ئەمریکا بڕی (130) ملیۆن دۆلاری بۆ هەسەدە تەرخانکرد

هاوڵاتی به‌رپرسانی ئیسرائیل رایانگه‌یاند:" كاروانێكی هاوكاریی مرۆیی به‌ سه‌رپه‌رشتی تیمه‌كانمان له‌ سه‌نته‌ری شیبای ئیسرائیلی له‌ رێگه‌ی رێڕه‌وه‌ مرۆییه‌كانه‌وه‌ ره‌وانه‌ی نه‌خۆشخانه‌كانی كیێڤ كرد کە زیاتر له‌ 16 ته‌ن بون و له‌ هاوكاری ته‌ندروستی و فریاگوزاری سه‌ره‌تایی پێکهاتبون". به‌ره‌به‌یانی ئه‌مڕۆبه‌پێی تۆڕی  ئیسرائیلی THE JPOST، به‌رپرسانی ئیسرائیل رایانگه‌یاند:  كاروانێكی هاوكاریی مرۆییان به‌ سه‌رپه‌رشتی تیمه‌كانیان له‌ سه‌نته‌ری شیبای ئیسرائیلی له‌ رێگه‌ی رێڕه‌وه‌ مرۆییه‌كانه‌وه‌ ره‌وانه‌ی نه‌خۆشخانه‌كانی كیێڤ كردوه‌ کە زیاتر له‌ 16 ته‌ن بون و له‌ هاوكاری ته‌ندروستی و فریاگوزاری سه‌ره‌تایی پێکهاتبون. هاوكات تیمێكی فریاگوزاری خێرا له‌ سه‌نته‌ری ته‌ندروستی شیبای ئیسڕائیلی چاوه‌ڕوانی ئه‌و كاروانه‌ی ئیسرائیل بون و هاوكاری ئەو كەسانە دەكەن كە لەجەنگی روسیا و ئۆكرانیادا لەناو كیێڤ ی پایتەخت بریندار بوون. ماوەی زیاتر لە سێ هەفتەیە سەرۆكی روسیا ئۆپەراسیۆنێكی سەربازی بەرامبەر ئۆكرانیا دەستپێكردووە و تائێستا زەرەر و زیانێكی زۆر  بەر پایتەختی ئۆكرانیا كەوتووە.    

هاوڵاتی وەزیری پەروەردەی هەرێمی کوردستان  ڕایگەیاند:"  "بڕیارماندا بە گرنگیدان بە زمانی کوردی لە قوتابخانە ناحکومییەکان بۆ هەردوو سیستمی وەزارەتی پەروەردە و نێودەوڵەتی." ئالان حەمەسەعید، وەزیری پەروەردەی هەرێمی کوردستان بڕیارەکانی بڵاوکردەوە کە تێیدا هاتووە، "بڕیارماندا بە گرنگیدان بە زمانی کوردی لە قوتابخانە ناحکومییەکان بۆ هەردوو سیستمی وەزارەتی پەروەردە و نێودەوڵەتی." بەپێی بڕیارەکەی وەزیری پەروەردەی هەرێم وانەی زمانی کوردی لە قوتابخانە ناحکومییە نێودەوڵەتییەکاندا پێداچوونەوەی بۆ بکرێت بەجۆرێک زیاتربێت لەوانەی ئێستا هەن. هاوکات لە ساڵی خوێندنی 2022 بۆ 2023 رێنمایی پێویست دەردەکرێت بۆ ئەنجامدانی هەڵسەنگاندنی زمانی کوردی بۆ قوتابیانی قۆناخی بنەڕەتی لە ناوەندە خوێندنە ناحکومییەکان.  وەزارەتی پەروەردە ئەوەشی وتووە کە مامەڵە لەگەڵ مامۆستایانی زمانی کوردی لە قوتابخانە ناحکومییەکان لەڕووی مووچە و شایستە داراییەکان بەراورد بە مامۆستایانی بابەتەکانی دیکە "دەبێت مامەڵەیەکی دادپەروەرانە بێت."  وەزارەتی پەروەردە دەڵێت:" لە مانگی نیسانی ئەمساڵ کۆنفرانسی زانستی بۆ کتێبی ئەلف و بێی زمانی کوردی ئەنجامبدرێت.  هەر بۆ زیاتر بە گرنگیدان بە زمانی کوردی، بەپێی بڕیاری پەروەردە، دەبێت گۆڕانکاری لە شێوازی ئەنجامدانی هەڵسەنگاندن و تاقیکردنەوەکان بکرێت و "شێوازی نووسین رێژەکەی بەرزبکرێتەوە."

هاوڵاتی وەزارەتی دەرەوەی ئۆکرانیا نوێترین ئاماری زیانەکانی شەڕ و پێکدادانی لەگەڵ روسیا بڵاوکردووەتەوە و دەڵێت:"  تاوەکو ئێستا 14 هەزار سەربازی رووسیا لەو جەنگەدا کوژراون و 444 تانک و 11 فڕۆکەی بێفرۆکەوان، 1435 زرێپۆش تێکشێندراون. هەروەها 43 سیستەمی دژەفڕۆکە و سێ کەشتیی ژێردەریاییان تێکشاندوون. ئەمرۆ سێ هەفتە تیدەپەرێت كە جەنگی روسیا بەرامبەر ئۆكرانیا دەستیپێكردووە و دەشڵێت:"  498 سەربازی کوژراون و 1597 سەربازیش بریندارربوون، هەر روسیا ئەوکات رایگەیاند 2870 سەربازی ئۆکراینیشیان کوشتوون. هاوکات بەرپرسانی هەواڵگریی ئەمریکی بە میدیای ئەو وڵاتەیان راگەیاندووە، ژمارەی کوژراوانی روسیا لەو شەڕەدا لە 7000 سەرباز زیاترە، 14 هەزار بۆ 21 هەزار سەربازیش بریندارن. بەرپرسە ئەمریکییەکان دەڵێن ئەو زەرەر و زیانە گەورانە ورەی سەربازانی روسی دابەزاندووە، تەنانەت سەرباز هەن ئۆتۆمبێل و مەیدانەکانی شەڕ بەجێدەهێڵن و رادەکەن. بەرپرسە ئەمریکییەکان ئاشکرایان کردووە، ئەو ژمارە زۆرەی زەرەر و زیانانە ورەی سەربازانی رووسیان دابەزاندووە، تەنانەت سەرباز هەن ئۆتۆمبێل و مەیدانەکانی شەڕ بەجێدەهێڵن و رادەکەن. هەر کۆتایی ئەم هەفتەیە ڤۆلۆدیمیر زیلینسکی، سەرۆکی ئۆکرانیا کوژرانی فەرماندەی گشتیی ئۆلیگ میتیایڤ، فەرماندەیەکی دیاری سوپای روسیای لە ئۆکرانیا راگەیاند. تا ئێستاش روسیا ئەو هەواڵەی رەتنەکردووەتەوە و واتای ئەوەیە ئۆکرانیا چوار فەرماندەی باڵای ئەو وڵاتەیان کوشتووە. 

سازدانی: مەزهەر كەریم دادوەر رزگار حەمە ئەمین لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتی دەڵێت:" ئەگەر دادگا بەهێزو عادیل نەبوو زیانی گەورە بەرعەدالەت‌و ئابوری‌و ئاستی كۆمەڵایەتی دەكەوێت زیانی گەورە بەر دەسەڵاتی سیاسی خۆشی دەكەوێت زۆر جاریش ئەو دەسەڵاتە دەڕوخێنێت ناوبانگی وڵاتەكەش تێكدەچێت". دادوەر رزگار حەمە ئەمین پێشی وابوو: ئەگەر دادگا سەربەخۆنەبوو وڵاتەكە نابێتە دیمكراتی بێگومان یەك لە بنەماسەرەكیەكانی سیستەمی دیموكراسی بێلایەن‌و بەتوانایی‌و ئازایی هەق بێژی دادوەرو دادگاكانیەتی و وتی:" دادوەری سەربەخۆ ئەوەیە ویژدانی زیندوەوە قانونی دروست‌و پێشكەوت‌و بێت سەربە زانستی دروست بێت نابێت بشبێتە دكتاتۆر بەهۆكارێكەوە لەناوكارەكەیدا یان لەدەرەوەی كارەكەش پێویستە ڕەچاوی ستانداردنی نێودەوڵەتی بكات بۆ دابینكردنی هەڵسوكەوتی دادوەری دەوڵەتیش لەسەر بنەمای دابەشكردنی دەسەڵاتەكانی دامەزراندن بێت بێگومان ئەگەر دادگا بەهێزو عادیل نەبوو زیانی گەورە بەرعەدالەت‌و ئابوری‌و ئاستی كۆمەڵایەتی دەكەوێت زیانی گەورە بەر دەسەڵاتی سیاسی خۆشی دەكەوێت زۆر جاریش ئەو دەسەڵاتە دەڕوخێنێت ناوبانگی وڵاتەكەش تێكدەچێت". حاكم ڕزگار جەختیش لەوە دەكاتەوە :"بەحیزبی یان بە سیاسی كردنی دادگا یان پەیوەست بوون بە دەستی سیاسیەكان یان بەرپرسە ئیداریە باڵاكانی حكومەت بەپلەی یەكەم دەگەڕێتەوە بۆ دادوەرەكە باخۆی وابەستە حیزبەكان، چونكە داوەرو داواكاری گشتی لێكۆڵەر بەسێ‌ قانون نابێت حیزبی بن یان سەربەو پارتە سیاسیانە بن‌و چالاكی سیاسیان هەبێت كە یەكەم دەستورە دووەم قانونی دەسەڵاتی دادوەریە سێیەم قانونی حیزبەكان با سەربەخۆی خۆیان بپارێزن ئەوان قانون‌و دەستور لەپشتیانە با پیشێلی نەكەن، بۆ پۆست‌و پلە نەچنە بەردەم لق‌و مەڵبەندەكان تا پۆستیان پێبدرێت، لەكۆمەڵگای دواكەوت‌و حیزب دەیەوێت هەموو دەزگاكان بەدەزگای داوەریشەوە وابەستە بكات بەبندەستی خۆی ئەمەش هەڵەیە بەتایبەت بۆ دەزگای داوەری كەنابێت سەربە هیچ حیزبێك بێت".

