وەزارەتی بەرگریی تورکیا دەڵێت، بە وردیی چاودێریی گفتوگۆکانی هەسەدە و دیمەشق دەکەن و گرژییەکانی چەند رۆژی رابردووی پارێزگای حەلەبیش، دەخاتە ئەستۆی هەسەدە. وەزارەتی بەرگریی تورکیا، لە وەڵامنامەی هەفتانەی رۆژنامەوانی رایگەیاند، بە هەستیاری و وردییەوە، چاودێریی پەیوەندی، کۆبوونەوە و گفتوگۆکانی نێوان هێزەکانی سووریای دیموکرات و حکومەتی سووریا دەکەن. هەسەدە، لە چەند رۆژی رابردوودا رایگەیاند، هێزەکانی سەر بە حکومەتی سووریا لە سنووری پارێزگای حەلەب، هێرشیانکردووەتە سەر خەڵکی مەدەنی. وەزارەتی بەرگریی تورکیا، هەسەدە بە هۆکاری گرژیەکان ناودەبات و دەڵێت، هێرشەکان کراونەتەوە سەر هێزەکانی سەر بە دیمەشق و ئەو هێرشانە دەریدەخات، هەسەدە پابەندی رێککەوتنی 10ـی ئازار نەبووە و جارێکی دیکەش پیشانیدا، هەڕەشەن بۆ سەر ئاسایش و سەقامگیریی ناوچەکە. رۆژی 10ی ئازاری 2025، لە شاری دیمەشق، مەزڵوم عەبدی، فەرماندەی هێزەکانی سووریای دیموکرات و ئەحمەد شەرع، سەرۆککۆماری سووریا، رێککەوتنێکی هەشت خاڵییان واژۆکرد. بەگوێرەی رێککەوتنەکە پێویستە تاوەکو کۆتایی ئەمساڵ، سەرجەم دامەزراوە سەربازی، مەدەنی و ئیدارەییەکانی هەردوولا تێکەڵ بکرێن. دەسەڵاتدارانى تورکیا، چەند مانگێکە بەردەوام داوا لە هەسەدە دەکەن، بچێتە ناو سوپای سووریا و لەو بارەیەوە دەڵێت، لە پێناو ئاسایش و سەقامگیریی سووریا و ناوچەکە، بەردەوامدەبن لە هاوبەشییەکانیان لەگەڵ سووریا بۆ بەرەنگاربوونەوەی "گرووپە تیرۆرریستییەکان" و مکوڕیشن لەسەر پشتیوانیکردن لە بنەماکانی "یەک دەوڵەت و یەک سوپا" لە سووریا.
وەزارەتی دارایی حکومەتى هەرێمپێشنیوەڕۆى ئەمڕۆ 120 ملیار دیناریان وەک داهاتی ناوخۆى مانگى حەوت ناردوە بۆ بەغدا. دەقى ڕاگەیەندراوى وەزارەتی دارایی و ئابووری. داهاتی نانەوتی هەرێم بۆ مانگی تەمووز خرایە سەر هەژماری بانکی وەزارەتی دارایی فیدراڵ. ڕۆژی پێنج شەممە ( ٢٥ ی ئەیلولی ٢٠٢٥ ) داهاتی نانەوتی هەرێمی کوردستان بۆ مانگی تەمووزی ساڵی ( ٢٠٢٥ ) کە بڕەکەی (١٢٠،٠٠٠،٠٠٠،٠٠٠ ) سەدو بیست ملیار دینارە، بەشێوەی کاش خرایە سەر هەژماری بانکی وەزارەتی دارایی حکومەتی فیدراڵ لەلقی هەولێری بانکی ناوەندی عێراق. دوای ئەوەی دوێنێ لە کۆبونەوەی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم بڕیاردرا بە ڕادەستکردنی 120 ملیار دینار لە داهاتی ناوخۆ بە بەغداد بۆ ئەو مەبەستە ئەمڕۆ پێنجشەممە، لە پارێزگای سلێمانیەوە بڕی 48 ملیار دیناری ڕەوانەی هەولێر کرا. حکومەتی هەرێمی کوردستان، وەزیری دارایی راسپارد "بە زووترین کات 120 ملیار دیناری دیکە، وەکو بەشی گەنجینەی فیدراڵی بۆ مانگی تەممووزی 2025 بخاتە سەر هەژماری وەزارەتی دارایی فیدراڵی، بە هیواین پەلە بکرێت لە یەکلاییکردنەوەی دۆسیەی داهاتی نانەوتی بە رێککەوتنێکی هاوبەشی نێوان هەردوو حکومەتی هەرێمی کوردستان و فیدراڵی." رۆژی 23ـی ئەیلوولی 2025، ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق کۆبووەوە و بڕیاری دا مووچەی مانگی تەممووزی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان خەرج بکات.
فوئاد حوسێن: بە ئەگەری زۆرەوە هەناردەکردنەوەتی نەوت لەم هەفتەیەدا دەستپێدەکاتەوە فوئاد حوسێن، وەزیری دەرەوە و جێگری سەرۆکوەزیرانی عێراق رۆژی پێنجشەممە بە بلومبێرگی گوت، عێراق بەهۆی راگرتنی هەناردەی نەوت لە هەرێمی کوردستان، لەنێوان 22 بۆ 25 ملیار دۆلار زیانی بەرکەوتووە. فوئاد حوسێن پێشبینی کرد کە هەناردەکردن "بە ئەگەری زۆرەوە لەم هەفتەیەدا" دەستپێبکاتەوە. بەپێی خەمڵاندنەکانی پێشوو، زیانەکان کە تاوەکو مانگی شوباتی ئەم ساڵ 19 ملیار دۆلار بوو. ئەمە لە کاتێکدایە کە هەرێمی کوردستان و زۆربەی کۆمپانیاکانی نەوت رێککەوتنێکیان بۆ دەستپێکردنەوەی هەناردەکردن واژۆ کردووە، بەڵام هێشتا پێویستی بە رەزامەندی فەرمیی بەغدا هەیە، ئەمە بەپێی راگەیێندراوێکی وەزارەتی سامانە سرووشتییەکانی هەرێمی کوردستان کە دوێنێ بڵاویکردەوە. وەزارەتەکە ئاماژەی بەوەدا کە هێشتا چاوەڕێی وەڵامی وەزارەتی نەوتی فیدراڵین، لە کاتێکدا کۆمپانیای بەبازاڕکردنی نەوتی عێراق "سۆمۆ" رایگەیاندووە، رێککەوتنەکە لە "قۆناخی کۆتاییدا"یە. پێش وەستانی هەناردەکردن لە مانگی ئاداری 2023، هەرێمی کوردستان رۆژانە زیاتر لە 400 هەزار بەرمیل نەوتی هەناردە دەکرد. لە مانگی تەممووزدا، هەرێمی کوردستان رەزامەندی دەربڕی لەسەر رادەستکردنی نەوت بە "سۆمۆ" بۆ ئەوەی لە بازاڕی نێودەوڵەتی دا بیفرۆشێت. بەغدا هەروەها داوای لە هەولێر و نوێنەرانی کۆمپانیا نێودەوڵەتییەکانی نەوت کردووە بۆ کۆبوونەوەیەکی نوێ بۆ تاوتوێکردنی وردەکارییەکانی دەستپێکردنەوەی هەناردەکردن و دڵنیابوون لە پێدانی شایستە داراییەکانی کۆمپانیاکان. کۆمپانیاکانی "دی ئێن ئۆ" (DNO)ی نەرویجی و "گەنەل ئینەرجی" (Genel Energy) دووپاتیانکردەوە کە دەیانەوێت گەرەنتی روون بۆ پێدانی شایستە داراییەکانیان هەبێت. رۆژی چوارشەممە، 24-09-2025، گوتەبێژێکی کۆمپانیای دی ئێن ئۆ بە تۆڕی میدیایی رووداوی گوت: "زۆر حەزمان بە وەرگرتنی نەوتە لە بری پارەی کاش، چونکە وەک یەکێک لە کۆنترین و گەورەترین کۆمپانیا سەربەخۆکانی جیهان بۆ گەڕان و بەرهەمهێنانی نەوت و گاز، سیستمێکی بازرگانیمان هەیە و دەتوانین بە بازاڕکردنی پشکی خۆمان لە نەوتی تاوکێ، بەهای زیاتر بەدەست بهێنین." لەبارەی فرۆشتنی ناوخۆیی یان هەناردەکردن، گوتەبێژەکە گوتی: "ئامانجی DNO ئەوەیە کە نەوتەکەی بە بەرزترین نرخ بفرۆشێت، کە کڕیارێک بتوانێت وەریبگرێت و ئامادە بێت بەپێی رێککەوتنەکە پارە لە کاتی وەرگرتن بدات."
