هاوڵاتی سەرۆكی حكومەتی هەرێم رایگەیاند ئەو هێرش و پەلامارانەی دەكرێنە سەر هەرێمی كوردستان هەوڵە بۆ نەهێشتنی قەوارەی هەرێم و داوا لەخەڵكی كوردستان دەكەم هەستی نیشتمانپەروەرییان بەهێز بێت، دەبێت حكومەتی عێراق هەرێم بپارێزێت. مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێم لەبارەی هێرشە درۆنی و موشەكییەكانی سەر هەرێم پەیامێكی بڵاوكردەوەو رایگەیاند "ئەو هێرش و پەلامارە هەمەجۆرانەی دەكرێنە سەر هەرێمی كوردستان، هەوڵی دوژمن و نەیار و خائینانە بۆ نەهێشتنی قەوارەی هەرێم و پێیانوایە بەم هێرش و فشارە بەردەوامانە، كوردستان هەرەس دەهێنێت". "سوپاسی هاوخەمی و هەڵوێستی وڵاتانی دۆست دەكەین، كە بەردەوام ئەم هێرشانەیان شەرمەزار كردووە، بەڵام بە لێدوان و شەرمەزاركردن، كۆتایی بەم پیلان و هێرشە ناڕەوایانە نایێت و ڕێگری لە دووبارەبوونەوەیان ناكات". سەرۆكی حكومەت وا دەڵێت. ئەوەشی خستوەتەڕوو "گرنگە هەنگاوی كرداری لە لایەن حكومەتی عێراقەوە بنرێت بۆ كۆتاییهێنان بە مەترسیی ئەم گرووپە لەیاسادەرچووانەو دەبێ ئاسایشی هەموو عێراق، بەهەرێمی كوردستانیشەوە بپارێزێت". لەبەشێكی تری پەیامەكەیدا دەشڵێت "داوا لە وڵاتانی دۆستیش دەكەین، كە ڕێكاری جدی بگرنەبەر و هاوكاری مەیدانیمان بكەن، بۆ ئەوەی ئاسایشی خەڵكی ئێمە و ئاسایشی ئابووری و سەقامگیری سیاسی لە هەرێمی كوردستان پارێزراو بێت". سەرۆكی حكومەت لەپەیامەكەیدا وتیشی "داوا لەخەڵكی كوردستانیش دەكەم، بەخۆڕاگری و ورەیەكی بەرزەوە، ڕووبەڕووی ئەو پیلانانە ببنەوە و هەستی نیشتمانپەروەرییان هەر بەهێز بێت و ڕێگە بە خۆفروش و خاكفرۆش و كۆیلەی ناحەزان نەدەن".
هاوڵاتی دوای هێرشكەی شەوی رابردووی سەر كێڵگەی كۆرمۆر كە بەرهەمهێنانی غازی لەكێڵگەكەدا وەستاندوە بەهای پشكەكانی كۆمپانیای دانە غاز لە بازاڕی ئەبوزەبی نزیكەی 3% دابەزی. كۆمپانیای دانەغاز لە ساڵی 2005ەوە لە بازاڕی ئەبوزەبی تۆماركراوەو وەبەرهێنانی لە هەرێمی كوردستان و وڵاتی میسر لە بواری وزەدا ئەنجام دەدات. هەر گۆڕانكارییەك لە بڕی بەرهەم لەو كێڵگانە كاریگەری لەسەر بەهای پشكەكانی كۆمپانیاكە دروست دەكات كە ئێستا بەهای بازاڕییەكەی ملیارێك و 400 ملیۆن دۆلارە. هاوكات راگەیاندنی شانەی ئەمنی عێراق ئەمڕۆ هەینی، بڵاویكردەوە؛ بەفەرمانی محەمەد شیاع سودانی، سەرۆك وەزیرانی عێراق و بۆ بەدواداچون لە هێرشەكەی دوێنێ شەوی سەر كێڵگەی گازی كۆرمۆر لیژنەیەك بۆ لێكۆڵینەوە پێكبهێنێت ئەوەشی خستوەتەڕو، حکومەتی عێراق هەوڵدەدات ژێرخانی وڵات پەرەپێبدات و بژێوییەکی شایستە بۆ هاووڵاتیان دابین بکات و ئابوریی نیشتمانی بپارێزێت، بەڵام تێکدەرەكان کێڵگەی غازی کۆرمۆریان لە باشووری پارێزگای سلێمانی، هەرێمی کوردستان بە ئامانج گرتوە. ئەوەشخراوەتەڕو، لەسەر ئەو روداوە تێکدەرانەیە، محەمەد شیاع سودانی فەرماندەی گشتی هێزە چەکدارەکانی عێراق، فەرمانی کردوە لیکۆڵینەوە لەسەر روداوەکە بکرێت و تەواوی نهێنییەکانی لە ماوەی 48 کاتژمێردا ئاشکرا بکرێت. لە راگەیەنراوەی فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنە هاوبەشەکان باس لەوەشکراوە، سودانی داواشیکردوە، رێکاری یاسایی بەرامبەر ئەو لایەنە بگیرێتە بەر کە ئەو تاوانەی ئەنجامداوە و هەڕەشەی لەسەر پڕۆژەیەکی وزەی سنوری هەرێمی کوردستان دروستکردوە.
هاوڵاتی رێكخراوی گەشەپێدانی بازرگانی ئێران رایگەیاند ئاڵوگۆڕی بازرگانی نێوان هەولێرو ئێران بەردەوامەو هیچ گۆڕانكارییەكی وا لە ئاڵوگۆڕی بازرگانیی نێوان هەردوولا رووینەداوە. محەمەد قەناد زادە، جێگری بەڕێوەبەری رێكخراوی گەشەپێدانی بازرگانیی ئێران رایگەیاند "رووداوەكانی ئەمدواییە كاریگەریی ئەوتۆی لەسەر ئاڵوگۆڕی بازرگانی نێوان ئێران و هەولێر نەبووە، ئێستاش وەك جاران بازرگانی نێوان هەردوولا بەردەوامەَ". ئەوەشی رونكردوەتەوە"هەوڵەكانی نێوان هەردوولایان بەردەوامە لە دروستكردنی هاوبەشی بازرگانیی نێوان هەولێر و تاران و لابردنی ئاستەنگییەكانی بەردەمیان". دوای هێرشە موشەكییەكانی ئێران بۆ سەر شاری هەولێر كە بووە هۆی بەئامانجكردنی خەڵكی مەدەنی، وەك كاردانەوەیەك بەرامبەر ئێران، ژووری بازرگانی هەولێر داوای لەهاووڵاتیان و بازرگانان كرد بایكۆتی هێنان و بەكارهێنانی كاڵا ئێرانییەكان بكەن و پەیوەندییە ئابووری و بازرگانییەكان لەگەڵ ئێران هەڵپەسێرن هەرێمی كوردستان بازاڕێكی گرنگی ساغكرنەوەی بەرهەمەكانی ئێرانە كە ڕۆژانە هاوردە دەكرێن، بەپێی زانیاریەكانیش رۆژانە 600 بۆ 650 بارهەڵگر كاڵاو شمەك لە دەروازەی حاجی ئۆمەران هاوردەی هەرێمی كوردستان دەكرێت و دەروازەی حاجی ئۆمەرانیش تەنها دەروازەیە لە سنووری پارێزگای هەولێر كە هاوسنوورە لەگەڵ رۆژهەڵاتی كوردستان.