  هاوڵاتی وەزیری ناوخۆیی هەرێم  ڕایگەیاند:"  موشەکی لەوجۆرەی هێرشەکەی هەولێر بەکارهاتوون تەنیا لەکاتی جەنگدا بەکاردێن".  لیژنەیەکی وەزارەتی ناوخۆیی حکومەتی هەرێمی کوردستان سەردانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق-یان کرد، و لەگەڵ حاکم زاملی سەرۆکی لیژنەی لێکۆڵینەوەی ڕووداوی هێرشە مووشەکییەکە و ئەندامانی لیژنەکە کۆبوونەوە و لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا، ڕێبەر ئەحمەد ڕایگەیاند:" وەک حکومەتی هەرێمی کوردستان هەڵوێستی پەرلەمانی عێراق بەرزدەنرخێنین". لەلایەکی دیکەشەوە، حاکم زاملی وتی، "پێشوازیکردن لە وەزیری ناوخۆی هەرێمی کوردستان پێشنیازێکی زۆر باش بوو، هێرشکردنە سەر هەولێر دەستدرێژییە بۆ سەر تەواوی خاکی عێراق، لەسەر ئەو هێرشەی کە کرایە سەر هەولێر، بەمەبەستی لێپێچینەوە بانگهێشتی بالیۆزی ئێران لەعێراق دەکەین". ئەوەشی وت، "هەموو بەڵگەکان تایبەت بەهێرشەکەی هەولێر و ئەو هێرشە کۆدەکەینەوە، ناکریت عێراق بە لاوازی بمێنێتەوە".

 هاوڵاتی 24 ناوەند و رێکخراوی یاسایی و مافناس، نامەیەکیان بۆ ئەنتۆنیۆ گۆتێرێز، ئەمینداری گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان ناردووە لیژنەیەکی لێکۆڵینەوە پێکبهێنێت و رەوانەی عەفرینی بکات بۆ ئەوەی راستییەکان ببینن و بەڵگەنامەکان کۆبکەنەوە. رێکخراوە کوردی و سوورییەکان داوا لە نەتەوە یەکگرتووەکان دەکەن، لیژنەیەکی لێکۆڵینەوە پێکبهێنێت و رەوانەی عەفرینی بکات بۆ ئەوەی راستییەکان ببینن و بەڵگەنامەکان کۆبکەنەوە. لە نامەکەیاندا ئەو رێکخراوانە، بەرپرسیارێتی یاساییان خستووەتە ئەستۆی تورکیا وەکو وڵاتێکی داگیرکار بۆ پاراستنی ئەمنیەت و ئاسایشی ناوچەکە. ئاماژەیان بەوەشکردووە، کە تورکیا وەکو بەرپرسی ئەو تاوانانەی ئەنجامدراون بناسێنرێت و دۆسیەکان رادەستی دادگای تاوانی نێودەڵەتی بکرێت و داوای لێبکرێت کۆتایی بە "داگیرکاری" بهێنێت. رۆژی 14-03-2022 کۆمیسیۆنی نێودەوڵەتی بۆ لێکۆڵینەوە لە رووداوەکانی سووریا راپۆرتی نیوەی دووەمی ساڵی 2021ی رادەستی ئەنجوومەنی مافەکانی مرۆڤی رێکخراوی نەتەوەیەکگرتووەکان کرد و بەشێکی تایبەتە بە پێشێلکارییەکان لە هەرێمی عەفرینی رۆژئاوای کوردستان. لە بەشێکی راپۆرتەکەدا هاتووە: "کاتێک وەرزی چنینەوەی زەیتوون لە عەفرین دەستیپێکرد، تووندوتیژی، دەستگیرکردنی خەڵک و دواتر ئازادکردنی لە بەرامبەر وەرگرتنی پارە، نیشتەجێکردن، پێشێلکاری پەیوەندیدار بە زەوی و ماڵ و موڵک زیادیکردووە".  هەر لە راپۆرتەکەدا هاتووە، لە عەفرین و ناوچەکانی دیکەی ژێر دەسەڵاتی گرووپە چەکدارەکانی نزیک لە تورکیا، تەقینەوەی بۆمبی چێندراو بووەتە هۆی گیانلەدەستدانی ژمارەیەک کەس و زیانگەیاندن بە ماڵ و حاڵی خەڵکی و دەڵێت: "پڕ خوێناویترین رووداو رۆژی 11ی تشرینی یەکەمی 2021 لە عەفرین روویدا، کاتێک تەقینەوەیەک لە نزیک بازاڕێکی سەوزە روویدا و بەو هۆیەوە 7 کەس کوژران و زیاتر لە 20 کەسی دیکە برینداربوون". لە راپۆرتەکەدا ئاماژە بە پێشێلکارییەکانی گرووپە چەکدارەکانی نزیک لە تورکیا لە عەفرین کراوە و تێیدا هاتووە: "ماڵ و موڵکی خەڵک، قوتابخانە، فرۆشگە و کارگەکان لە شاری عەفرین لە لایەن گرووپەکانی سوپای نیشتمانیی سووریاوە دەستیان بەسەردا گیراوە و ئەوەش کاریگەری لەسەر ژیانی خاوەن موڵکەکان هەبووە کە هێشتا ئاوارەن. شێوازە جیاوازەکانی تاڵانکردن، دزیکردن، دەستبەسەرداگرتن و داگیرکردنی ماڵ و موڵکی خەڵک بەردەوام بووە، بەتایبەتی لە کاتی وەرزی چنینی زەیتووندا. سەرەڕای ئەوەش، جێگەی خۆشحاڵییە کە قەربووکردنەوەی ئەو ماڵ و موڵکەی دەستی بەسەردا گیراوە دەستیپێکراوە". 

  هاوڵاتی وه‌زیری كشتوكاڵ و سه‌رچاوه‌كانی ئاوی هه‌رێمی كوردستان دروستكردنی چوار به‌نداوی نوێی راگه‌یه‌ند كه‌ هه‌ریه‌كه‌یان ده‌كه‌ونه‌ ناوچه‌یه‌كی هه‌رێمی كوردستانه‌وه‌.بەنداوەکان بریتیین لە بەنداوی دەڵگە لە پشدەر، بەنداوی خێوەتە لە سلێمانی، بەنداوی مەنداوە لە هەولێر و بەنداوی باکرمان لە دهۆک، بە هاوئاهەنگی گروپی نێودەوڵه‌تیی کۆمپانیاکانی (POWERCHINA) دروست دەکرێن. ئەمڕۆ پێنجشەممە 17ی ئاداری 2022، لە بڵاوکراوەیەکدا بێگه‌رد تاڵه‌بانی، وەزیری کشتوکاڵ و سه‌رچاوه‌كانی ئاوی هه‌رێم ئاماژەی بەوەدا، لەسەر راسپارەدەی حکومەتی هەرێمی کوردستان واژۆی لێکتێگەشتنیان بۆ دروستکردنی چوار بەنداو لە هەرێمی کوردستان كردووه‌. بێگەرد تاڵەبانی، باسی له‌وه‌شكردووه‌: "بەنداوەکان بریتیین لە بەنداوی دەڵگە لە پشدەر، بەنداوی خێوەتە لە سلێمانی، بەنداوی مەنداوە لە هەولێر و بەنداوی باکرمان لە دهۆک، بە هاوئاهەنگی گروپی نێودەوڵه‌تیی کۆمپانیاکانی (POWERCHINA) دروست دەکرێن". ده‌شڵێت: "ئەم یاداشتانه‌ی لێكتێگه‌یشتن لە چوارچێوەی یاساو رێسا بەرکارەکانی حکومەتی هەرێم و وەزارەتی کشتوکاڵ و سەرچاوەکانی ئاو واژۆکراوە، لەگەڵ یەکێک لە کۆمپانیا بەهێزەکانی وڵاتی چین لە چوارچێوەی هەنگاوەکانی حکومەتی هەرێم بۆ دروستکردنی بەنداوە گرنگ و ستراتیژییەکان لە پێناو بەرژەوەندی گشتی هاووڵاتییانی هەرێمی کوردستان و گەشەپێدانی سێکتەری کشتوکاڵ و ئاودێریی".