مەسرور بارزانی، سەرۆک وەزیرانی هەرێمی کوردستان لە هەشتەمین ساڵیادی ئەنجامدانی ڕیفراندۆم پەیامێکی بڵاوکردەوە و دەڵێت: ڕیفراندۆم بڕیارێکی بوێری گەلی کوردستان و ڕۆژی سەرکەوتنی ئیرادەی نەتەوەکەمانە. سەرۆک وەزیران ئەمڕۆ پێنجشەممە، 25ـی ئەیلوولی 2025، پەیامەکەی لە تۆڕی کۆمەڵایەتی فەیسبووک، بڵاوی کردەوە و نووسیویەتی: یادی ساڵڕۆژی ڕیفراندۆم، ڕۆژی بڕیاری بوێری گەلی کوردستان، ڕۆژی سەرکەوتنی ئیرادەی نەتەوەکەمان، ڕۆژی هیوا و ئومێد، لە سەرکردە و ڕابەر و پێشمەرگە سەرۆک بارزانی و بنەماڵەی سەربەرزی شەهیدان و پێشمەرگە قارەمانەکان و گەلی نیشتیمانپەروەر و خۆڕاگری کوردستان پیرۆز بێت. هەشت ساڵ لەمەوبەر لە ڕۆژێکی وەک ئەمڕۆدا، لە 25ی ئەیلوولی 2017، گەلی کوردستان لە باشووری کوردستان و ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم، بە جۆش و خرۆشەوە ڕوویان لە سندوقەکانی دەنگدان کرد بۆ بڕیاردان لەسەر چارەنووسی خۆیان لە ڕیفراندۆمێکی مێژووییدا. ڕۆژی حەوتی حوزەیرانی 2017، 25ـی ئه‌یلوول، وەک ڕۆژی ڕیفراندۆمی سه‌ربه‌خۆیی گه‌لی كوردستان دەستنیشانكرا و ئەنجوومەنی باڵای ڕیفراندۆم بە سەرۆكایەتیی مەسعود بارزانی سەرۆکى ئەوکاتى هەرێم پێكهێنرا . لە 23ـی 8ـی 2017 ئەنجوومەن چەند بڕیارێكی دا: 1- لەبارەی ڕیفراندۆم جەخت لە بەردەوامیی گفتوگۆ و دانوساندن لەگەڵ بەغدا كردەوە. 2- ڕێوشوێنە پڕاكتییەكانی پڕۆسەی ڕیفراندۆم خێراتر بكرێت. 3- كۆبوونەوەكە پشتگیریی خۆی بۆ هەوڵەكانی حكوومەتی هەرێم بۆ چاكسازی دووپاتكردەوە. 4- ڕیفراندۆم هیچ كاریگەریی نەرێنی لەسەر شەڕی داعش نابێت. 5- كۆبوونەوەكە بڕوای تەواوی بە شەراكەتی ڕاستەقینەی پێكهاتە نەتەوەیی و ئایینییەكانی كوردستان هەیە و پشتگیریی هەموو جۆرە گەرەنتییەك دەكات بۆ دەستەبەركردنی مافەكانیان. 6- پێكهێنان و ناردنی شاندی دانوساندنكار بۆ وڵاتانی دراوسێ و جیهان. لەو چوارچێوەیەدا؛ گەلی كوردستان بە سه‌ركردایه‌تیی سەرۆك بارزانی لە 25ی ئەیلوول، به به‌ڵێ ده‌نگیان بۆ ڕیفراندۆم و سه‌ربه‌خۆیی دا، زیاتر لە 92% هاووڵاتییان لە هەرێمی كوردستان و ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێمی كوردستان بەشدارییان كرد و له لاپه‌ڕه‌كانی مێژوو بووه ڕۆژێگی گرنگ و پڕشنگدار.
