داهاتی سنووری سلێمانی سێ هەفتەیە بەردەوامە لەدابەزین

بەپێى ڕاگەیەندراوێکى وەزارەتى دارایی حکومەتى هەرێم، ئەمرؤ لیستی مووچەی مانگی تەمووز ڕادەستی وەزارەتی دارایی حکومەتی فیدراڵ کرا. لەڕاگەیەندراوێکێدا وەزارەتى ناوبراو دەلێت: ڕۆژی یەک شەممە ( ٣ ی ئابی٢٠٢٥ ) لیستی مووچەی مانگی تەمووزی فەرمانبەران و مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان لەلایەن تیمی تەکنیکی وەزارەتی دارایی و ئابووری هەرێمی کوردستانەوە ڕادەستی فەرمانگەی ژمێریاری وەزارەتی دارایی حکومەتی فیدراڵ کرا.  ناردنى لیستى موچەى مانگى حەوت لەکاتێکدایە، وەزارەتی دارایی و ئابووریی هەرێمی کوردستان داهاتی نانەوتی مانگی شەش کە بڕی 120 ملیار دینارە ئامادەکردووە و چاوەڕێی بڕیارە تاوەکوو بخرێتە سەر هەژماری بانکیی وەزارەتی دارایی عێراق.  حکومەتی هەرێمی کوردستان، پابەندییەکانی خۆی بۆ خەرجكردنی مووچەی مانگی شەش جێبەجێکردووە، لیستی مووچەی مانگی شەش و حەوت و تەرازووی پێداچوونەوەی مانگی شەشی ڕادەستکردووە، لە ئێستادا داهاتی نانەوتی ئامادەکردووە و ڕژدە لەسەر جێبەجێکردنی ئەو لێکتێگەیشتنەی لەگەڵ بە‌غدا کراوە، ئەمە لە کاتێکدایە سەرۆكوەزیرانی عێراق، لە نوێترین هەڵوێستیدا سەبارەت بە جێبەجێكردنی ناوەڕۆكی لێكتێگەیشتنەكە ڕایگەیاندووە كە، ڕێككەوتنەكە تەنیا بۆ مانگێك بووە نەك دوو مانگ.

سەرۆکی حکوومەتی هەرێمی کوردستان جەخت لە گرنگیی جێبەجێکردنی ڕێککەوتنامەی شنگال دەکاتەوە و بە پێویستیشی دەزانێت، حکوومەتی عێراق ئێزدییەکان قەرەبوو بکاتەوە. یەکشەممە، 03ـی ئابی 2025، مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکوومەتی هەرێمی کوردستان، لە ساڵیادی کۆمەڵکوژیی ئێزدییان، پەیامێکی بڵاوکردەوە.  لە پەیامەکەی سەرۆک وەزیران مەسرور بارزانیدا هاتووە "لە ساڵیادی داگیرکردنی شنگال و جینۆسایدکردنی خوشک و برایانی ئێزدی لەلایەن تیرۆریستانی داعشەوە؛ بە ڕێزەوە یادی شەهیدانی ئەو کۆمەڵکوژییەی تیرۆریستانی داعش دەکەینەوە کە زام و برینێکی قووڵ و ساڕێژ نەبووە لە مێژووی گەلی کوردستان و مرۆڤایەتی بە گشتی." سەرۆکی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە یادی ئەم 'کارەساتەدا' بە پێویستی دەزانێت "بەڕێزەوە یادی گیانفیدایی و قوربانیدانەکانی پێشمەرگە قارەمانەکانی کوردستان بکەینەوە کە بە سەرکردایەتیی جەنابی سەرۆک بارزانی، شنگال و دەوروبەریان ئازاد کرد، هەروەها سوپاسی هەڵوێستی جوامێرانەی خەڵکی کوردستان بە گشتی و پارێزگەی دهۆک و دەڤەری بادینان بەتایبەتی دەکەین لە بەهاناوەچوون و یارمەتیدانی خوشک و برا ئێزدییەکانمان." مەسرور بارزانی جەخت لەوە دەکاتەوە "حکوومەتی هەرێمی كوردستان بەردەوامە لە هەوڵ و کارکردنی بۆ ئازادکردن و گەڕاندنەوەی هەموو ئەو ڕفێندراوانەی کە تا ئێستا ئازاد نەکراون و دۆزینەوە و دیاریکردنی چارەنووسی بێسەروشوێنکراوان. هەروەها درێژەدان بە پاڵپشتیی داراییی ڕزگاربووان و هاوکاریکردن و یارمەتیدانی خوشک و برا ئێزدییەکانمان ئەوانەی بەهۆی ئاسایینەبوونەوەی دۆخی شنگال و دەوروبەری، هێشتا هەر لە کەمپەکاندا دەژین و نەیانتوانیوە بگەڕینەوە ناوچەکانیان." سەرۆک وەزیرانی هەرێمی کوردستان دووپاتی دەکاتەوە "پێویستە حکوومەتی فیدراڵ ئەرک و بەرپرسیاریەتیی خۆی جێبەجێ بکات و خوشک و برا ئێزدییەکانمان قەرەبوو بکاتەوە و یارمەتی ئاوارەکان بدات و زەمینە خۆش بکات بۆ ئەوەی بە سەربەرزی بگەڕێنەوە بۆ ناوچەکانیان، ئەویش لە ڕێگەی جێبەجێکردنی ڕێککەوتننامەی شنگال و دەرچوونی هێزە چەکدار و ملیشیاکان لە دەڤەرەکە و گەڕانەوەی ئاشتی و ئاسایش بۆ ناوچەکە." مەسرور بارزانی باسی لەوەش کردووە "بە داخەوە بەهۆی جێبەجێنەکردنی ڕێککەوتننامەی شنگال و بەهۆی ئەو دۆخە نەخوازراوەی لە دوای ئازادکردنیەوە بەسەر شنگالدا سەپێنراوە، نەتوانراوە ئاوەدان بکرێتەوە و خزمەتگوزاریی پێویست پێشکەشی خەڵکی ئەو دەڤەرە بکرێت." ئەمڕۆ 11 ساڵ بەسەر کۆمەڵکوژیی ئێزدییەکان تێ دەپەڕێت؛ لە هێرشی ڕێکخراوی تیرۆریستیی داعشدا بۆ سەر شنگال لە 3ـی ئابی ساڵی 2014، داعش کوردانی ئێزدیی کۆمەڵکوژ کرد و شەش هەزار و 417 کەسیشی ڕفاند. تا ئێستا سێ هەزار و 591 کوردی ئێزدی لە دەست داعش ڕزگارکراون و چارەنووسی دوو هەزار و 500ـی دیکەش نادیارە و هەوڵی ڕزگارکردنیان دەدرێت.