لەیال ئەحمەد سلێمانی پاش ساڵی 2014 و تا ئێستاش كەمترین خزمەتگوزاری تێدا ئەنجام دراوەو زۆربەی گەرەكەكان ئاو و ئاوەرۆ كۆنكرێتی تێدا ئەنجام نەدراوەو لایەنی پەیوەندیداریش دەڵێن قەیرانە داراییەكان جێبەجێكردنی پرۆژەكانی كەمكردووەتەوە. لە شاری سلێمانیدا بە تاسوڵجەو راپەرین و بەكرەجۆوە 263 گەڕەكی لەخۆ گرتووەو بەشێكی زۆری گەرەكە نوێیەكان خزمەتگوزارییە سەرەتاییەكانی وەك ئاو ئاوەڕۆ و كۆنكرێتیان بۆ ئەنجام نەدراوە بەتایبەتی ئەوانەی پێشتر گوند بوون و لە ئێستادا بوونەتە گەڕەك. سەرۆكی لیژنەی خزمەتگوزاری و شارەوانی لە ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی ئاماژەی بەوەكرد ئەو پڕۆژەو خزمەتگوزاریانەی كەپێویستی سەرەتایی هاوڵاتیانن وەك ئاو ئاوەڕۆ كارەباو كۆنكرێت كردنی كۆڵانەكان لەدەستەڵاتی ئێمەدانییە ، محمەد رەسول، سەرۆكی لیژنەی خزمەتگوزاری و شارەوانی لەئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتی وت:" لەدوای ساڵی 2014 كە شەڕی داعش سەری هەڵدا و بەشەبودجەی هەرێم بڕا وەك پێویست خزمەتگوزارییەكانی پارێزگای سلێمانی بە هەردوئیدارەی ڕاپەڕین و گەرمیان وەك پێویست ئەنجام نەدراوەو تەنانەت ئەو پڕۆژانەشی لەسەدا 90 ی تەواو بووە وەستێنراوە". ئەو ئەندامەی لێژنەی خزمەتگوزاریو شارەوانی ئاماژەی بەوەشكرد لەبەر ئەوەی ئێمە دەستەڵاتمان سنوردارە ئەوپڕۆژەو خزمەتگوزاریانەی كەپێویستی سەرەتایی هاوڵاتیانن وەك ئاو ئاوەڕۆ كاەباو كۆنكرێت كردنی كۆڵانەكان لەدەستەڵاتی ئەواندا نییە، وتیشی:" جێبەجێكردنی پرۆژەكان پەیوەندی بە ئەنجومەنی وەزیران و بودجەو شایستە داراییەكانی هەرێم هەیە، بەڵام بەداخەوە هەندێ پڕۆژە هەیە لە هەولێرو دهۆك لەكاركردن نەوەستاوە وخزمەت گوزارییەكانی هاوڵاتیان باشتر ئەنجامدەدرێت بەراورد بە سلێمانی". هەروەها سەرۆكی لیژنەی شارەوانی لەئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی ئەوەشی خستەروو كە هاوڵاتیان كە ڕۆژانە سەردانیان دەكەن و لە كێشەی ئاو ئاوەڕۆ كارەبا كۆنكرێت كردن ، بەنمونە كێشەی ئاو پێویستی بە ملیارێك دینارە ئەوە لەدەسەڵاتی بەڕێوەبەرایەتی ئاودانییە چونكە لەپێشتردا 40 لەسەدی داهاتی ئاو بۆ كاروباری بەڕێوەبەرایەتییەكە خەرج دەكرایەوە بەڵام ڕێژەكە بووەتە لەسەدا 15 و كەمكراوەتەوە.   سەرۆكی لیژنەی شارەوانی لە پەرلەمان: هەندێ پڕۆژە هەیە لە هەولێرو دهۆك لەكاركردن نەوەستاوە وخزمەت گوزارییەكانی هاوڵاتیان باشتر ئەنجامدەدرێت بەراورد بە سلێمانی "ئەگەر گەڕەكێكیش پێویستی بە خزمەتگوزارییەك بێت دەبێت ئەو فەرمانگەیە تێچوی پڕۆژەكە دیاربكات ئاڕاستەی وەزارەت بكرێت لەهەولێر بۆ ڕەزامەندی بۆئەوەی پارەی بۆ خەرج بكرێت پڕۆژەكە لەهاویندا داواكراوە جێبەجێبكرێت لەزستاندا وەڵام دەدرێتەوە دەبینن گەڕەكەكە یا كۆڵانەكە دوهێندە زیادی كردوە لەبەر ئەوە پارەكە لەشتی كەدا خەرج دەكرێت، كە ئەم كێشەیە لەهەموو فەرمانگە خزمەتگوزارییەكاندا هەیەو پشتی ئیدارەی سلێمانی شكانووە"،   فەرمانگەخزمەتگوزارییەكان دەتوانن ئەوكێشانەی هاوڵاتیان چارەسەربكەن كەتێچوەكەی لە نێوان 10 تا 20 ملیۆن دیناردایە. پارێ.گاری سلێمانی دەڵێت:"بە چارەسەربوونی قەیرانی دارایی پرۆژە وەستاوەكان دەست پێدەكاتەوە". هەڤاڵ ئەبوبكر، پارێزگاری سلێمانی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:" لە ماوەی چوارساڵی ڕابردوو نەمان هێشتوە پڕۆژەخزمەتگوزارییە سنوردارەكان بوەستن كەلەتوانای پارێزگادایە ئەوپڕۆژانەشی لەتوانای ئێمەدانییە ئاڕاستەی لایەنی پەیوەندیداری دەكەین بۆ ئەوەی بودجەی پێویستی بۆ دیاریبكەن". ناوبراو ئەوەشی دووپاتكردەوە كە لە ڕێگای وەزارەتی پلاندانانەوە بودجە دیاریكراوە بۆ كۆمەڵێك پڕۆژەی خزمەتگوزاری كە ئەولەویەتی پێداون لەناوپڕۆژەكان كە پەیوەستن بە خزمەتگوزاری گشتییەوە كە ئومێدەوارن لە ئایندەیەكی نزیكدا دەست پێبكەنەوە. هەڤاڵ ئەبوبەكر، ئەوەشی روونكردەوە كە بۆ ئەو پرۆژانەی هاوڵاتیان داوای دەكەن ئەگەرلەتوانای داراییاندا بوبێت ڕاستەوخۆ پڕۆژەكانیان بۆ جێبەجێكردوون. ئەندامێكی پەرلەمانی كوردستان، پێیوابوو هەڵە لەسەر بنەمای داهاتی  پارێزگاكان پڕۆژە خزمەت گوزارییەكان پێشكەش بكرێن. لوقمان وەردی سەرۆكی لیژنەی شارەوانی وگواستنەوەو گەیاندن لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتی وت:" ئەوەی جیاكاری لەنێوان شارەكان دەكا غەدرو زوڵمێكە لەهاوڵاتیانی هەرێمی كوردستان دەكرێ، چونكە هەر هاوڵاتیەك لە زاخۆ یا كفری و كەلار هەر هاوڵاتی هەرێمی كوردستانە پێویستە ئاستی پڕۆژەو خزمەتگوزارییەكانیان وەك یەك بێت".  هەروەها بە هەڵەی وەسف كرد ئەگەر لەسەر بنەمای داهاتی  پارێزگاكان پڕۆژە خزمەت گوزارییەكان پێشكەش بكرێن وتیشی:" داخەوە حكومەت لەم كابینەیە ئەم سیاسەتە پەیڕەو دەكات كە ئەمە سیاسەتێكی زۆر هەڵەیە هەرچەندە ئەمە بەو مانایەنییە كەئیتر لە هەولێرو دهۆك هەموو پڕۆژەیە جێبەجێ دەكرێت بەڵام جیاكاری هەیە لەنێوان شارەكان نەشمان شاردۆتەوە چونكە ئەمە پێچەوانەی دروشمەكانی حكومەت خۆیەتی". ئەندامێكی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی: كێشەیەك لەهەموو فەرمانگە خزمەتگوزارییەكاندا هەیەو پشتی ئیدارەی سلێمانی شكاندووە   ئەو پەرلەمانتارە  جیاكاری لە نێوان شارەكان بە  سەرەتای خەتەرناكی و شێواندنی كۆمەڵگا دادەنێت، وتیشی:" ئەوپڕۆژانەشی كە بەتەواو نەكراوی ماونەتەوە بابەتێكی گرنگە بەتایبەت پڕۆژە خزمەتگوزاریەكان بە نمونە نەخۆشخانەیەكی گەورەی ۲۹۰ قەرەوێڵەیی لە دەڤەری ڕاپەڕین كە حەقیان لەسەر حكومەت هەیە چونكە ناوەندێكی گرنگی كوردایەتی و  سەرهەڵدانی ڕاپەڕین بوە ناكرێت فەرامۆش بكرێت بۆیە پێویستە حكومەت ئەم پڕۆژانە تەواوبكات". ڕاگەیاندنی شارەوانی سلێمانی ئاماژە بەوە دەدات كە ژمارەی گەرەكەكانی سلێمانی گەیشتووەتە 263 گەرەك. زەردەشت رەفیق، بەرپرسی ڕاگەیاندنی شارەوانی سڵێمانی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:" ناتوانین بەژمارە ژمارەی ئەوگەرەكانە دیاریبكەین كەخزمەتوزارییان پیگەیشتوەو چەندی ماوە خزمەتگوزاری پێبگات، ناشتوانین دەرخستەی بودجە بۆ دەستپێكدنەوەی خزمەتزمەت گوزارییەكان دیاری بكرێت چونكە كاتیك گەڕەكێك پێویستی بەخزمەتگوزاری دەبێت دەبێت دەرخستەی بۆبكرێت لەبەر ئەوەی  هەرخزمەتگوزارییەك پەیوەندی بە فەرمانگەیەكەوە هەیە". ئەندامێكی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی: كێشەیەك لەهەموو فەرمانگە خزمەتگوزارییەكاندا هەیەو پشتی ئیدارەی سلێمانی شكاندووە " هەر گەڕەكێك حكومەت خۆی ئیفرازی كردبێت بڕیاری دروست كردنی دابێت هەموو خزمەت گوزارییەكی بۆدابین دەكرێت نەك گەڕەكەكە هاوڵاتیان خۆیان بەزیادەڕەوی كردبێتی ئەو گەڕەكانەشی كەخۆیان هەڵدەستن بە كۆنكرێت كردنی گەرەكەكان ئەوە ئەو گەرەكانە بەزیادەڕەوی دروست بوون دواتر ئەو بڕیارە گرتنیەوە كەفۆڕمیان بۆبكرێت بۆیە حكومەت داوای لێنەكردون ئەوكارەبكەن، بەڵام ئەگەر گەڕەگێك بیانەویت ئەوكارەبكەن دەتوانن داواكاری پێشكەش بكەن بۆ پێدانی ئەندازیاری شارەزا بۆیان گەرنا حكومەت داوا لەهیچ كەس ناكا خزمەت گوزاری بۆ خۆیان بكات".