بەپێى وتەى سەرچاوەیەکى ئەمنی گومان دەکرێت ئەکبەری حاجی ڕۆستەم بانگهێشتی گوندی ئۆمەربل کرابێت بە بیانووی چارەسەرکردنی کێشەکان و دانەوەی قەرزەوە، بەڵام دواتر کوژرانی ناوبراوی لێکەوتەوە. سەرلەبەیانی ئەمڕۆ شاری کفری شایەتی ڕووداوێکی دڵتەزێن بوو، کاتێک باوک و کوڕێکی عەرەب لە ماڵەکەی خۆیاندا کوژران. ئەم ڕووداوە بە خێرایی گۆڕا بۆ گومانێکی تۆڵەسەندنەوەی خوێنی، بەڵام پرسیارگەلێکی زۆر لەسەر ناسنامەی بکوژ و کوژراوەکان سەریهەڵداوە. قوربانییەکان، کە خەڵکی ناوچەی عوزێمن و لە کفری نیشتەجێن، بریتی بوون لە (عەزیز حسێن برغش- 47 ساڵ) و کوڕەکەی (ئەحمەد عەزیز حسێن برغش- 19 ساڵ). تۆمەتی کوشتنەکە دراوەتە پاڵ عەمید جمهور ڕۆستەم، برای ئەکبەری حاجی ڕۆستەم، کە دوو ڕۆژ لەمەوبەر کوژرا. بەڵام لێرەدا وێنەکە ئاڵۆز دەبێتەوە. تۆمەتباری سەرەکی کوشتنی ئەکبەری حاجی ڕۆستەم، کە لە بەغدا دەستگیرکراوە، گەنجێکی تەمەن ٢٢ ساڵە بەناوی عەبدولعەزیز جاسم مەحمود عەلی. سەرچاوەیەکی باڵای ئەمنی، کە نەیویست ناوی ئاشکرا بکرێت، بە پەنجەرەی ڕاگەیاند: "پێدەچێت ئەو کەسانەی ئەمڕۆ کوڕ و باوکەکەی کفرییان کوشتووە، وا تێگەیشتبن کە تۆمەتبارە دەستگیرکراوەکەی بەغدا کوڕ و برای باوک و کوڕەکەی کفری بووبێت و وەکو تۆڵەکردنەوە لە خوێنی ئەکبەر حاجی ڕۆستەم کوژراون، بەڵام هیچ پەیوەندییەکی خزمایەتی لە نێوانیان بکوژی ئەکبەر حاجی ڕۆستەم و باوک و کوڕە کوژراوەکەی کفرییدا نییە." ئەم لێدوانە ئەگەری تۆڵەسەندنەوەیەکی هەڵە و کارەساتبار دەخاتە ڕوو، کە تێیدا کەسانی بێتاوان بوونەتە قوربانی. دوای ڕووداوەکە بەچەند کاتژمێرێک، لەلایەن دادوەری لێکۆڵینەوەوە، فەرمانی دەستگیرکردن بۆ جمهور حاجی ڕۆستەم دەرچوو. ناوبراو کە پلەی عەمیدی پێشمەرگەیە و پێشتر فەرماندەی لیوای 3ـی پێشمەرگە بووە، گومان دەکرێت دوای ڕووداوەکە بۆ هەولێر هەڵهاتبێت. هۆکاری ڕووداوەکەی ئۆمەربل و نهێنییەکان بەپێی زانیارییەکانی دەزگا ئەمنییەکان، پێشتر مامەڵەی زەویوزار لە نێوان خێزانی تۆمەتباری کوشتنی ئەکبەری حاجی ڕۆستەم و ئەکبەر خۆیدا هەبووە. سەرچاوەی ئەمنی ئەوەشی خستووەتە ڕوو کە بەهۆی ئەم مامەڵانەوە کێشەی دارایی لەنێوانیاندا دروستبووە. گومان دەکرێت ئەکبەری حاجی ڕۆستەم بانگهێشتی گوندی ئۆمەربل کرابێت بە بیانووی چارەسەرکردنی کێشەکان و دانەوەی قەرزەوە، بەڵام دواتر کوژرانی ناوبراوی لێکەوتەوە. هەروەها سەرچاوەکە ئاماژەی بەوەداوە کە "ڕووداوەکە کۆد و نهێنی زۆری تێدایە، لە کاتی لێکۆڵینەوەدا زۆر شت ڕوون دەبێتەوە." ئەمەش نیشانەی ئەوەیە کە ڕووداوەکە ئاڵۆزترە لەوەی لە سەرەتادا دەردەکەوێت. هەڕەشەی تۆڵەسەندنەوەی عەرەبەکان کاتێک تەرمی باوک و کوڕە کوژراوەکان گەڕێنرانەوە بۆ زێدی خۆیان لە ناوچەی عوزێم، عەرەبەکانی ناوچەکە بە توندی ناڕەزایەتییان دەربڕی و هەڕەشەی تۆڵەسەندنەوەیان لە کورد کرد. عەرەبەکانی عوزێم جەختیان لەوە کردەوە کە باوک و کوڕەکە بە بێتاوان کوژراون و ئەگەر لە ڕێگەی یاساوە تۆڵەیان بۆ وەرنەگیرێتەوە، ئەوا بێدەنگ نابن و کاردانەوەی توندیان دەبێت. ئەم ڕووداوە جارێکی تر پرسیارگەلێکی گرنگ لەسەر ڕۆڵی یاسا و تۆڵەسەندنەوەی عەشایەریی دەوروژێنێت؛ ئایا لە بۆشایی و دەستەوەستانی یاسادا، زنجیرەی تاوان تاکەی و کوێ بەردەوام دەبێت؟
تا دێت ژمارەی بەشداربووانی هەژماری من ڕوو لە زیادبوون دەکات، لەبەرامبەردا تیمی هەژماری من جەخت لە سەرپشكی هاووڵاتی لە هەڵبژاردنی بانكی دڵخوازی خۆی دەكاتەوە، هاوكات ڕێگری لە بەشداریكردنی بانكە سزادراوەكان لە پڕۆژەكە دەكات. سەرچاوەیەك لە تیمی 'هەژماری من' ڕاگەیاند، ژمارەی بەشداربووانی هەرێمی كوردستان لە پڕۆژەی هەژماری من نزیكدەبێتەوە لە یەک ملیۆن مووچەخۆر كە بەهۆیەوە لە سیستمێكی بانكیی مۆدێرن سوودمەند دەبن. ژمارەی بەشداربوونی مووچەخۆرانی هەرێمی كوردستان لە پڕۆژەی هەژماری من نزیكدەبێتەوە لە یەک ملیۆن مووچەخۆر، تیمی هەژماری منیش جەخت لە بنەما نەگۆڕەكانی پڕۆژەكە دەكاتەوە كە بریتین لە؛ سەرپشكی هاووڵاتی لە هەڵبژاردنی بانكی دڵخوازی خۆی، ڕێگریكردن لە بەشداریكردنی بانكە سزادراوەكان لە پڕۆژەكە، هاندانی بانكە بەشداربووەكان بۆ زیادكردنی خزمەتگوزارییە بانكییەكان. ئەو سەرچاوەیە دووپات لەوەش دەكاتەوە، مووچەخۆر سەرپشكە لەوەی ئەژماری بانكیی خۆی لە بانكی دڵخوازی خۆی بكاتەوە و هانی بانكە بەشداربووەكانی پڕۆژەكەش دەدات، زۆرترین خزمەتگوزاریی بانكی پێشكەش بە بەشداربووانیان بكەن و لقی بانكەكانیان و ئامێرەكانی ڕاكێشانی پارە لە سەرانسەری هەرێمی كوردستان زیاد بكەن. هەژماری من، ڕێگری لە بانكە سزادراوەكان دەكات لە پڕۆژەكە بەشداربن، ڕێنمایی پێویستیش بە بەشداربووانی ئەو بانكە دەدات كە پێشتر لە پڕۆژەی هەژماری من بوون و ئێستا نەماون. تیمی هەژماری من، بەشداربووانی بانكی گەشەپێدانی نێودەوڵەتی (IDB) لەبارەی وەرگرتنی مووچەكانیان ئاگادار دەكاتەوە، بەو پێیەی ئێستا ئەو بانكە لە پڕۆژەی هەژماری من نەماوە، بە یەكێك لەو سێ شێوازەی خوارەوە مووچەكانیان وەربگرن: جۆری یەکەم؛ ئەوانەی خۆیان تۆمارکردووە، بەڵام کارتی بانكیان وەرنەگرتووەتەوە: مووچەکەیان هەر وەک پێشتر بە کاش وەردەگرن تاکو تیمی هەژماری من پرۆسەی گۆڕینی بانکەکەیان بۆ تەواو دەکات و دواتر لە گۆڕانی بانکەکەیان و هەنگاوەکانی داهاتوو ئاگادار دەكرێنەوە. جۆری دووەم؛ ئەوانەی خۆیان تۆمارکردووە و کارتی بانکیان وەرگرتووەتەوە، بەڵام تاکو ئێستا مووچەیان لە ڕێی هەژماری من وەرنەگرتووە: مووچەکەیان هەر وەک پێشتر بە کاش وەردەگرن تاکو کارتە بانکییە نوێیەکەیان ئامادە دەبێت و پەیوەندییان پێوە دەکرێت کە وەریبگرنەوە و دواتر مووچەکەیان دەچێتە سەر هەژمارە بانکییە نوێیەکەیان. جۆری سێیەم؛ ئەوانەی کارتی بانکیان وەرگرتووەتەوە و مووچەشیان بە شێوەی دیجیتاڵی وەرگرتووە: بەردەوام دەبن لە وەرگرتنی مووچەکەیان لە ڕێی هەژماری بانکی گەشەپێدانی نێودەوڵەتی هەتا ئەو کاتەی تیمی هەژماری من پەیوەندییان پێوە دەکەن و کارتە نوێیەکەیان وەردەگرنەوە.
