەگوێرەی ئاماری وەزارەتی کۆچ و پەنابەرانی یۆنان، لە سەرەتاى ئەمساڵەوە تاوەکو ئێستا، 25 هەزار و 799 کۆچبەر هەوڵی پەڕینەوەیان لە ئاوەکانى یۆنان داوە. بە گوتەى پێشڕەو عەبدوڵا، کۆی ئەو کۆچبەر و پەنابەرانەی لە یۆنانەوە دیپۆرتکراونەتەوە، ژمارەیان نۆ هەزار و 300 کەس بووە و زۆرینەیان دیپۆرتی تورکیا، بولگاریا و مەکدۆنیا کراونەتەوە.
کۆبوونەوەی سێ قۆڵی ئەمریکا و یەکێتی ئەوروپا و ئۆکرانیا لە کۆشکی سپی بە کەشێکی ئەرێنی کۆتایی هات . ڤۆڵۆدیمیر زێلێنسکی، سەرۆکی ئۆکرانیا لە واشنتن بە ڕۆژنامەنووسانی ڕاگەیاند، ئامادەیە بەبێ مەرجی پێشوەختە لەگەڵ ڤلادیمێر پوتین، سەرۆکی ڕووسیا کۆببێتەوە. زێلێنسکی دوای کۆبوونەوەی لوتکە لەگەڵ دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمەریکا و سەرکردەکانی ئەورووپا ڕایگەیاند، داواکارییەکانی پێشووی مۆسکۆ بۆ ئاگربەست تەنها هەلومەرجی نوێی لێکەوتووەتەوە. سەرۆکی ئۆکرانیا ڕوونیکردەوە، "ئێمە ئامادەین بۆ هەر جۆرە داواکارییەک"، بە دیاریکردنی ئەوەی کە دەبێت لە ئاستی سەرکردایەتیدا بێت. زێلێنسکی ئاماژەی بەوەشکرد، "هەرچییەک ڕووبدات" دەبێت لەگەڵ پوتن کۆببێتەوە و دەستبکات بە کارکردن لەسەر چۆنیەتی کۆتاییهێنان بە ململانێکان، جەختیشیکردەوە کە پێشمەرجەکانی کیێڤ بۆ گفتوگۆکردن بە "100 داواکاری" لەلایەن ڕووسیاوە جێبەجێ دەکرێت. مارک ڕەوتە سکرتێری گشتی ناتۆ ئاشکرایکرد، گفتوگۆکان سەبارەت بە دابینکردنی گەرەنتی ئەمنی بۆ ئۆکرانیا هاوشێوەی ئەو گەرەنتیانەی هاوپەیمانیەکە بۆ وڵاتانی ئەندام دابینی دەکات، لە ئارادایە. جەختی لەوە کردەوە کە ئەوەی باسی لێوە دەکرێت "ئەندامێتی ئۆکرانیا لە ناتۆ نییە، بەڵکو گەرەنتی ئەمنییە بەپێی مادەی پێنجەم". جەختیشی لەوە کردەوە کە تا ئێستا هیچ گفتوگۆیەک لە واشنتۆن سەبارەت بە ناردنی هێزی زەمینی بۆ خاکی ئۆکرانیا نەکراوە. لای خۆیەوە زێلێنسکی لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا ڕوونیکردەوە کە لە ماوەی ١٠ ڕۆژدا کار بۆ دیاریکردنی گەرەنتییە ئەمنییەکانی وڵاتەکەی دەکرێت، ئەگەری زۆرە. ئەو گەرەنتییانە یان بیرۆکە پێشنیار کراوەکان چین؟ ڕەنگە وەڵامی سەرەتایی لە پێدانی پاراستنی کیێڤدا بێت هاوشێوەی ئەو پارێزگارییەی کە لە مادەی پێنجەمی پەیماننامەی ناتۆدا هاتووە، کە تێیدا هاتووە ئەگەر هێرش بکرێتە سەر وڵاتێکی ئەندامی ناتۆ، هەموو ئەندامەکان ئامادەن بەشداری بەرگرییەکەی بکەن، جا چ لە ڕووی سەربازییەوە بێت، چ لە ڕووی دیپلۆماسییەوە بێت، یان لە ڕووی سیاسییەوە. بیرۆکەی دووەم کە لەلایەن ستارمەر سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا پێشنیار کراوە، پێکهێنانی هێزێکە کە لە "هاوپەیمانی ئامادەبووان" دروستدەکرێت بۆ ئەوەی لە ئۆکرانیا جێگیر بکرێت دوای ئاگربەست یان ڕێککەوتنی ئاشتی. کەس بە ئاشکرا شێوەی ئەم هێزەی نەخستووەتەڕوو، هەرچەندە بەرپرسانی سەربازی جەختیان لەوە کردووەتەوە کە فۆرمەکەی گرنگە. بیرۆکەیەک کە پێشنیار دەکرێت بریتییە لە دروستکردنی "هێزێکی ئاشتیپارێز"ی یەکگرتوو، کە پێدەچێت چەکدار بێت، کە پشتگیری و تەواوکەری ئەرکەکانی سوپای ئۆکرانیا بکات تەنها بۆ مەبەستی بەرگری. بەڵام بیرۆکەکە ئەوەیە کە ڕووسیا ڕابگرێت بە ناچارکردنی کرێملین بۆ ئەوەی بیر لە چوونە ناو ململانێ لەگەڵ سەربازانی وڵاتانی ئەندامی ناتۆ بکاتەوە. بەڵام کێشەکە ئەوەیە کە پێشنیارێکی لەو شێوەیە پێویستی بە دەیان هەزار سەرباز دەبێت بۆ ئەوەی ببێتە ڕێگرییەکی باوەڕپێکراو، بەپێی ڕۆژنامەی نیویۆرک تایمز. بیرۆکەی سێیەم بریتییە لە پێکهێنانی هێزێکی "تەڵە"، واتە هێزێکی زۆر بچووکتر لە ژمارەدا. بەڵام ناتوانێت بە توندی هێزەکانی ئۆکرانیا بەهێز بکات و پشتیوانیان بکات لە پێکهێنانی هێزێکی بەرگریی بەرچاوی ڕێگریکردن. بەڵام ئەوروپییەکان پێیان وایە کە ڕووسەکان لە هەر ڕووبەڕووبوونەوەیەکی داهاتوودا ئامادە نابن مەترسی کوشتنی سەربازە ئەوروپییەکانی غەیرە ئۆکراینی بکەن. پێشنیاری چوارەم بریتییە لە دامەزراندنی "هێزێکی چاودێری". دەکرێت بچووک بێت، چەند سەد سەربازێک یان زیاتر، کە ئەرکی سەرەکییان ڕاپۆرتکردنی هەر چالاکیەکی سەربازیی داهاتوو بێت. بەڵام ئەم ئەرکە دەتوانرێت بە بەکارهێنانی مانگی دەستکرد و کامێرای زەمینی بە ئەنجام بگەیەنرێت، بەبێ ئەوەی پێویست بە چاودێر یان هێز لەسەر زەوی هەبێت. هەروەها ئەم هێزە ئەوەندە گەورە نەدەبوو کە بتوانێت هەر جۆرە بەرگرییەک دابنێت. سەرۆکی ئەمریکا ئاماژەی بەوەدا کە وڵاتەکەی پاڵپشتی لە دابینکردنی گەرەنتی ئاسایشی ئەوروپا بۆ ئۆکرانیا دەکات بۆ یارمەتیدانی کۆتایی هێنان بە شەڕ لەگەڵ ڕووسیا.