هاوڵاتی به‌گوێره‌ی كارنامه‌ی په‌رله‌مانی عێراق، سبه‌ی شه‌ممه ده‌نگدان له‌سه‌ر هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆكی نوێی په‌رله‌مان و خوێندنه‌وه و په‌سه‌ندكردنی ژماره‌یه‌ك پڕۆژه‌یاسا به‌ڕێوه ده‌چێت. له كارنامه‌ی دانیشتنی رۆژی شه‌ممه 27ـی كانوونی دووه‌می 2024ـدا هاتووه، له كۆبوونه‌وه‌ی یه‌كه‌مدا سه‌رۆكی نوێی په‌رله‌مان هه‌ڵده‌بژێردرێت، كه له دانیشتنی 14ـی ئه‌م مانگه‌دا پرۆسه‌كه قۆناغی یه‌كه‌می بڕی و تێیدا شه‌علان كه‌ريم، كاندیدی حزبی ته‌قه‌دوم 152 ده‌نگ و سالم عيساوی له سیاده 97 ده‌نگیان به‌ده‌ستتهێنا، به‌ڵام به‌هۆی دروستبوونی كێشه‌وه نه‌توانرا گه‌ڕی دووه‌می ده‌نگدان بۆ هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆكی نوێ ئه‌نجام بدرێت. هاوكات له خشته‌كه‌دا هاتووه، دوابه‌دوای هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆكی نوێی په‌رله‌مان، خوێندنه‌وه و ده‌نگدان له‌سه‌ر كۆمه‌ڵێك پڕۆژه‌یاسا ئه‌نجام ده‌درێت. بەگوێرەی زانیارییەکانیش لە نێوان کوتلە سیاسیەکان تائێستا رێککەوتن بۆ ھەڵبژاردنی سەرۆکێکی نوێ بۆ ئەنجومەنەکە نەکراوە و ئەو کاندیدانەی لە دانیشتنی رابردو زۆرترین دەنگیان بەدەستھێنا، جارێکی تر ھەڵبژاردنیان بۆ دەکرێتەوە. ڕۆژی سێشەممە (14ـی تشرینی دووەمی 2023) دادگای فیدراڵی بڕیاری کۆتاییهێنان بە ئەندامێتی هەر یەکە لە محەممەد حەلبووسی و لەیس دلێمی لە پەرلەمانی عێراق هێنا و بەمەش راستەخۆ حەلبووسی لە پۆستی سەرۆکی پەرلەمانی عێراق دوورخرایه‌وه. حەلبووسی لە ساڵی 2018ـەوە سەرۆکی پەرلەمانی عێراق بوو، هاوکات سەرۆکی حزبی تەقەدومە. پێشتر و بەر لەوەی ببێتە سەرۆکی پەرلەمان، لە 29ـی ئابی 2017، ئەنجوومەنی پارێزگای ئەنبار بە زۆرینەی دەنگ حەلبووسی کردە پارێزگار. بۆ هەڵبژاردنی کەسێکیش بۆ شوێنی حەلبوسی ١٣ی ئەم مانگە ئەنجومەنی نوێنەران گەڕی یەکەمی دەنگدانی بۆ ھەڵبژاردنی سەرۆکی نوێی ئەنجومەنەکە رێکخست و تێیدا شەعلان ئەلکرەیم کاندیدی تەقەدووم بە بەدەستھێنانی ١٥٢ دەنگ زۆرترین دەنگی بەدەستھێنا، بەڵام دواتر گەڕی دووەمی دانیشتنەکە دواخرا.
هاوڵاتی کەشناسی هەرێم رایگەیاند، ئەو شەپۆلە باران و بەفرەی ناوچە جیاوازەکانی هەرێمی کوردستانی گرتوەتەوە، کاریگەرییەکی لە درەنگانی شەوی شەممە لاواز دەبێت و پلەکانی گەرما تا 5 پلە نزم دەبێتەوە. به گوێره‌ی راگه‌یه‌ندراوی وه‌زاره‌تی گواستنه‌وه و گه‌یاندنی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان - به‌شی پێشبینی كه‌شوهه‌وا، ئه‌مڕۆ (هه‌ینی 26ـی كانوونی دووه‌می 2024) ئاسمان نیمچە هەور دەبێت و پاشان دەگۆڕێت بۆ هەوری تەواو، لە سنووری پارێزگای دهۆک باران دەبارێت و لە ناوچە شاخاوییەکانیش ئەگەری بەفربارین هەیە، پاشان کاریگەریەکەی درێژ دەبێتەوە لە کاتەکانی شەو لەزۆربەی ناوچەکان باران ده‌بارێت. هەربەپێی پێشبینییەکان سبەی شەممە، ئاسمان بە گشتی هەوری تەواو دەبێت و لە زۆربەی ناوچەکان نمە باران و بارانی مام ناوەند دەبارێت. هاوکات لە ناوچە شاخاوییەکان و ئەو ناوچانەی نزیک لە ناوچە شاخاوییەکان بەفر دەبارێت و لە درەنگانی شەوی شەممە کاریگەری ئەو شەپۆلە لاواز دەبێت، ئاماژە بەوەش کراوە، پلەکانی گەرما بەگشتی دو تا پێنج پلە نزم دەبێتەوە و نزم پلەی گەرماش کە دو پلە دەبێت لە حاجی ئۆمەران تۆمار دەکرێت. بەرزترین پلەکانی گەرمای پێشبینیکراو بە پلەی سیلیزی : هەولێر: 12 پلەى سیلیزى سلێمانی: 9 پلەى سیلیزى دهۆک: 7 پلەى سیلیزى کەرکووک: 15 پلەى سیلیزى هەڵەبجە: 9 پلەى سیلیزى زاخۆ: 6 پلەى سیلیزى گەرمیان: 15 پلەى سیلیزى حاجی ئۆمەران: 2پلەى سیلیزى سۆران: 8 پلەى سیلیزى
هاوڵاتی رۆژنامه‌ی شه‌رق ئه‌لئه‌وسه‌ت لە ڕاپۆرتیکیدا باس لە ناوەڕۆکی نامەیەکی نهینی دەکات کە لەلایەن دەسەڵاتدارانی ئەمریکاوە گەیه‌نراوه‌ته حکومەتی عێراق و تیایدا به‌رپرسانی واشنتن هۆشداری ده‌ده‌ن له‌وه‌ی كه كشانه‌وه‌ی هێزه‌كانیان "بێ باج نابێت". رۆژنامه‌ی شه‌رق ئه‌لئه‌وسه‌ت، ناوه‌ڕۆكی په‌یامێكی واشنتنی بۆ به‌رپرسانی عێراقی بڵاوكردوه‌ته‌وه، كه تیایدا "شێوازی کشانەوەی هێزه‌كانی هاوپه‌یمانان له عێراق و خشتەی کاتی لەخۆگرتوه" به‌ڵام جه‌ختیكردوه‌ته‌وه كه "كشانه‌وه‌كه، ئەگەر روبدات، بێ باج نابێت". رۆژنامه‌ی شەرق ئەلئەوسەت له زاری چه‌ند سه‌رچاوه‌یه‌كه‌وه بڵاویکردۆتەوە کە، "واشنتن نیگه‌ران نییە بچێتە قۆناغێکی نوێی پەیوەندییە دوقۆڵییەکان له‌گه‌ڵ به‌غدا، بەڵام دەڵێت بە کشانەوەی هێزەکانی هاوپەیمانانیش لە ناوچەکە هێرشەکانیان بەرامبەر بە گروپە چەکدارەکانی لایەنگری ئێران ناوەستێت و بەردەوام دەبێت بەتایبەت ، ئه‌گه‌ر هۆکاربن لە تێکدانی ئاسایش و سەقامگیری ناوچەکە". بەگوێرەی سەرچاوەکان، سودانی "لایەنە گرنگەکانی" پەیامەکەی ئەمەریکای لەگەڵ سەرکردەکانی هاوپەیمانێتی چوارچێوەی هەماهەنگی هاوبەش کردووە، لەوانە "پشتڕاستکردنەوەی ئەوەی کە هێرشەکانی ئەمەریکا دژی لایەنەکانی سەر بە ئێران ناوەستێت." لە نامەکەدا هاتووە " دانوستانە تەکنیکییەکانی داهاتوو بۆ ڕێکخستنی کشانەوەی هێزە هاوپەیمانییەکان ئاسان و خێرا نابن و کاتی پێویست دەوێت بۆ دڵنیابوون لەوەی هەموو دۆسیەکانی پەیوەست بەو کشانەوەیە چارەسەر دەکرێن." هاوکات بەگوێرەی ئەو سەرچاوانە، "واشنتن لەنامەکەدا هانی بەغدای داوە بۆ تێگەیشتن و درککردن بە دەرئەنجامەکانی کشانەوەکە، لەوانەش ئەو پابەندبونە دارایی و ئابورییانەی کە هەردو وڵاتیان به‌یه‌كه‌وه بەستوەته‌وه". هەروەها سێ سه‌رچاوه‌ی ئاگادار به رۆژنامه‌كه‌یان وتوه، "له‌ئێستادا چه‌ند پارتێكی شیعە كه له‌ناو چوارچێوه‌ی هه‌ماهه‌نگیدا كاریگه‌رن، هه‌وڵده‌ده‌ن كه ئه‌و لایه‌نانه رازیی بكه‌ن كه ده‌ستیان هه‌یه له په‌ره‌سه‌ندنی گرژییه‌كان له دژی ئه‌مریكیه‌كان و هه‌وڵده‌ده‌ن له هه‌ندێك له داواكانیان پاشه‌كشه بكه‌ن". ئەمریکا 2500 سەربازی لە عێراق هەیە، راوێژکاریی و هاوکاری هێزە ناوخۆییەکان دەکات بۆ رێگریکردن لە سەرهەڵدانەوەی داعش، کە لە ساڵی 2014 دەستی بەسەر بەشێکی زۆری عێراق و سوریادا گرت و له ئێستاشدا سودانی روبەڕوی فشاری زیاتری ناوخۆیی بوەتەوە، بۆ دەركردنی هێزەكانی ئەمریكا لە عێراق، دوای ئەوەی سوپای ئەمریكا زنجیرەیەك هێرشی كرده سه‌ر گروپه چه‌كداره‌كان له وڵاته‌كه‌دا.