سەنتەری میترۆ رایدەگەیەنێت، لێدوانەكەی ئەمڕۆی وتەبێژی حكومەتی هەرێمی كوردستان، لەبارەی كەناڵی رووداو و كەناڵ8، دەرخەری هەڵكشانی ئامرازەكانی بەربەستدانانن لەبەردەم ئازادی رۆژنامەگەری زانیاری و بازدان بەسەر یاسا رۆژنامەگەری و ئاكارەكانی میواندری میدیاكاران. ئەمڕۆ لە كۆنگرەی رۆنامەگەری وتەبێژی حكومەتی هەرێمی كوردستان، لە كاتی پرسیارێكی ئەیوب وەرتێی، پەیامنێری كەناڵ8 دا لەبارەی هۆكاری ئامادەنەبوونی پەیامنێری كەناڵی رووداو وتی" كاتێك ئامادە دەبن كە هەست بكەم ئیلتزاماتی پیشەییانە هەیە، لەوانەیە رۆژێك رووبدات تۆش لەناو كۆنگرەكانی ئێمەدا نەبیت". وەڵامەكەی وتەبێژی حكومەت، هەڕەشەیە بۆ هەموو ئەو كەناڵانەی تر گەر بەپێی پێوەرە پیشەییەكانی ووتەبێژ روماڵی هەواڵەكانی حكومەت نەكەن لە پێشەوایاندا كەناڵ8، هەروەك جەختكردنەوەیشە لەسەر بێ نرخكردنی یاسای رۆژنامەگەری كە رێگەی داوە رۆژنامەنووس لە كۆنگرەو چالاكییە گشتییەكاندا ئامادە بێت. كاری وتەبێژ نییە لە كۆنگرەكانیدا پۆستەكەی بۆ هەڕشەو جیاكاری بەكاربهێنێت ئەو رۆڵی كارئاسانیە بۆ گواستنەوەی زانیارییەكان بە شێوەیەكی شەفاف و دوور لە جیاكاری و پەراوێزخستن لەسەر بنەمای رق و وجیاوازی بیروڕا. بە پێی زانیارییەكانی میترۆ، كەناڵی رووداو بانگهێشتی ئەو كۆنگرەیە كراوە، كە گەیشتونەتە شوینی كۆنگرەكە پێیان وتراوە مایكەكەیان دانەنێن. ئەم رەفتارە نەك بازدانە بەسەر یاسای رۆژنامەگەری، بەڵكو پێچەوانەی ئەتەكێتی میوانداری میدیاكارانە، ئەو پرسیارەیش دەوروژێنێت كە رووداو بەپێی پێوەری پیشەیی ووتەبێژی حكومەت روماڵ ناكات، بۆ بانگهێشتیان دەكەن؟ كە بانگهێشتیان دەكەن بۆ ناهێڵن مایكەكەی بخاتە بەردەمتان؟ سەنتەری میترۆ رایدەگەیەنێت، لێدوانەكەی ئەمڕۆی وتەبێژی حكومەتی هەرێمی كوردستان، لەبارەی كەناڵی رووداو و هەڕەشەكردن لەكەناڵ8 دەرخەری هەڵكشانی ئامرازەكانی بەربەستدانانن لەبەردەم ئازادی رۆژنامەگەری و زانیاری، بازدانیشە بەسەر یاسای رۆژنامەگەری و پێچەوانەی لانی كەمی ئاكارەكانی میواندری میدیاكارانە بۆ چالاكی رەسمی.
ئەنجوومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان دووپاتی کردەوە، لە پێناو دابینکردنی مووچە و شایستەکانی مووچەخۆرانی هەرێم، ئامادەی جێبەجێکردنی پابەندییەکانین. هاوکات ئەنجوومەنەکە داوا دەکات پەلە بکرێت لە یەکلاییکردنەوەی دۆسیەی داهاتی نانەوتی بە ڕێککەوتنێکی هاوبەشی نێوان هەردوو حکوومەتی هەرێم و فیدراڵ. ئەمڕۆ چوارشەممە 24ـی ئەیلوولی 2025، بە سەرپەرشتيی سەرۆک وەزیران مەسرور بارزانی، ئەنجوومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان کۆبووەوە. ڕێککەوتننامەی سێ لایەنە بۆ هەناردەکردنەوەی نەوت بە پێی ڕاگەیەنراوی حکوومەتی هەرێمی کوردستان، بڕگەی یەکەمی کۆبوونەوەکەی ئەنجوومەن، تایبەت بوو بە خستنەڕووی بابەتی ڕێککەوتننامەی سێ لایەنەی نێوان حکوومەتی هەرێم و فیدراڵ و کۆمپانیا نەوتییەکان، تایبەت بە دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێم لەبەر ڕۆشنایی یاسای بودجەی گشتیی فیدراڵیی هەموارکراو و بڕیاری ئەنجوومەنی وەزیرانی هەردوولا. لە ڕاگەیەنراوەکەدا هاتووە، هەر دوێنێ بە نووسراوی فەرميی وەزارەتی سامانە سروشتییەکان، ڕێکكەوتننامە سێقۆڵیيەکە بە واژۆی وەزیری سامانە سروشتییەکان و سەرجەم کۆمپانیا نەوتییەکان جگە لە کۆمپانیای (DNO)، ڕەوانەی حکوومەتی فیدڕاڵ کرد. ئەنجوومەنەکە دووپاتی کردەوە، هیچ ئاستەنگێک نەماوە لەبەردەم هەناردەکردنەوەی تەواوی نەوتی بەرهەمهاتووی هەرێمی کوردستان و بەبازاڕکردنی لەلایەن کۆمپانیای سۆمۆوە جگە لەو بەشەی بە ڕێککەوتننامەی هاوبەش بۆ بەکارهێنانی ناوخۆ تەرخان کراوە. "چاوەڕوان دەکرێت، مووچەی مانگی ئاب و مانگەکانی دیکەش بۆ هەرێمی کوردستان خەرج بکرێت" لای خۆیەوە کەمال محەممەد ساڵح، وەزیری سامانە سروشتییەکان (بە وەکالەت)، ئاماژەی بەوە دا، ئێستا حکوومەتی هەرێمی کوردستان، چاوەڕێی واژۆی ئەو ڕێكکەوتننامە سێقۆڵیيەیە لەلایەن وەزارەتی نەوتی حکوومەتی فیدڕاڵیيەوە، تا لەم یەک دوو ڕۆژە، ڕێکكەوتننامەکە بکەوێتە واری جێبەجێکردن. هاوکات