ناوەندی راگەیاندنی هێزەکانی سوریای دیموکرات لە بەیاننامەیەكدا، ئەو بانگەشانە رەتدەکاتەوە کە لەلایەن كارگێڕی راگەیاندن و پەیوەندییەکانی وەزارەتی بەرگری حکومەتی سوریا بڵاوكراوەتەوە، سەبارەت بەوەی گوایە پێگەکانی لەلایەن هێزەکانمانەوە روبەڕوی هێرش بووەتەوە، بەپێچەوانەوە گروپە نا ڕێخراوەكان (بێ دیسپلینەکان) کە لە چوارچێوەی ریزەکانی هێزەکانی حکومەتی سوریادا کاردەکەن، ئەوانەن بەردەوامن لە دوژمنكارییە دووبارەکانیان لەشوێنەكانی بەرکەوتن لە ناوچەی دێرحافر، هەروەك ئەوەی ئێوارەی دوێنێ شەممە روویدا، کاتێک ئەم گروپانە بەبێ پاساو زیاتر لە دە گولە تۆپیان ئاڕاستەی شوێنی نیشتەجێبونی هاوڵاتیانیان كرد، لە بەرامبەردا هێزەکانمان مافی تەواوی خۆیان لە بەرگریکردن و وەڵامدانەوەی سەرچاوەی هێرشەكان بەکارهێناوە. لە بەشێكی تری بەیاننامەكەی هەسەدەدا هاتووە: هەوڵەکانی وەزارەتی بەرگری بۆ شێواندنی راستییەکان و چەواشەکردنی رای گشتی خزمەت بە ئاسایش و سەقامگیری ناکات، لەكاتێكدا هێزەکانمان لە بەرامبەر هێرش و ئیستفزازە دووبارەبووەکانی ئەو گروپان ئەوپەڕی دانبەخۆگرتنی نیشانداوە، بەتایبەت كە ئەم گروپانە لە ماوەی رابردوودا بەردەوام بوون لە هەڵکەندنی خەندەق و گواستنەوەی چەکدارەکان، بەمەش نیازی خۆیان بۆ هەڵكشاندنی دۆخەكە سەلەماندووە. هەسەدە دەشڵێت: لە کاتێکدا ئێمە جەخت لەسەر پێویستی رێزگرتن لە هێوربونەوەی دۆخەكە دەکەینەوە، داوا لە دەزگا پەیوەندیدارەکانی حکومەتی سوریا دەکەین بەرپرسیارێتی خۆیان لە ئەستۆ بگرن و، کۆنترۆڵی ئەو گروپە بێ دیسپلینانە بكەن کە لە ژێر کۆنترۆڵیاندا کاردەکەن. بەیاننامەكەی هەسەدە دوای ئەوەدێت،  وەزارەتی بەرگری سوریا لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاند: هێزەکانی سوریای دیموكرات بە شێوەیەکی نابەرپرسیارانە و بە هۆکارێکی نادیار، هێرشی موشەکیان ئەنجامداوە، كە ماڵی هاوڵاتیانی لە گوندی "ئەلکەیاریە" و دەوروبەری  گوندەواری منبج کردووەتە ئامانج، کە بووەتە هۆی برینداربوونی 4 ئەندامی سوپا و 3 هاوڵاتی مەدەنی و هێزەکانی سوپا وەڵامی سەرچاوەی ئەو هێرشانەیان داوەتەوە.

پەیمانگەی کوردی بۆ هەڵبژاردن، لەڕروانگەی هەستکردن بە بەرپرسیارێتی، دە ژمارەی لە پەیڕەوەکانی هەڵبژاردنەکەی لە زمانی عەرەبییەوە وەرگێڕاوەتە سەر زمانی کوردی، بە ئامانجی بڵاوکردنەوەی فەرهەنگ و رۆشنبیریی هەڵبژاردن لە کۆمەڵگەی کوردیدا و هاوکات هاندانێکیش بێت بۆ کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکان بەوەی لەمەودوا گرنگی زیاتر بە  زمانی کوردی بدات لە بڵاوکراوەکانی خۆیدا. کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکان بەرمەبنای چێوەی یاسایی هەڵبژاردنەکە و بە مەبەستی رێکخستن و رووماڵکردنی رەهەندەکانی پرۆسەی هەڵبژاردنەکە ژمارەیەک پەیڕەوی تایبەت بە نوێکردنەوەی تۆماری دەنگدەرانی بایۆمەتری و هاوبەشەکانی پرۆسەی هەڵبژاردن دەرچوواندووە. وا بڕیارە رۆژی 11ی تشرینی دووەمی 2025 هەڵبژاردنی شەشەمین خولی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە هەژدە بازنەی هەڵبژاردن (پارێزگا)دا بەڕێوەبچێت بە سیستمی هەڵبژاردنی لیستی کراوەی نوێنەرایەتی رێژەیی و کردەی گۆڕینی دەنگ بۆ کورسی بە شێوازی سانتلیگۆی هەموارکراو دەبێت بە پلەی (1,7). بۆ زانیارى زیاتر لەسەر ئەم بایەتە سەردانى ئەم ئەم لینکە بکە... https://kielection.wordpress.com/2025/07/31/%d9%be%db%95%db%8c%d9%85%d8%a7%d9%86%da%af%db%95-%d9%be%db%95%db%8c%da%95%db%95%d9%88%db%95%da%a9%d8%a7%d9%86%db%8c-%d8%a6%db%95%d9%86%d8%ac%d9%88%d9%85%db%95%d9%86%db%8c-%da%a9%db%86%d9%85%d8%b3/  