هاوڵاتی كه‌مێك له‌مه‌وبه‌ر هێرشكرایه سه‌ر كێڵگەی غازی كۆرمۆری كۆمپانیای دانه‌غاز له ناحیه‌ی قادر كه‌ره‌م له‌سنوری قه‌زای چه‌مچه‌ماڵ و ئاگرێكی گه‌وره كه‌وتۆته‌وه، تاوه‌كو ئێستاش دیار نیه هێرشه‌كه به فڕۆكه‌ی بێفڕۆكه‌وان (درۆن) ئه‌نجامدراوه، یاخود له‌ڕێگه‌ی موشه‌كه‌وه بوه. سه‌رچاوه‌یه‌كی ئاگاداریش بە هاوڵاتی وت، دوای ئه‌وه‌ی ده‌نگێكی گه‌وره له‌ناو كێڵگه‌ی غازی كۆرمۆر بیستراوه، ژماره‌یه‌ك ئه‌مبوڵانس و تیمه‌كانی به‌رگری شارستانی گه‌یشتونه‌ته شوێنی روداوه‌كه. ئه‌و سه‌رچاوه‌یه باسی له‌وه‌شكرد، تا ئێستا نازانرێت ئه‌و هێرشه‌ی ئه‌مشه‌و بۆسه‌ر كێڵگه‌ی غازی كۆرمۆر ئه‌نجامدرا له‌ڕێگه‌ی درۆنه‌وه بو، یاخود موشه‌ك. لەبارەی قەبارەی زیانەکانی ئەو هێرشە، تاوەکو ئێستا هیچ روونکردنەوەیەکی فەرمی نەدراوە، بەڵام شایەتحاڵەکان ئاماژە بە زەنگی ئاگادارکردنەوە لە کێڵگە غازییەکە دەکەن بۆ کەوتنە حاڵەتی ئامادەباشی بۆ رووبەڕووبوونەوەی هەر ئەگەرێکی نەخوازراو. کێڵگەی غازیی کۆرمۆر، کە لە ساڵی 2007 ەوە دامەزراوە، دەکەوێتە سنووری ناحیەی قادر کەرەمی سەر بە قەزای چەمچەماڵەوە، هەریەک لە کۆمپانیاکانی دانەغاز و هیلالی ئیماراتی وەبەرهێنانی تێدا دەکەن.
.jpg)
هاوڵاتی دژه تیرۆری كوردستان (پارتی) رایگه‌یاند، ئه‌مشه‌و فڕۆكه‌یه‌كی بێفڕۆكه‌وانی بۆمبڕێژكراو كه ئاڕاسته‌ی بنكه‌ی سەربازیی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتیی دژی داعش لە فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی هەولێر كرابو، تێكشكێندرا و خرایه‌خواره‌وه. دژە تیرۆری کوردستان بڵاویکردەوە، ئەمشەو پێنجشەممە 25ی کانوونی دووەمی 2024، کاتژمێر 21:07، درۆنێکی بۆمبڕێژکراو کە لە لایەن میلیشیا لەیاسادەرچووەکانەوە ئاراستەی بنکەی سەربازیی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتیی دژی داعش لە فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتیی هەولێر کرابوو، تێکشکێندراو خرایە خوارەوە. پێشتریش ژماره‌یه‌ك له میدیاكان بڵاویانكرده‌وه، ده‌نگێكی گه‌وره له به‌حركه‌ی شاری هەولێر بیستراوه، زەنگی ئاگادارکردنەوەش لە لایه‌ن کونسوڵخانەی ئەمریکاوه لێدەدەرێت تا ئێستا هیچ لایه‌نێك به‌رپرسیارێتی ئاڕاسته‌كردنی درۆنه‌كه‌ی ئه‌مشه‌وی بۆسه‌ر شاری هه‌ولێر رانه‌گه‌یاندوه،بەڵام پێشتریش چه‌ندجارێك گروپی مقاوه‌مه‌ی ئیسلامی به‌رپرسیارێتی له‌و هێرشانه راگه‌یاندبو كه له‌ڕێگه‌ی درۆنه‌وه ده‌كرانه‌سه‌ر شاری هه‌ولێر.
هاوڵاتی بەڕێوەبەری گشتی تەندروستی سلێمانی رایگەیاند نوسراویان بۆ ئەنجومەنی وەزیران كردوە بەشێكی نوێی چاودێری چڕ كە بیناو ئامێرەكانی ئامادەیە بكەنەوەو مانەوەی نەخۆش تێیدا بۆ شەوێك بە 150 هەزار دینار بێت. د.سەباح هەورامی بەڕێوەبەری تەندروستی سلێمانی لەكۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا لەوەڵامی پرسیارێكی پەیامنێری هاووڵاتی -دا لەبارەی بەشی چاودێری چڕ، وتی " بەشی چاودێری چڕ یەكێكە لە كێشەی گەورەكانی تەندروستی سلێمانی، چونكە لەبەڕێوەبەرایەتییەكانی تەندروستی ( هەڵەبجە، گكەرمیان، راپەڕین بەشی چاودێری چڕ نیەو هەموو فشارەكە دەكەوێتە سەر پارێزگای سلێمانی، تەنانەت لەكەركوك و شوێنەكانی تریشەوە بۆ بەشی چاودێری چڕ نەخۆش دێت". وتیشی " لەبەشی چاودێری چڕ، ژمارەی قەڵەوێرەكان و كارمەندەكانمان دیاریكراوە، بۆ چارەسەری كێشەكەش داوامان لەحكومەتی هەرێم كردوە سیستمێكی نیمچە تایبەت دابمەزرێنێت، لەبری ئەوەی نەخۆشخەكان لەشوێنی بێ بەرامبەر جێگایان نەبێتەوەو بچنە نەخۆشخانە ئەهلییەكان و شەوانە ملیۆنێك دینار بدەن، ئێمە تەنها بە 150 هەزار دینار كە كرێی ئەو پزیشك و كارمەندانەیە لەوێ دەمێننەوە چارەسەریان بۆ دەكەن". بەڕێوەبەری تەندروستی سلێمانی ئەوەشی وت "بیناو ئامێرەكانمان بۆ ئەو بەشی چاودێری چڕە ئامادەیە، ئەنجومەنی وەزیرانیش نوسراوەكەی ناردوە بۆ وەزارەتی دارایی و وەزارەتی دارایش بەئەڕێنی وەڵامی نوسراوەكەی داوەتەوەو ئێستا نوسراوەكە لەلای ئەنجومەنی وەزیرانە، ئەگەر ئەنجومەنی وەزیران بەزووترین وەڵامی ئەو نوسراوە بداتەوە ئەوا زیاتر لە 40 نەخۆش بۆ بەشی چاودێری چڕ لەو بەشە نوێیەمان سودمەند دەبن".