دڵنیایی بە هەموو لایەکیش دا، کە حکوومەتی هەرێم هەموو ئامادەکارییەکی بۆ جێبەجێکردنی ئەو ڕێکكەوتننامەیە كردووە. هاوکات ئەنجوومەنەکە ڕایگەیاند: چاوەڕان دەکرێت بە جێبەجێکردنی ڕێککەوتننامە سێقۆڵییەکە ئیدی سەقامگیریی لە ناردنی ماف و مووچە و شایستە داراییەکانی هەرێمی کوردستان بێتە کایەوە و چیدیکە مووچەخۆرانی هەرێم بێبەش نەکرێن لە وەرگرتنی مووچەکانیان لە کات و ساتی خۆی هاوتای مووچەخۆرانی ناوچەکانی دیکەی عێراق. هەر بە گوێرەی ڕاگەیەنراوەکە، ئەنجوومەنی وەزیران پێشوازی لە بڕیاری کۆبوونەوەی دوێنێی ئەنجوومەنی وەزیرانی فیدڕاڵ دەکات بە پەسەندکردنی ڕێكکەوتننامەی سێقۆڵی و خەرجکردنی مووچەی هەرێم بۆ مانگی تەمموزی ساڵی 2025، کە وا چاوەڕوان دەکرێت لێرە بەدواوە، مووچەی مانگی ئاب و مانگەکانی دیکەش بۆ هەرێمی کوردستان خەرج بکرێت. ئەنجوومەنەکە وەک هەمیشە ئامادەیی خۆی دووپات کردەوە بۆ بەردەوامبوون لەسەر جێبەجێکردنی پابەندیەکانی خۆی لە پێناو دابینکردنی مووچە و شایستەکانی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان. "هەرێمی کوردستان 120 ملیار دینار، وەک داهاتی نانەوتی مانگی حەوت، بۆ بەغدا دەنێرێت" لە بڕگەی دووەم و کۆتاییدا، گفتوگۆ لە بارەی دوا پێشهاتی دۆسیەی پۆلێنکردنی داهاتە نانەوتییەکان و دەستنیشانکردنی بەشی گەنجینەی فیدراڵی کرا. لە ڕاگەیەنراوەکەدا ئاماژە بەوە کراوە، ئەنجوومەنی وەزیران، جارێکی دیکە ئامادەیی خۆی دەربڕی بۆ چارە ئەم بابەتە پشتبەست بە یاسای بەڕێوەبردنی دارایی فیدڕاڵ و یاسای بودجەی گشتی فیدڕاڵ و بڕیاری دادگای فیدڕاڵی، وەک لە دوا یاداشتی یاسایی شاندی دانوستانکاری هەرێم هاتووە و ئاراستەی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق کراوە. لە هەمان کاتدا ئەنجوومەنی وەزیران، وەزیری دارایی و ئابووریی هەرێمی کوردستانی ڕاسپارد کە بە زووترین کات، بڕی 120 ملیار دیناری دیکە، وەک بەشی گەنجینەی فیدڕاڵی بۆ مانگی تەمووزی ساڵی 2025 بخەنە سەر ئەژماری وەزارەتی دارایی فیدڕاڵ، بە هیوای ئەوەی پەلە بکرێت لەسەر یەکلاییکردنەوەی دۆسیەی داهاتی نانەوتی بە ڕێکكەوتنێکی هاوبەشی نێوان هەردوو حکوومەتی هەرێم و فیدراڵ، بۆ ئەم مەبەستەش، ئامادەیی نیشان درا بۆ هاوئاهەنگیکردن لەگەڵ ئەو لیژنە وەزارییە شەش کەسییەی، کە بۆ بابەتی داهاتە نانەوتیەکان لە بەغدا پێکهێنراوە.
لە ڕاگەیەندراوێکی سەرۆکایەتی هەرێمدا هاتووە، ئه‌مڕۆ چوارشه‌ممه 24ـی ئەیلوولی 2025، نێچيرڤان بارزانى، سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان، پێشوازیی له جۆشوا هاریس، هەڵسووڕێنەری باڵیۆزخانەی ئەمەریكا لە عێراق و شاندێكى ياوه‌رى كرد و هيواى سه‌ركه‌وتنى له ئه‌ركه‌كه‌يدا بۆ خواست. له دیدارەکەدا په‌يوه‌ندييه‌كانى ئه‌مه‌ريكايان له‌گه‌ڵ عێراق و هه‌رێمى كوردستاندا تاوتوێ كرد، هه‌روه‌ها ده‌رباره‌ى گفتوگۆى هه‌ولێر و به‌غدا بۆ چاره‌سه‌ركردنى كێشه‌كانيان، دۆخى ئابوورى و گشتيى عێراق و هه‌رێمى كوردستان و هه‌ڵبژاردنى گشتيى داهاتووى عێراق، بيروڕايان گۆڕييه‌وه. هه‌ردوولا جه‌ختيان له بره‌ودان به په‌يوه‌ندييه‌كانى ئه‌مه‌ريكا له‌گه‌ڵ عێراق و هه‌رێمى كوردستاندا كرده‌وه. له‌مباره‌يه‌وه هاريس باسى له به‌رژه‌وه‌ندى و به‌ها هاوبه‌شه‌كانى ئه‌مه‌ريكا له‌گه‌ڵ هه‌رێمى كوردستاندا كرد و دووپاتى كرده‌وه كه ئه‌مه‌ريكا پابه‌ندى بره‌ودان به په‌يوه‌ندييه‌كان و فراوانكردنى هاريكاريى هاوبه‌شى نێوانيانه. ده‌رباره‌ى پرسى شايسته دارايييه‌كان و مووچه‌ى مووچه‌خۆرانى هه‌رێمى كوردستان، هه‌ردوولا كۆك بوون له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى پێويسته به زووترين كات دۆسيه‌ى دارايى و مووچه و شايسته‌كانى هه‌رێمى كوردستان يه‌كلايى بكرێته‌وه و به شێوه‌يه‌كى يه‌كجارى چاره‌سه‌ر بكرێت. مه‌ترسييه‌كانى تيرۆر و به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ى هه‌ڕه‌شه‌كانى داعش، پێشهاته‌كانى ڕۆژهه‌ڵاتى ناوه‌ڕاست و دۆخى ناوچه‌كه به‌گشتى، ته‌وه‌رێكى ديكه‌ى كۆبوونه‌وه‌كه بوو كه به‌ڕێز كونسوڵى گشتيى ئه‌مه‌ريكا له هه‌رێمى كوردستان ئاماده‌ى بوو.
