هاوڵاتی لاهور شێخ جەنگی لە پەیامێکدا سەبارەت بە یادی دامەزراندنی شاری سلێمانی ڕایگەیاند، ململانێی سیاسی و دەسەڵاتی تاکڕەوی و ناڕەسەن و خۆسەپێنی، بوونەتە بارگرانی بەسەر سلێمانی، کە هەرگیز لە مێژوودا ئەم شارە قبووڵی نەکردووە. ئەمڕۆ دووشەممە لاهور شێخ جەنگی لە یادى دروستکردنى شاری سلێمانیدا، پەیامێکى بڵاوکردەوە و دەڵێت،" سلێمانی شارێکە کە هەمیشە داهێنەر و پێشەنگ و ڕچەشکێن بووە، بەڵام لە ڕووی ئاوەدانی و خزمەتکردنەوە لە پاشەکشەدایە، ململانێی سیاسی و دەسەڵاتی تاکڕەوی و ناڕەسەن و خۆسەپێنی، بوونەتە بارگرانی بەسەر سلێمانی، کە هەرگیز لە مێژوودا ئەم شارە قبووڵی نەکردووە." لە درێژەی پەیامەکەیدا باسی لەوەشکردووە کە،" هەرگیز لە مێژوودا ئەم شارە قبووڵی نەکردووە و بەگژ هەموو غەدر و نادادی و نایەکسانی و چەوساندنەوەیەکدا چۆتەوە، ئەوەی غەدر لە سلێمانی و خەڵکە قوربانیدەرەکەی دەکات دیارە شارەزای مێژووی ئەم شارە نییە، کە چەندە دەنگێکی ئازا و ئازاد و دلێر بووە بەرامبەر بە هەموو دەسەڵاتێکی تاکڕەو و تاسەر لە کەسی قبووڵ نەکردووە." دەقی پەیامەکەی لاهور شێخ جەنگی: سلێمانی تەمەنی بوو بە دووسەد و سی و نۆ ساڵ لە بنیادنان و خۆڕاگریی و قوربانیدان، بەڵام ئەم شارە هێشتا بێنازە و خەڵکە تێکۆشەرەکەی نیگەرانن و تینووی خزمەتگوزارین، سلێمانی کە زیاترە لە شارێک و گەورەترە لە هەموو ئەو ناو و پێناسانەی کە بۆی کراون، چونکە مێژووی خەبات و خوێندەواری و فیداکاریی سیاسیی و داهێنانی ڕۆژنامەوانی و فکری و ئەدەبی ئەو شارە لە ئاستێکدایە، کە بە بێ سلێمانی کەلێنێکی گەورە لە تێکڕای ئەو کایە سیاسی و ئەدەبی و فکری و ڕۆشنبرییە هەیە و هەمیشە لە مێژووی کۆن و نوێدا سلێمانی پڕی کردوونەتەوە. سلێمانی هەمیشە دڵی زیندووی باشووری نیشتمان بووە و لە هەموو ئاستەکاندا جێگا پەنجەی نەخش و داهێنان و ڕچەشکێنی دیاربووە بە جۆرێک بێ سلێمانی کوردستان وەک نیشتمانێکی بێ خۆر وایە. بەڵێ سلێمانی؛ شارێک کە هەمیشە داهێنەر و پێشەنگ و ڕچەشکێن بووە، بەڵام لە ڕووی ئاوەدانی و خزمەتکردنەوە لە پاشەکشەدایە، ململانێی سیاسی و دەسەڵاتی تاکڕەوی و ناڕەسەن و خۆسەپێنی، بوونەتە بارگرانی بەسەر سلێمانی، کە هەرگیز لە مێژوودا ئەم شارە قبووڵی نەکردووە و بەگژ هەموو غەدر و نادادی و نایەکسانی و چەوساندنەوەیەکدا چۆتەوە، ئەوەی غەدر لە سلێمانی و خەڵکە قوربانیدەرەکەی دەکات دیارە شارەزای مێژووی ئەم شارە نییە، کە چەندە دەنگێکی ئازا و ئازاد و دلێر بووە بەرامبەر بە هەموو دەسەڵاتێکی تاکڕەو و تاسەر لە کەسی قبووڵ نەکردووە. بۆ من و دەیانیتر سلێمانی شاری وزە و ورە و خۆڕاگری و هەستانەوە و لە دایکبوونی جووڵانەوە و شۆڕش و