ڤۆڵۆدمیر زێلینسکی سەرۆکی ئۆکرانیا ئەمشەو بۆ یەکەمجار دەگەڕێتەوە کۆشکی سپی دوای ڕووبەڕووبوونەوەو توڕەبونە بەناوبانگەکەی لەگەڵ دۆناڵد ترەمپ لە سەرەتای ئەمساڵدا، کە بووە هۆی پچڕانی پەیوەندییەکانیان. بەڵام ئەمجارەیان زێلێنسکی لانیکەم پێنج سەرۆکی دەوڵەت و حکومەتی ئەوروپی لەگەڵیان دەبێت، کە لە دەوری سەرۆکی ئۆکرانیا کۆبوونەتەوە بۆ کەمکردنەوەی فشارەکانی ترەمپ لەکاتێکدا پێدەچێت سەرۆک بە تامەزرۆییەوە ڕێککەوتنێکی کۆتایی بۆ کۆتاییهێنان بە شەڕەکە ڕابگەیەنێت. زێلێنسکی لە کۆشکی سپی لە لایەن کۆمەڵێک سەرکردەی ئەوروپاوە دەبن، ئۆرسولا ڤۆن دێر لاین سەرۆکی کۆمیسیۆنی ئەوروپا، مارک ڕەوتە سکرتێری گشتی ناتۆ، سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا کییەر ستارمەر، ئیمانوێل ماکرۆن سەرۆکی فەرەنسا، فریدریش مێرز، ڕاوێژکاری ئەڵمانیا، جۆرجیا مێلۆنی، سەرۆکوەزیرانی ئیتاڵیا، ئەلێکساندەر ستوب سەرۆکی فینلاند. پێگەی ئاکسیۆسی ئەمریکی رایگەیاند، کۆشکی سپی پرسیاری لە ڤۆڵۆدمیر زێلینسکی، سەرۆکی ئۆکراین، کردووە ئاخۆ بۆ دیداری ئەمجارەی لەگەڵ ترەمپ قاتی فەرمی لەبەر دەکات یان نا، دوو راوێژکاری ترەمپیش دەڵێن، باشترە زێلینسکی قاتی فەرمی لەبەربکات. بەپێی هەواڵی میدیاکان، ئەگەری زۆرە ئەمجارە زێلێنسکی چاکەتێکی ڕەش لەبەر بکات - هەمان ئەو چاکەتەی کە لەبەری کردبوو کاتێک دۆناڵد ترەمپی بینى لە لوتکەی ناتۆ لە مانگی حوزەیرانى ڕابردوو. زێلینسکی چەند کاتژمێرێکە گەیشتووەتە واشنتن و بڕیارە ئەمشەو چاوی بە دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا، بکەوێت کە ئەمە دووەمجارە لەمساڵدا لەگەڵ یەکدی لە کۆشکی سپی کۆببنەوە. کۆبوونەوەی جاری پێشوو، کە لە مانگی شوباتی ئەمساڵ بەڕێوەچوو، قسەوباسی زۆری بەدوایخۆیدا هێنا، بەتایبەتی دوای ئەوەی رۆژنامەنووسێکی نزیک لە ترەمپ بە زێلینسکی گوت، “بۆچی قاتی فەرمیت لەبەر نییە چونکە بەشێکی زۆری خەڵكی ئەمریکا کێشەیان هەیە لەگەڵت کە رێزی کۆشکی سپی ناگریت؟” لە وەڵامدا زێلینسکی گوتی: رەنگە دوای ئەوەی جەنگ کۆتایی بێت قاتی فەرمی لەبەربکەم. ترەمپ خۆشی جلوبەرگی زێلینسکی بەدڵ نەبوو، هەربۆیە بە گاڵتەپێکردنێکەوە گوتی، “ئەمڕۆ چاک خۆی گۆڕیووە.” لە سەرەتای جەنگەوە لە شوباتی 2022، ڤۆلۆدمیر زێلینسکی قات و بۆینباخی بۆ هیچ بۆنەیەکی فەرمی لەبەر نەکردووە و بە ستایلێکی سەربازییەوە دەرکەوتووە، بەڵام لە لوتکەی ناتۆ لە مانگی حوزەیرانی ئەمساڵ لە هۆڵەندا زێلینسکی بۆ یەکەمجار چاکەتێکی رەشی لەبەرکرد کە ستایلەکەی نزیکبوو لە ستایڵی قاتی فەرمی.