پۆلیسى سلێمانى بڵاویکردەوە، تۆمەتبارێک خۆى رادەستى هێزەکانى پۆلیس کردووە، کە هەستاوە بە کوشتنى خوشکەکەى خۆى. ڕووداوەکە نیوەڕۆى ئەمڕۆ گەڕەكی شێخ عەبدولقادرى چوێسە لەشاری سلێمانی روویدا و بە گوێرەى قسەى کەسە نزیکەکانى، ئەو ژنەى کوژراوە، کارمەندى هێزێکى ئەمنى بووە لە هەولێر دەوامى کردووە دەقى ڕاگەیەندراوەکەى پۆلیس.. لەسەر دۆسیەی كوشتنی خوشكەكەی خۆی ، تۆمەتبارێك خۆی ڕادەستی هێزەكانی پۆلیس كرد دوای ئەوەی نیوەڕۆی ئەمڕۆ هێزەكانی پۆلیسی سلێمانی ئاگادار كرایەوە لە بوونی ڕوداوێكی كوشتن لە گەڕەكی شێخ عبدالقادری چوێسە لەشاری سلێمانی ، دەستبەجێ‌ مەفرەزەكانی پۆلیسی سلێمانی گەیشتنە شوێنی ڕووداوەكەو كەشف و هێڵكاری شانۆی تاوان ئەنجامدرا. بەبڕیاری بەڕێز دادوەر هێزەكانی بەشی پۆلیسی نەهێشتنی تاوان ، پۆلیسی فریاكەوتنی سلێمانی و مەفرەزەكانی دەزگای ئاسایشی هەرێم بەدواداچوونەكانیان دەستپێكرد بۆ دۆزینەوەو دەستگیركردنی تۆمەتبار ، سەرئەنجام تۆمەتبار خۆی ڕادەستی هێزەكانی پۆلیسی سلێمانی كرد . لە ئێستادا تۆمەتبار ( ت ، س ،أ ) بەبڕیاری بەڕێز دادوەرو بەتۆمەتی كوشتنی خوشكەكەی خۆی ، بەپێی ماددەی 406 لە یاسای سزادانی عیراقی ڕاگیراوەو لێكۆڵینەوە لە ڕووداوەكە بەردەوامە . بەڕێوەبەرایەتی پۆلیسی پارێزگای سلێمانی

جێگری سەرۆکی پەرلەمانی عێراق رایگەیاند، "گوشارێک هەیە بۆئەوەی پەلە بکرێت بۆ هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان و خەرجکردنی مووچە." شاخەوان عەبدوڵڵا، جێگری سەرۆکی پەرلەمانی عێراق رایگەیاند، بەبێ بڕیاری دادگەی فیدراڵی مووچەی مانگی پێنج خەرجکرا، "دەبێت مووچەکانی مانگەکانی شەش و حەوتیش خەرجبکرێت." بە گوتەی جێگری سەرۆکی پەرلەمانی عێراق، دروستبوونی هەر گرفتێک بۆ مووچە "سیاسییە" و لەبارەی رادەستکردنی 120 ملیار دیناری داهاتی نانەوتیی هەرێمی کوردستانیش گوتی، "حکومەتی هەرێمی کوردستان هەموو ئامادەییەکی هەیە بۆ جێبەجێکردنی بڕگەکانی رێککەوتنەکە وەکو خۆی." شاخەوان عەبدوڵا جێگری سەرۆكی پەرلەمانی عێراق، ئەوەشى وت حكومەتی هەرێمی كوردستان بەفەرمی بەغدادی ئاگاداركردووە كە ئامادەیە نەوت رادەستبكات.  ئەوەش دەخاتەڕوو ئەمڕۆ لەگەڵ باڵیۆزی ئەمریكا كۆبوونەوەمان هەبوو، ئەوانیش پێیانوایە چیتر نابێت حكومەتی فیدراڵی موماتەڵە بەم بابەتەوە بكات، فشارێك هەیە بۆ ئەوەی پەلە بكرێت لە هەناردەكردنەوەی نەوت و خەرجكردنی موچەی هەردوو مانگەكە.  لەسەرەتاوە هیچ بیانوویەك نەبووە بۆ بڕینی موچە، ئەوەی كە هەبووە سیاسییە، ئێستاش سیاسییە، ئەگەر بەبیرتان بێت ئەیانوت دادوەرەكانی دادگای فیدراڵی لێرە نین، دەبێت دادگای فیدراڵی پێمان بڵێ لە دەرەوەی یاسا چی بكەین! كەچی بەبێ دادوەرەكانیش موچەی مانگی پێنجیان نارد.  حكومەتی عێراق خۆیان سەیری بەرهەمی كێڵگەكانی هەرێمی كوردستانیان كردووە، خۆیان ئەزانن چ گروپێك كێڵگەكانی هەرێمی كردوەتە ئامانج.. ئێمەش ناوی ئەو گروپانەمان بە وردەكارییەوە لایە، بۆیە موحاسەبەی ئەوان بكەن نەك خەڵكی كوردستان.  بۆ ئەم قۆناغە چەنێك نەوت هەبێت هەرێمی كوردستان ئەوەندە رادەست دەكات. هەندێك یاسا هەیە بۆ توێژێكی دیاریكراوە، بەڵام زیانەكەی بۆ هەموو عێراقە، ئەم پەیامە سوننەو شیعەكانیش لێی تێگەیشتوون. دەرچواندنی پرۆژەیاسای حەشدی شەعبی مەترسی گەورە دروست دەكات لەسەر عێراق و پەیامی لایەنی تریش لەسەر ئەم بابەتە روونە، بۆیە ئێمە پێمان وایە كاتی ئەوە نییە ئەم یاسایە دەرچێت.