سەرچاوەیەکى ئاگادار رایگەیاند: بەپێی مادەی 406 فەرمانی دەستگیرکردن بۆ جمهوری حاجی رۆستەم، برای ئەکبەری حاجی رۆستەم دەرکرا. سەرچاوەیەک لە پۆلیسی گەرمیان ئاشکرای کرد، بڕیاری دەستگیرکردن بۆ جمهور حاجی رۆستەم برای ئەکبەر حاجی رۆستەم، دەرچووە بە تۆمەتی کوشتنی باوک و کوڕێکی عەرەب لە کفری. تۆمەتبارەکە هەڵاتووە بۆ هەولێر و دەزگا ئەمنییەکانی ئەوێ ئاگادار کراونەتەوە.تۆمەتبار ئەفسەری باڵایە لە هێزەکانی زێرەڤانی. جمهور حاجی رۆستەم پلەی عمیدی خانەنشینە پێشتر جێگری فەرماندەی لیوای سێی پیادەی پێشمەرگەبووە و تۆمەتبارە بەکوشتنی دوو هاوڵاتیه عەرەبەکەی کفری. بەگوێرەی سەرچاوەکە، بڕیاری دەستگیرکردن بۆ جمهور حاجی رۆستەم، برای ئەکبەر حاجی رۆستەم دەرچووە. تۆمەتی سەر ناوبراو بریتییە لە کوشتنی ئەو باوک و کوڕە بە نەتەوە عەرەبەی کە ئەمڕۆ لە کفری کوژران. بەپێی قسەی شایەتحاڵان ئەو کوڕەکە لەکاتی خەودا و باوکەکەش کاتێک لە گەرماو هاتووەتە دەرەوە، کوژراون. عەزیز حوسێن (47 ساڵان) و ئەحمەد عەزیز (20 ساڵان) بە بنەچە عەرەبن و خەڵکی عوزێمن. سەرچاوەکە گوتیشی، "بە گوێرەی بەدواداچوون و لێکۆڵینەوە سەرەتاییەکان، جمهور حاجی رۆستەم هەڵاتووە بۆ هەولێر و بڕیاری دەستگیرکردنەکەی نێردراوە بۆ لایەنە ئەمنییەکانی هەولێر تاوەکو دەستگیری بکەن."
وتەبێژی حکوومەت دووپاتی دەکاتەوە، ساڵی داهاتوو داوای هەموو بودجەی هەرێمی کوردستان دەکەن. دەشڵێت "لەگەڵ گەیشتنی مووچەی مانگی 7 دەست بە دابەشکردنی دەکەین." ئەمڕۆ چوارشەممە، 24ـی ئەیلوولی 2025، پێشەوا هەورامانی، گوتەبێژی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە کۆنفرانسێکی ڕۆژنامەوانیدا ئاماژەی بەوە کرد، 120 ملیار دینار لە داهاتی ناوخۆی هەرێمی کوردستان دەخەنە سەر هەژماری بانکیی وەزارەتی دارایی عێراق، تا ئەو وەزارەتەش مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان خەرج بکات. هەورامانی دووپاتی کردەوە، وەزارەتی دارایی و ئابووریی هەرێمی کوردستان، هەموو ئامادەکارییەکی کردووە و هەر لەگەڵ گەیشتنی مووچەی مانگی تەمموز (حەوت)، دەست بە دابەشکردنی دەکەن. باسی لەوەش کرد "لیستی مووچەی مانگی هەشتیش ئامادە کراوە و بەمزووانە ڕادەستی وەزارەتی دارایی عێراق دەکرێت." گوتەبێژی حکوومەت ئەوەی خستەڕوو "به‌پێی یاسای کارگێڕیی دارایی، به‌پێی یاسای بودجه، ئه‌م بڕه پاره‌یه (120 ملیار دیناری داهاتی ناوخۆ) بۆ حکوومه‌تی هه‌رێمی کوردستان دیاری نه‌کراوه که بیدات؛ به‌ڵام جارێ له‌م قۆناغه‌دا، به‌لامانه‌وه گرنگه مووچە زوو بگاته ده‌ستی هاونیشتمانیانمان. ئه‌گینا بۆ ساڵی 2026، ئێمه ده‌چینه گفتوگۆ و داواکردنی بودجه‌ی هه‌رێمی کوردستانه‌وه؛ چونکه به‌ڕاستی مافی هه‌رێمی کوردستان ته‌نها ئه‌م مووچه‌یه نه‌بوو که ئه‌م هه‌موو گفتوگۆ و دانوستان و هێنان و بردن و دادگای فیدراڵی و ئه‌نجوومه‌نی ده‌وڵه‌ت و ئه‌نجوومه‌نی وه‌زیرانی بەدوادا هات. ئەمە شتێکە لە یاسای بودجەدا یەکلایی بووەتەوە، به‌ڵام ئیتر وای لێ هات." لەبارەی ئەوەی دانوستانەکانی تایبەت بە ڕادەستکردنی داهاتی نانەوتی بە کوێ گەیشتوون؟ هەورامانی گوتی "که‌شێکی دانوستان هه‌یه، نزیکبوونه‌وه هه‌یه و لێکتێگه‌یشتنێکی باش هه‌یه له‌م قۆناغه‌دا. ئه‌مه خواستی ئێمه بوو له یه‌که‌م ڕۆژه‌وه. هیوامان وایه که وه‌ک چۆن ئێمه زۆر به باشی چووینه‌ته پێشه‌وه و ده‌مانه‌وێت کێشه‌کان چاره‌سه‌ر بکرێن، له حکوومه‌تی فیدراڵیش ئه‌م گیانه به‌رده‌وام بێت بۆ چاره‌سه‌ری کێشه‌کان." لەبارەی ڕەشنووسەکەی ئەنجوومەنی دەوڵەت کە بۆ ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراقی ناردووە، گوتەبێژی حکوومەت ڕایگەیاند "ئه‌نجوومه‌نی ده‌وڵه‌ت ڕایه‌کی ناردووه بۆ ئه‌نجوومه‌نی وه‌زیران. ڕایەکەی ئەوان، بڕیاری دادگا نییه، شتێک نییه که بڵێین ئه‌مه بڕیارە و ده‌رچووه و ده‌بێت پابەندی بین. ئه‌وه ڕایه‌کی خۆیانه، ده‌ریانبڕیوە؛ حکوومه‌تی هه‌رێمی کوردستان داوای ئه‌م ڕایه‌ی نه‌کردووه، چونکه ئه‌نجوومه‌نی ده‌وڵه‌ت کاتێک ڕای خۆی ده‌ڵێت که داوای لێ بکرێت. ته‌نها ئه‌نجوومه‌نی وه‌زیرانی عێراق داوای لێ کردوون."