نوێبوونەوەیە کە خۆری هیوا و ئایندەیەکی ڕوون بێت بۆ گۆڕانکاری و چاکسازی و خزمەتکردن و ئارامی و ئاوەدانی بۆ سلێمانی و تەواوی کوردستان، چونکە لە مێژوودا ئەم شارە حەیاتە مەڵبەندێک بووە بۆ شۆڕش و خەباتی نوێ و کوردپەروەری. ڕۆڵ و پێگەی سەرکردە ژن و پیاوە دیارەکان و ڕووناکبیر و نووسەر و شاعیر و تێکۆشەر و کەسایەتییە هەڵکەوتووەکانی ئەم شارە لە مێژوودا نموونەبوون لە بەرەوپێشبردن و بونیادنانی سلێمانی و بە زیندووهێشتنەوەی ناوەکەی. ئێمەش قەرزداری ئەم شارە شکۆمەند و خۆشەویستەین، میهرەبانیی سلێمانی لێمان دەخوازێت کە هەمیشە لەبەرەی گەل و ڕاستی و حەقدا بین و خۆمان ساز و ئامادە بکەین، لە قۆناغی داهاتوودا شان بدەینە بەر ئەرکێکی قورس بە پشتیوانیی خوای گەورە و بە هیممەتی هەمووان بۆ خزمەتکردن و ئاوەدانی و گەشەپێدانی سلێمانی کە لە ئاست گەورەیی و مەزنی خەبات و خوێنی شارەکەدا بێت و شایستە بێت بە مێژووە پرشنگدارەکەی لەگەڵ تەواوی ناوچەکانی تری کوردستان. پیرۆزبێت یادی بنیادنانی شارە حەیاتەکە، شاری ھەڵمەت و قوربانی. لاهور شێخ جەنگی
.jpg)
هاوڵاتی ساسان عەونی، وەزیری شارەوانی و گەشتوگوزاری حکومەتی هەرێم رایگەیاند، پرۆژەی بەکرێدانی شەقامەکان تەنها بڕیارێکی ئەزمونییە و بۆ وەرگرتنی بۆچوونی هاوڵاتییانە، وەزارەتی شارەوانیش دەڵێت، پرۆژەکە "ناچێتە بواری جێبەجێکردنەوە." بەپێی بڕیارێکی بەرێوبەرایەتی شارەوانی هەولێر کە دوێنێ یەکشەممە راگەیاندرا، وەستاندنی ئۆتۆمبێل لە شەقامە گشتییەکان دەکرێتە بە پارە و لە قۆناغی یەکەمدا لە شەقامی 60 مەتری هەولێر جێبەجێ دەکرێت و دواتر تەواوی شەقامەکان دەگرێتەوە. پرۆژەکە بەپێی کاتژمێری وەستاندن پارەی زیاتر لە شۆفێران وەردەگرێت. لەوبارەیەوە ساسان عەونی لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا وتی، "وەرگرتنی پارە لەو ئۆتۆمبێلانەی لەسەر شەقامەکان دەوەستن بڕیارێکى ئەزموونییە و بۆ وەرگرتنی بۆچوونی هاوڵاتییانە." وەزیری شاراوانی و گەشتوگوزاریی حکومەتی هەرێم باسی لەوەشکرد، "ئەگەر زانیمان هاوڵاتیان بڕیارەکەیان پێباشە ئەوکات راگرتنی ئۆتۆمبێل لە زۆربەی شەقامەکان دەکەین بە پارە." هاوکات وەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزاری حکومەتی هەرێم روونکردنەوەیەکی لەسەر بابەتەکە بڵاوکردەوە و دەڵێت، "سەرۆكایەتیی شارەوانیی هەولێر بەپێی یاسای بەڕێوەبردنی شارەوانییەکان، بۆ ڕێکخستنەوەی شار و شەقام و جەنجاڵی هاتوچۆ لەسەر کەوانەیەکی شەقامی شەست مەتری لە هەولێر، بابەتێكی دراسە كردووە، بەمەبەستی زانینی کاریگەرییەکان، بەڵام ئەم بابەتە تەنها بۆ تاقیکردنەوەیە و لە چوارچێوەی دیراسەتكردنە و ناچێتە بواری جێبەجێكردنەوە."