  سەڵاحەدین دەمیرتاش هاوسەرۆکی پێشووتری هەدەپە لە زیندانی ئەدیرنەوە پەیامێکی بڵاوکردەوە و داوای ئاشتی و یەکسانیی بۆ تورکیا کرد. دەمیترتاش دەڵێت، جگە لە چەکدانان هیچ رێگەیەکی دیکە نیە بۆ ئاشتی لە تورکیا. عومەر فاروق پەرلەمانتاری دەم پارتی دوای سەردانی بۆ زیندان و چاوپێکەوتنی دەمیرتاش، پەیامەکەی لە هەژماری سۆشیال میدیای خۆی بڵاوکردەوە. دەمیرتاش لە پەیامەکەیدا گوتوویەتی هەمووان بە بێ ماندووبوون بەردەوام دەبین لە خەبات بۆ دادپەروەری راستەقینە، یەکسانی و دیموکراسی و بەردەوام دەبین لە گوتنەوەی ئاشتی. دەمیرتاش هیوای داهاتوویەکی باشتری بۆ تورکیا خواستووە و گوتوویەتی بەردەوام دەبێت لە پێشکەشکردنی هاوکارییەکانی بۆ هەمیشەییکردنی ئاشتی. دەمیرتاش لە پەیامەکەیدا هیواخوازە، بە ئاشتی لاپەڕەیەکی نوێ لە تورکیا بکرێتەوە و زەمینەیەکی زۆر بەهێزتر بۆ بونیاتنانی داهاتوویەکی رووناک پێکەوە دروستبێت.  

