دووشەممە ترەمپ و زێلینسکی لە کۆشکی سپی کۆدەبنەوە

دۆناڵد ترەمپ حەماس تۆمەتبار دەکات بەوەی کە نایەوێ لەگەڵ ئیسرائیل لەسەر ئاگربەستی غەززە رێکبکەوێت، هاوکات ڕاگەیاندراوەکەى ماکرۆن سەبارەت بە دانپێدانانی دەوڵەتێکی فەلەستینی وتى: بێ مانایە و قسەکانی هیچ قورسایییەکیان نییە.  سەرۆکی ئەمریکا رۆژی هەینی لە کۆشکی سپی بە رۆژنامەڤانانی گوت، پێی وایە کە حەماس "دەڕووخێت."   قسەکانی ترەمپ رۆژێک دوای ئەوە دێن کە ستیڤ ویتکۆف، نێردەی ئەمریکا بۆ کاروباری رۆژهەڵاتی نێوەڕاست گوتی، ئیدارەی واشنتن بڕیاری داوە شاندەکەی لە دانوستاندنەکانی تایبەت بە ئاگربەستی غەززە بکشێنێتەوە، دوای ئەوەی حەماس پێشنیازێکی خستەڕوو کە بە لایەوە پەسندکراو نەبوو.  بەشێک لەوتەو پەیامەکانى ترەمپ.. حەماس بەڕاستی نایەوێت بگەنە ڕێککەوتن. پێم وایە حەماس گۆشەگیری دەکرێت. ئێمە لە دانوستانەکانی غەززە کشاینەوە و ئەمەش جێگەی داخە. حەماس هیچ بەرژەوەندییەکی نییە لە ئەنجامدانی هیچ گرێبەستێک و دەبێت لەناوببرێت. حەماس دەزانێت دوای گەڕانەوەی ئەو هەموو بارمتە چی ڕوودەدات، هەر بۆیەش نایەوێت بگەنە ڕێککەوتن. حەماس نایەوێت بگەنە ڕێککەوتن و پێموایە دەیەوێت بمرن و دەبێت شەڕ ڕووبدات و حەماسیش لەناوبچێت. ئێمە بەشداریمان کردووە لە ئازادکردنی ژمارەیەکی زۆر لە بارمتەکان لە غەززە و پرۆسەی ئازادکردنی ئەو بارمتە ماونانەی کە لەلایەن حەماسەوە دەستیان بەسەردا گرتووە قورستر دەبێت. گەڕانەوەی ئەو بارمتە ماونانەی لە غەززە ئەستەمە، چونکە حەماس دەزانێت هیچ موزایەدەی نابێت. لەگەڵ نەتانیاهۆ قسەم کرد سەبارەت بە ناردنی هاوکاری بۆ غەززە، بەڵام ناچمە ناو وردەکارییەکان. بنەماڵەی زیندانییە ئیسرائیلییەکان داوایان لێکردم کە یارمەتیم بدەم بۆ گەڕاندنەوەی کوڕەکانیان، بە مردووەکانیشەوە، ئێمەش ئەوەمان کرد. ڕاگەیاندنی ماکرۆن سەبارەت بە دانپێدانانی دەوڵەتێکی فەلەستینی بێ مانایە و قسەکانی هیچ قورسایییەکیان نییە.

ژمارەیەک کورد لەناو ئەو کەسانەدان کە رۆژی چوارشەممە لەلایەن حکومەتی بەریتانیاوە بەتۆمەتی هاوکاریکردنی قاچاخچییەکان و گەیشتنی کۆچبەران بۆ ناو خاکی بەریتانیا سزادران. وەزارەتی دەرەوەی بەریتانیا راپۆرتێکی لەوبارەوە بڵاوکردووەتەوە و تیایدا ئاماژەی بۆ ناوی 10 هاونیشتمانی هەرێمی کوردستان کردووە کە سیانیان کاری حەواڵە و گەیاندنی پارەیان بۆ قاچاخچییەکان کردووە. بەگوێرەی راپۆرتەکە، ئەو سێ سزادراوەی هەرێمی کوردستان کە کاری حەواڵەیان کردووە لە ڕێگەی تورکیاوە پارەی کۆچبەرانیان رەوانەی ئەوروپا کردووە. وەزارەتی دەرەوەی بەریتانیا ناوی هەموو ئەو کوردانەی هێناوە کە هاوکاری راستەوخۆی قاچاخچییەکانیان کردووە و تیایدا ئاماژە بۆ ئەوە دەکات، بەشێکیان لە فەڕەنساوە هاوکاری گواستنەوەی پەنابەرانیان لە ڕێگای بەلەم و لەناو لۆری بۆ ناو بەریتانیا کردووە. بەشێکی دیکەی کوردەکان بەوە تێوەگلاون کە لە دەرەوەی بەریتانیا هاوکاری پرۆسەی گواستنەوەی کۆچبەرانیان کردووە، لەناو فەڕەنسا خانوو و شوێنی مانەوەیان ئامادە کردووە یاخود هاوکاری گواستنەوەی کۆچبەرانیان کردووە لە ئاسیاوە بۆ ئەوروپا. لەبارەی ئەم هەنگاوە نوێیەی بەریتانیاوە کە سزادانی قاچاخچیان و هاوکارەکانیانن، پێشڕەو عەبدوڵا نوێنەری پەنابەرە گەڕاوەکان لە ئەوروپا راگەیاند، ئەو هەنگاوەی بەریتانیا گەیشتنی کۆچبەران بۆ بەریتانیا سەختتر دەکات و دەریدەخات بەریتانیا جدییە لە رێگرتن لە چوونی کۆچبەران بۆ وڵاتەکەی. جەختیشیکردەوە ، هەنگاوێکی کاریگەرە بۆ رێگرتن لە کۆچی نایاسایی و بازرگانیکردن بەو مرۆڤانەی کە بەخەونی ژیانێکی خۆشتر روولە ئەوروپا دەکەن.