هاوڵاتی رۆژنامەی تەلەگرافی بەریتانیا بڵاویکردەوە، حکومەتی بەریتانیا پلانی هەیە هەر پەنابەرێکی کورد بە نایاسایی روو لە بەریتانیا بکات راستەوخۆ رەوانەی عێراقی بکاتەوە بەهۆی ئەوەی بەنیازە عێراق بخاتە لسیتی ئەو وڵاتانەی کە "سەلامەتن." رۆژنامەی تەلەگرافی بەریتانی لە راپۆرتێکیدا باس لەوە دەکات کە حکومەتی بەریتانیا بەنیازە هەر یەک لە وڵاتانی تورکیا، میسر، عێراق بخاتە لیستی ئەو وڵاتانەوە کە "سەلامەتن" بەمەش رێکارەکان بۆ وەزارەتی کۆچی بەریتانیا ئاسان دەکات تا هەر پەنابەرێک روو لە بەریتانیا بکات دەستبەجێ دیپۆرتی بکەنەوە. بەپێی رۆژنامەکە، ئەم پلانە وەک بژاردەی دووەم سەیر دەکرێت لە حاڵەتی سەرنەگرتنی پلانی ناردنی کۆچبەران بۆ رواندا کە بڕیارە ئەم هەفتەیە دادگای باڵای بەریتانیا کۆبوونەوەی لەسەر بکات. بەپێی ئاماری ئەنجومەنی پەنابەران، ژمارەی کۆچبەرانی ئەو سێ وڵاتە لەمساڵدا تا کۆتایی ئابی، چوار هەزار کەس بوون کە روویان لە بەریتانیا کردووە. لە ئامارەکەدا هاتووە کە لە سەرەتایی ئەمساڵەوە تا کۆتایی مانگی ئاب، هەزار و 774 کۆچبەری بە نایاسایی لە رێگەی نۆکەندی ئینگلیزەوە چوونەتە نێو بەریتانیا. رۆژنامەی تەلەگراف دەڵێت، وەزارەتی کۆچ (هۆم ئۆفیس) لەلایەن حکومەتی بەریتانیاوە داوای لێکراوە لێکۆڵێنەوە لە ئاسانی ئەو کارە بکات کە ناردنەوەی کۆچبەرانی عێراقییە بە رەچاوکردنی ئەوەی کە 80%ی ئەو عێراقییانەی داوای مافی پەنابەرێتییان کردووە و داواکانیان رەتکراوەتەوە کوردن. رۆژنامەکە باس لەوەش دەکات، رۆبێرت یەنریک، وەزیری کۆچبەرانی بەریتانیا، لە کۆبوونەوەیەکدا لەبارەی ئەو پرسەوە گفتوگۆی لەگەڵ سەفین دزەیی، بەرپرسی پەیوەندییەکانی دەرەوەی هەرێمی کوردستان کردووە.