هاوڵاتی زیاتر لە سێ مانگە رۆژنامەنوسێكی رۆژنیوز دوای گەڕانەوەی لە رۆژئاوای كوردستان لەلایەن ئاسایشی دەروازەی فیشخاپورەوە لەپارێزگای دهۆك دەستگیركراوەو چارەنوسی نادیارە. ئەمڕۆ پێنج شەمە 25ی كانونوی دووەمی 2024، دەزگای میدیای رۆژنیوز لەكۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا ئاماژەیان بەوەدا كە 93 رۆژە، رۆژنامەنوسێكیان بەناوی سلێمان ئەحمەد هەواڵسازی بەشی عەرەبی دوای گەڕانەوەی لە رۆژئاوای كوردستان لەدەروازەی فیشخاپور لەلایەن هێزەكانی ئاسایشی دەروازەكەوە دەستگیركراوە. ئەوەشیان خستەڕوو "سەرەتا ئاسایشی دهۆك نكوڵی كرد لەوەی كە رۆژنامەنوسەكەمان لەلای ئەوان بێت، دواتر دڵنیا بوینەوە كە كەیسەكەی لەلای پاراستنی پارتییە". باسیان لەوەشكرد "هەموو رێكارە یاسایی و مەدەنییەكانمان گرتوەتەبەر بۆ دیاریكردنی چارەنوسی رۆژنامەنوسەكەمان و دەیان رێكخراو سەندیكای جیاوازیش دژی رفاندنی رۆژنامەنوسەكەمان هەڵوێستیان دەبڕیوە كە رفاندنی پێچەوانەی هەموو یاسا بەركارەكانی هەرێمی كوردستان و مافەكانی مرۆڤ و ئازادی رادەربڕینە، چونكە بێتاوانەو لەسەر كاری رۆژنامەوانی رفێنراوەو چارەنوسی نادیارە و دەبێت دەستبەجێ و بەبێ مەرج ئازاد بكرێت" لەبەشێكی تری كۆنگرەكەیاندا ئەوەشیان خستەڕوو كە رۆژنامەنوس سلێمانی ئەحمەد سێ مانگ پێش سەردانەكەی داوای مۆڵەتی لەدەروازە كردوەو ئەوانیبش رەزامەندیان دەربڕیوەو بۆ ماوەی 25 رۆژ لە رۆژئاوای كوردستان ماوەتەوەو دوای گەڕانەوەی لەپرسەی باوكی لەرۆژئاوای كوردستان لەدەروازەی فیشخاپور دەستگیركراوە، لەكاتێكدا ئەگەر گومانی لەسەر بووە چۆن رێگەیان پێداوە سەردانی رۆژئاوای كوردستان بكات".
هاوڵاتی پۆلیسی سلێمانی رایگەیاند دوو برای تۆمەتباری شەهیدكردنی رێپێدراوی پۆلیس رزگار ئەحمەد دەستگیركراون. بەپێی راگەیەنراوێكی بەڕێوەبەرایەتی پۆلیسی سلێمانی، لەلایەن مەفرەزەكانیانەوە دوو برای تۆمەتباری شەهیدكردنی (ڕێپێدراوی پۆلیس ڕزگار ئەحمەد) دەستگیركران، كە یەكێك لەو تۆمەتبارانە پێشینەی تاوانی هەیەو پێشتر لەلایەن دادگاوە سزادراوە. پۆلسی سلێمانی راشیگەیاند "دوای ئەوەی لەڕۆژی 6ی1ی 2024، هاوڵاتییەك سكاڵای تۆماركرد، كە لەلایەن دوو تۆمەتبارەوە بەچەك چوونەتە سەری و بە زۆر سواری ئۆتۆمبێلیان كردووەو هەڕەشەیان لێكردووە، هێزەكانی پۆلیس لێكۆڵینەوەو بەدواداچوونەكانیان دەستپێكردو دادوەر بڕیاریدا بە دەستگیركردنی تۆمەتباران بەپێی ماددەی ٤٠٥-٣١ لەیاسای سزادانی عیراقی، لێكۆڵینەوەكانی پۆلیس بەردەوام بوو بۆ دۆزینەوەو دەستگیركردنی تۆمەتباران، سەرەنجام توانرا لە رۆژی ٢٤ی١ی ٢٠٢٤ دوو تۆمەتبار لەلایەن هێزەكانی بەڕێوەبەرایەتی پۆلیسی پارێزگای سلێمانییەوە دەستگیربكرێن". ئاماژەی بەوەشكردوە"لەكاتی لێكۆڵینەوەكاندا دەركەوت هەردوو تۆمەتبار برای تۆمەتباری شەهیدكردنی (ڕێپێدراوی پۆلیس ڕزگار ئەحمەد)ن، كە یەكێك تۆمەتبارەكان پێشینەی تاوانی هەیەو پێشتر بەبڕیاری دادوەرو لەلایەن دادگاوە سزادراوە"
عەمار عەزیز - دهۆك "زیاتر لەپێنج ساڵە مامەڵەكانم تەواو بووەو هیچ كێشەیەك لەفایلەكەی مندا نیە، هەموو مانگێك دەچمە بانك لێیان دەپرسم ناوەكەی من گەڕاوەتەوە بەدەستبەتاڵی دەگەڕێمەوە ماڵ" ئەمە قسەی ئەڤین خالد، كۆرتەباڵایە لەشاری دهۆك دەژێت ئاواتی ئەوەیە مووچەی بۆ ببەسترێت تا بەشێك لەپێداویستییەكانی رۆژانەی خۆی پێ دابین بكات. خەریكە كەمئەندامانی دهۆك بەیەكجاری بێهیوا دەبن لەگەڕانەوەی ناوەكانیان، 10ساڵی رێكە چاوەڕێی ئەوەن مووچەیان بۆ ببەسترێت بەڵام بەبیانوی نەبوونی پارەو كەمی داهات وەزارەتی دارایی تائێستا ئامادە نیە بڕیار لەسەر خەرجكردنی مووچەیان بۆ بدات، ئەوان سەردانی هەموو شوێنێكیان كردووە بەڵام تەنها بەڵێنیان پێدراوەو تائێستا گیرفانیان گەرم نەبووەتەوەو هەموو جار بەدەستبەتاڵی گەڕاونەتەوە. ئەڤین خالد، تەمەن 30 ساڵ ، دانیشتووی شاری دهۆكە خۆی و خۆشكێكی كۆرتە باڵان ، زیاتر لەپێنج ساڵە مامەڵەكانی وەرگرتنی مووچەی چاودێری كۆمەڵایەتی تەواوكردووەو هیچ كێشەیەك لەفایلەكەیدا نیەو تائێستا ناوەكەی نەگەڕاوەتەوە بەهاوڵاتی وت: باش بیرم نایەت بەڵام دەزانم زیاتر لەپێنج ساڵە هەموو مامەڵەكانی من كە پەیوەستن بەوەرگرتنی مووچەی چاودێری كۆمەڵایەتی تەواوبووە بەپشكنینی پزیشكییەوە، هەموو مانگێك سەردانی بانك دەكەم و لێیان دەپرسم ناوەكەم نەگەڕاوەتەوەو بەدەستبەتاڵی دەگەڕێمەوە ماڵ، خوشكێكی من بەهەمانشێوە پێكەوە مامەڵەمان پێشكەشكرد هی ئەویش نەگەڕاوەتەوە". لەخێزانەكەی ئەڤین تەنیا برایەكی لەپیشەسازی ئۆتۆمبێل ئیش دەكات، هیواو ئاواتی ئەو ئەوەیە ناوەكەی بگەڕێتەوەو ببێتە خاوەن مووچەیەكی 150 هەزار دیناری، زیاتر وتی : ئێمەی كورتەباڵاو كەمئەندام زیاتر لەهەموو كەسێك پێویستمان بەهاوكارییە، بۆیە دەبێت حكومەت هاوكاریمان بكات بەلایەنی كەمی وەزارەتی دارایی مووچەمان بۆ ببەستێت تائێمەش بتوانین بەشێك لەپێداویستیەكانی رۆژانەی خۆمان بەو پارەیە دابین بكەین، لەوانەیە كچێكی تر بتوانێت لەدەرەوە ئیش بكات بەڵام بۆ خۆمان قورسەو هەلی كار زۆر كەمە، دەتوانم بڵێم بۆ ئێمە هەر نیە، داواكاریمان ئەوەیە بەزووترین كات حكومەت كێشەكەمان چارەسەربكات". لەسنوری پارێزگای دهۆك تائێستا 15 هەزار كەمئەندام چاوەڕێی وەزارەتی دارایین، بەقسەی بەرپرسی كۆمەڵەی كەمئەندامانی دهۆك مامەڵەكانی ئەوان تەواوبووە تەنها چاوەڕێی رازەمەندی وەزارەتی دارایین . نسرەت بۆتی ، بەڕێوەبەری كۆمەڵەی كەمئەندامانی لقی دهۆك بەهاوڵاتی ی وت " لە 2014وەو بەتایبەت لەدوای هاتنی چەكدارانی داعش مامەڵەكانی ئەو كەمئەندامانەی كە راپۆرتی پزیشكی و تەواوی بەڵگەكانی پێویست ئامادەكراون و تەواو بووە ، ژمارەیان نزیكەی 15 هەزار كەمئەندامن كە 10 ساڵی رێكە چاوەڕێی وەرگرتنی