مارکۆ روبیۆ، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا لە تۆڕی کۆمەڵایەتی  ئێکس لەبارەی لێدوانەکەی سەرۆکی فەرەنسا دەڵێت: پلانەکەی سەرۆکی فەرەنسا بۆ دانپێدانانی دەوڵەتی فەلەستینی رەتدەکەینەوە، چونکەبڕیارەکە تەنیا خزمەت بە بانگەشەکانی حەماس و رێگری لە ئاشتی دەکات لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا. رۆژی پێنجشەممە، 24ی تەممووزی 2025، ئیمانوێل ماکرۆن، سەرۆکی فەرەنسا لە ئێکس بڵاویکردەوە، "بڕیارمدا کە فەرەنسا دان بە دەوڵەتی فەڵەستیندا بنێت وەکو پابەندییەکی مێژووییمان بە ئاشتییەکی بەردەوام و دادپەروەر لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاستدا".    سەرۆکی فەرەنسا دەشڵێت، "مانگی ئەیلوول لە کۆبوونەوەی کۆمەڵەی گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان بڕیارەکە رادەگەیێنم".    لە کۆی 193 وڵات، 143 وڵاتی ئەندام لە نەتەوە یەکگرتووەکان دانیان بە دەوڵەتی فەڵەستیندا ناوە. رۆژی 29ی ئایاری 2024، نەرویج، ئیسپانیا و ئێرلەندا وەکو دوایین وڵات دانیان بە دەوڵەتی فەڵەستیندا نا.    سەرۆکی فەرەنسا لە نووسینەکەیدا ئاماژەی بەوەش کردووە، "پێویستە ئاگربەستی دەستبەجێ [لە غەززە] بکرێت، بارمتەکان ئازادبکرێن و هاوکاری مرۆییش بگەیێندرێتە غەززە. هەروەها، گرنگە کە دڵنیایی لە چەکداماڵینی حەماس، دابینکردنی ئاسایش و بنیاتنانەوەی غەززە بدرێت".    جەختی لەوەش کردەوە، گرنگە کە دەوڵەتی فەڵەستین بنیاتبنرێت، دڵنیایی لە سەرکەوتوویی بدرێت کە دەبێتە هۆی دابینکردنی ئاسایش بۆ هەموو رۆژهەڵاتی نێوەڕاست، "هیچ بژاردەیەکی جێگرەوەش بۆ ئەو رێگەیە نییە".    لە کۆتایی نووسینەکەیدا سەرۆکی فەرەنسا گوتوویەتی، "فەرەنسییەکان ئاشتییان لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاست دەوێت. ئەمەش کەوتووەتەوە سەر ئێمە لەگەڵ ئیسرائیلییەکان، فەڵەستینییەکان و هاوبەشە ئەورووپی و نێودەوڵەتییەکانمان کە پیشانی بدەین دەکرێت بگەنە ئاشتی."    فەڵەستین لە دوو ناوچە پێکهاتووە، یەکێکیان کەرتی غەززە و ئەوەی دیکەش کەرتی رۆژئاوایە. کەرتی رۆژئاوا لە رووی ئیدارییەوە لەلایەن دەسەڵاتی فەڵەستینەوە بەڕێوەدەبرێت و ئەوەی دیکەش پێش جەنگ لەلایەن حەماسەوە بەڕێوەدەبرا. 