هاوڵاتی بڕیارە لەسەر بودجەی پارێزگای دهۆک تونێلێکی سێ کیلۆمەتری لە چیای پیرس لە دەوروبەری پارێزگای دهۆک دروست بکرێت کە دوای زیاتر لە 50 ساڵ رەزامەندی لەسەر درا. بەپێی نوسراوێک کە دەست هاوڵاتی کەوتووە، رەزامەندی دراوە بە دروستکردنی تونێلێک بەدرێژای سێ کێلومەتر کە ئەمدیو و ئەودیوی چیای پیرس لەسنوری پارێزگای دهۆک پێکەوە دەبەستێتەوە. چیای پیرس دەکەوێتە سنوری قەزای ئاکرێ لەنێوان ناحیەی دینارتە و بلێ و شاری دهۆک. تونێلەکە هەر سێ ناوچەکە پێکەوە دەبەستێتەوە. بەپێی نوسراوەکە کە واژۆی جێگری پارێزگای دهۆکی لەسەرە، تێچووی پرۆژەکە 141 ملیار و 438 ملیۆن و 765هەزار و 575 دینارە کەلەسەر بودجەی پارێزگای دهۆک دروست دەکرێت. لە ساڵانی شەستەکانی سەدەی رابردوو حکومەتی عێراق رێگایەکی پڕ لە پێچوپەنای تەسکی سەربازی لەو ناوچەیە دروستکرد کە زیاتر لە 50 لۆفەی تێدایە و درێژییەکەی پێنج کێلومەترە. زیاتر لە 100 گوند هاتۆچۆیان لەسەر ئەم رێگایە کە دەکەوێتە سەر رێگای دانیشتوانی ناحیەی دینارتە، بلێ و ئاکرێ. نوسراوەکەی پارێزگای دهۆک:
هاوڵاتی بەرپرسی پرۆژەی 'راگرتنی ئۆتۆمبێل لەسەر شەقام' رایگەیاند، پرۆژەکە لە قۆناغی داهاتوودا سەرجەم شەقامەکانی هەولیر دەگرێتەوە. ئەمڕۆ یەکشەممە 11ی تشرینی دووەمی 2023 محەممەد جەواد، بەرپرسی پڕۆژەی راگرتنی ئۆتۆمبێل لەسەر شەقام، لە شارەوانی یەکی هەولێر، بە میدیای پارتی راگەیاند، پرۆژەکە کە وەرگرتنی پارەیە لە شۆفیران لەبەرامبەر راگرتنی ئۆتۆمبێلەکانیان، سەرجەم شەقامەکانی شاری هەولێر دەگرێتەوە و جێبەجێکردنی لە شەقامی 60 مەتری تەنها قۆناغی یەکەمە. محەممەد جەواد دەڵێت، "پڕۆژەکە لە چەند قۆناغێک پێکدێت. لە قۆناغی یەکەمدا و دوای تەواوکردنی رێکارە کارگێڕییەکان، دەستمان کردووە بە هێڵکاریکردنی شەقامەکان و دانانی هێماکان." بەرپرسی پرۆژەکە دەشڵێت، "لە قۆناغی دووەمیدا، بۆ ماوەی مانگێک دەست دەکەین بە رێنوێنیکردنی شۆفێران لە چۆنیەتی راگرتنی ئۆتۆمبێل و تۆمارکردنی سەرپێچییەکان؛ تاوەکو شۆفێران ئاشناییان هەبێت بە پڕۆژەکە نەک دەستبەجێ بێنە نێو پڕۆسەی پارەدارکردن و سزادان." محەمەد جەواد باسی لەوەشکرد کە پرۆژەکە جەند سودێکی هەیە کە گرنگترینینا دابینکردنی هەلی کارە بۆ گەنجان، دایریکردنی شوێنی فەرمییە بۆ شۆفێران، هەروەها رێگریرکردن لە وەستاندنی ئۆتۆمبێل بە دوو ریز و سێ ریز.