مووچەن ، تەنها ئەوە ماوە وەزارەتی دارایی رازیبوونی خۆی لەسەر دەربكات و پارەیان بۆ خەرج بكرێت" "هیچ كێشەیەك لە دۆسییەكانیاندا نییە، بەڕێوەبەرایەتی گشتی كاروباری كۆمەڵایەتی دهۆك تادەگاتە ئاستی وەزارەتی كارو كاروباری كومەڵایەتی ئاگاداری بابەتەكەن، بەم دواییە لەكاتی سەردانی مەسرور بارزانی، سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ دهۆك یەكێك لەداواكاری سەرەكی ئێمە ئەوە بوو كەمووچە بۆ ئەو كەمئەندامانە ببەسترێت، هەموو بەرپرسانی پەیوەندیدار بەدۆسیەكە ئیمزایان لەسەر كردووە، بەڵام تائێستا رەزامەندی وەزارەتی دارایی نەدراوە" نەسرەت بۆتی وای وت. لەسنوری پارێزگای دهۆك 29هەزار كەمئەندام هەن، لەم ژمارە تەنها 14 هەزار كەمئەندام مووچەی چاودێری كۆمەڵایەتی وەردەگرن. نسرەت بۆتی دەشڵێت: بەدواداچوونی وردمان لەسەر بابەتەكە كردوە، هەروەها باسی ئەم بابەتەمان بۆ لایەنە پەیوەندیدارەكان بەڕوون و ئاشكرا كردووە تاوەكو چارەسەربكرێت بەڵام تائێستا هیچ وەڵامێكمان وەرنەگرتووە، كەمئەندامەكانی تریش هەر 35 بۆ 40 رۆژ جارێك تەنها 150 هەزار دینار وەردەگرن، كەئەمەش بڕەكەی زۆر كەمەو پێویستە زیاد بكرێت چونكە ئەوان وەكو كەسانی تر نین ناتوانن هەموو ئیشێك بكەن". شێرزاد حەمید، بەڕێوەبەری گشتی چاودێری كۆمەڵایەتی بەهاوڵاتی وت : پرۆسەی تۆماركردنی كەمئەندامان لەسنوری پارێزگای دهۆك بەردەوامە، لیژنەی پزیشكی بەردەوام پشكنین بۆ ئەو كەسانە دەكات كەمامەڵەی پێشكەشكردووە تاهەموویان تەواو نەبن، ئێمە رەوانەی وەزارەت ناكەین، جگە لەو كەسانەی كەپێشتر مامەڵەكانی خۆیان تەواوكردووەو مانگانە مووچە وەردەگرن، 10 هەزار كەمئەندامی تر مامەڵەی خۆیان پێشكەشكردووە، لەم ژمارەیە چوار هەزار فۆرم تەواوبووەو ئامادەیە رەوانەی وەزارەتی بكەین، ،6 هەزاری تر ماون كەهێشتا لیژنەی پزیشكی بڕیاریان لەسەر نەداوە كەئایا رێنماییەكان ئەوان دەگرنەوە یاخود بەپێچەوانەوە". شێرزاد حەمید ، دڵنیایی دەداتە كەمئەندامان و زیاتر وتی: لەگەڵ وەزارەتی خۆمان بەردەوام لەسەر خەتین بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی كەمئەندامان، ئێمەش حەزدەكەین هەموویان مووچە لەكاتی خۆیدا وەربگرن چونكە دۆخی ژیانیان لەگەڵ خەڵكی تر قورسترە بەڵام حكومەت كۆمەڵێك رێنمایی دەركردووە دەبێت بەپێی رێنماییەكان بن".
شەنای فاتیح پاش زیاتر لە ٣٠ ساڵ لەحوکمڕانی کوردی تائێستا ئاڵنگاری و توندوتیژییەکان بەرامبەر ژنانی رۆژنامەوان روو لەهەڵكشانن، بەپێی توێژینەوەیەکی سەنتەری میترۆ بۆ ساڵی ٢٠٢٣، ئاڵنگاری بەردەم ژنان و کچان لەدامەزراوە میدیاییەکانی هەرێمی کوردستاندا لەئاستێکی بەرزدایە بەڕێژەی ٥٥.٤٪. بەپێی توێژینەوەیەکی سەنتەری میترۆ بەناونیشانی (ئاڵنگارییەکانی بەردەم ژنان لەدامەزراوەکانی راگەیاندن لەهەرێمی کوردستاندا) بۆ ساڵی ٢٠٢٣، ئاڵنگاری بەردەم ژنان و کچان لەدامەزراوەکانی راگەیاندن لەهەرێمی کوردستاندا لەئاستێکی بەرزدایە کەڕێژەی ٥٥.٤٪ پێکدەهێنێت، هەروەها بەشداری خانمان لەپۆستە باڵاکانی نێو دامەزراوەکانی راگەیاندن لەئاستێکی نزمدایە کە ١٢٪یە، هەروەها روانگەی کچان و ژنان سەبارەت بەئاستەنگی کولتورو تێگەیشتنی کۆمەڵگا لەبەردەم ژنان بۆکارکردن لەدامەزراوەکانی راگەیاندندا بەڕوویەکی نەرێنیدا رێژەکەی ٤٢.٤٪ مۆڵەتی دایکایەتی بەموچەوە لەدەزگاکانی راگەیاندندا ٥١٪ی راپرسییەکەیەو مۆڵەتی دایکایەتیش بەبێ موچە ٤٩٪ی راپرسییەکەیە. ئەنجامدەری توێژینەوەكە: هەندێك لەژنان لەدەزگاكاندا هەراسان دەكرێن هەژان خالید، مامۆستای زانکۆو ئەنجامدەری توێژینەوەکە لەلێدوانێکدا بەهاوڵاتی وت: «لەگەڵ ئەوەی لەم ساڵانەی دوایدا ژنان هاتنەپێشەوەیەکی بەرچاویان هەبووە لەبواری راگەیاندندا بەڵام بەداخەوە تووشی کێشەو ئاڵنگاری گەورە دەبنەوە لەشوێنی کارەکانیان، ئێمە ئەم توێژینەوەیەمان ئەنجامداو دوو ئامانجی سەرەکیمان هەبوو، ئەوانیش بزانین ژنان تێڕوانینیان چییە لەسەر بارودۆخی خۆیان، بۆیە لەڕێگەی راپرسییەوە لە٩٢ خانم کە لەدەزگاکانی راگەیاندنی هەرێمی کوردستاندا کاردەکەن راپرسییەکمان ئەنجامدا، بۆ ئەوەی بزانین تاچەند رەوشی هەرێمی کوردستان لەبارە بۆ ژنانی رۆژنامەنووس و کارکردن لەو بوارەدا». وتیشی: بەشێوەیەکی گشتی لەتوێژینەوەکەدا بەدواداچوونمان لەسەر چەند ئاستێک کرد لەسەر ئاڵنگارییەکان، کۆمەڵیک تەحەدا لەسەر ژنانی رۆژنامەنووس هەیە لەدامەزراوە میدیاییەکاندا، یەکێکیان مەسەلەی هەراسانکردنە، تائێستاش لەنێو شوێنی کارو دەرەوەی کاریش ژنان رووبەرووی هەراسانکردنی سێکسی و ئۆنلاین و گفتوگۆیی و توندوتیژی دەبنەوە، کەئەمەش کاریگەری لەسەر جێبەجێکردن و ئەدای کارکردنی ژنان دەبێت. «بابەتێکی دیکە مەسەلەی بەشداریکردنی ژنانە لەناوەندەکانی بڕیارداندا کەئاستێکی زۆر لاوازی هەیە، ئەمەش کاریگەری دەبێت لەسەر شێوازی روماڵکردنی دۆزەکانی پەیوەست بەژنان لەمیدیادا، بەشێوەیەکی گشتی دەتوانین بڵێین ئەو گوتارەی میدیا دروستی دەکات گوتارێکی پیاوانە دەبێت، ئەگەرچی ژمارەیەکی زۆر لەژنان لەپۆستەکانی پەیامنێرو پێشکەشکاردا هەن، بەڵام کەمترین ژن دەبینین کەبتوانن لەسەر مێزی کۆبوونەوەکان و بڕیاردان لەژوورەکانی هەواڵدا دابنیشن و بڕیار لەڕوماڵکردنەکان و چۆنیەتی شێوازی روماڵکردنەکان.» هەژان خالید وای وت. هەژان خالید باسی لەوەشکرد، بابەتێکی دیکە مافە سەرەتاییەکانە کە تاچەند دەدرێتە ژنانی رۆژنامەوان، بەشیکی دامەزراوە میدیاییەکان تائێستاش بەشێوازێکی یاسایی بەپەیڕوکردنی یاسای کاری عێراقی مۆڵەتی دایکایەتی نادەنە ژنانی رۆژنامەنووس، ئەوەی کەدەدرێت پێیان بەشێوەیەکی هاوڕێیانە پێیان دەدرێت، بەداخەوە ئەمەش جارێکی دیکە پێمان دەڵێت کە لەڕووی مەعنەوی و دەرونییەوە کاریگەری خراپ لەسەر ژنان