لە دوای هەڵبژاردنەکانی مانگی شوباتەوە ٥٠هەمین جارە دەنگدان بۆ هەڵبژاردنی سەرۆکی پەرلەمانی کۆسۆڤۆ دەکرێت و هێشتا نەتوانراوە سەرۆکەکەى هەڵبژێرێت. ئەمڕۆ دووشەممە پەرلەمانتارانی کۆسۆڤۆ بۆ پەنجاهەمین جار لەسەریەک نەیانتوانی سەرۆکی پەرلەمان هەڵبژێرن و سەرۆکایەتى پەرلەمانی نوێ پێکبهێنن، لەکاتێکدا لەمانگى شوباتى ئەمساڵەوە هەڵبژاردنکراوە. ئەم دۆخە کە وڵاتەکەی خستۆتە ناو چەقبەستوویەکی گەورەی سیاسییەوە، لەوەوە سەرچاوە دەگرێت کە پارتەکەی ئەلبین کورتی سەرۆک وەزیران، ڤێتێڤێندۆس، لە هەڵبژاردنی پەرلەمانیدا بە سەرکەوتوویی دەرکەوت، بەڵام نەیتوانی زۆرینەی کورسییەکان بۆ هەڵبژاردنی سەرۆکی پەرلەمان دەستەبەر بکات.    دوای ئەوەی لە دەنگدان بۆ هەڵبژاردنی سەرۆکی پەرلەمان نەگەیشتە ڕێژەى یاسابب،  ئەڤنی دێهاری کە سەرۆکایەتی پەرلەمان بوو وەک بەتەمەنترین ئەندامی پەرلەمان، ڕایگەیاند، "کۆبوونەوەکە دواخراوە، ڕۆژی چوارشەممە بەردەوام دەبین" و کۆتایی بە دانیشتنەکەی هێنا.  هەروەها دێهاری ڕێگری لە داگیرساندنی مایکرۆفۆنی ئەو پەرلەمانتارانەی کرد کە دژی داخستنی کۆبوونەوەکە بوو نەیهێشت ئەو پەرلەمانتارانە قسەبکەن کە دەیانویست ناڕەزایەتی خۆیان دەرببڕن.   بەپێى یاسای وڵاتى کۆسۆڤۆ هیچ سنوورێکی کات دیارى نەرکاوە بۆ دانانی سەرۆکی پەرلەمان، بەڵام بەپێی یاسا پێویستە پەرلەمان هەر ٤٨ کاتژمێر جارێک کۆببێتەوە تا ئەو کاتەی سەرۆکی پەرلەمان هەڵدەبژێرێت.   دادگای دەستووری کۆسۆڤۆ بڕیاریداوە پێویستە پەرلەمانتاران ئەرکە دەستوورییەکانیان بە هەڵبژاردنی سەرۆکی پەرلەمان و جێگری سەرۆکی پەرلەمان و سکرتێرەکەى ئەنجامبدەن، دڵنیابن لەوەی پەرلەمانی نوێ دەست بە کارەکانی دەکات، دوابەدوای پرۆسەی درێژخایەنی پرۆسەکە. دادگا نزیکەی مانگێک لەمەوبەر وادەی ٣٠ ڕۆژی دیاری کرد بۆ ئەوەی پەرلەمان دەست بە کارەکانی بکات. ئەم وادەیە کە دادگا سەپاندویەتی لە ڕۆژی شەممە ٢٦ی ئەم مانگە کۆتایی دێت، بەڵام تا ئێستا هیچ ڕێککەوتنێک لە نێوان لایەنەکاندا نەکراوە بۆ هەڵبژاردنى سەرۆکەکەى. بەبێ سەرۆکی پەرلەمان ناتوانرێت پەرلەمان پێکبهێنرێت، هەروەها ناتوانرێت حکومەتێکی نوێ هەڵبژێردرێت و کورتی لە ڕۆڵی چاودێردا بۆ ماوەی زیاتر لە پێنج مانگ بەجێبهێڵێت. چاودێران ترسیان لەوە هەیە کە ئەم دۆخە سیاسیە بەردەوامبێت و  ئەگەر نەتوانرێت هیچ حکومەتێک پێکبهێنرێت، هەڵبژاردنێکی خێرا بەدوای خۆیدا بهێنێت.

تۆم باراک، نێردەی تایبەتی ئەمەریکا ڕایدەگەیەنێت، بەهۆی ئەو پێکدادانانەى کە لە پارێزگای سوەیدا ڕوویدا، دەبێت حکومەتی سوریا لێپرسینەوە لەگەڵ بكرێت، چونکە ئەوەی لەوێ روویدا ترسناکە. ئەمڕۆ دووشەممە، تۆم باراک، نێردەی تایبەتی ئەمریکا بۆ کاروباری سوریا، لە میانی کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا لە بەیروت، ڕایگەیاند، بە لەبەرچاوگرتنی کۆنترۆڵی تەواوی سنوورەکانی وڵاتەکەی، دەبێت لێپرسینەوە لە حکومەتی سوریا بکرێت، بەهۆى ڕووداوەکانی سویدا، باراک جەختی لە ڕۆڵی دیمەشق لە ئاسایش و پاراستنی کەمینەکان کردەوە. لە میانی کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیەکەیدا ئاماژەی بەوەشکرد، ئەمریکا بە "نیگەرانی و ئازار و هاوسۆزی و هاوکارییەکی باوەڕپێنەکراو" وەڵامی پێشهاتەکانی سویدا دەداتەوە. ئاماژەی بەوەشکرد، واشنتۆن پەرۆشە بۆ ئەوەی هەماهەنگی لەنێوان سوریا و وڵاتانی دراوسێیدا مسۆگەر بکات، ئیسرائیل بێت یان وڵاتانی دیکە. ڕۆژی یەکشەممەش، باراک داوای لە هەموو لایەنە شەڕکەرەکان کرد چەکەکانیان دابنێن و شەڕ و پێکدادانەکان ڕابگرن و هۆشداریشیدا لەوەی سوریا لە "بڕیارێکی گرینگ"دا وەستاوە. وتیشی: "دەبێت هەموو لایەنە شەڕکەرەکان دەستبەجێ چەک دابنێن و دوژمنایەتییەکان ڕابگرن و واز لە سووڕی تۆڵەسەندنەوەی خێڵەکیەکان بهێنن". نوێنەری ئەمریکا لە سووریا درێژەی بە قسەکانی دا و وتی: دەبێ لە ئێستاوە ئاشتی و وتووێژ زاڵ بێت. سەبارەت بە دۆسیەی لوبنان، باراک ڕۆژی دووشەممە ڕایگەیاند کە کاردەکەن بۆ چارەسەرکردنی قەیرانی دەوروبەری ئاگربەستە شکستخواردووەکەی نێوان لوبنان و ئیسرائیل ، ئاماژەی بەوەشکرد کە ناتوانن "ئیسرائیل ناچار بکەن لە ئێستادا هیچ شتێک بکات".