هاوسەرۆکایەتی کۆنسەی بەڕێوەبەری کۆما جڤاکێن کورستان -کەجەکە، ڕایدەگەیەنێت درووسترین چارەسەر بۆ دەوڵەتی عێراق ئەوەیە پرسی شنگال لەسەر بنەمای مسۆگەرکردنی خۆبەڕێوەبەری و خۆپاراستنی گەل چارەسەر بکرێت. کەجەکە قووربانیانی کۆمەڵکووژی ٣ـی ئابـی بە بیرهێنایەوە و ڕایگەیاند، مێژوو نەک بە تەنها کۆمەڵکووژی، هاوکات بەرخۆدانی گەلی شنگالیشی نووسییەوە، ئەم بەرخۆدانە بە پێشەنگایەتی گەنجان و ژنان لە ڕێگەی پڕۆسەی “ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتیک”ـەوە گەلی ئێزدی بەرەو ئازادی دەبات. هاوسەرۆکایەتی کۆنسەی بەڕێوەبەری کۆما جڤاکێن کورستان -کەجەکە، لە ١١هەمین ساڵیادی فەرمانی ٣ـی ئابی ٢٠١٤ـی سەر شنگال، کە چەتەكانی داعش بە دڕندانەترین شێوە لەسەر کۆمەڵگەی ئێزدی ئەنجامیاندا، ڕاگەیانداوێکی بڵاوکردەوە. دەقی بەیاننامەکەی هاوسەرۆکایەتی کۆنسەی بەڕێوەبەری کۆما جڤاکێن کورستان -کەجەکە بەم شێوەیەیە: “ماوەی ١١ ساڵ بەسەر کۆمەڵکووژی شنگال تێپەڕدەبێت، کە لە ٣ـی ئابی ٢٠١٤دا لە لایەن چەتەکانی داعشەوە ئەنجام درا و لە لایەن گەلی ئێزدییەوە وەک فەرمانی ٧٤هەمین ناو دەهێندرێت. وێڕای ئەوەی ١١ ساڵ بەسەر کۆمەڵکوژییەکەدا تێپەڕبووە، هێشتایش ژانی ئەم کۆمەڵکوژییە کە گەلی ئێزدی ئەزموونی کردووە زیندووە و برینەکانی ساڕێژ نەبووە. ڕووداوێک کە گەلی ئێزدی لە ٣ـی ئابدا لە شنگال ئەزموونی کرد، دڵی مرۆڤ ئازار دەدات، بەشێوەیەک دڵتەزێن و شەرمهێنەر و بەرگەنەگیراوە. بە هەزاران ئێزدی کوژران، بە هەزاران ژن ڕفێندران و لە بازارەکاندا وەک کۆیلە مامەڵەیان پێوەکرا، دووچاری دەستدرێژی کرانەوە، ماڵ و موڵکی ئێزدییەکان تاڵان کرا، بە سەدان مرۆڤ، منداڵ و پیرەمێرد لە ترسی کۆمەڵکووژیی هەڵهاتنە چۆڵەوانییەکان و بە هۆی برسێتی و تینوویەتییەوە گیانیان لە دەستدا. هێشتاش بە هەزاران ژنی ئێزدی بێسەروشوێنن، بەدەیان گۆڕی بەکۆمەڵ هەڵنەدراونەتەوە. ئەو ڕووداوەی گەلی ئێزدی لە سەدەی بیست و یەک کە مرۆڤایەتی بە پێشکەوتنەکانییەوە شانازی دەکات، بە هەموو شێوەیەک بووە شەرمەزاری مرۆڤایەتی. جارێکی دیکە کۆمەڵکووژی شنگال شەرمەزار دەکەینەوە، کە یەکێکە لە دڕندەترین کۆمەڵکوژییەکانی مێژووی مرۆڤایەتی.  هەروەها داعش و هەموو ئەو هێزانە شەرمەزار دەکەین کە پاڵپشتییان دەکردن.  بە ڕێز و حورمەتەوە قوربانیانی کۆمەڵکوژی شنگال یاد دەکەینەوە و دیسانەوە دیاری دەکەین لە قوڵای دڵەوە ئازاری گەلی شنگال دەکێشین و هەمووکاتێک لەسەر ڕێگەی تێپەڕاندنی فەرمانەکان و پێکهێنانی ئازادییان هاوشانیان دەبین. بەداخەوە پێشمەرگەکانی پەدەکە و سوپای عێراق کە بەرپرسیاری ئاسایشی شنگال بوون، گەلی شنگالیان بۆ داعش جێهێشت و ئەمەش بووە هۆکاری لێکەوتنەوەی تراژیدیایەکی گەورە. وێڕای هەموو ئەم ئازارانە، ڕەخنەکردن و لێپرسینەوەیەکی کردەیی ئەنجام نەدراوە، بەڵام پێویستە بزانرێت پەڕەکانی مێژوو ئەم دڕندەی و شەرمەزارییە مەزنەی تۆمار کردووە. داعش و هێزەکانی پشتەوەیان ئامانجیان بوو بە تەواوەتی گەلی ئێزدی لەناوبەرن، بەڵام ئەم پلانە لە سایەی دەستوەردانی مێژوویی گرووپێکی کەمی گەریلا لە چیاکانی شنگال و بەرخۆدانی گەلی شنگال، بە تایبەت ژنان و گەنجان بەتاڵ کرایەوە. هێرشە قڕکارییەکە لە ئەنجامی بەرخۆدانی گەریلا و گەلی شنگال بە تەواوەتی پوچەڵ کرایەوە و بە سەدان ڕۆڵەی ئێزدی لە بەرەی بەرخۆدانی دژ بە داعشدا هاوشانی گەریلا جێگەیان گرت و شەهید بوون. بەڕێز و حورمەتەوە یادی گەریلا و کچ و کوڕە ئێزدییەکان شەهیدبووەکان دەکەیەنەوە  و لەئاست بیرهێنانەوەیاندا بەژنمان دادەنەوێنینەوە. ئەم هەڵوێست و هێڵی تێکۆشانە شکۆمەنددارە نەک بە تەنها ڕێگەی لە کۆمەڵکووژییەکی مەزن گرت، هاوکات بناغەی هەبوونی گەلی شنگالی بە زمان، باوەڕ، چاند و ناسنامەی خۆیەوە هێنایەئاراوە و پەرەی بە خۆپاراستنێک دا کە جارێکی دیکە کۆمەڵکووژییان بەسەردا نەیتەوە. تێکۆشانی گەلی شنگال، کە دووچاری کۆمەڵکوژی ببوونەوە و ئەزموونی ئازارێکی مەزنی کرد، بۆئەوەی جارێکی دیکە دووچاری کۆمەڵکووژی لەو شێوەیە نەیەتەوە، زۆر مافدار و ڕەوایە. لەگەڵ ئەوەی دۆزی خۆپاراستن و خۆبەڕێوەبردنی گەلی شنگال جێگەی نەگرتووە، بە تایبەت لەدژی ڕاوەستەکردن جێگەی قبوڵ کردن نییە و بەهیچ شێوەیەک وەک نیازپاکی شرۆڤە ناکرێت. گەلی ئێزدی لە تەواوی مێژوودا بە هۆی ناسنامە و باوەڕەکەیەوە دووچاری کۆمەڵکووژی بووەتەوە، لە ئێستادا بوونە خاوەن خۆبەڕێوەبەرییەک و هێزی خۆپارێزی پێشلکردنی مافی هیچ کەسێک نییە. بەتەواوەتی خواستێکی ڕەوایە، پێداویستییەکی سرووشتی مرۆڤبوون و کۆمەڵگەیبوونە. دژایەتیکردنی خواستەکانی گەلی شنگال هیچ بنەمایەکی ڕەوا، یاسایی، مافدار و کۆمەڵایەتی نییە. بە پێچەوانەوە خواستەکانی گەلی شنگال لە ڕووی یاسای نێونەتەوەیی، یاسا و مافە بنەڕەتییەکانی مرۆڤ، لە ڕووی بەها گەردوونییەکانی مرۆڤایەتی، ئەخلاق و ویژدانییەوە پێویستە پشتوانیکردنە. درووسترین چارەسەر بۆ دەوڵەتی عێراق ئەوەیە پرسی شنگال لەسەر بنەمای مسۆگەرکردنی خۆبەڕێوەبەری و خۆپاراستنی گەل چارەسەر بکرێت. ڕێگەی درووست چارەسەرکردنی لەم شێوەیەیە هاوکات پێویستییەکی دەستووری بنەڕەتی عێراقە. جارێکی دیکە قوربانییەکانی کۆمەڵکوژی ٣ـی ئاب بەبیردەهێنینەوە و لە قوڵای دڵەوە سڵاو لە گەلی گەلی شنگال دەکەین کە لەبەرانبەر ئەم هێرشە دڕندانەیە بەرەنگار بوونەوە و خۆیان پاراست. مێژوو نەک بە تەنها کۆمەڵکوژی، هاوکات بەرخۆدان و قارەمانێتی گەلی شنگالیشی نووسییەوە. لەوباوەڕەداین ئەم بەرخۆدانە بە پێشەنگایەتی گەنج و ژنان لە ڕێگەی پرۆسەی “ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتیک”ەوە گەلی ئێزدی بەرەو ئازادی دەبات.”