عەمار عەزیز – دهۆك پاش تێپەڕبوونی 10 ساڵ بەسەر تەواونەكردنی پرۆژەی فرۆكەخانەی نێودەوڵەتی دهۆك دا وخەرجنەكردنی بودجە زەبەلاحەكەی  لەئیستادا حكومەتی هەرێم خەریكی تاوتێكردنین بۆ گۆرانكاری لە دیزاین و دەستپێكردنەوەی پرۆژەكە. بەردی بناغەی فرۆكەخانەی  نێودەوڵەتی دهۆك لە 2012 لە سنوری قەزای سمێل دانرا و ئەوكات وەك پرۆژەیەكی ستراتیژی گەورە وەسف كرا، بەڵام  زیاتر لە 10ساڵە بەتەواونەكراوی ماوەتەوە و تەنها لەسەدا 10% پرۆژەكە جێبەجێكراوەو هێشتا لەسەدا 90% پرۆژەكە كاری تێدا نەكراوە و خاوەن موڵكەكانیش بەشێكی زۆریان قەرەبووی ماددیان وەرنەگرتووەتەوە. بودجەی پرۆژەی فرۆكەخانەی نێودەوڵەتی دهۆك لەساڵی 2012 دا بڕی 450 ملیۆن دۆلاری بۆ تەرخان كراوەو لەلایەن كۆمپانیایەكی توركییەوە كاری تێدا كراوە، بەوتەی سەباح عەلی، ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای دهۆك بودجەی پرۆژەكە دیار نەماوە. لە مانگی ئەیلولی ساڵی رابردوودا، مسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێم لەگەڵ ئانۆ جەوهەر وەزیری گواستنەوە و گەیاندن و پارێزگاری دهۆك سەردانی قەزای سمێل شوێنی فرۆكەخانەی نێودەوڵەتی دهۆكیان كرد، ئەوكات مەسرور بارزانی رایگەیاند:"لە كابینەكانی پێشوودا بڕیاری دروستكردنی فرۆكخانەی دهۆك دەرچووە و بڕێك بودجەی بۆی دابینكراوەو  كەمێك ئیشی لەسەركراوە بەداخەوە بەهۆی قەیرانەكانی دارایی نەیانتوانیوە پرۆژەكە تەواو بكەن". هەروەها ئەوەشی دووپاتكردەوە كە ئامانجی سەردانەكەیان ئەوەیە پێداچوونە بە پرۆژەكە بكەن و ئەو گرێبەستانەی ئەنجامدراون دووبارە دەست پێ‌ بكەنەوە چونكە پرۆژەكی زۆر گرنگ بۆ پارێزگای دهۆك و دەوروبەری وەسفی كرد،" ئەگەر خوا هاوكاربێت دوای تەواوكردنی دیراسەیەكی وورد لەسەر پرۆژەكە كە ڕەنگە هەندێك گۆڕانكاریش تیادا بكرێت دواتر مزگینی دەدەینە هەموو لایەك و دەست بە جێبەجێكردنی پرۆژەكە دەكەین ." ئەندامێكی ئەنجومەنی پارێزگای دهۆك: لەهیچ شوێنێكی دونیا نیە پارە بۆ پرۆژەیەك دابین بكرێت دوای ماوەیەك پارەكە دیارنەمێنێت، دەبوو لە بانكێك دانرابایە و هیچ كەسێك دەستكاری نەكردایە تەنها پارەكە بۆ فرۆكخانە خەرج بكرایە   پاش تێپەربوونی زیاتر لە شەش مانگ بەسەر ئەو سەردانەیدا بۆ پرۆژەی فرۆكەخانەی نێودەوڵەتی دهۆك، هێشتا لایەنە پەیوەندیدارەكان رانەسپێردراون بۆ جێبەجێكردنی. بەشێك لەو كەسانەی كە زەوی پرۆژەكەیان هەبووە هێشتا قەرەبوو نەكراونەتەوە و داوا دەكەن حكومەتی هەرێم كاری لەسەر بكات و قەرەبووەكان بدرێنەوە بە خەڵك. عەبدلوەهاب عەبدولقادر ، نوێنەری ئەو كەسانەی كە تا ئێستا قەرەبو نەكراونەتەوە لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتی وت " ماڵی من و 198 كەسی تر لەوشوێنە بووە كە دابینكراوە بۆ فرۆكخانەی دهۆك پارێزگاری پێشوو بەڵێنی پێداین قەرەبوومان بكاتەوەو نوسراوی فەرمی بۆ دەرچووبوو كە پارچە زەوییەك و 30 ملیۆن دینار وەربگرین، بەڵام زۆر بەداخەوە فێڵیان لێ كردووین، ئەو بەڵێنە تەنیا بۆ ئەوە بووە خاوەكانمان چوڵبكەین، 2015 هەموومان شوێنەكەی خۆمان بەجێهێشت و تا ئێستا تەنها بە پارچە زەویەكەیان پێداوین". هەروەها نوێنەری ئەو كەسانەی قەرەبووەكانیان وەرنەگرتووە ئەوەشی باسكرد كە سكاڵایان تۆمار كردووە بۆ ئەوەی پێش دەستپێكردنەوەی پرۆژەكە قەرەبووەكانیان وەربگرن، وتیشی:" ئەو پارەی كە بۆ فرۆكەخانە دابین كرا ئەگەر بەشێوەیەكی دادوەرانە خەرج بكرایا ئێستا هەموو هاوڵاتیانی شوێنی فرۆكەخانەكە قەرەبووەكانیان وەردەگرتەوە". هاوكات، بێوار محەمەد حەسەن ، دانیشتووی سنوری قەزای سمێل ، لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتی وت " تا ئێستا بە دوو وەجبە خەڵك قەرەبوكراوەتەوە، وەجبەی یەكەم نزیكەی 800 خێزان قەرەبۆكراونەتەوە بە پارچە زەویەك لەگەڵ 35 ملیون دیناری عیراقی، بەڵام ئێمە وەجبەی دووەم بووین نزیكەی 200 كەس دەبین لە ساڵی 2015 تەنها پارچە زەویەكمان وەرگرتووە و پارەكەمان وەرنەگرتووە". ئەندامێكی ئەنجومەنی پارێزگای دهۆك لە فراكسیۆنی یەكگرتوو دەڵێت:"ئەو بودجەیەی بۆ فرۆكەخانەی دهۆك تەرخان كرا دیار نەماوە". سەباح عەلی ، ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای دهۆك لە فراكسیۆنی یەكگرتوو لەلێدوانێكدا بە  هاوڵاتی وت " یەكەمجار لە ساڵی 2012 بۆ 2013 بەردی بناغە بۆ فرۆكەخانەی دهۆك لە سنوری قەزای سمێل دانرا، ئەو كات بڕە پارەیەكی بۆ دابینكرا ماوەیەكی كەم ئیش لەسەر كرا دواتر وەستا، لەوماوەیەدا تەنیا 10% پرۆژەكە تەواوكرا 90% ماوە". ناوبراو وتیشی:" چەند جارێك بەدواداچوونم كردووە كێشەی سەرەكەی ئەوەیە كە موڵكدارەكان هەموویان قەرەبوو نەكراونەتەوە و ئەو برەپارەیەی بۆی دابینكراوە كە 450 ملیۆن دۆلار بووە دیارنەماوە".  ئەو ئەندامەی ئەنجومەنی پارێزگای دهۆك پێشیوابوو لەهیچ شوێنێكی دونیا نیە پارە بۆ پرۆژەیەك دابین بكرێت دوای ماوەیەك پارەكە دیارنەمێنێت، وتیشی:" دەبوو ئەو بڕە پارەیەی كە بۆ فرۆكەخانەی دهۆك دابینكراوە لە بانكێك دانرابایە و هیچ كەسێك دەستكاری نەكردایە تەنها پارەكە بۆ فرۆكخانە خەرج بكرێت". جێگری پارێزگاری دهۆك بۆ كارۆباری كارگێری پێیوابوو كە تەواونەكردنی فرۆكەخانەی دهۆك نەبوونی پارەو بودجەیە. نوێنەری ئەو كەسانەی قەرەبوویان وەرنەگرتووە: ئەو پارەی كە بۆ فرۆكەخانە دابین كرا ئەگەر بەشێوەیەكی دادوەرانە خەرج بكرایا ئێستا هەموو هاوڵاتیانی شوێنی فرۆكەخانەكە قەرەبووەكانیان وەردەگرتەوە   شەمعون شلیمون، جێگری پارێزگاری دهۆك بۆ كاروباری كارگێری لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتی وت " ئەگەر پارە هەبێت بەدڵنیایەوە پرۆژەكە تەواو دەكرێت و لەئێستادا پارە لەبەردەستدا نییە ، بەشێك لە خاوەن موڵكدراوەكان قەرەبووكراونەتەوە بەڵام هێشتا هەندێكیان ماون". هاوكات ئەوەشی دووپاتكردەوە كە حكومەتی هەرێم زۆر جددی یە لە جێبەجێكردنی پرۆژەكە بەهیچ شێوەیەك پشتگویێ‌ نەخراوەو تەنها پێویستی بە پارەیە. جێگری پارێزگاری دهۆك بۆ كاروباری كارگێری، ئەوەشی روونكردەوە كە نازانرێت كەی دەست بە جێبەجێكردنی پرۆژەكە دەكرێتەوە، چونكە لایەنەپەیوەندیدارەكان لە ئەنجومەنی وەزیران سەرقاڵی دیراسەیەكی ووردن و دەمێنێتەوە سەر بڕیاری ئەنجومەنی وەزیران.   