دروستدەکات، بەشێکیش لەم ژنانە ئەگەری هەیە بەهۆی دایکایەتییەوە لەکارەکانیان دووربکەونەوەو زۆرجار سەردەکێشێت بۆ دوورکەوتنەوەی تەواوەتی لەکاری راگەیاندن. ئەو مامۆستایەی زانکۆ ئەوەشی خستەڕوو «خودی ژنانیش بەرپرسیارن و بەداخەوە وەک پێویست پەرەیان بەتواناکانی خۆیان نەداوەو ئەو لێهاتووییەی هەیانە بەرەوپێشەوەی ببەن، ئەمەش دووبارە پەیوەستە بەژیان و باری خێزانی و تێڕوانینی تەواوی کۆمەڵگا بۆ تواناکانی ژنان کەئەرکی دایکایەتی لەسەرەو ناچارە تەرکیزێکی تەواوی هەبێت بۆ ماڵ و ماڵداری، بۆ ئەمەش بەشێک لەتەرکیزەکەی دەگوازێتەوە. «بەشێک لەدەزگاکان نایانەوێت ژنەکانیان هۆشیار بن و زیرەک بن و توانایان هەبێت، پێیان وایە توانای ژن تەنها لەچێشتخانەکاندایەو پێویستە تواناکانیان سنوردار بکرێت، ئێمە چەند کەیسێکمان هەیە کەژنان رووبەڕووی توانج بوونەتەوە لەدەزگاکاندا، کەواتە ئەو عەقڵیەتەی دەزگا میدیاییەکان بەڕێوەدەبات عەقڵێکی پیاو سالارانەیە. چارەسەر چییە؟ سەبارەت بەچارەسەرکردنی ئەو کێشانە هەژان خالید وتی: ئەو کێشانەی باسمان کرد دەتوانین لەچەند لایەنێکەوە چارەسەریان بکەین، رەنگە نەتوانین چارەسەرێکی تەواوەتی سەرجەم کەیسەکان بکەین، بۆ نموونە توندوتیژی و هەراسانکردن ناتوانرێت بەتەواوی بنبڕبکرێت، بەڵام ئەوەی گرنگە سیاسەتی تایبەت بەڕوبەرووبوونەوەی هەراسانکردن و یەکسانی جێندەری و بەشداری ژنان لەپۆستە باڵاکانی دامەزراوەکاندا دابڕێژرێتەوەو کاری لەسەربکرێت و جێبەجێ بکرێت، پێویستە ژنان خۆشیان هۆشیارانە خوێندنەوەیان هەبێت بۆ ماف و ئەرکەکانیان و هەوڵ و تواناکانیان پەرەپێبدەن. بەشیکی دیکەش پەیوەستە بەمیدیاکانەوە کەئەو کەیسانەی تایبەتە بەهەراسانکردن و توندوتیژی و ئیهانەکردنی ژنان بجوڵێنن و راپۆرتی لەسەربکەن و رایگشتی لەسەر بجوڵێنن و بەچاوێکی پڕ بایەخەوە لێی بڕوانن.» هەژان خالید وای وت. ئەوەی جێگای باسە تائێستا هیچ ئامارو تووێژینەوەیەک لەبەردەستدا نییە کەژمارەو رێژەی ژنان لەدەزگا میدیاییەکانی کوردستاندا ئاشکرابکات، هەرچەندە هەندێکجار ژنانی رۆژنامەنووس بەهۆی بارودۆخی تایبەتی ژیانیانەوە بەتایبەت دایکایەتی لەکارەکانیان دووردەکەونەوە. . ب.ر، ناوی خوزراوی ژنە میدیاکارێکی نێو دەزگا میدیاییەکانی کوردستانەو بەهۆی ئەوەی بووەتە دایک لەکاری راگەیاندن دووربکەوتەوە، لەلێدوانێکدا بەهاوڵاتی وت: خۆی مۆڵەتی دایکایەتی ٧٢ رۆژە، بەڵام من سێ مانگ مۆڵەتم وەرگرت، هێشتا سێ مانگیش زۆر کەمە بۆ دایک، بەتایبەت کاتێک لەشارێکی دیکە بیت و دووربیت لەخێزان و کەسوکار. وتیشی: بەڕاستی کێشەیە بۆ ژنی رۆژنامەوان لەدەزگای راگەیاندندا، بەتایبەت ئەو ماوەیە زۆر کەمە چونکە لۆدێکی زۆر لەسەر ئەو خانمە هەیە کاتێک دەچێتەوە بۆ دەوام و کاتی بۆ منداڵەکەی کەمتر دەبێت، دەبوو لەشەش مانگ کەمتر نەبێت بەڵام چیش بکەین ئیشەو ناتوانیت دەستبەرداری ببیت». «هەرچەندە من لەکۆتاییدا بەهۆی منداڵەکەمەوە وازم لەکارەکەم هێنا چونکە کاری میدیایی زۆر قورسە ناتوانیت لەیەک کاتدا دایک بیت و سەرەتای منداڵ بەخێوکردنت بێت و ئەو دەوامە زۆرەش بکەیت.» ب.ر وای وت. ئەڤین نەسرین، میدیاکارێکی کەناڵی ژن تیڤییەو لەلێدوانێکدا بەهاوڵاتی وت: میدیاکەی ئێمە تایبەتمەندە بەژنان و هەموو ئەو بوارانەی کاریان تێدا دەکەین چ تەکنیکی و بوارە مەیدانییەکان و بەردەم کامێراو سەرجەم بوارەکان لەلایەن میدیاکارانی ژنەوە ئەنجامدەدرێن و سەرجەم پۆست و کارەکانیش لەلایەن ژنانەوە ئەنجامدەدرێت و بەڕێوەدەبرێن. وتیشی: بارودۆخی دەروونی یان فشارێک رەنگە هەبێت لەکاتی کارکردندا بەڵام وەک توندوتیژییەک بمێنێتەوە یان کەسێک لەئاستی بەڕێوەبردنی ئێرەدا توندوتیژی بەرامبەر بەمن یان هاوڕێکانم ئەنجامدرابێت شتیوا لەدەزگاکەی ئێمەدا رووی نەداوە. ئەڤین نەسرین باسی لەوەشکرد، کەمی رێژەی ژنان دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی سەرجەم میدیاکانی ئێرە میدیای حزبین و سەر بەلایەنێکی دیاریکراون، پارتەکانی باشووری کوردستانیش لەلایەن پیاوانەوە خاوەندارێتی دەکرێن و بەڕێوەدەبرێن، کاتێکیش دەزگایەکی میدیایی دادەمەزرێنن بێگومان بەڕێوەبردن لەپیاوێکەوە دەدرێتە پیاوێکی دیکە لەئاستە باڵاکانی دەزگاکانی راگەیاندندا بەمیدیای بینراوو بیستراو خوێندراویشەوە». زۆرکات لەئاستێکدا پیاوان بەڕێوەبەری دەزگاکانی راگەیاندنن و هەبوونی ئەقڵی تەواو پیاوسالاری جێبەجێدەکرێت، بەکاڵا سەیرکردنی ژنان و بۆ کارکردنیش لەسەر بنەمای نەبوونی توانای ژن تەماشا دەکرێن، ئەگەر ژنێک هەنگاوێک بنێت دەبێت پیاوێکی لەپشت بێت پیاوێک پاڵپشتی بێت و یارمەتی بدات هەموو ئەم تێڕوانینانە کەبناغەکەی پیاو سالارانەیە هۆکارن بۆ ئەوەی توندوتیژی بەرامبەر ژنان لەدەزگاکانی راگەیاندندا ئەنجامبدرێت.» ئەڤین نەسرین وای وت. سەبارەت بەمۆڵەتی دایکایەتی لەدەزگاکەیاندا ئەڤین نەسرین وتی: لەدەزگاکەی ئێمەدا مۆڵەتی دایکایەتی هەیەو هەر ژنێکی رۆژنامەوان تاچوار مانگ دەتوانێت وەریبگرێت، لەمانگی نۆیەمەوە بێت یان لەکاتی لەدایکبوونی منداڵەکەیدا، ئەو چوار مانگەی کەمۆڵەتی دەزگایە بەمووچەوەیەو پاش چوار مانگەکەش ئەگەر ویستی مۆڵەتەکەی بۆ دەکرێتە شەش مانگ بەڵام تەنها موچەی چوارمانگ وەردەگرێت. بەپێی راپۆرتێکی سەنتەری میترۆ بەناونیشانی (هەراسانکردنی کچان و ژنانی رۆژنامەوان) بۆ ساڵی ٢٠٢١، هەراسانکردنی کچان و ژنانی رۆژنامەنووس لەئاستێکی بەرزدایەو ٥٠٪ی ڕۆژنامەنووسە ژن و کچەکان رووبەڕووی هەراسانکردنی دەروونی و ئۆنلاین و زارەکی و سێکسی بوون، ناوخۆی ئەو دامەزراوەیەی کاری تێدا دەکەن بەپلەی یەکەم دێت کە رێژەکەی ٦٠٪و پاشان شوێنی مەیدانی دێت کە ١٩٪یە، ٨٪ی خانمانی رۆژنامەوانیش لەلایەن هاوپیشەکانیانەوە لەدەزگاکانی دیکەی راگەیاندندا هەراسان دەکرێن.