سەرۆکی ئۆکرانیا ڕایدەگەیەنێت هەموومان خواستێکی بەهێزمان هەیە بۆ کۆتاییهێنان بەم شەڕە بە خێرایی، سوپاسگوزاری سەرۆک ترەمپم بۆ ئەو بانگهێشتنامەیە کە خواستی ئەوەی هەیە بە خێرایی کۆتایی بە شەڕەکە بهێنێت. بەمەبەستی کۆتایی هێنان بە جەنگی نێوان ڕووسیا و ئۆکرانیا و گرەنتییەکان، سەرۆکانی ئۆکرانیا و وڵاتانی ئەورووپا، لە ئەمەریکا، لەگەڵ دۆناڵد ترەمپی سەرۆکی ئەو وڵاتە کۆدەبنەوە، بۆ ئەوەی بتوانن زەمینەی کۆبوونەوەی سێ قۆڵی نێوان، ئەمەریکا و ڕووسیا و ئۆکرانیا خۆشبکەن. ئەمڕۆ دووشەممە 18ـی ئابی 2025، ڤۆلۆدمێر زێلینسکی، سەرۆکی ئۆکرانیا، لەگەڵ چەند سەرکردەیەکی دیکەی ئەورووپا، چاوی بە دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمەریکا دەکەوێت، سەرۆکی ئەمەریکاش پێشتر گوتبووی، ئەو چاوپێکەوتنە، بۆ ڕێگە خۆشکردنە بۆ ئەوەی کۆبوونەوەی سێ قۆڵی نێوان من و زێلینسکی و پوتندا بکرێت. چاوەڕێ دەکرێت، دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمەریکا سەرەتا لەگەڵ ڤۆلۆدمێر زێلینسکی، سەرۆکی ئۆکرانیا کۆببێتەوە، دواتر لەگەڵ سەرۆکانی ئەورووپا و زێلینسکیش بەیەکەوە کۆببێتەوە. ڤۆلۆدیمێر زیلینسکی، سەرۆکی ئۆکرانیا، دوای گەیشتنی بە واشنتۆن بۆ وتووێژ لەگەڵ دۆناڵد ترەمپ، هاوتا ئەمریکییەکەی، دووپاتی کردەوە: هەموو لایەنەکان دەیانەوێت بە خێرایی کۆتایی بە شەڕەکە بهێنن و داوای ئاشتییەکی بەردەوامیشی کرد. زیلینسکی لە تۆڕی كۆمەڵایەتی نوسیویەتی، هەموومان خواستێکی بەهێزمان هەیە بۆ کۆتاییهێنان بەم شەڕە بە خێرایی و بەشێوەیەكی متمانەپێکراو. رونیشیکردەوە، من سوپاسگوزاری سەرۆکی ئەمریکام بۆ ئەو بانگهێشتە، هەموومان دەمانەوێت بە خێرایی کۆتایی بەم شەڕە بهێنین. وتیشی: هیوادارم هێزی یەکگرتوومان لەگەڵ ئەمریکاو دۆستە ئەوروپییەکانمان، روسیا ناچار بکەن ئاشتییەکی راستەقینە قبوڵ بکات. بڕیارە ئەمڕۆ زیلینسکی لەگەڵ کۆمەڵێک سەرکردەی ئەوروپا لەگەڵ ترەمپ کۆببێتەوە. دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا، چەند کاتژمێرێک پێش کۆبوونەوەکەیان، پەیامێکی بۆ ڤۆلۆدیمیر زێلینسکی، سەرۆکی ئۆکراین ناردووە و پێی گوتووە، نە باسی گەڕانەوەی خاکی نیمچەدوورگەی کریمیا دەکەیت، نە بوونە ئەندام لە ناتۆ. زێلینسکى چەند کاتژمێرێکە گەیشتووەتە واشنتن و بڕیارە لە چەند کاتژمێری داهاتوودا دووقۆڵی لەگەڵ ترەمپ کۆببێتەوە، دواتریش کۆبوونەوەیەکی فراوانتریش دەبێت لەگەڵ ترەمپ و سەرکردەکانی ئەوروپا، چارەنووسی شەڕى سێ ساڵە و پرسى خاک و راگرتنی جەنگ تاوتوێ بکەن. لەگەڵ ئەوەى زێلینسکى لە رابردوودا چەند جارێک پرسى دەستبەردان لە خاکەکەى رەتکردووەتەوە، بەڵام ترەمپ لە پلاتفۆرمی تروس سۆشیاڵ بۆى نووسىوە، سەرۆکى ئۆکراین دەتوانێت دەسبەجێ جەنگ رابگرێت یاخود بەردەوامیی پێبدات، ناگەڕێمەوە بۆ ئەوکاتەى ئۆباما بێ تەقاندنى یەک فیشەک کریمیاى پێشکەش کرد و بەهیچ جۆرێکیش ئۆکراین ناچێتە ناتۆوە.