سازدانی: مەزهەر كەریم دادوەر رزگار حەمە ئەمین كە دوای دادگایكردنی سەدام حوسێن لەناو خەڵكی هەرێمی كوردستان و عێراقدا زیاتر ناسرا دەڵێت:" هەندێك دادوەری بێ‌ ئەرزش‌و لاواز بەپشتگیری سیاسەتی چەوتی بەرێوەبردنی هەرێم لەبواری دادوەری دۆخی داوەریان شێواندووە" و دەشڵێت:" ناكشێمەوە لە خۆ كاندید كردنم بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار". دادوەر رزگار حەمە ئەمین لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتی ئەوەش دووپاتدەكاتەوە كە"ئەگەر دادگا بەهێزو عادیل نەبوو زیانی گەورە بەرعەدالەت‌و ئابوری‌و ئاستی كۆمەڵایەتی دەكەوێت زیانی گەورە بەر دەسەڵاتی سیاسی خۆشی دەكەوێت زۆر جاریش ئەو دەسەڵاتە دەڕوخێنێت ناوبانگی وڵاتەكەش تێكدەچێت". ‌هاوڵاتی: مەلا كرێكار باسی لەئەوە كردبوو ئەگەر بەرێزتان بەشداری دادگای كردنەكەی بكەیت ئامادەیە بێتەوە كوردستان ‌و دادگای بكرێت بۆچی؟ حاكم ڕزگار: بەڵێ‌ كاتی خۆی لێداونەكەی مامۆستا كرێكارم بینی وەڵامم دایەوە ئامادەیی خۆمم دەربڕی بۆ بەشداری لەدادگای كردنی بەرێزیان، بەڵام ڕونكردنەوەشم لەسەردا، كە حاكم خۆی ناتوانێت خۆی دەست نیشان بكات بۆ دادبینیەكان، بەڵكو دەزگای داوەری دیاری دەكات دیارە ناتوانیت ئەو لایەنەی كە مسۆگەركەریەتی كە كێ‌ دادگای كێ‌ دەبینێت وەك دادوەر، چونكە بابەتێكی فەرمیە دادبینەكانیش چەند قۆناغێكە لەلێكۆلێنەوە دەست پێدەكات دواتر دادبینی موصوع (محاكمە) پاشتر خۆناخی تانەلێدان‌و دادگای پێداچونەوە ڕاستكرنەوەكی بڕیاری پێداچونەوەش دوا قۆناغە ڕەنگە بمتوانیایە لەیەك لەو قۆناغانەدا بەشداربم من سوپاسی مامۆستا كرێكار دەكەم بەبێ ئەوەی لەنزیكەوە یەكتر بناسین بەڕزیان بڕوایای بە عەدالەتی من هەیە ئەوەش شتێكی باشە. هەندێك دادوەری بێ‌ ئەرزش‌و لاواز بەپشتگیری سیاسەتی چەوتی بە رێوەبردنی هەرێم لەبواری دادوەری دۆخی داوەریان شێواندووە ئەگەرچی دادوەرو لێكۆڵەرو داواكاری گشتی باشیش هەن بەڵام ڕۆڵیان نادرێتێ‌ بەرپرسی نەشیاو لەبەڕێوەبردنی دەزگاكەدا لەلایەن دەسەڵاتی سیاسی دادەنرێن بەدەگمەن كەسی شیاو پشتی دەگیرێت   هاوڵاتی: دادگاكانی كوردستان تۆمەتبار دەكرێن كە سەربەخۆ نین بەرێزتان وەك دادوەرێك چیتان كردوە پان چیتان پێدەكرێت تا دادگاكان سەربەخۆبن؟ حاكم ڕزگار: زۆر كارم كردەوە‌و هەوڵمداوە لەوپێناوەدا لەخۆمەوە دەستم پێكردوە هەر لەسەرەتای كارەكەوە وەك یاریدەدەری دادوەری تاپلەی ئەندامی دادگای پێداچونەوە ئەوەندەی لەدەستم هاتبێت لەو دادگایەی ئیشم تێدا كردبێت دەست وەردانم قبوڵ نەكردووە بەویژدانەوە‌و بەپێی هەق‌و قانون كارمكردوە‌و سەربەخۆی خۆم‌و دادگاكەم پاراستوە وەك ئەركی ئاسایی یاسایی خۆم. هەروەها لەمیدیاو كۆڕو سیمینارەكاندا لەزانكۆو محازەرەكاندا بەو ئاماژە ئیشم كردوە لەكەس نەسڵەمیمەتەوە، چونكە ئەو بابەتە لایی من هەڵوێست‌و پڕانسیپ‌و مەبدەئە لەپەیوەندیەكانیش لەگەڵ دادوەران‌و فەرمانبەراندا یان خوێنكارانی یاسادا بەو ئاڕاستە ئیشم كردوە، بەڵام هەندێك دادوەری بێ‌ ئەرزش‌و لاواز بەپشتگیری سیاسەتی چەوتی بە رێوەبردنی هەرێم لەبواری دادوەری دۆخی داوەریان شێواندووە ئەگەرچی دادوەرو لێكۆڵەرو داواكاری گشتی باشیش هەن بەڵام ڕۆڵیان نادرێتێ‌ بەرپرسی نەشیاو لەبەڕێوەبردنی دەزگاكەدا لەلایەن دەسەڵاتی سیاسی دادەنرێن بەدەگمەن كەسی شیاو پشتی دەگیرێت.  هیچ پۆستێكی فەرمیم نیە لەبەڕێوەبردنی دەزگاكەدا تەنها ئەندامی دادگای پێداچونەوەم نەك رێگەم پێنەدراوە بۆ وەرگرتنی پۆستی شایستە بەخۆم بەڵكو غەدرم لێدەكرێت خەڵكی نەشیاو پێش من خراوە هەربۆیەش بەرپرسیارنیم لەدواكەوتنی دەزگاكە چونكە لەئیدارەی دادوەری دەستم نیە ئەوانە بەرپرسن لە خراپی دۆخەكە كە بەرپرسن. هاوڵاتی: ئەمە چ رەنگدانەوەیەكی لەسەر دادگا و دەسەڵاتی دادوەری هەبووە كە سەربەخۆ نەبن؟ حاكم ڕزگار: بەحیزبی یان بە سیاسی كردنی دادگا یان پەیوەست بوون بە دەستی سیاسیەكان یان بەرپرسە ئیداریە باڵاكانی حكومەت بەپلەی یەكەم دەگەڕێتەوە بۆ دادوەرەكە باخۆی وابەستە حیزبەكان، چونكە داوەرو داواكاری گشتی لێكۆڵەر بەسێ‌ قانون نابێت حیزبی بن یان سەربەو پارتە سیاسیانە بن‌و چالاكی سیاسیان هەبێت كە یەكەم دەستورە دووەم قانونی دەسەڵاتی دادوەریە سێیەم قانونی حیزبەكان با سەربەخۆی خۆیان بپارێزن ئەوان قانون‌و دەستور لەپشتیانە با پیشێلی نەكەن، بۆ پۆست‌و پلە نەچنە بەردەم لق‌و مەڵبەندەكان تا پۆستیان پێبدرێت، لەكۆمەڵگای دواكەوت‌و حیزب دەیەوێت هەموو دەزگاكان بەدەزگای داوەریشەوە وابەستە بكات بەبندەستی خۆی ئەمەش هەڵەیە بەتایبەت بۆ دەزگای داوەری كەنابێت سەربە هیچ حیزبێك بێت. ئەگەر دادگا سەربەخۆنەبوو وڵاتەكە نابێتە دیمكراتی بێگومان یەك لە بنەماسەرەكیەكانی سیستەمی دیموكراسی بێلایەن‌و بەتوانایی‌و ئازایی هەق بێژی دادوەرو دادگاكانیەتی، دادوەری سەربەخۆ ئەوەیە ویژدانی زیندوەوە قانونی دروست‌و پێشكەوت‌و بێت سەربە زانستی دروست بێت نابێت بشبێتە دكتاتۆر بەهۆكارێكەوە لەناوكارەكەیدا یان لەدەرەوەی كارەكەش پێویستە ڕەچاوی ستانداردنی نێودەوڵەتی بكات بۆ دابینكردنی هەڵسوكەوتی دادوەری دەوڵەتیش لەسەر بنەمای دابەشكردنی دەسەڵاتەكانی دامەزراندن بێت بێگومان ئەگەر دادگا بەهێزو عادیل نەبوو زیانی گەورە بەرعەدالەت‌و ئابوری‌و ئاستی كۆمەڵایەتی دەكەوێت زیانی گەورە بەر دەسەڵاتی سیاسی خۆشی دەكەوێت زۆر جاریش ئەو دەسەڵاتە دەڕوخێنێت ناوبانگی وڵاتەكەش تێكدەچێت. هاوڵاتی:داواكاری گشتی بەكرداری دەبیت رۆڵی چی ببینێت لەهەرێمی كوردستاندا؟ حاكم ڕزگار: بەپێی دەستوری عێراق داواكاری گشتی بەشێكە لە دەسەڵاتی داوەری عێراق‌و لەكوردستان سەربە وەزارەتی دادە كە لەرویی ئیداریەوە هەندێك لایەنیش لەژێر دەسەڵاتی ئەنجومەنی دادوەریە ئەوەی لایی من گرنگە ئەو دەزگایە بەهێزو كاراو چالاك بێت لەڕووی كارە هونەریە قانونیەكانیەوە بەدوایی دۆزینەوەی تاوان‌و جوڵاندنی سكاڵاكانیەوە بێت بەبێ جیاوازی نێوان خەڵك بەهێزی دەسەڵات‌و خەڵكی ئاسایی بەئەركە قاونیەكانی خۆی هەستێت ئیتر سەربە هەرلایەك بێت كەئەو دولایەنە ببێتە دەستەیەكی سەربەخۆ ئیدارەكەی لایی خۆیان بێت باشتر وایە ئەو لایەنە بۆخۆیان جێبهێڵین كەچی مۆدیلێك هەڵدەبژێرن بۆ بەرێوەبردنی كارەكانیان كەسەربە وەزارەتی دادە یان نا، گرنگ نیە لەلام.  لەكوردستان‌و لەساڵی 2007 بەقانونی ژمارە 23ی ساڵی 2007 ئەزمونی خۆم لەگەڵ ئەو دەزگایە لەچەند ساڵی ڕابردوودا ئەگەر داواكای گشتی بم ناچمەوە سەر ئەنجومەنی دادوەری هەرێم گرنگ ئەوەیە ئەو ڕوڵە لەئەستۆیانە بەقانون بەرگری لەماڵی گشتی بكەن بەگژ  گەندەڵیدا بچنەوە. هاوڵاتی: دەربارەی كەمكردنەوەی سزایی سزادراوانی بادینان لەلایەن سەرۆكی هەرێمەوە چیدەڵێن؟ حاكم رزگار: دەبارەی كەمكردنەوەی سزای زیندانیەكانی بادینان بەرێژەی لەسەدا 60% دەستخۆشی لەبەرێز نێچرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان دەكەم دیارە ئەوە لەدەسەڵاتی یاسایی خۆیەتی، بەڵام بریا لێخۆشبونەكە لەسەدا 100% بووایە. هاوڵاتی:  چۆن بوو بریارتاندا خۆتان بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار كاندید بكەن، لەكاتێكدا كە پارتی و یەكێتی كاندیدیان هەیەو خاوەنی كوردسین لە پەرلەماندا؟ حاكم ڕزگار: دەستورو قانون رێگەی داوە هەر هاوڵاتیەك كەمەرجەكانی خۆكاندید كردنی تێدا بێت خۆی كاندید بكات بۆ ئەو پۆستە منیش لەسەر ئەو بنەما دەستورەیە لەبەر ئەوەی هەموو مەرجەكانی خۆكاندید كردنم هەیە خۆم بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار پاڵاوتوە، وەك كەسی سەربەخۆ ئەنجامیش لەئەنجومەنی نوێنەران بەدەنگدانی نهێنی یەكلا دەكرێتەوە، بەنیازیش نیم بكشێمەوە، بێگومان رێكەوتنی كاندیدك لەلایەن حیزبە كوردیەكان لەم قۆناغەدا كە ئەو پۆستە دراوەتە پێكهاتەی كورد لەعێراق گرنگە بۆ سەركەوتنی ئەو كاندیدە، چونكە حیزب‌و كوتەلەكانی دیكەی عێراق لەناو پەرلەمان رێكەوتنیان لەگەڵ حیزبە كوردیەكاندا بۆ سەركەوتنی بێلایەنی كوردستان لەو ئەنجومەندا ئەستەمە بۆ سەرۆك كۆماری یان هەر پۆستێكی دیكە، ئەمەش كارێكی دروست نیە لەگەڵ سیستمی مەدەنی عەدالت ناگونجێت پێویستە ئەندامانی حیزب لەگەڵ خەڵكی كوردستان یەكسان سەیر بكات قانونی حیزبەكانیش ئەوەی پێویست كردوە كەجیاوانی هاوڵاتی‌و ئەندامانی حیزبەكەیان نەكەن بۆ هەلی بەشداری كردن لە پڕۆسەی بڕێوەبردنی وڵاتدا. بێگومان ئەگەر دادگا بەهێزو عادیل نەبوو زیانی گەورە بەرعەدالەت‌و ئابوری‌و ئاستی كۆمەڵایەتی دەكەوێت زیانی گەورە بەر دەسەڵاتی سیاسی خۆشی دەكەوێت زۆر جاریش ئەو دەسەڵاتە دەڕوخێنێت ناوبانگی وڵاتەكەش تێكدەچێت   هاوڵاتی: بۆ كەسێكی سەربەخۆ ئەم خۆ كاندیدكردنە ئەستەم نیە؟ حاكم رزگار: دەرچون یان دەرچون زۆر دیار نیە، بەڵام ئەوەی لەشۆسیاڵ میدیا‌و پشتگیری خەڵكەوە كە دەیان بینم یان پەیوەندیم پێوە دەكەن لەناوەوە دەرەوەی وڵات دڵخۆشكەرەو  ئاماژەی باشن، ئەگەر دەنگدان لەناو خەڵكەوە بوایە هەلی سەركەوتنم زیاتر دەبوو، بەڵام ئەم بابەتە لەناو ئەنجومەنی نوێنەران یەكلادەبێتەوە بەدەنگدانی نهێنی ئەوكاتە پەرلەمانتار خۆیی و ویژدانی خۆی ئایا پەرلەمانتار دەنگ بەكەسی شیاو دەدات یان بەكەسی نەشیاو.