وەزارەتی دارایی و ئابووریی هەرێمی کوردستان ئامادەکارییەکانی بۆ ناردنی داهاتی نانەوتی تەواو کردووە و پێشبینی دەکرێت ئەمڕۆ 120 ملیار دینارەکە بۆ بەغدا بنێردرێت. ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی كوردستان لە كۆبوونەوەی ئاسایی ئەمڕۆی خۆیدا، بڕیاریدا بڕی 120 ملیار دینار وەكو داهاتی نانەوتیی هەرێم بخاتە سەر ژمارە حسابی وەزارەتی دارایی فیدراڵ. سەرچاوەیەک لە وەزارەتی دارایی و ئابووریی حکومەتی هەرێمی کوردستان ڕاگەیاند: ئێستا چاوەڕوانی سلێمانین داهاتی خۆی بنێرێت، هەرکە داهاتەکە هات ئەمڕۆ چوارشەممە، 120 ملیارەکە دەخەینە سەر هەژماری وەزارەتی دارایی عێراق. سەرچاوەکەی وەزارەتی دارایی و ئابووری وتی: کارکردن لە لیستی مووچەی مانگی نۆی فەرمانبەران لە قۆناغی کۆتاییە و ئەمڕۆ ئەویش تەواو دەکرێت. بەوتەی سەرچاوەکەی وەزارەتی دارایی و ئابووری بە ئەگەری زۆر سبەی پێنجشەممە لیستی مووچەی مانگی نۆ ڕەوانەی بەغدا دەکەن، چونکە پێداچوونەوەی کۆتایی بۆ دەکەن بۆ ئەوەی هیچ هەڵە و کەموکوڕیەکی تێدا نەبێت و بکرێت بە بیانوو. ڕۆژی سێشەممە ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق بڕیاری دا مووچەی مانگی حەوتی فەرمانبەران خەرج بکات، بەگوێرەی سەرچاوەیەک لە ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق لە کۆبووەنەوەکەدا مەرجی ئەوە دانراوە بۆ ئەوەی مووچەی مانگی حەوت بۆ کوردستان بنێردرێت دەبێت هەولێر 120 ملیار دینار وەک داهاتی نانەوتی بداتە بەغدا. لەسەر پرسی نەوت، هەولێرو بەغداد لەگەڵ كۆمپانیا بیانییەكانی كەرتی نەوتی كوردستان رێككەوتنی سێقۆڵییان كردوەو ئەگەر ئەم رێككەوتنە بكەوێتە بواری جێبەجێكردن، بۆ یەكەمجار دەبێت لەدوای كەوتنی رژێمی سەددامەوە حكومەتی هەرێم نەوت رادەستی بەغداد بكات. لەبارەی پرسی داهاتە نانەوتییەكانیشەوە، وا رێككەوتن كراوە وەكو مانگەكانی پێشوو هەرێم مانگانە 120 ملیار دینار رادەستی بەغداد بكات تا ئەوكاتەی لیژنە یاساییەكان ناكۆكییەكان لەبارەی داهاتە نانەوتییەكانی كوردستان بەلادا دەخەن. لەلایەکى دیکەوە خالید شوانی، وەزیری دادی عێراق رایگەیاند، رێککەوتنی گشتی لەسەر دۆسییەکانی نەوت لەنێوان هەولێر و بەغداد کراوە. هاوکات ئاشکرای کرد کە ئەنجوومەنی وەزیران بڕیاری خەرجکردنی مووچەی مانگی تەممووزی داوە، لە بەرامبەردا هەرێمی کوردستان پابەند دەبێت بە ناردنی 120 ملیار دینار لە داهاتی نانەوتی. وەزیری داد ئاماژەی بەوەکرد، "لەسەر کۆی دۆسییەکانی نەوت رێککەوتن لەنێوان هەولێر و بەغداد کراوە." هەروەها رایگەیاند، کە "رێککەوتنی سێقۆڵی" لە نێوان حکومەتی هەرێمی کوردستان و حکومەتی فیدراڵ و کۆمپانیاکانی نەوت بۆ دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان کراوە و لەگەڵ ئەنجوومەنی دەوڵەتیش لەبارەی داهاتی نانەوتی لەسەر خەت بوون. خالید شوانی باسی لە رۆڵی وەزیرە کوردەکان کرد، کە لەگەڵ شاندی هەرێمی کوردستان لەسەر خەت بوون و رۆڵێکی نێوەندگیریان بینیوە لەسەر پێویستی خەرجکردنی مووچەی مووچەخۆران. گوتیشی، "لە کۆبوونەوەکەشدا بڕیار لەسەر خەرجکردنی مووچەی مانگی تەممووزی مووچەخۆران درا چونکە بەرەوپێشچوون لەسەر مەلەفی نەوت هەیە."
خالید شوانی، وەزیری دادی عێراق رایگەیاند، رێککەوتنی گشتی لەسەر دۆسییەکانی نەوت لەنێوان هەولێر و بەغداد کراوە. هاوکات ئاشکرای کرد کە ئەنجوومەنی وەزیران بڕیاری خەرجکردنی مووچەی مانگی تەممووزی داوە، لە بەرامبەردا هەرێمی کوردستان پابەند دەبێت بە ناردنی 120 ملیار دینار لە داهاتی نانەوتی. وەزیری داد ئاماژەی بەوەکرد، "لەسەر کۆی دۆسییەکانی نەوت رێککەوتن لەنێوان هەولێر و بەغداد کراوە." هەروەها رایگەیاند، کە "رێککەوتنی سێقۆڵی" لە نێوان حکومەتی هەرێمی کوردستان و حکومەتی فیدراڵ و کۆمپانیاکانی نەوت بۆ دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان کراوە و لەگەڵ ئەنجوومەنی دەوڵەتیش لەبارەی داهاتی نانەوتی لەسەر خەت بوون. خالید شوانی باسی لە رۆڵی وەزیرە کوردەکان کرد، کە لەگەڵ شاندی هەرێمی کوردستان لەسەر خەت بوون و رۆڵێکی نێوەندگیریان بینیوە لەسەر پێویستی خەرجکردنی مووچەی مووچەخۆران. گوتیشی، "لە کۆبوونەوەکەشدا بڕیار لەسەر خەرجکردنی مووچەی مانگی تەممووزی مووچەخۆران درا چونکە بەرەوپێشچوون لەسەر مەلەفی نەوت هەیە." سەبارەت بە داهاتە نانەوتییەکانی هەرێمی کوردستان، وەزیری داد روونیکردەوە، "شیکردنەوەی جیاواز هەیە بۆ ئەو ماددانەی بابەتی داهاتی نانەوتی هەرێمی کوردستان رێکدەخات، بۆیە بڕیار دراوە هاوشێوەی مانگەکانی دیکە حکومەتی هەرێمی کوردستان پابەند بێت بە ناردنی 120 ملیار دینار بۆ حکومەتی فیدراڵی، و لە بەرامبەریشدا حکومەتی فیدراڵی مووچەی مانگی حەوت خەرج دەکات."