هاوڵاتی ئەمڕۆ یەكشەممە لە قەزای زاخۆ هێزە ئەمنییەكانی پارێزگای دهۆك رێگەیان نەدا پەیامنێرانی ( ئێن ئاڕتی، روداو، كوردسات، كەناڵ 8، 964+) گردبونەوەی هاوڵاتیانی یانزدە گوند لەبەردەم كێڵگە نەوتییەكانی تاوكێ ی سەر بەئیدارەی سەربەخۆی زاخۆ، روماڵ بكەن، دەستیشیانگرت بەسەر كەلوپەلی رۆژنامەوانی تیمی ئێن ئاڕتیدا. سەنتەری میترۆ لە بڵاوکراوەیەکدا ڕایگەیاند، لە زاخۆ هێزە ئەمنییەكان رێگریان لە ڕوماڵکردنی خۆپیشاندانی هاوڵاتیان کردووە و کەلوپەلی ڕۆژنامەوانیان لە تیمێکی ئێن ئاڕ تی سەندووە. وەحید سندی بۆ سەنتەری میترۆ لەسەر ڕوداوەکە قسەیکردووە و دەڵێت، "بەشێك لە هاوڵاتیانی 11 گوندی ناوچەی دەوروبەری كێڵگە نەوتییەكانی تاوكێ لەلایەن كۆمپانیاكانەوە گرێبەستەكانیان هەڵوەشاوەتەوە، ئەمە دووهەمین جارە گردبوونەوەی ناڕەزایەتی رێكدەخەن و داوادەكەن بچنەوە سەر كارەكانیان بەڵام وەڵامیان نادەنەوە." وتیشی، " پۆلیسی كێڵگە نەوتییەكان رێگریان لە تیمی ئێن ئارتی كرد بەوەشەوە نەوەستان دەرگای پشتی ئۆتۆمبێلەكەی ئێمەیان كردەوە دەستییانگرت بەسەر كامێراو مایەكەكەماندا". ئەو كاتەی تیمی ئێن ئاڕتی بەرەو زاخۆ گەڕاونەتەوە، تیمەكانی ( روداو، كوردسات، كەناڵ 8 لە بازگەی تاوكێ رێگریان لێكراوە بەرەو گردبونەوەكە بچن بۆ روماڵكردن پێان ووتون " قەدەغەیە بگەڕێنەوە". سەنتەری میترۆئیدانەی ڕوداوەکەی کرد و ڕایگەیاند، خۆپیشاندان و گردبوونەوەی هاوڵاتیان بە یاسای رێكخستنی خۆپیشاندان، دەستوری عێراق، رێگە پێدراوە و روماڵكردنیشی بە یاسای رۆژنامەگەریش، پارێزراوە. ئه‌وه‌شی روونكردوه‌ته‌وه كه ئەو هێزەی بۆ پاراستنی یاسا لە داهاتی گشتی مووچە وەردەگرن، لەبەرژەوەندی كۆمپانیا نەوتییەكان یاسا پێشێلدەكەن و نایانەوێ دەنگی ناڕەزایەتی كرێكارو كارمەندانی كۆمپانیاكان بگاتە رای گشتی. سەنتەری میترۆ ئیدانەی یاسا شكێنی پۆلیسی پاراستنی كێلگە نەوتییەكانی تاوكێی سەر بە ئیدارەی سەربەخۆی زاخۆ دەكات و داوا لە وەزیری ناوخۆ دەكات لێپێچینەوە لە هەڵسوكەوتی ئەو هێزانە بكەن.
هاوڵاتی به‌گوێره‌ی راگه‌یه‌ندراوێكی نوسینگه‌ی سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان، ئەمڕۆ یەکشەممە مەسرور بارزانی لەگەڵ حەییان عەبدولغەنی، جێگری سەرۆک وەزیران و وەزیری نەوتی فیدڕاڵ و شاندێکی یاوەری کە لە بریکاری و بەڕێوەبەرە گشتییەکانی وەزارەت و بەڕێوەبەری گشتیى کۆمپانیای (سۆمۆ) پێکهاتبوو، کۆبوەوە، بیروڕا لەبارەی ڕێکار و هەنگاوەکانی هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان ئاڵوگۆڕکرا. مەسرور بارزانى سەرۆکى حکومەتى هەرێم رایگەیاند: بیروڕامان لەبارەی ڕێکار و هەنگاوەکانی هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان ئاڵوگۆڕ کرد و ئامادەیی