فەرماندەی گشتی هەسەدە، جەختیی لەوە کردەوە کە کۆمەڵگەی سوریا تەنیا لە ڕێگەی لامەرکەزییەوە دەتوانێت دیموکراسی بەدەستبهێنێت، وتیشى: كاردەكەین بۆ فراوانكردن و جێبەجێكردنی رێككەوتنەكەی 10ی ئاداری رابردوو، بەڵام لە ئێستادا كار لەسەر وردەكارییەكان دەكەین. لە لێدوانێکیدا بۆ ڕۆژنامەی ئیندیەن ئێکسپرێس، مەزلوم عەبدی فەرماندەی هێزەکانی سوریای دیموکرات دووپاتی کردەوە کە یاداشتنامەی لێکتێگەیشتن کە لە 10ی ئازاری 2025 لەگەڵ حکومەتی سوریا واژۆ کراوە، گرنگییەکی زۆری هەیە، ئاماژەی بەوەشکرد کە لە ئێستادا کار بۆ فراوانکردن و جێبەجێکردنی ڕێککەوتنەکە بەردەوامە بۆ دڵنیابوون لە سەقامگیری وڵات و ڕێگریکردن لە ئیستغلالکردنی هەر بۆشایییەکی ئەمنی. ئەو وتیشی، رەزامەندییان لەسەر تێكەڵكردنی هێزەكانی هەسەدە لەگەڵ سوپای سوریا نیشانداوە، بەڵام دەبێت كار لەسەر وردەكارییەكان بكەن بۆئەوەی سەقامگیریی تێكنەچێت و هیچ لایەنێك بۆشایی ئەمنی نەقۆزێتەوە. عەبدی جەختی لەسەر پێویستیی ئەوەی سوپای سوریا خاوەنی ناسنامەیەکی نەتەوەیی بێت کە نوێنەرایەتی هەموو سورییەکان بکات، ئاماژەی بەوەشکرد، "دەبێت ڕۆڵی سوپا بەرگریکردن لە هەموو گەلی سوریا بێت و ملکەچی هیچ بەرژەوەندییەکی تایبەت نەبێت". عەبدی جەختی لەسەر پێویستی گرنگیدان بە ڕێگایەکی ڕوون کردەوە بۆ تێکەڵکردنی سەرجەم گروپە سەربازییەکان لەگەڵ سوپای سوریا، کە دەبێتە هۆی بەرزکردنەوەی سەقامگیری و ڕێگری لە دووبەرەکی. ئەو فەرماندەیەی هێزەکانی هەسەدەئەزموونی "ئیدارەی خۆسەر"ی لە باکووری ڕۆژهەڵاتی سوریا بە مۆدێلێکی ئەرێنی زانی بۆ حوکمڕانی لە سوریای داهاتوودا، ئاماژەی بەوەدا کە ئەم ئیدارەیە لە ماوەی زیاتر لە دە ساڵدا توانیویەتی ئەو ناوچانە ئاوەدان بکاتەوە کە بەهۆی شەڕی داعشەوە وێران بوون و ئاسایش لەوێدا جێگیر بکاتەوە. عەبدی پێی وایە "ئەمڕۆ سوریا دەرفەتێکی ڕاستەقینەی هەیە بۆ گواستنەوە بۆ سیستمێکی دیموکراسی و لامەرکەزی"، ئەمەش دوای داڕمانی "سیستەمی ناوەندگەرایی و دیکتاتۆری" لە سەردەمی ڕژێمی بەشار ئەسەدی سەرۆکی لەکارلادراو. جەختیشی لەوە کردەوە کە "کۆمەڵگەی سوریا تەنیا لە ڕێگەی لامەرکەزییەوە دەتوانێت دیموکراسی بەدەستبهێنێت".

کامەران عوسمان لە ڕێكخراوی (CPT) ڕایدەگەیەنێت سەرباری بەردەوامی پرۆسەی ئاشتی نێوان پ.ە.کە.کە- تورکیا، لە رۆژی سێشەممە، ٢٩ی تەموز، سوپای تورکیا بە بەشداری نزیکەی (250) سەرباز، ئۆپەراسیۆنێکی خاکڕەوی بۆ سەر گوندەکانی دەڤەری (گولی) لە قەزای باتیفا لە پارێزگای دهۆک دەستپێکرد. بەپێى ئەو زانیاریانەى ئەندامەکەى رێکخراوى سى پى تى خستویەتیەڕوو سەرەتا لە رۆژی سێشەممە، سەربازەکان لەڕێگەی چەند هەلیکۆپتەرێکەوە لەسەر چیای (سیارا ستەورێ) جێگیرکران و بارەگایەکی سەربازیان لەسەر چیاکە دروستکرد. لە بەرەبەیانی رۆژی چوار شەممە، 30ی تەموز، سەربازەکان دەستیان کرد بە کیوماڵکردنی تەواوی گوندەکانی دەڤەری گولی و هاتن و چونی ناو گوندەکان بە تەواوی قەدەغەکرا. سەربازەکان، لە گوندی (کەشان)ەوە بەرەو گوندی (بانکێ) رۆشتن و بازگەی هێزی پاراستنی سنوری عێراقیان تێپەڕاندو دواتر بەرەو گوندەکانی (شلین، شیلانێ، بانکێ، لێهڤانێ، ئەڤلەهێ و پیربلا) بەردەوامیان بە کیوماڵکردنەکەیاندا. سوپای تورکیا، لە رۆژی دوو شەممە، 28ی تەموزەوە هەموو رێگاکانی گوندی کەشانی بۆ سەر ڕەزو باخ و بێستانی جوتیارەکان داخستووە و تەواوی گوندنشینەکانیش ئاگادار کراونەتەوە کە لە ماڵەکانیان نەیەنە دەرەوە. سوپای تورکیا، مەبەستیەتی لەڕێگەی ئەم ئۆپەراسیۆنەوە، ڕێگری لە گەڕانەوەی گوندنشینان بۆ سەر گوندەکانی خۆیان بکات و پرۆژەی دروستکردنی (ناوچەی دابڕ) لە گوندەکانی سەرسنور لە ئیدارەی سەربەخۆی زاخۆ جێبەجێبکات و؛ بەتەواوی هەژموونی سەربازی خۆی لە ناوچەکەدا بسەپێنێت.