ڕۆژنامەی گاردیانی بەریتانی هەڵسەنگاندنێکى بۆ لۆرا لومەر (٣٢ ساڵ) کرد، کە یەکێکە لەو کەسانەى کە قسەکانى کاریگەرى تەواوى هەیە لەسەر ئیدارەى ترەمپ، ئەوژنە چالاکوانێکی سیاسی ڕاستڕەوی توندڕەو و جێگاى متمانەی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکایە. بەهۆى پۆستێکى لۆراوە رۆژى شەممە ویلایەتە یەکگرتوەکانی ئەمریكا ڕایگەیاند، هەمو ئەو ڤیزای سەردانیکردنە ڕادەگرێت کە بەو کەسانە دەدرێت کە لە غەززەوە دێن بەمەبەستی پزیشکی و مرۆیی. هۆكارەكەشی بۆ "پێداچونەوەیەکی تەواو و گشتگیر بۆ ئەو پرۆسە و ڕێکارانە" دەگەڕێنێتەوە. وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا، لە ڕاگەیەندراوێكدا لەسەر پلاتفۆرمی "X" بڵاویكردەوە، "هەمو ڤیزای سەردانیکردنێک بۆ ئەو کەسانەی لە غەززەوە دێن ڕاگیراوە". ئەو بەڵگەنامانەی لۆمەر بڵاوی کردەوە، وایکرد وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا چیدیکە ڤیزە نەداتە فەلەستینییەکان بچنە ئەمریکا. ئەو ژنە جولەکەیە چەند بەڵگەنامەیەکی بڵاوکردەوە کە باس لە گەیشتنی خەڵکی غەززە دەکات گەشتیان کردوە بۆ ئەمریکا بە هۆکاری پزیشکی و وەرگرتنى چارەسەرـ لۆمەر لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس نووسیویەتی "گەلی ئەمریکا هاوڕان: ئێمە نامانەوێت خەڵکی غەززە بهێنرێنە وڵاتەکەمان، ئەوان پزیشکیان لە وڵاتانی دیکە هەیە". لە پۆستێکی دیکەدا نووسیویەتی "منداڵانی موسڵمان ئەوروپایان لەناوبردووە"، هەروەها "هەر هاولاتیەکى غەززە کە دەچێتە ناو ئەمریکاوە، پێویستە دیپۆرت بکرێتەوە". وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا بە خێرایی خۆی لەگەڵ قسەکانى لۆمەر هاوڕاکردووەو ڕایگەیاند کە ڤیزاکان ڕادەگرن، تاوەکو "پێداچوونەوەیەکی ورد و گشتگیر" تەواو دەبێت. لۆرا هەرچەندە پۆستێکی فەرمی لە ئیدارەی ترەمپدا نەبوو، بەڵام وەک هاوکارو ڕاوێژکارێکى ترامپ دەردەکەویت، لە پشت پەردەوە کاریگەری لەسەر حکومەت هەبووە. بەگوێرەی ئاژانسی ڕۆیتەرز، ئەمریكا زیاتر لە سێ هەزار و 800 ڤیزای سەردانیکردنی لە جۆری "بی1" و "بی2" دەرکردوە کە ڕێگە بە بیانییەکان دەدات چارەسەری پزیشکی لەناو ئەمریكا وەربگرن و لەلایەن دەسەڵاتی فەڵەستینییەوە دەرچوە، كە بەگوێرەی شیكارییەكی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا، لە مانگی (ئایار/5)ـدا 640 ڤیزای دەرکراوە. دەشڵێت، "بڕیارەکەی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا، بە ڕاگرتنی ڤیزای سەردانیکردن بۆ ئەو کەسانەی لە غەززەوە دێن، دوای لێدوانەکانی لۆرا لومەر، چالاکوانی ڕاستڕەوی توندڕەو و هاوپەیمانی دۆناڵد ترەمپ لەسەر تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان هاتوە". دوابەدواى ئەو بڕیارە لۆرا لومەر، لە سۆشیال میدیاکەیدا پۆستێکى کردوەو شانازى بەوەوەدەکات کە بەهۆى قسەکانى ئەوەوە بڕیارەکە دەرکراوە. لومەر نووسیویەتی: ئەمڕۆ دەیان هاوڵاتی ئەمریکیم لە کوشتن ڕزگارکردوە لەلایەن جیهادییەکان و لایەنگرانى حەماسەوە. خودا تەنها دەزانێت ئەمڕۆ من بە شێوەیەکی شەخسیی چەند ژیانم ڕزگار کرد ڕووى ئەو کەسانە ناپاکانەم دەرخست لە وەزارەتی دەرەوە کە ڤیزە دەدەن بە خێزانەکانی غەززە."