هاوڵاتی ئەنجومەنی سەرتاسەری مامۆستایان و فەرمانبەرانی ناڕازی رایانگەیاند تەواوی ئەو كوتلەو لایەن و كەسایەتییە عێراقییانەی دیدارمان لەگەڵ سازكردون بەڵێنی پشتیوانیكردنیان پێداین بۆ تێپەڕاندنی هەمواری یاساكە بەوجۆرەی كە پێویستە بۆ رزگاركردنی فەرمانبەرانی هەرێم. ئەنجومەنی سەرتاسەری مامۆستایان و فەرمانبەرانی ناڕازی راگەیەنراوێكیان لەبارەی سەردانەكەیان بۆ بەغدا بڵاوكردەوەو تیایدا ئاماژەیان بەوەداوە رۆژی 20ی كانونی دووەمی 2024، شاندێكی لەنوێنەرایەتی سەرجەم شار و شارۆچكەكان رەوانەی بەغداد كرد و چەندین دیداری گرنگیان لەگەڵ بەرپرسانی كاریگەریی حكومی و حزبی و پەرلەمانی ئەنجامداوە. ئەوەشیان خستوەتەڕوو "لەماوەی ئەو سێ ڕۆژەدا یاداشتێكمان ئاڕاستەی تەواوی هێزە سیاسییەكان و لیژنەكانی پەرلەمان و كەسایەتییە كاریگەرەكان كردووەو تێیدا سەرەرای روونكردنەوەی دۆخی ئێستاو رابردووی فەرمانبەران هاوكات جەختیشمان لەسەر داواكارییەكانی ئێوە كردۆتەوە كە خۆی لە دەرهێنانی فەرمانبەرانی هەرێم لە كێشمەكێشمی سیاسی، دامەزراندنی وانەبێژان، گێڕانەوەی موچە فەوتاوەكان و پلەبەرزكردنەوەدا دەبینێتەوە". "هەنگاوەكانی ئێمە بۆ پەكخستنی هەموو ئەو هەوڵانەی بەرپرسانی هەرێمە كە مووچەو قوتی خەڵك بەسیاسی دەكەن و وەك كارتێك لە هاوكێشە سیاسییەكان دژی یەكتری بەكاریدەهێنن، بۆ ئەوەش هەمواركردنەوەی یاسای بودجە و خستنی مووچەی هەرێم بۆسەر نەفەقاتی حاكیمە بەچارەسەر زانرا لەم ڕووەوە تەواوی ئەو كوتلە و لایەن و كەسایەتییە عێراقییانەی دیدارمان لەگەڵ سازكردن بەڵێنی پشتیوانیكردنیان پێداین بۆ تێپەڕاندنی هەمواری یاساكە بەوجۆرەی كە پێویستە بۆ رزگاركردنی فەرمانبەرانی هەرێم" ئەنجومەنی سەرتاسەری مامۆستایان و فەرمانبەرانی ناڕازی وا دەڵێت. لەبەشێكی تری راگەیەنراوەكەیاندا دەڵێن "ئەنجومەنی سەرتاسەری مامۆستایان و فەرمانبەرانی ناڕازی هەرێم بڕیاریداوە بەردەوامدەبێت لە درێژەدان بە سەردانەكانی بۆ بەغدادو لۆبیكردن بۆ تێپەڕاندنی هەمواری یاسای بودجە و جێگیركردنی شایستەداراییەكانی فەرمانبەرانی هەرێم وەك مافێكی پیشەیی دوور لە سیاسەت". دەقی راگەیەنراوەكە: بەناوی خودا ڕاگەیەنراوی ئەنجومەنی سەرتاسەری مامۆستایان و فەرمانبەرانی ناڕازی لەبارەی ناوەرۆكی سەردان و دیدارەكانی ئەمدواییەی نوێنەرانتان بۆ بەغدا خەڵكی خۆڕاگری كوردستان مامۆستایان و فەرمانبەرانی خۆڕاگر و ماف خوراو ئەنجومەنی سەرتاسەریی مامۆستایان و فەرمانبەرانی ناڕازی هەرێم لەگەڵ خۆپیشاندان و ناڕەزایەتییەكان و درێژەدان بە هەڵوێستی نەگۆڕی خۆی بەرامبەر هەموو ئەو پێشێلكارییە نایاساییانەی لەلایەن دەسەڵاتدارانی هەرێمەوە دەرهەق بە مافە داراییەكانی فەرمانبەران و مامۆستایان دەكرێت، تەنها خۆپیشاندانی گەورەی جەماوەریی و بایكۆتكردنی هۆڵەكانی خوێندنی وەك رێگایەك بۆ گەیاندنی پەیامەكانی دەیان هەزار مامۆستا و فەرامانبەر هەڵنەبژاردووە، بەڵكو پەنای بۆ چەندین رێگا و بژاردەی دیكە بردووە و لەو چوارچێوەیەشدا هەمیشە بەغدادی وەك لایەنێكی گرنگی چارەسەركردنی كیشەكان سەیركردووە، بۆ ئەوەش پێشتر هاورێیانمان لە مامۆستایان و فەرمانبەرانی زانكۆ لەدادگای فیدڕاڵی سكاڵایان دژی ( راگرتنی پلەبەرزكردنەوە) تۆماركردووە و چاوەڕێی ئەنجامەكانین، هاوكات رۆژی 20 /01/2024 شاندێكی لەنوێنەرایەتی سەرجەم شار و شارۆچكەكان رەوانەی بەغداد كرد و چەندین دیداری گرنگیان لەگەڵ بەرپرسانی كاریگەریی حكومی و حزبی و پەرلەمانی ئەنجامدا كە گرنگترینیان ئەمانەی خوارەوەن: -دیداری سەرۆكی ئەنجومەنی باڵای شۆڕشی ئیسلامی و پەرلەمانتارەكانی كە بەشێكن لە كوتلەی چوارچێوەی هەماهەنگی لەپەرلەمانی عێراق -دیداری بەڕێز عەمار حەكیم، سەرۆكی رەوتی حیكمە و پەرلەمانتارەكانیان - دیداری سەرۆكی لیژنەی دارایی لەپەرلەمانی عێراق بەشێكی زۆر لە ئەندامە كاریگەر و دیارەكانیان لە كوتلە بڕیاربەدەستاكانی پەرلەمان - دیداری سەرۆكی كوتلەی حقوق لەپەرلەمانی عێراق - لەگەڵ دیداری چەندین كەسایەتی سیاسی و فیگەری دیكەی گرنگ و دیاری ناو پەرلەمان و كایەی سیاسی عێراق مامۆستایان و فەرمانبەرانی بەهەڵوێست ئامانجی سەرەكی ئەم دیدارانە روونكردنەوەی كێشەكانی ئێوە و خستنەڕووی چارەسەرێك بوو و بۆ ئەوەش لەماوەی ئەو سێ ڕۆژەدا یاداشتێكمان ئاڕاستەی تەواوی هێزە سیاسییەكان و لیژنەكانی پەرلەمان و كەسایەتییە كاریگەرەكان كردووە و تێیدا سەرەرای روونكردنەوەی دۆخی ئێستا و رابردووی فەرمانبەران هاوكات جەختیشمان لەسەر داواكارییەكانی ئێوە كردۆتەوە كە خۆی لە دەرهێنانی فەرمانبەرانی هەرێم لە كێشمەكێشمی سیاسی، دامەزراندنی وانەبێژان، گێڕانەوەی موچە فەوتاوەكان و پلەبەرزكردنەوەدا دەبینێتەوە. هەنگاوەكانی ئێمە بۆ پەكخستنی هەموو ئەو هەوڵانەی بەرپرسانی هەرێمە كە مووچە و قوتی خەڵك بەسیاسی دەكەن و وەك كارتێك لە هاوكێشە سیاسییەكان دژی یەكتری بەكاریدەهێنن، بۆ ئەوەش