سەرچاوەیەکی ئەمنی بەرپرس ڕایدەگەیەنێت، باوک و کوڕێک لە قەزای کفری کوژران و گومان دەکرێت کوشتنەکەیان پەیوەندی بە دۆسیەی کوشتنی ئەکبەری حاجی رۆستەمەوە هەبووبێت. سەرچاوە ئەمنییەکە کە نەیویست ناوی ئاشکرا بکرێت، ڕاگەیاند: ئەو کەسەی کوژراوە گوایە پێشتر مامەڵەی کڕین و فرۆشتنی لەگەڵ ئەکبەری حاجی رۆستەم دا هەبووە و هەڕەشەی لێکردووە. سەرچاوەکە دەڵێت: کوژراوەکان کەسوکاری ئەو کەسانەن کە وەک دەوترێت بە تۆمەتی کوشتنی ئەکبەر حاجی رۆستەم دەستگیرکراون. سەرلەبەیانی ئەمڕۆ، هەواڵی دەستگیرکردنی بکوژی ئەکبەر حاجی ڕۆستەم لە شاری بەغداد بڵاوکرایەوە، کە وەک باس دەکرێت کەسێک بووە کە پێشتر زەوی لێ بەکرێگرتووە. ئەکبەر حاجی ڕۆستەم، کەسایەتی ناسراو و کادیری دیاری پارتی دیموکراتی کوردستان لە گەرمیان، پێرێ ئێوارە لە گوندەکەی خۆی (ئۆمەربل) کوژرا.
سەرۆککۆماری عێراق رایگەیاند، عێراق دۆخی ئاسایی خۆی لەنێو کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و پەیوەندییەکانی لەگەڵ وڵاتانی دراوسێدا گەڕاندووەتەوە، سیاسەتی هاوسەنگی و کرانەوە و هاندانی دیالۆگ بۆ چارەسەرکردنی ناکۆکییەکان پەیڕەو دەکات. هەروەها جەختی کردەوە، وڵاتەکەی پشتگیری لە پرۆسەی ئاشتی لە تورکیا و دەستپێشخەریی وازهێنانی پەکەکە لە چەک دەکات. لەتیف جەمال رەشید، سەرۆککۆماری عێراق ئەمڕۆ چوارشەممە 24ی ئەیلوولی 2025، لە گوتارەکەیدا لەبەردەم کۆبوونەوەی گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان لە 80یەمین خولیدا، سوپاس و پێزانینی عێراق و خەڵکەکەی بۆ رۆڵی نەتەوە یەکگرتووەکان لە پشتگیریکردن و بەرگریکردن لە سیستمی دیموکراسی دەربڕی. سەرۆککۆماری عێراق ئاماژەی بەوە دا، "رێکخراوە نێودەوڵەتییەکە باشترین یارمەتیدەر بووە بۆ عێراقییەکان لە مافە دیموکراسییەکاندا و لە سەروویانەوە هەڵبژاردنەکان، کە عێراق خۆی بۆ بەڕێوەچوونی لە داهاتوویەکی نزیکدا ئامادە دەکات، بۆ دڵنیابوون لە گواستنەوەی ئاشتییانەی دەسەڵات، لەگەڵ دەسەڵاتی دادوەری کار دەکەین بۆئەوەی هەڵبژاردنەکان ئازاد و بێگەرد و شەفاف بن." لەتیف رەشید تیشکی خستە سەر ئەوەی، "عێراق بە پشتیوانیی دۆستان توانیویەتی بەسەر مەترسیدارترین هەڕەشەی تیرۆریستیدا سەربکەوێت، کە جیهان بەخۆیەوە بینیبێت." داواشی کرد، "رووبەڕووبوونەوەی تیرۆر وەکو یەک دۆخ بێت، کە نابێت جیاوازی لەنێوانیاندا بکرێت و پێویستە لەگەڵ پارەدارکەران و پاڵپشتیکارانی تیرۆر بە پارە و چەک لێپرسینەوە بکرێت." هەروەها جەختی لە بەردەوامبوونی هەوڵەکان بۆ گەڕاندنەوەی ئاوارەکان، هەڵوەشاندنەوەی کەمپەکان و گەڕاندنەوەی خێزانەکان بۆ ناوچەکانی خۆیان کردەوە، ئاماژەی بە پابەندبوونی عێراق بۆ دابینکردنی دادپەروەری و پاراستنی فرەیی کۆمەڵایەتی کرد. سەرۆککۆمار باسی لە هەوڵەکانی عێراق کرد بۆ گەیشتن بە گەشەپێدانی ئابووری و کۆمەڵایەتیی بەردەوام و کەمکردنەوەی پشتبەستن بە نەوت، لەگەڵ دابینکردنی هەلی وەبەرهێنانی گرنگ لە بوارەکانی ئاو، کارەبا و ژێرخانی ئابووریدا. هەروەها گوتیشی، عێراق یەکێکە لەو وڵاتانەی زۆرترین زیانی بەهۆی گۆڕانکارییەکانی کەشوهەواوە بەرکەوتووە، بۆیە داوای لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی کرد لەم دۆسیەیەدا پشتگیریی بکەن، چونکە کەمبوونەوەی سەرچاوەکانی ئاو ئاستەنگێکی گەورەیە و عێراق هەوڵی گەیشتن بە لێکتێگەیشتنی لەگەڵ ئێران و تورکیا داوە لەبارەی دابەشکردنی ئاوی دیجلە و فوراتەوە. لەبارەی دۆخی فەلەستینەوە، سەرۆککۆماری عێراق پێیوابوو، دامەزراندنی دەوڵەتی سەربەخۆی فەلەستین تاکە رێگەیە بۆ دابینکردنی ئاسایش و سەقامگیری لە ناوچەکە و جیهاندا. هەروەها پێشوازیی لە دانپێدانانی نێودەوڵەتیی بەربڵاو بە دەوڵەتی فەلەستین کرد و سەرکۆنەی دەستدرێژییەکانی ئیسرائیلی بۆسەر وڵاتانی ناوچەکە کرد، کە دوایینیان بەئامانجگرتنی قەتەر بوو. لەتیف رەشید جەختی لە رەتکردنەوەی بەکارهێنانی ئاسمانی عێراق کردەوە بۆ پێشێلکردنی سەروەرییەکەی یان هەڕەشەکردن لە ئاسایشی هاووڵاتییانی. هەروەها دووپاتی کردەوە، عێراق سیاسەتی هاوسەنگی، کرانەوە و هاندانی دیالۆگ بۆ چارەسەرکردنی ناکۆکییەکان و چەسپاندنی ئاشتی لە ناوچەکەدا پەیڕەو دەکات. ئاماژەی بە پشتگیریی پرۆسەی ئاشتی لە تورکیا و دەستپێشخەریی وازهێنانی پەکەکە لە چەک کرد و هەڵوێستی بنەڕەتیی عێراقی دووپات کردەوە، کە لەسەر رێزگرتن لە دراوسێیەتیی باش لەگەڵ دەوڵەتی کوێتدا بنیاد نراوە.