  وتەبێژى کۆشکى سپى ڕایدەگەیەنێت، ترەمپ بەهۆی ئاوسانی قاچەکانیەوە پشکنینی خوێنبەرەکانی بۆ ئەنجامدراوەو دەرکەوتووە تووشی نەخۆشی درێژخایەنی دەمارەکان بووە. کارۆلین لیڤیت، سکرتێری ڕۆژنامەوانی کۆشکی سپی ئەمڕۆ پێنجشەممە ڕایگەیاند، دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا، پشکنینی بۆرییەکانی خوێنی بۆ ئەنجامدراوە، دوای ئەوەی لە قاچەکانیدا ئاوسانی هەبوو، هەموو ئەنجامەکانیش لە سنووری ئاساییدا بوون. وتەبێژەکەى کۆشکی سپی ئەوەى خستەڕوو سەرۆکی ئەمریکا ئاوسانی سووک لە بەشی خوارەوەی قاچەکانیدا دەرکەوتوە، ئەمەش وایکردووە تیمی پزیشکی کۆشکی سپی هەڵسەنگاندن و پشکنینى بۆ بکەن. ناوبراو ڕایگەیاندووە، "سەرۆک پشکنینێکی گشتگیری بۆ کراوە لەنێویاندا توێژینەوەکانی دەستنیشانکردنی خوێنبەرەکان، سۆنەری دۆپلەری دوولایەنەی کۆتایی خوارەوەی ناو خوێنبەرەکان ئەنجامدرا و دەرکەوت کە کەمی خوێنبەرە درێژخایەنەکانە، کە حاڵەتێکی بێهۆشکەر و باو بووە، بەتایبەتی لە کەسانی سەروو تەمەنی 70 ساڵدا". بەوتەى پزیشکە شارەزاکان، نەخۆشی درێژخایەنی دەمارەکان، حاڵەتێکە دەمارەکانى ناو هەندێک لەخوێنبەرەکان بەو شێوەیە کارناکەن کە پێویستە، ئەمەش وادەکات بەشێک لە خوێن لە خوێنبەرەکاندا کۆببێتەوە. ساڵانە نزیکەی ١٥٠ هەزار کەس تووشی ئەم نەخۆشییە دەبن و مەترسییەکەی لەگەڵ تەمەندا بەرز دەبێتەوە. نیشانەکانی بریتین لە ئاوسانی بەشی خوارەوەی قاچەکان یان پاژنەی پێیەکان، ئازار یان گرژبوونی قاچەکان، ئازار یان گۆڕانی پێست. چارەسەرکردن لەوانەیە دەرمان یان لە قۆناغەکانی دواتردا ڕێکارە پزیشکییەکان لەخۆ بگرێت. ترەمپ لە خولی دووەمی خۆیدا دەبێتە بەتەمەنترین سەرۆکی وڵاتەو تەمەنى ٧٩ ساڵە، لیڤیت وتی: سەرۆک لە تەندروستییەکی نایابدایە ئێستا. دۆناڵد ترەمپ، لە 14ی حوزەیرانی 1946 لەدایکبووە، ە ساڵی 2017 تا 2021 45ەمین سەرۆکی ئەمریکا بووە، ئیستا  47ەمین سەرۆکی وڵاتەکەیەتى.

فەرماندەیەکى باڵای سەربازی ناتۆ ڕایگەیاند، ئامادەکارییەکان بۆ جێگیرکردنی خێرای سیستەمی بەرگری ئاسمانی پاتریۆت بۆ ئۆکرانیا دەستپێکردوە، لەکاتێکدا ئەو وڵاتە ڕووبەڕووی توندترین هێرشەکانی ڕووسیا بووەتەوە لە سەرەتای دەستپێکردنی جەنگەوە. ئەلێکسوس گرینکیڤیچ لە کۆنفرانسێکدا ئەمڕۆ پێنج شەممە لەئەڵمانیا وتی: ئامادەکارییەکان بەردەوامن، ئێمەش لە نزیکەوە لەگەڵ ئەڵمانییەکان کاردەکەین لەسەر گواستنەوەی سیستەمەکانی پاتریۆت، بەپێى ئەو ڕێنماییەی وەرمگرتووە کە بە خێرایی بجوڵێم و کارەکان بکەین. فڕۆکەی بێفڕۆکەوان، فڕۆکەی بێفڕۆکەوان، فڕۆکەی بێفڕۆکەوان. تەنها فڕۆکەی بێفڕۆکەوان. فڕۆکەی بێفڕۆکەوانێکی زۆر." فەرماندەیەکی فەوجی ئۆکراینی ماندوو قسە لەسەر سروشتی گۆڕاوی شەڕی مۆدێرن دەکات لەکاتێکدا لە ڕووی پزیشکییەوە لە هێڵی پێشەوە چۆڵکراوە. دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکاش ڕایگەیاند، ئەو چەکانەی کە ئەمریکا بۆ پشتیوانی ئۆکرانیا لە شەڕی دژی ڕووسیا دەینێرێت بۆ ناتۆ، بریتی دەبێت لە پاتری و مووشەکی پاتریۆت. لە وەڵامی پرسیارێکدا کە ئایا بە تایبەتی مووشەکی پاتریۆت دەنێرێت، ترەمپ وتی "ئەمە پاکێجێکی تەواو و پاتری تێدایە". ئاماژەی بەوەشکردووە، لە میانی کۆبوونەوەیەکدا لەگەڵ مارک ڕوتە، سکرتێری گشتی ناتۆ، ئەو چەکانە "بە خێرایی دەبرێنە بەرەکانی شەڕ". لەلایەکى دیکەوە هێزەکانی ڕوسیا بەردەوامن لە فراوانکردنی ناوچەکانی کۆنتڕۆڵکردنیان لە ئۆپەراسیۆنە سەربازییە تایبەتەکەدا لە ڕۆژهەڵاتی ئۆکرانیا، بەمەش ژمارەی ناوچە و گوند و شارۆچکەکانی ژێر دەسەڵاتیان زیاد دەکات. وەزارەتی بەرگری ڕوسیا ڕۆژی پێنجشەممە ڕایگەیاند هێزەکانی ڕووسیا سێ شارۆچکەی نوێیان کۆنترۆڵکردووە، وەزارەتەکە ڕوونیکردەوە کە هێزەکانی ڕووسیا شارۆچکەی دێگتیارنۆیەیان لە ئۆبلاستی خارکیڤ و کامێنسکۆیە لە زاپۆریژیا و پۆپۆڤ یار لە دۆنێتسک کۆنترۆڵکردووە .

  دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا نائومێدی خۆی لە ڤلادیمێر پوتین هاوتا ڕوسیەکەی دەربڕی و ڕایگەیاند، "زۆر بێ هیوا بووم لە سەرۆک پوتین". ڕۆژی دووشەممە لە وەڵامی پرسیارەکانی ڕۆژنامەنووساندا، ترەمپ لە قسەکانیدا سەبارەت بە پوتین وتى: من پێم وابوو ئەو پیاوێکی قسەکانی خۆیەتی، کە لەبەردەم خەڵکدا بە شێوەیەکی سەرسوڕهێنەر قسەی دەکرد، دواتر شەوانە خەڵکی بۆردومان دەکرد، ئێمە ئەوەمان بەدڵ نییە. لێدوانەکانی سەرۆکی ئەمریکا سەبارەت بە هاوتا ڕووسییەکەی لە چەند مانگی ڕابردوودا گۆڕانکارییەکی بەرچاوی بەخۆیەوە بینیوەو لە تۆنێکی وریاییەوە گۆڕاوە بۆ ڕەخنەی کراوە و تیژ. لە مانگی نیسانی ساڵی ڕابردوودا ترەمپ بانگەوازێکی دەگمەنی بۆ پوتین لە ڕێگەی پلاتفۆرمی سۆشیالییەتی ڕاستییەوە دوای هێرشە توندوتیژەکانی ڕوسیا بۆ سەر کیێڤ بڵاوکردەوە و ڕایگەیاند، "ڤلادیمێر، ڕایبگرەو بوەستە! هەفتانە 5 هەزار سەرباز دەمرن. با ڕێککەوتنی ئاشتی ئەنجام بدەین"، ئەمەش یەکەم ئاماژەی ڕاستەوخۆی بوو بۆ دژایەتیکردنی بۆ درێژەدان بە شەڕەکە. لە کۆتایی مانگی ئازاردا ترەمپ ڕەخنەی لە لێدوانەکانی پوتین گرت سەبارەت بە شەرعیەتی ڤۆلۆدیمیر زێلێنسکی سەرۆکی ئۆکرانیا و هەڕەشەی سەپاندنی باج لەسەر هەناردەکردنی نەوتی ڕووسیای کرد ئەگەر بەرزبوونەوەی نەوتی ڕووسیا نەوەستێت. لە مانگەکانی ئایار و حوزەیران، ترەمپ قسەکانی خۆی پەرەپێدا و پوتینی بە "شێت" وەسف کرد، ڕەتیکردەوە وەک ناوبژیوانێک لە شەڕی نێوان ئێران و ئیسرائیلدا خزمەت بکات و داوای کرد کە سەرەتا سەرنجی لەسەر چارەسەرکردنی کێشەکانی ئۆکرانیا بێت. ئەم گۆڕانکارییە سەرنجڕاکێشە لە هەڵوێستی ترەمپدا ڕەنگدانەوەی پەرەسەندنی فشارە ناوخۆیی و نێودەوڵەتییەکانە لەسەری بۆ ئەوەی هەڵوێستێکی جەختکەرەوەتر لەبارەی شەڕی ڕووسیا و ئۆکرانیا بگرێتەبەر.

  لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق بە فەرمی داوا لە وەزارەتی دارایی دەکات خشتەکانی بودجەی ئەمساڵ بۆ لیژنەکە بنێرن لەپێناو تاوتوێکردنی و دواتر پەسەندکردنی لەلایەن پەرلەمانەوە. لە نووسراوێکی فەرمیدا لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق داوا لە وەزارەتی دارایی دەکات خشتەکانی بودجەی ساڵی 2025 بۆ پەرلەمان بنێرێت لەپێناو دەستپێکردنی خەرجی و تێچووی یاسایی حکومەت، بە شێوەیەک کە دامەزراوەکانی دەوڵەت بتوانن پابەندییەکانیان جێبەجێ بکەن. لە نووسراوەکەدا هاتووە، بە پشتبەستن بە بڕگەکانی ماددەی (77/دووەم) لە یاسای بودجەی گشتیی فیدراڵیدا بۆ ساڵەکانی (2023، 2024 و 2025)، دەبوو پێش کۆتاییهاتنی ساڵی ڕابردوو، خشتەکانی بودجە بۆ پەرلەمان بنێردرابایە. لە مانگی پێشتریشدا لیژنەی دارایی لە پەرلەمانی عێراق لە نووسراوێکدا ئاراستەی سەرۆکوەزیرانی عێراقی کرد و جەختی کردەوە دواکەوتنی ناردنی بودجە دەبێتە هۆی ڕاگرتنی جووڵەی ئابووری و وەبەرهێنان و کاریگەریی نەرێنی لەسەر ئاستی گوزەران و خزمەتگوزاریی هاووڵاتیان دادەنێت، تاوەکو ئێستا حکومەت خشتەکانی بودجەی نەناردووەتەوە پەرلەمان بۆ تاوتوێکردن و پەسەندکردنی. لە مانگی ئایاری ڕابردوودا، سەرۆکوەزیرانی عێراق وەزارەتی دارایی ڕاسپارد خشتەی بودجەی ساڵی 2025 ئامادە بکەن، وەک ئامادەکارییەک بۆ پەسەندکردنی لەلایەن ئەنجوومەنی وەزیران و ناردنی بۆ پەرلەمان.

  شۆن پارنێل، وتەبێژی وەزارەتی بەرگری ئەمریکا، دانی بەوەدانا، کە مووشەکێکی بالیستی ئێران، لە کاتی هێرشی ئێران کە لە مانگی حوزەیرانی ئەمساڵ، بنکەی ئاسمانی "عودەید"ى لە قەتەر پێكاوە.  لێدوانەکەی وتەبێژی پنتاگۆن دوای ئەوە هات، ئاژانسی "ئەسۆشیەیتد پرێس" وێنەی مانگە دەستکردەكانی بڵاوکردەوە، کە تیایدا زیانەکانی هێرشەکەی ئێرانی بۆ سەر بنكە ئەمریكییەكە دەرخستووە، ئەوە لەكاتێكدایە،  پێشتر دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا، لەبایەخی هێرشەكەو زیانەكانی کەم کردبووەوە. بەپێی وێنەی مانگە دەستکردەكان كە "ئەسۆشێتد پرێس" شیکاری کردووە، هێرشە موشەكییەكەی  ئێران بۆ سەر بنکەی عودەید لە قەتەر، گومەزێكی سێ‌ گۆشەی كردووەتە ئامانج، كە هەندێك كەرەستە لەخۆ دەگرێت، ئەمریکییەکان بۆ پەیوەندییە پارێزراوەکان بەکاریدەهێنن. دووشەممە 23ـی حوزەیرانی 2025، سوپای پاسدارانی ئێران لە ڕاگەیەندراوێکدا هێرشی مووشەکی بۆ سەر بنکەی سەربازیی عودەیدە لە قەتەری ڕاگەیاند.  سوپای پاسداران لە پاش دەستدرێژیی سەربازیی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا بۆ سەر دامەزراوە ئەتۆمییە ئاشتیخوازانەکانی ئێران و پێشێلکردنی یاسا نێودەوڵەتییەکان، بە بڕیاری ئەنجوومەنی باڵای ئاسایشی نیشتمانیی ئێران و بە یارمەتیی بڕیارگەی ناوەندیی خاتەمولئەنبیا، سوپای پاسداران لە ئۆپەراسیۆنی 'موژدەی سەرکەوت'ندا بنکەی ئەسمانی عودەیدی قەتەری بە مووشەک بە ئامانج گرتووە.

  دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا جارێکی دیکە لە میانی دیدارەکەی لەگەڵ بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل لە کۆشکی سپی، ئاماژەی بە پلانی ئاوارەبوونی دانیشتوانی غەززە بۆ وڵاتانی دراوسێ کرد.  ناتانیاهۆ وتی: پێموایە لە دۆزینەوەی چەند وڵاتێک نزیک دەبینەوە، ئاماژەی بە وڵاتانێک کرد کە فەلەستینیەکان قبوڵ دەکەن. ئێوارەی دووشەممە بەکاتى ئەمریکا نەتانیاهۆ لە کۆشکی سپی لەگەڵ دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا کۆبووەوە. سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل ڕەتکردنەوەی خۆی لە دامەزراندنی هەر دەوڵەتێکی سەربەخۆ بۆ فەلەستینییەکان دەربڕی و ڕایگەیاند کە "دەبێتە سەکۆیەک بۆ لەناوبردنی ئیسرائیل". ئەو هێرشەی حەماس لە کەرتی غەززەوە بۆ سەر ئیسرائیل لە ٧ی ئۆکتۆبەری ٢٠٢٣ بە "بەڵگەیەک بۆ ئەوەی فەلەستینییەکان ئەگەر دەوڵەتیان هەبێت چی دەکەن" وەسف کرد. کاتێک پەیامنێران پرسیاریان لە ترەمپ کرد کە ئایا چارەسەری دوو دەوڵەتی مومکینە، وتی: نازانم، پرسیارەکەی ئاراستەی نەتانیاهۆ کرد و وەڵامی دایەوە، "پێموایە فەلەستینییەکان پێویستە هەموو دەسەڵاتەکانی خۆیان هەبێت بۆ بەڕێوەبردنی خۆیان، بەڵام هیچ دەسەڵاتێک نەبێت کە هەڕەشەمان لێبکات. ئەمەش بەو مانایەیە کە دەسەڵاتی سەروەری وەک ئاسایشی گشتی هەمیشە لە دەستی ئێمەدا دەمێنێتەوە". ناوبراو زیادی کرد: ئێمە لە نزیکەوە لەگەڵ ئەمریکا کاردەکەین بۆ دۆزینەوەی وڵاتان کە بەدوای ئەو شتەدا بگەڕێن کە هەمیشە دەیڵێت، ئەویش ئەوەیە کە دەیانەوێت داهاتوویەکی باشتر بە فەلەستینییەکان بدەن، من باوەڕم وایە نزیک بووینەتەوە لە دۆزینەوەی چەند وڵاتێک. هاوکات کاتێک پرسیار لە ترەمپ کرا سەبارەت بە ئاوارەبوونی فەلەستینییەکان، وتی کە وڵاتانی دەوروبەری ئیسرائیل هاوکاری پێشکەش دەکەن. ئاماژەی بەوەشکردووە، "هاوکارییەکی گەورەمان لەلایەن وڵاتانی دەوروبەرەوە هەیە بۆیە شتێکی باش ڕوودەدات".