هەرێمی کوردستانمان بۆ دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنی نەوتی هەرێم دووپات کردەوە. بەپێى ئەو راگەیەنراوەى سەرۆکى حکومەت بڵاوى کردووەتەوە، لە کۆبونەوەکەدا ئاماژەیان بەوە داوە کە وەستانی هەناردەکردنی نەوتی هەرێم، زیانی چەندین ملیار دۆلاری بە گەنجینەی گشتی گەیاندووە و پێویستە لە زووترین کاتدا، هەناردەکردن دەستپێبکاتەوە. جەختیش دەکاتەوە، وەزیری سەرچاوە سروشتییەکانی هەرێممان ڕاسپارد کە هەماهەنگیی تەواو لەگەڵ تیمی وەزارەتی نەوتی فیدراڵ بکەن کە بڕیارە بۆ چەند ڕۆژێک لە هەولێر بمێننەوە. دەقی ڕاگەیەندراوەکەی حکومەتی هەرێمی کوردستان سەبارەت بە ناوەڕۆکی کۆبونەوەکە: لە کۆبوونەوەکەدا بیروڕا لەبارەی رێکار و هەنگاوەکانی هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان ئاڵوگۆڕ کرا. سەرۆکی حکومەت ئامادەیی هەرێمی کوردستانی بۆ دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنی نەوتی هەرێم دووپات کردەوە، ئەمەش لە چوارچێوەی هێنانەکایەی لەیەکتێگەیشتنێکی هاوبەش بە ئاراستەی بەجێگەیاندنی پێداویستیيە دارایی و تەکنیکیيەکانی پرۆسەی هەناردەكردن و لە چوارچێوەی بنەما دەستووریی و گرێبەستەکان و ڕێزگرتن لە دەسەڵات و مافە دەستوورییەکانی سەرجەم لایەنەکان و دۆزینەوەی چارەسەری گونجاو بۆ دەستەبەرکردنی خەرجیى شایستەی بەرهەمهێنان و گواستنەوەی نەوتی هەرێم کە لەناو بودجەی حكومەتی فیدڕاڵ تەرخانکراویی پێویستی بۆ دانراوە. سەرۆکی حکومەت ئاماژەی بەوە دا کە وەستانی هەناردەکردنی نەوتی هەرێم، زیانی چەندین ملیار دۆلاری بە گەنجینەی گشتی گەیاندووە و پێویستە لە زووترین کاتدا، هەناردەکردن دەستپێبکاتەوە. لەمبارەیەوە وەزیری سەرچاوە سروشتییەکانی هەرێمی ڕاسپارد کە هەماهەنگیی تەواو لەگەڵ تیمی وەزارەتی نەوتی فیدراڵ بکەن کە بڕیارە بۆ چەند ڕۆژێک لە هەولێر بمێننەوە. جێگری سەرۆکوەزیران و وەزیری نەوتی فیدڕاڵ، خواستی حکومەتی فیدڕاڵی بۆ دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوت دەربڕی و ئەم داوایەشی بە ناوی سەرۆکوەزیران و حکومەتی فیدڕاڵ خستەڕوو، ئەویش لە ڕێگای ده‌ستەبەرکردنی زەمینەیەکی لەباری هاوبەش لە چوارچێوەی دەستوور و لابردنی ئاستەنگ و لەمپەرەکانی بەردەم پرۆسەکە. لە کۆتاییدا بڕیاردرا کە هەردوو وەزارەت درێژە بە گفتوگۆ و ڕاگۆڕینەوەکان لەسەر وردەکارییە قانونی و دارایی و تەکنیکیيەکان بدەن تاکوو بە لەیەکتێگەیشتنێکی هاوبەشەوە، چارەسەرەکان بخرێنەڕوو بە ئامانجی ئەوەی لە زووترین کاتدا، هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێم دەست پێ بکاتەوە کە ڕۆڵێکی بەرچاوی لە زیادکردنی سەرچاوەی داهاتی گشتی بۆ عێراق و هەرێمی کوردستان و خەرجکردنەوەی بۆ بەرژەوەندی گشتی دەبێت.