هەمواركردنەوەی یاسای بودجە و خستنی مووچەی هەرێم بۆسەر نەفەقاتی حاكیمە بەچارەسەر زانرا لەم ڕووەوە تەواوی ئەو كوتلە و لایەن و كەسایەتییە عێراقییانەی دیدارمان لەگەڵ سازكردن بەڵێنی پشتیوانیكردنیان پێداین بۆ تێپەڕاندنی هەمواری یاساكە بەوجۆرەی كە پێویستە بۆ رزگاركردنی فەرمانبەرانی هەرێم. هەر لەم سۆنگەیەوە، ئەنجومەنی سەرتاسەری مامۆستایان و فەرمانبەرانی ناڕازی هەرێم بڕیاریداوە بەردەوامدەبێت لە درێژەدان بە سەردانەكانی بۆ بەغداد و لۆبیكردن بۆ تێپەڕاندنی هەمواری یاسای بودجە و جێگیركردنی شایستەداراییەكانی فەرمانبەرانی هەرێم وەك مافێكی پیشەیی دوور لە سیاسەت. بەردەوامی پشتیوانییەكانی ئێوە لەسەرجەم شارەكانی هەرێم و خۆڕاگریتان لەبەردەم فشارە نایاساییەكانی دەسەڵات نزیكترمان دەكاتەوە لە بەدیهێنانی ئامانجەكانمان و كۆتایهێنان بەو یارییە بێ مانایەی دەسەڵاتدارانی هەرێم كە ماوەی نزیكەی دە ساڵە بە ژیان و قوتی فەرمانبەرانی هەرێمی دەكەن. لەكۆتایدا سوپاسی هەموو ئەو كەسانە دەكەین كە هاوكاربوون لە ڕێكخستنی دیدارەكان ئەنجومەنی سەرتاسەری مامۆستایان و فەرمانبەرانی ناڕازی ٢٤/ ٠١/ ٢٠٢٤
.png)
ڤانە حەمە سەرەڕای ئەوەی پریشکی ئاگری غەززە و ئیسرائیل تا دێت فراوانتر دەبێت، لەگەڵ ئەوەشدا مەترسی و فشارەکان لەسەر هەرێمی کوردستان ڕۆژ بە ڕۆژ لە هەموو بەرەکاندا لە زیادبووندایە کە دیارترینیان بڕینی موچەی فەرمانبەران، شایستە داراییەکان و بەشە بودجەی هەرێم لەلایەن بەغداوە بەهۆی هەموارنەکردنەوەی یاسای بودجە، هاوکات بۆردەومانەکانی تورکیایە لەسەر هەرێم، کەچی «پەرتەوازەبوون و ناتەبایی ناوماڵی کورد لە زیادبووندایە و بەردەوامە». پەرتەوازەیی ناو ماڵی کورد لەم دۆخەدا بەجۆرێکە لە هەر سنورێک دژی ڕوداویک، کەموکورتیەک خۆپیشاندانە و هیج یەکگرتوییەک بەدی ناکرێت لە هەڵویستەکانی شەقامی کوردی و یەک دەنگیەکی سەرۆکایەتی هەرێم دا. چەندین مانگە مامۆستایان لە سنوری پارێزگای سلێمانی خۆپیشاندان دەکەن دژی پێنەدانی موچەکانیان و بەهۆیەوە وەرزێکی خوێندن لە سەرجەم خوێدنگەکانی قەزا و ناحیە و پارێزگاکان ڕاگیراوە، بەڵام لە سنوری پارێزگای هەولێر و دهۆک پڕۆسەی خوێندن بەردەوام بووە و هیچ ناڕەزایەتیەک لەبەرامبەر پێنەدانی موچە بەڕێوە نەچووە؛ لەبەرامبەردا لە دوای هێرشی موشەک و درۆنی سوپای پاسداران بۆ سەر پارێزگای هەولێر خۆپیشاندانی بەکۆمەڵ دژی ئەو هێرشانە چەندین رۆژە بەردەوامە لە پارێزگاکانی دهۆک و هەولێر و قەزای زاخۆ. گردبوونەوە و ناڕەزاییە فراوانەکانی هەریەک لە دهۆک، هەولێر، زاخۆ لەدوای ئەوە دێن رۆژی ١٨ ی ئەم مانگە سوپای پاسدارانی ئێران چەندین هێرشی درۆنی و موشەکی کردە سەر پارێزگای هەولێر کە تێیدا ئامانجی سەرەکی کە بۆردوومانکرا ماڵی سەرمایەداری کورد پێشرەو دزەیی بوو کە تێیدا ٤ کەس گیانیان لەدەستدا، بەڵام بەوهۆیەوە هیج گردبوونەوە و ناڕەزایەتیەک لە سنوری سەرجەم پارێزگا و ناحیە و قەزا، شار و شارۆچکەکانی سلێمانی و دەوروبەری یان سست بووە یان بەڕێوەنەچووە. ئەمەش لەکاتیکدایە لە دوو رۆژی رابردوودا یونامی هۆشداریدا لەوەی ئێڕاق زیاتر پەلکێشبکرێتە ناو جەنگی ئیسترائیل و غەززە، لە بەشێکی بڵاوکراوەکەی یونامیدا هاتووە « “سەرەڕای هەوڵەکانی عێراق بۆ رێگریکردن لە هەڵچوونی گرژییەکان، بەردەوامبوونی هێرشەکان کە لەناوەوە و دەرەوەی سنوورەکانی عێراق سەرچاوەیان گرتووە، ئەگەری هەیە ئەو سەقامگیرییەی کە بە زەحمەت بەدەست هاتووە، لەگەڵ ئەو دەسکەوتانەی بەمدواییانە بەدەست هاتوون، هەڵیانوەشێنێتەوە». دکتۆر کاروان حەمە ساڵح، پسپۆری کارگێری و دارایی، هاوکات چاودێری سیاسیشە لەبارەی ئەم دۆخەی ئێستای هەرێمی کوردستانەوە بە هاوڵاتی وت» ئێمە پێش دەستپیکردنی ئەم جەنگە و سەرەتای دەستپێکی جەنگی ئۆکرانیاش هۆشداریمان دا، پریشکی ئەم جەنگانە بەر ئێمەش دەکەوێت، بەڵام بەهەند وەرنەگیرا و بینیشمان چۆن کاریگەری هەبوو، بەڵام ئێستاش کە جەنگێکی گەورە ڕۆژهەلاتی ناوەراستی گرتۆتەوە و ئامانج لێی گەورەبوونی چەند دەسەڵاتی بەشێک لە وڵاتانە، جەخت لەوە دەکەینەوە پێویستە کورد یەکگرتوو بێت. چونکە لەم دۆخەدا ڕێگا خراپەکە پەرتەوازەییە، ئەو پەرتەوازەییەی لەم دژ بەیەکیەی ئەم رۆژانەی خۆپیشاندانەکان بینیمان لە سودمان نییە». ئەو چاودێرە سیاسیە باسیش لەوە دەکات نابێت ئەو دژیەکی و لایەنگیریەی حزبەکان شۆربێتەوە بۆ ناو خەڵک، پێویستە هاوڵاتیان بەیەک چاو تەماشای هەر هێرشێک بکەن بۆسەر هەرێم. هاوکات لەبارەی هێرشەکانی ١٨ی ئەم مانگەی سوپای پاسدارانی ئێران بۆ سەر شاری هەولێر کە بووە هۆی گیان لەدەستدانی چوار کەس و برینداربوونی زیاتر لە ١٧ کەس. دکتۆر کاروان کاردانەوە وهەلویستەکانی سەرکردایەتی کوردی لە هەرێمی کوردستان بە پێویست بینی، بەڵام وتیشی ئەم هەڵویستانە زیاتر بۆ کەمکردنەوەی ئازاری دەروونی بوون تا ستراتیژی، ئێمە پێویستمان بە هەڵوێستی جدی و ستراتیژیە.