  بەڕێوەبەرایەتى رێکخستنى پسووڵەى خۆراکى هەولێر ڕایدەگەیەنێت هەرچەندە وەزارەتی بازرگانی عێراق وادەی درێژکردنەوەی پڕۆسەی بەئەلیکتڕۆنیکردنی پسوولەی خۆراکی درێژنەکردەوە بەڵام تاو رۆژی یەکشەممە بەرنامەکە ئەکتیڤە و دەتوانن داخیلی سیستەمەکە ببن. بەڕێوەبەرایەتى ناوبراو دەشڵێت ئەوانەی تا ئەمڕۆ خۆیان لەپڕۆسەی بەئەلیکتڕۆنیکردنی پسووڵەی خۆراک داخیل نەکردووە با بەزووترین کات ناوی خۆیان و خانەوادەکەیان تۆماربکەن. پێشتر رۆژى ٣١ - ٧ وەک  دوایین رۆژ بۆ پڕکردنەوەی فۆرمی خۆراکی ئەلیکترۆنی دیاریکرابوو ئەوانەی فۆرمەکەیان پڕنەکردووەتەوە بەشەخۆراکی مانگانەیان رادەگیرێت. رۆژى 3ـى حوزەیران، پڕۆسەى بە ئەلیکترۆنیکردنى فۆرمى خۆراکى هاونیشتمانییان لە هەرێمى کوردستان دەستیپێکردووە و وادەکەى لە یەکى ئاب کۆتایی دێت. رۆژی یەکشەممەى ڕابردوو، نەوزاد شێخ کامیل، بەڕێوەبەرى گشتیى بازرگانى لە وەزارەتى بازرگانى راگەیاند، لە هەرێمى کوردستان %78ـى هاونیشتمانییان فۆرمى ئەلیکترۆنى بەشەخۆراکیان پڕکردووەتەوە و داواشی لە هاونیشتمانییان کرد پەلە بکەن لە پڕکردنەوەی. پاش یەکى ئاب، قۆناغى دووەمى پرۆسەکە دەستپێدەکات بۆ ئەوانەى منداڵەکانیان تۆمارنەکراوە یاخود ئەو کەسانەى کارتى نیشتمانییان تەواونەکردووە یان تازە هاوسەرگیریان ئەنجامداوە.

لە ڕێگەی مانگی سووری کوردییەوە، ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری دیموکراتیک بڕی یەک ملیۆن دۆلاری وەک هاوکاری بۆ سوەیدا تەرخان کرد. لە چوارچێوەیی کۆکردنەوە و ناردنی هاوکارییەکانی ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا بۆ سوەیدا، ئیدارەکە بڕی یەک ملیۆن دۆلاری وەک هاوکاری بۆ دانیشتوانی سوەیدا و باشووری سووریا نارد. مانگی سوری کوردی ڕایگەیاند، بڕی ملیۆنێک دۆلارییان لە ئەنجوومەنی بەڕێوەبەریی ئیدارەی خۆبەڕێوەبەریی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا وەرگرتووە بۆ هاوکاریی ئەو مەدەنییانەی بەهۆی هێرشەکانی ئەم دواییەی سەر سوەیداوە زەرەمەند بوون. لای خۆیەوە، مانگی سووری کوردی سووپاسی ئیدارەی خۆبەڕێوەبەریی کرد بۆ گەیاندنی هاوکارییەکان و بە هەنگاوێکی گرنگی دەزانێت لەم دۆخە سەختەی ناوچەکەی تێدایە و دەڵێت: کۆکردنەوە و گەیاندنی هاوکارییەکان لە ٢٤ تەمووزەوە لە ناوەوە و دەرەوەی سووریا بەردەوامە.

ئەمڕۆ لە شاری سلێمانی پێشوازییمانکرد لە ئەدریان ئایسلستەین كونسوڵى گشتی نوێی شانشینی هۆڵەندا لە هەرێمی کوردستان. لە دیدارێکدا پیرۆزباییمان لێکرد بەبۆنەی دەستبەکاربوونی بەڕێزیان لەو ئەرکە نوێیەدا. هەر لەو دیدارەدا، بیروڕامان ئاڵوگۆڕکرد لەبارەی دوایین گۆڕانکارییەکانی هەرێمی کوردستان و عێراق و پێشهاتەکانی ناوچەکە، هەروەها باسمان لە کێشەکانی نێوان هەرێم و بەغدا کرد کە بووەتەهۆی خراپبوونی گوزەرانی هاوڵاتیان، هەردوولا هاوڕابووین لەسەرئەوەی  پێویستە بەزووی چارەسەری ریشەیی کێشەکان بکرێت و لەمە زیاتر هاوڵاتیان باجی ناکۆکییەکان نەدەن. لە درێژەی گفتوگۆکانمان، باسمان لە ژیان و گوزەرانی هاوڵاتیان کرد کە بە دۆخێکی قورسدا تێدەپەڕن، دەبێت ڕێگری بکرێت لەو بارودۆخە نەخوازراوەی کە بووەتە هۆی برسی کردنی خەڵک و وەستانی جوڵەی بازاڕ بەهۆی پێنەدانی مووچە و قۆرغکردنی کاری بازاڕ و پیشەوەران، زیادبوونی کاری بە قاچاغبردنی نەوت و دەرمان و خواردنى ماوە بەسەرچوو بە گشتى لە خاڵە سنوورییەکانى هەرێمى کوردستان و بە تایبەتى لە پارێزگاى سلێمانی خەریکە دەبێتە هۆی لەکەدارکردنی ناوی ئەم ناوچەیە، کە بافڵ تاڵەبانی و قوباد تاڵەبانی بەرپرسیارن و هەر خۆشیان یارمەتیدەر و ڕێخۆشکەرن بۆ ئەوەى پارتی دیموکراتی کوردستانیش جگە لە هەولێر و دهۆک کاری قاچاغ و نایاساییەکانى لەم سنوورەوە زیاتر بکات. سەرەڕاى نەبوونی مووچە و خراپی بژێوی، نەبوونی خزمەتگوزارییە سەرەتاییەکانی وەک ئاو و کارەبا و نەمانی دادپەروەری لەنێو دامودەزگا حیزبی و حکومییەکان بوونەتە هۆی بێزاربوون و بێهیوابوونی هاوڵاتیان لە دەسەڵات، هەروەها نەمانی متمانەی خەڵک و  دەستوەردانی حیزبی لە کاروبارى دادگاکان لە لایەک و دەستخستنە ناو کاروباری هێزە ئەمنییەکان لەلایەن سەرۆکی یەکێتی لەلایەکى ترەوە، هێندەی تر بووەتەهۆی بێزاری و وەڕەسبوونی هاوڵاتیان و نەمانی متمانەیان بۆ پارێزراوی گیان و ماڵیان، هەربۆیە ئەم دۆخەی کە دروستکراوە چیتر لەلای ئێمە قابیلی قبوڵ نییە و هەڵوێستی توند وەردەگرین بەرامبەر ئەوانەی کە بەرپرسیارن لە تێکدانی ژیانی هاوڵاتیان.  لە تەوەرێکی تردا، باسمان لە پرۆسەی هەڵبژاردنی داهاتووی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق کرد، کە پێویستە جیاواز لە هەڵبژاردنی رابردووی هەرێمی کوردستان، دەبێت هەڵبژاردنێکی پاک و بێگەردبێت و دووربێت لەهەر دەستێوەردانێک،  وەک بەرەی گەل جەختمان کردەوە ئەگەر هەڵبژاردنێکی تەندروست و دادپەروەر نەبێت، سەرباری هەموو ئامادەکارییەکانمان بەڵام ئامادەی بەشداریکردنی هەڵبژاردنێکی دووبارە دیزاینکراو نابینەوە.