عەمار عەزیز چەكدارانی داعش لەكاتی دەستبەسەرداگرتنی شەنگال و دەوروبەری زۆرینەی ناوچەكانیان بەمین و تەقەمەنی داپۆشی و دوای رزگاركردنی شنگال تائێستا لەسەدا 30% قەزاكە پاك نەكراوەتەوە. فەهد حامد، قایمقامی ناوەندی قەزای شەنگال بەوەكالەت لەلێدوانێكدا بە‌هاوڵاتی وت: « لەدوای ئازادكردنی شەنگال رێكخراوی ئێم ئەی جی تایبەت بەهەڵگرتنەوەی مین و تەقەمەنی لەگەڵ چەند دامو دەزگایەكی حكومی و فیرقەی 20ی سوپای عیراق هەڵسان بەهەڵگرتنەوەی مین و تەقەمەنی سەردەمی داعش، بەسوپاسەوە تائێستا زورینەی شوێنە گشتیەكان و دەروبەری شەنگال لەگەڵ هەردوو ناحیەی سنون و گرعوزێر پاككراونەتەوە، رێژەكە گەیشتووە 70% لەهەندێك شوێن لەسەرووی 90% پاككراوەتەوە بەتایبەت لەناحیەی سنون «. فەهد حامد ئاماژەی بەوەشكرد كە بەگشتی دوو شوێن ماون تائێستا پاكنەكراونەتەوە ، یەكەم ئەو خانووانەی لەناوەندی شەنگال رووخێنراون تائێستا وەك خۆیان ماوەتەوە یەك خانووش پاكنەكراوەتەوەو  پاكنەكردنەوەی ئەو خانووانە زۆر قورس و مەترسیدارە، وتیشی:» پێش چەند هەفتەیەك ‌هاوڵاتیەك ویستی خانووەكەی نۆژەن بكاتەوە لەكاتی ئیشكردن سێ‌ چوار تەنەكەی تێن تی یان بینیوە و نەیانتوانی كارەكەی خۆیان تەواو بكەن پەیوەندییان بە تیمی هەڵگرتنەوەی مین كردووە «. قایمقامی شەنگال هێمای بۆ ئەوەشكرد كە ناوچەی دووەم كۆمەڵگای گرزەركە پێش هاتنی داعش 15 هەزار كەس لەو كۆمەڵگەیە دەژیان و زۆرترین مین و تەقەمەنی لەسنوری ئەو كۆمەڵگایە لەلایەن داعشەوە دانراون ، بەداخەوە تائێستا یەك مینیش لەو كۆمەڵگایە هەڵنەگیراوە بەوهۆیەوە هیچ هاووڵاتیەكی ئەو كۆمەڵگایە نەگەڕاوەتەوە زێدی خۆیان. لەبارەی ژمارەی قوربانیەكانی بەهۆی تەقینەوەی مین، فەهد حامد ئەوەی خستەڕوو كە سێ‌ كەس لەتیمی ئەندازەیی حەشدی شەعبی گیانی خۆیان لەدەستداو  سێ‌ كەسی دیكەش لەسوپای عیراق هەروەها چەند هاووڵاتیەك گیانی خۆیان لەدەستدا بەڵام ئاماری تەواویان لەبەردەستدا نییە. فەهد حامد ئەوەشی روونكردەوە ئێستا رێكخراوی ئێم ئەی جی لەگەڵ كۆمپانیای جی سی ئێس تایبەت بەهەڵگرتنەوەی مین و تەقەمەنی لە سنوری قەزای شەنگال كاردەكەن ، داوا لەحكومەتی عێراق و لایەنە پەیوەندیدارەكان دەكات تیمەكانی هەڵگرتنەوەی مین و تەقەمەنی بۆ سنوری قەزای  شەنگال زیاد بكەن تا ئەو ناوچانەش پاكبكرێنەوەو ئاوارەكان بگەڕێنەوە زێدی خۆیان.