هاوڵاتی شاندێكی یه‌كێتی له سلێمانی سه‌ردانی پارتی كردو له‌گه‌ڵ شاندێكی ئه‌و حزبه كۆبوه‌وه، وتەبێژی یەکێتی له لێدوانێكدا به رۆژنامه‌نوسانی راگه‌یاند، سه‌ردانه‌كه‌یان دۆستانه بوه و له‌باره‌ی دۆخی هه‌رێمه‌وه گفتوگۆیان كردوه، ده‌شڵێت، "كه‌س نییه به سێ مانگ جارێك موچه وه‌ربگرن و بتوانن بژین و حه‌قی خۆیانه به‌رگری له به‌رژه‌وه‌ندی و مافی خۆیان بكه‌ن، پێویسته چاره‌سه‌ری بنه‌ڕه‌تی بۆ كێشه‌كه‌یان بدۆزرێته‌وه". ئەمڕۆ یەکشەممە، 12-11-2023، شاندێکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان بە سەرۆکایەتیی سەعدی ئەحمەد پیرە، وتەبێژی حیزبەکە لە شاری سلێمانی سەردانی پارتی دیموکراتی کوردستانی کرد و لەلایەن عەلی حوسێن، بەرپرسی مەکتەبی رێکخستنی پارتی لە سلێمانی و هەڵەبجە پێشوازی لێکرا. عەلی حوسێن بەرپرسی مەکتەبی رێکخستنی پارتی بە ڕۆژنامەنوسانی وت، لە کۆبوونەوەکەیاندا باسیان لە کێشەکانی نێوان لایەنە سیاسییەکانی هەرێمی کوردستان و کێشەکانی نێوان هەولێر و بەغدا کردووە. وتیشی: گرنگە بتوانین لە گفتوگۆکاندا رۆڵی ئەرێنی و بەرپرسانە ببینین بۆ ئەوەی لە ئاستی بەرپرسیاریەتی ئەم قۆناغەدا بن. هاوکات وتەبێژی یەکێتی سه‌عدی پیره سەبارەت بە ناوەڕۆکی کۆبونەوەکە ڕایگەیاند، یه‌كێك له باسه‌كان كه له كۆبونه‌وه‌ی 7ی ئه‌م مانگه كرا له‌نێوان مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كێتی و پارتی بابه‌تی چاره‌سه‌ری كێشه‌كانی هه‌رێم بوه له‌گه‌ڵ به‌غدا و خاوكردنه‌وه‌ی گرژییه‌كان بوه، یه‌كێك له بڕیاره‌كانیش ئه‌وه‌بوه كه هه‌ردو حزبه به چڕی پشتیوانی هه‌نگاوه‌كانی حكومه‌ت بكه‌ن بۆ چاره‌سه‌ری كێشه‌ی موچه. په‌یوه‌ست به خۆپیشاندانی مامۆستایان و خوێندكاران، سه‌عدی پیره وتی، "دڵم ئازاری هه‌یه بۆ ئه‌و جه‌یشه خوێندكاره كه ئه‌مڕۆ به‌بێ مه‌كته‌ب و مامۆستایه و ئه‌گه‌ر وابڕوات ساڵێكیان به‌فیڕۆ ده‌ڕوات و ئه‌وان ئه‌و لایه‌نه نیین كه سزابدرێن، كه‌س نییه به سێ مانگ جارێك موچه وه‌ربگرن و بتوانن بژین، مامۆستایان حه‌قی خۆیانه به‌رگری له به‌رژه‌وه‌ندی و مافی خۆیان بكه‌ن، به‌ڵام ئێمه له كۆبونه‌وه‌یه‌كدا له مه‌كته‌بی سیاسی وتمان هه‌مو داموده‌زگاكان كه په‌یوه‌ندی هه‌یه به مامۆستا و خوێندكار بخه‌ینه‌گه‌ڕ بۆ ئه‌وه‌ی خوێندن ده‌ستپێبكاته‌وه و ئێستاش واده‌ڵێین و پێویسته بۆ كۆتاییهێنان به‌و بابه‌ته و پاش سه‌ردانی سودانی بۆ هه‌ولێر و چڕكردنه‌وه‌ی هه‌وڵه‌كان پشت به‌خوا له ئاینده‌یه‌كی نزیكدا چاره‌سه‌ر ده‌بێت". هەروەها سەعدی پیرە باسی لە سەردانی 9ـی ئەم مانگەی محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق بۆ هەولێر کرد و بە ئەرێنی ناوی برد؛ وتیشی، "پشتگیری لە هەر رێککەوتنێک دەکەین ببێتە هۆکارێک بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوان هەرێم[ـی کوردستان] و بەغدا." ئه‌وه‌شی خسته‌ڕو، "پێویسته چاره‌سه‌ری بنه‌ڕه‌تی بدۆزرێته‌وه كه هه‌م مافی ئه‌وانه و هه‌م ئه‌ركی ئێمه‌یه ئه‌م كێشه‌یه به‌یه‌كه‌وه چاره‌سه‌ر بكرێت".