وەزارەتی بەرگریی تورکیا رایگەیاند، وەک لە رێککەوتنەکەی نێوان هەسەدە و حکومەتی سووریادا هاتووە، پێوستە هەسەدە تاوەکو کۆتایی ئەمساڵ بچێتە ناو سوپای سووریا. لە 10ـی ئازاری ئەمساڵ، مەزڵوم عەبدی، فەرماندەی گشتیی هەسەدە و ئەحمەد شەرع، سەرۆکی سووریا، رێککەوتنێکی هەشت خاڵییان واژۆکرد و بڕیاریاندا، تاوەکو کۆتایی ئەمساڵ کار لەسەر جێبەجێکردنی خاڵەکان بکەن. یەکێک لەو خاڵانەش، تێکەڵکردنی دامەزراوە ئەمنیی و سەربازییەکان بوو. وەزارەتی بەرگریی تورکیا ئاماژەی بەوەشکردووە، تورکیا لە گۆڕەپان و لە ئاستی کردارییدا، لە نزیکەوە چاودێریی تێکەڵبوونی هەسەدە بە سوپای سووریا دەکات. وەزارەتی بەرگریی تورکیا جەختی لە هەڵوێستی وڵاتەکەی لەبارەی یەکپارچەیی خاک و یەکێتیی سیاسیی سووریا کردووەتەوە و دەشڵێت، لە چوارچێوەی داواکاریی حکومەتی سووریا بۆ بەرەنگاربوونەوەی رێکخراوە "تیرۆریستییەکان"، بەردەوام دەبن لە راهێنان، راوێژکردن و پشتیوانییەکانیان بۆ ئەو وڵاتە.

بڕیاربوو ئەمڕۆ شاندێکی ئەمنیی حکومەتی عێراق، بەمەبەستی لێکۆڵینەوە لە هێرشە درۆنییەکانی سەر کێڵگە نەوتییەکانی هەرێمی کوردستان بێتە هەولێر، بەڵام هاتنی شاندەکە بۆ رۆژی شەممە دواخراوە. لیوا عەبدوخالق تەلعەت نوێنەری هەرێمی کوردستان لە فەرماندەی ئۆپراسیۆنە هاوبەشەکانی عێراق، ڕاگەیاند، شاندەکە لە چەند ئەفسەرێکی هەواڵگری و لێکۆڵینەوەی تاوانەکان و تایبەتمەند بە هێرشە درۆنی و مووشەکییەکان پێکدێت، لە رۆژی شەممەوە دێتە هەرێمی کوردستان و لێکۆڵینەوە لە هێرشە درۆنییەکان دەکات. گوتیشی، شاندەکە هەموو دەسەڵاتێکی لێکۆڵینەوەیان پێدراوە، لەگەڵ ئەفسەرە باڵاکانی ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێمی کوردستان پێکەوە لێکۆڵینەوە دەکەن و دەتوانن سەردانی هەموو ئەو شوێنانە بکەن کە لە هێرشە درۆنییەکاندا کراونەتە ئامانج و درۆنیان تێدا کەوتووەتەخوارەوە، هەروەها پارچە و پاشماوەی درۆنەکانیش دەبینن. لیوا عەبدوخالق تەلعەت هەروەها گوتی، پێشبینیدەکرێت، لێکۆڵینەوەکانی ئەو شاندە چەند رۆژێک بخایەنێت، دواتر راپۆرتێک لەبارەی ئەنجامی لێکۆڵینەوەکان ئامادە دەکەن. ناوبراو ئەوەشی وت، ئەمە دوایین شاندی ئەمنی عێراق دەبێت بۆ لێکۆڵینەوە بێتە هەرێمی کوردستان، لەگەڵ وەزارەتی ناوخۆ هەماهەنگی دەبێت و لیژنەیەکی هاوبەشی تایبەتمەند بە لێکۆڵینەوە پێکدەهێنن، هاتنی شاندە ئەمنییەکەش دەرەنجامی سەردانەکەی قاسم ئەعرەجی، راوێژکاری ئاسایشی نیشتمانیی عێراقە بۆ هەرێمی کوردستان.