شاناز حەسەن وتەبێژی كۆمەڵی دادگەری و كارگێڕی ئەنجومەنی جێبەجێكردنی یەكگرتوو دەڵێن لەبەرەی خەڵك و ئۆپۆزسیۆندان و دژە گەندەڵین و هەڵوێستەكانیان دیارن. شاسوار عەبدولواحید، سەرۆكی نەوەی نوێ لەدوو رۆژی رابردوودا لەسلێمانی سەردانی سەڵاحەدین بەهادین، ئەمینداری یەكگرتووی ئیسلامی كردو تێیدا گفتوگۆ كرا لەبارەی یەكڕیزی و هاوهەڵوێستی لایەنەكانی ئۆپۆزسیۆن لەهەرێمی كوردستاندا. مستەفا عەبدوڵا، كارگێڕی ئەنجومەنی جێبەجێكردنی یەكگرتوو، لەلێدوانێكدا بە‌هاوڵاتی وت:» ئێمە چونكە هەردوولا ئۆپۆزسیۆنین، لەزۆر بابەتدا هاوڕاین وەك دژایەتی گەندەڵی و قۆرخكاری و خەمی هاووڵاتیان هاوڕابووین و لەدانیشتەكەشدا باسمان كردووە». هەروەها وتیشی:» پێمان وابووە كە چاكسازی و دژایەتی گەندەڵی، پێویستی نەك تەنیا بەلایەنە ئۆپۆزسیۆنەكان هەیە، بەڵكو كەسایەتی و لایەنەكانیش هەیە». بەرپرسەكەی یەكگرتوو باسی لەوەشكرد كەباس لەپرۆژەیەك نەكراوەو هەموویان لەدەوری كۆببنەوە، بەڵام وەك ئۆپۆزسیۆنەكان ساحەكە پێویستی بەهەموویانە، بۆ دروستكردنی رایەكی گشتی جەماوەری دژی هەموو پێداگری و ستەمەكان بوەستنەوە. مستەفا عەبدوڵا، ئەوەشی خستەڕوو كە قسە لەگەڵ كۆمەڵ كراوە تەنیا دانیشتەنەكە نەكراوە، چونكە هاوهەڵوێستی لایەنە ئۆپۆزسیۆنەكان پێویستی بەهەموو دەنگە ناڕەزاییەكانە. هاوكات، ‌محەمەد حەكیم، وتەبێژی كۆمەڵی دادگەری، لەلێدوانێكدا بە‌هاوڵاتی وت:»  بابەتەكەمان بیستووەو پەیوەندییان پێوەكردوین وەك نەوەی نوێ، بەڵام تائێستا دانەنیشتوین و  كاتی دانیشتنەكە رێكنەكەوتووە». وتەبێژی كۆمەڵی دادگەری وتیشی:»ئێمە لەكاری خۆماندا بەردەوام دژی گەندەڵین و لەبەرەی خەڵكداین و كارمان بۆ كردووە، لەناو پەرلەمان و لەكارماندا هەڵوێستی ئێمە دیارە، بۆیە پاڵپشتیەكە پەیوەستە بەدانیشتنەكەوە بزانین پلانیان چیەو باسی چی دەكرێت». هەریەك لەكۆمەڵی دادگەری و یەكگرتووی ئیسلامی و نەوەی نوێ وەك سێ لایەنی ئۆپۆزسیۆن لەهەرێمی كوردستاندا كاردەكەن و بەشداری كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستانیان نەكردووە.

هاوڵاتی ئەنجومەنی پیرانی ئەمریکا بۆ لێکۆڵینەوە لە تاوانی جەنگی پوتن؛ کە لەلایەن سیناتۆری کۆماریی، لیندسی گراهام بە واژووی زیاتر لە 20 سیناتۆر پێشکەش کراوە بریاریدا و سەرۆكی روسیا وەك تاوانباری جەنگ ناسێندرا. پرۆژە بڕیارەکە کە لەلایەن ئەنجومەنی پیرانی ئەمریکاوە پەسەند کراوە و ڤلادیمیر پوتن، سەرۆکی روسیا وەک ''تاوانباری جەنگ'' دەناسێنێت، پێشنیازی لێکۆڵینەوە دەکات لەبارەی ئەو تاوانانەی جەنگ کە بانگەشەی ئەوە دەکرێت روسیا لە ئۆکراینا ئەنجامی دابن. پرۆژەکە کە لەلایەن سیناتۆری کۆماریی، لیندسی گراهام بە واژووی زیاتر لە 20 سیناتۆر پێشکەشی ئەنجومەنی پیرانی ئەمریکا کراوە. لە پرۆژە بڕیارەکەدا کە بە زارەکی پەسەند کرا، باس لەوە کراوە، سوپای روسیا بە فەرمانی ڤلادیمیر پوتن، هێرشی کردووەتە سەر ئۆکراینا و تاوانی جەنگی ئەنجامداوە، پێویستە ئەوانە لەلایەن دادگای نێودەوڵەتییەوە لێکۆڵینەوەی لەسەر بکرێتەوە. وابڕیارە ئەمڕۆ چوارشەممە کاتژمێر چوار بەکاتی هەولێر، ڤۆلۆدیمیر زێلێنسکی، سەرۆکی ئۆکراینا لە دانیشتنێکی هاوبەشدا، وتارێک پێشکەش بە ئەندامانی کۆنگرێس بکات.

هاوڵاتی وتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستان له‌ كۆبوونه‌وه‌ی ئه‌مرۆیدا چه‌ند بڕیارێكی له‌ باره‌ی پارێزگای هه‌ڵه‌بجه‌وه‌ ده‌ركرد و رایگەیاند :" پێویسته‌ حكومه‌تی عیراق قه‌ره‌بوو زیانلێكه‌وتوانی هه‌ڵه‌بجه‌ بكه‌نه‌وه‌. دەشڵێت:" پارەی تەواو لەبەردەستدایە بۆ دابەشكردنی مووچە". جوتیار عادل، وتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند:" حکومەتی هەرێم بەردەوامە لە دابەشکردنی مووچەی فەرمانبەران و بۆ ئەو مەبەستەش فەرمانبەران دڵنیا دەکەنەوە کە پارە بۆ مووچە ئامادە کراوە". وتیشی: "ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق رەزامەندی لەسەر ناردنی 200 ملیار دینارەکەی هەرێم دەربڕیوە و ئومێدەوارین بەم نزیکانە رەوانە بکرێت بۆ ئەوەی پڕۆسەی دابەشکردنی مووچە خێراتر بکرێت". باسی لەوەشکرد: یەکێک لە ئەگەرەکان بۆ رێگریکردن لە بەرزبوونەوەی نرخی بەنزین پەنابردنەوەیە بۆ کۆبوون، چونکە خەڵک هەیە رۆژانە ئۆتۆمبێلەکەی فوول دەکات و دوایی دەیفرۆشێتەوە.