  ئیسرائیل کاتز، وەزیری بەرگریی ئیسرائیل، لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا وردەکارییەکانی هێرشەکانی سەر ئێرانی ئاشکرا کرد، کە ناوی "ساڵی کلاڤی"ی لێنراوە و لە 12ـی حوزەیرانەوە دەستی پێکردووە، ئاماژەی بەوەش دا، ئەم هێرشە دەرئەنجامی ئامادەکارییە ستراتیجییە درێژخایەنەکان بووە. کاتز وردەکارییەکانی بۆ ڕۆژنامەی ئیسرائیلی یەدیعۆت ئەحرۆنۆت خستەڕوو  و گوتی: ڕەوتی ئامادەکارییەکان بۆ هێرشەکەی سەر ئێران، هەموو شتێک لە کۆبوونەوەیەکی ئەمنیی لە تشرینی دووەمی 2023 دەستیپێکرد، بڕیارێکی سەرەتایی درا بۆ دەستپێکردنی هێرشێکی سنووردار دژی دامەزراوە ئەتۆمییەکەی فۆردۆ، کە ناوی کۆدی 'ئۆپەراسیۆنی شین و سپی'ـی لێنراوە. ئاماژەی بەوەش کرد، لەو قۆناغەدا ئیسرائیل هێشتا ئەو توانایە تەواوەی نەبووە کە بتوانێت بچێتە قووڵایی ناو جەرگی ئێران و چەندان جار لێی بدات، کاتز ئەمەی بە ڕۆڵی ئەڵتەرناتیڤ وەسف کردووە، ئەوەش بەهۆی توانای مووشەکەکانی ئەمەریکا. باسی لەوەش کرد، هەواڵگری سەربازی بە بە هاوبەشی پلانی یارمەتیدەر دادەڕێژێت. یەکەمیان ئۆپەراسیۆنی 'نارنیا' بوو کە زانایانی بەشدار لە پرۆژەی ئەتۆمی ئێران کردە ئامانج. دووەمیان پلانێک بوو بۆ پەکخستنی سیستەمی فەرماندەیی و کۆنترۆڵکردن بۆ ئەوەی ئێران لە توانای هەماهەنگی و وەڵامدانەوەی دەستبەجێ پەکبخات. سێهەمیشیان هێرشی سەرەتا بوو لەدژی دیارترین سەرکردە ئەمنییەکانی ئێران. وەزیری بەرگریی ئیسرائیل ڕایگەیاند، بیرۆکەی بە ئامانجکردنی سەرکردایەتی بۆ تێکدانی مۆڕاڵ و تواناکانی سەرکردایەتی لە کۆبوونەوەیەکدا وروژێندرا، ئەوەش لە مانگی کانوونی دووەمدا بەڕێوە چوو. ئەمەش لە ئۆپەراسیۆنی 'زەماوەندی سووردا' بەرجەستە بوو کە چەندان فەرماندەی باڵای سوپای پاسدارانیان کوشت، لەوانە فەرماندەی هێزی ئاسمانی ئەمیر عەلی حاجی زادە. کاتز گوتیشی: "لە مانگی کانوونی دووەم، لە میانی کۆبوونەوەیەکی رۆتین بە ناوی 'هێلا'، ئامانجی سیاسی ئۆپراسیۆنەکە داڕێژرا: بۆپەکخستنی بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێران بۆ ماوەیەکی کاتی و خۆپاراستن  تاکوو سەقامگیریی لە ناوچەکە درێژ بکاتەوە. لەم خاڵەدا ئامادەکارییەکان بۆ ئۆپەراسیۆنێکی فراوانتر و بوێرانەتر، ناوی لێنرا 'پلانی ئەلتورنادۆ'، ئامانج لێی دروستکردنی کاریگەرییەکی لەناکاو و توند لە قووڵایی تاران دەستیپێکرد.

  بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل، دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکای ئاگادارکردەوە کە کاندید کراوە بۆ وەرگرتنی خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی. لە میانی دیدارەکەیدا لەگەڵ ترەمپ لە کۆشکی سپی، نەتانیاهۆ وتی، "پێم خۆشە ئەو نامەیەتان پێ بگەیەنم کە بۆ لیژنەی نۆبڵم ناردووە، کاندیدتان کردووە بۆ خەڵاتی ئاشتی، بەڕاستی ئێوە شایەنی ئەوەن، و پێویستە وەریبگرن". رۆژی دووشەممە بە کاتی واشنتن، ترەمپ لە کۆشکی سپی پێشوازیی لە نەتەنیاهوو کرد.    هەردوو سەرکردەکە هێرشە هاوبەشەکانی ئەم دواییەیان بۆ سەر دامەزراوە ئەتۆمییەکانی ئێران بە "سەرکەوتوو" ناوبردن.    ناتانیاهۆ ئاماژەی بەوەشکرد، هەوڵەکانی ترەمپ بەرز دەنرخێنێت "بۆ گەیشتن بە ئاشتی و ئاسایش لە جیهاندا، بەتایبەتی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست". لای خۆیەوە ترەمپ، کە نامەکەی پێگەیشتووە، دەڵێت: "من لەو بارەیەوە نەمدەزانی... بۆ من مانای زۆری هەیە کە شتێکی لەم شێوەیە لە ئێوەوە بێت". ترەمپ و نەتەنیاهوو لەگەڵ گەورە راوێژکارانیان لە کۆشکی سپی بۆ خوانێکی ئێوارە کۆبوونەوە، بۆ قسەکردن لەسەر ئۆپەراسیۆنەکە و گفتوگۆکردن لەبارەی هەوڵەکان بۆ برەودان بە پێشنیازی ئاگربەستێکی 60 رۆژە بۆ راگرتنی جەنگی غەززە.   نەتەنیاهوو لە کاتی پێشکێشکردنی نامەی بەربژێرکردنەکە بە ترەمپ، کە گوتی دەینێرێت بۆ لیژنەی دادوەرانی خەڵاتی نۆبڵ، رایگەیاند: "ئەو هەر ئێستا کە قسە دەکەین ئاشتی دەچەسپێنێت، وڵات لەدوای وڵات و ناوچە لەدوای ناوچە." ترەمپ بە روونی رایگەیاندووە کە دوای شەڕی 12 رۆژەی مانگی رابردووی نێوان ئیسرائیل و ئێران، دەیەوێت ململانێی غەززە بەزوویی کۆتایی بێت.   کۆبوونەوەی نێوان ترەمپ و نەتەنیاهوو رەنگە گوشاری زیاتر بخاتە سەر پێشنیازی ئاگربەستەکەی ئەمریکا، کە لەنێوان ئیسرائیل و حەماسدا گفتوگۆی لەبارەوە دەکرێت، بەڵام روون نییە کە ئایا دەبێتە هۆی رێککەوتنێک کە کۆتایی بە شەڕەکە بهێنێت یان نا.   پێش ئەوەی رۆژی یەکشەممە بەرەو واشنتن بەڕێبکەوێت، نەتەنیاهوو ستایشی هاوکارییەکانی ئەمریکای کرد کە "سەرکەوتنێکی گەورەیان بەسەر دووژمنی هاوبەشماندا" بەدەستهێناوە. هەروەها ئاماژەیەکی ئەرێنیی لەبارەی ئاگربەستی غەززەوە دا و گوتی، کاردەکات "بۆ گەیشتن بەو رێککەوتنەی کە گفتوگۆی لەسەرە، بەو مەرجانەی لەسەری رێککەوتووین."

  میدیاکانی ڕووسیا ڕایانگەیاند کە وەزیری گواستنەوەی ڕووسیا کۆتایی بە ژیانی خۆی هێناوە، ئەمەش دوای چەند کاتژمێرێک لە دوورخستنەوەی لەلایەن ڤلادیمێر پوتینەوە. ڕۆژی دووشەممە ئاژانسی هەواڵی تاس لە زاری لیژنەی لێکۆڵینەوەی ڕووسیا بڵاویکردەوە، رۆمان ستارۆڤۆیت لە ئۆدینتسۆڤۆ لەناو ئۆتۆمبێلە تایبەتیەکەیدا بە مردوویی دۆزرایەوە. سڤێتلانا پێترێنکۆ، نوێنەری فەرمی لیژنەی لێکۆڵینەوەی ڕوسیا ڕایگەیاند: تەرمی وەزیری پێشووتر لەناو ئۆتۆمبێلەکەیدا دۆزرایەوە فیشکەێک بەجەستەوەیەتى. ئاماژەی بەوەشکردووە، "دەزگاکانی لێکۆڵینەوە لە شوێنی ڕووداوەکە کاردەکەن بۆ دیاریکردنی بارودۆخى ڕووداوەکە و وردەکارى چۆنیەتى مردنەکەى". بەرەبەیانی ٧ی تەمموز بە فەرمانی سەرۆکایەتی رۆمان ستارۆڤۆیت لە کارەکەی دوورخرایەوە، لە بەڵگەنامەکەدا ئاماژە بە هۆکاری بڕیارەکەی پوتین نەکراوە. ستارۆڤۆیت لە مانگی ئایاری ٢٠٢٤ەوە وەک وەزیری گواستنەوە کاردەکات.