شاناز حەسەن پرۆژەی شەقامی سەدمەتری سلێمانی بەهۆی دابین نەكردنی بودجەكەیەوە بۆ ماوەی چەند رۆژێك كاركردن تێدا راگیراو دواتر بەهەوڵی سەرۆكی شارەوانی سلێمانی و كۆمپانیای قەیوان دەست بەكاركردن كرایەوە تێیدا. گروپی كۆمپانیاكانی قەیوان بەچاودێری شارەوانی سلێمانی جێبەجێكردنی پرۆژەی شەقامی سەدمەتری سلێمانی جێبەجێ دەكات كە لەئێستادا قۆناغی یەكەمی پرۆژەكە لەسەدا 40%ی تەواو بووەو چەندین ئەندازیارو كارمەند و ستافی شارەزا كاری تێدادەكەن. بەپێی نووسراوێكی عەلی سەعید، بەڕێوەبەری كارگێڕیی شەقامی 100 مەتریی سلێمانی، كارەكانی پڕۆژەكە راگیران، ئەوەش بەهۆی وەرنەگرتنی شایستەی داراییەوە.  عەلی سەعید، بەڕێوەبەری كارگێڕیی ئۆتۆبانی بابان ناسراو بەشەقامی 100 مەتری سلێمانی لەنووسراوەكەیدا ئاماژەی بەوە كردووە، تاكاتی بڕیاردانی پێدانی شایستەی دارایی، كاركردن لەسەرجەم یەكەكانی پڕۆژەكە رادەگرن.  لەو بارەوە، رۆژی شەممە 12ی ئازاری 2022، وەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزار لە راگەیێندراوێكدا ئەوەی خستەڕوو كە «حكومەتی هەرێمی كوردستان، ئەوپەڕی ئاسانكاری و پشتگیری لە كۆمپانیا خۆماڵییەكان كردووەو بەردەوامیش دەبێت لەپشتگیریكردنیان، هەروەها بودجەی پێویستی بۆ سەرجەم پڕۆژەكان تەرخان كردووە.»  لای خۆیەوە، لەیلا عومەر، سەرۆكی شارەوانیی سلێمانی ئەوەی دووپاتكردەوە كە «ئێمە هەموو هەوڵی خۆمان دەدەین لەچارەسەركردنی كێشەكەیان و خەرجكردنی شایستە داراییەكانیان، بۆیە بە پێویستی دەزانین بە هەموو لایەكی رابگەییەنین كاركردن لە پڕۆژەكە بەردەوام دەبێت»ز هەروەها باسی لەوەشكرد بۆ ئەو مەبەستە گفتوگۆی لەگەڵ جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێم و وەزیری شارەوانی كردووە كە بەڵێنیان پێدراوە شایستە داراییەكانی بۆ دابین بكرێت. هاوكات، بەڕێوەبەری راگەیاندن و پەیوەندییەكانی گرووپی كۆمپانیاكانی قەیوان دەڵێت:» دوای وەستانی یەك رۆژ لە كارەكانمان لە پرۆژەكەدا دەست بەكارەكانی كرایەوە ئەوەش پاش بەڵێنی حكومەتی هەرێم». دلێر كەمال، بەڕێوەبەری راگەیاندن و پەیوەندییەكانی گرووپی كۆمپانیاكانی قەیوان لەلێدوانێكدا بە‌هاوڵاتی وت:»بەهۆی خەرجنەكردنی شایستە داراییەكانمانەوە لە پڕۆژەی ئۆتۆبانی بابان بڕیارماندابوو بە راگرتنی كاركردن، تا ئەوكاتەی بڕیاری خەرجكردنی شایستە داراییەكانمان دەدرێت، بەڵام حكومەت هەر ئەو رۆژە هاتە سەرخەت و بەڵێنیدا بۆمان دابین بكات، بۆیە دوای وەستانی یەك رۆژ لە كارەكانی لەپرۆژەكەدا دەست بەكاركردن تێدا كراوەتەوە». هەروەها باسی لەوەشكرد كە ئەم پرۆژەیە یەكێكە لە پرۆژە ستراتیژییەكانی كابینەی نۆیەم كە چووەتە بواری جیبەجێكردنەوە، دەبێت لەماوەی هەزار و 100 رۆژدا تەواو ببێت، كە كۆی گشتی بودجەی پرۆژەكە 400 ملیار دینارەو بەپێی گریبەستەكان دەبێت حكومەت لەگەڵ تەواوبوونی هەر قۆناغێكی كاركردن سلفەیەك پارە بدات بە كۆمپانیاكەیان،  بۆیە تەنیا رۆژێك كارەكانیان راگرتووە. بەڕێوەبەری راگەیاندن و پەیوەندییەكانی گرووپی كۆمپانیاكانی قەیوان ئەوەشی دووپاتكردەوە كە لەئێستادا كارەكان راوەنەوەستاون و بەردەوامن، بەڵام كاركردنەكە بۆ ماوەیەكی دیاریكراو دەبێت» ئەگەر حكومەت بەڵێنەكانی وەك خۆی جیبەجێنەكردو شایستە داراییەكانی كۆمپانیای دابین نەكرد، رەنگە كاركردن بەم شێوەیەی ئیستا بەردەوام نەبێت». سەرۆكی لیژنەی سەرۆكی لیژنەی پلان و پرۆژەكان  ئاماژە بەوە دەدات بەهۆی دابیننەكردنی شتایستە داراییەكانی شەقامی 100 مەتری سلێمانی لەلایەن حكومەتەوە لەئێستادا كارەكانی بەسستی دەڕوات.  رەمەزان نامیق، سەرۆكی لیژنەی پلان و پرۆژەكان، لە لێدوانێكدا بە‌هاوڵاتی وت:» پرۆژە تاقانەكەی شاری سلێمانی چاوی زۆری لەسەرەو خەڵك بەتامەزرۆییەوە  چاوەڕوانی تەواوبوونیەتی چونكە شار دەبوژێنێتەوە و قەرەباڵغی زۆر كەمدەكاتەوە». «پرۆژەكە كە دراوە بەكۆمپانیای قەیوان لەئێستادا لە سەدا 40ی كارەكانی تەواوبووەو زیاتر لە 100 ملیار دینار كاری تێداكراوە، كە حكومەت نزیكەی 30 ملیار دیناری پێداوە، كە هەمووشی پارە نیە ئەو 30 ملیارە، چونكە بەشێكی خراوەتە بری باجی كۆمپانیاكەیان»، سەرۆكی لیژنەی پلان و پرۆژەكان وای وت. بەپێی رێككەوتنی حكومەت و  كۆمپانیای قەیوان پێویستە بەپێی رێژەی كاركردنی كۆمپانیاكە شایستە داراییەكانی بۆ دابین بكرێت لەكاتێكدا پرۆژەكە لەسەدا 40ی تەواو بووە و حكومەت تەنیا لەسەدا 30یشی بەتەواوی دابین نەكردەووە، كە بە نزیكەیی 60 بۆ 70 ملیاری كۆمپانیای قەیوانی كەمتر دابین كراوە. رەمەزان نامیق دەڵێت كۆمپانیای جێبەجێكاری پرۆژەی ستراتیژی شەقامی سەدمەتری، وەك فشارێك كارەكانی راگرت و ئیستا بەسستی دەستی بەكارەكانی كردووەتەوە تا حكومەت مانگی نیسان بەڵێنەكەی بباتە سەرو لەكارەكانیان بەدەوام بن. « ئەگەر حكومەت تا مانگی نیسان بەڵێنەكەی نەباتە سەرو شایستە داراییەكانی كۆمپانیاكە دابین نەكات ئەوا ئەم پرۆژەیەش وەك ئەو 500 و 600 پرۆژەیەی كە لەساڵی 2011وە تەواو نەكراون بەهۆی نەبوونی پارەوەو ئەمیش بە راگیراوی دەمێنێتەوە»، رەمەزان نامیق وا دەڵێت. بەڕێوەبەری راگەیاندنی شارەوانی سلێمانی، ئەوە باس دەكات كە سەرۆكی شارەوانی پەیوەندی كرد بە لایەنی پەیوەندیدارەوەو جەختی لەوەكردەوە نابێت پرۆژەكە هیچ گرفتێكی بۆ دروست بكرێت. زەردەشت رەفیق وتیشی:»ئیستا كاركردنی بەردەوامە و بودجەی تەرخانكراوی بۆ دابینكراوەو كێشەی نییەو وتی:» ئەم پرۆژەیە پرۆژەیەكی گرنگە هەموو لایەك مەبەستیەكی كەتەواو ببێت، بۆیە جەخت لەوە دەكرێتەوەو كاركردن تێدا رانەگیرێت».