هاوڵاتی دادگای باڵای فیدراڵیی عێراق ئەمڕۆ بۆ تاوتوێکردنی سێ سکاڵا کۆدەبێتەوە. یەکێکیان پەیوەندی بە ناردنی بڕی ٧٠٠ ملیار دینارەوە هەیە کە دوو مانگە لە لایەن حکومەتی عێراقەوە بۆ مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان دەنێردرێت و بڕیارە ئەم مانگەش بنێردرێت. بەپێی خشتەی کۆبوونەوەکانی دادگای فیدراڵی عێراق، سکاڵاکە لەلایەن "مستەفا سەنەد" ئەندامی لیژنەی دارایی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دژی سەرۆک وەزیرانی عێراق تۆمارکراوە. لە سکاڵاکەدا داوایکردووە دادگای فیدراڵی بڕیاری ژمارە ٢٣٥٠٠ی ساڵی ٢٠٢٣ و ھەموارەکەی، ھەروەھا بڕیاری ژمارە ٢٣٥٢٠ی ساڵی ٢٠٢٣ی حکومەتی عێراق تایبەت بە پێدانی بڕی دوو ترلیۆن و ١٠٠ ملیار دیناربە قەرز بە حکومەتی ھەرێمی کوردستان رابگرێت، کە مانگانە دەکاتە بڕی ٧٠٠ ملیار دینار. سکاڵای دووەم کە دادگەی فیدراڵیی عێراق تاوتوێی دەکات، سکاڵایەکی رائید فەهمی، سکرتێری حیزبی شیوعیی عێراقە کە لەسەر هەریەک لە محەممەد حەلبووسی، سەرۆکی پەرلەمانی عێراق و محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق تۆماریکردووە.
.jpg)
هاوڵاتی وەزارەتی نەوتی عێراق رایگه‌یاند، سورن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی كه هه‌نارده‌ی نه‌وتی هه‌رێمی كوردستان له رێگه‌ی به‌نده‌ری جه‌یهانه‌وه ده‌ستپێبكاته‌وه و هه‌نارده‌ی نه‌وت داهاتێكی گرنگه بۆ حكومه‌تی فیدڕاڵی. به‌یانى ئه‌مڕۆ وه‌فدێكى باڵای وەزارەتی نەوتی عێراق بەسەرۆکایەتیی حەیان عەبدولغەنی وەزیری نەوت گەیشتە هەولێرو لەلایەن کەمال محەممەد وەزیری سامانە سروشتییەکانی حکومەتی هەرێم (بەوەکالەت)و بەرپرسانی حکومەتەوە پێشوازی لێکرا. وەزارەتی نەوتی عێراق راگەیێندراوێکی لەبارەی سەردانەکەی وەزیری نەوتی عێراق بۆ هەرێمی کوردستان بڵاوکردەوە و، رایگەیاند سەردانەکەی حەیان عەبدولغەنی لە درێژەی ئەو گفتوگۆیانە دێت کە لە بەغدا کراون بۆ دەستپێکردنەوەی کارەکانی بەرهەمهێنان و هەناردەکردنی نەوت لە کێڵگەکانی هەرێمی کوردستان. هاوکات له‌كۆنگره‌یه‌كى ڕۆژنامه‌وانیدا حەیان عەبدولغەنی ڕایگەیاند، ئامانج لەسەردانه‌كه‌یان بۆ هەولێر، بەمەبەستی لێکنزیکردنەوەی دیدو بۆچونی هەردوو حکومەتی عێراق‌و هەرێمی کوردستانە سەبارەت بەدوبارە بەرهەمهێنان‌و هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان. وتیشى، "بەگوێرەی یاسای بودجەی گشتیی فیدراڵی، پێویستە ڕۆژانە هەرێمی کوردستان 400 هەزار بەرمیل نەوت ڕادەستی وەزارەتی نەوتی عێراق بکات، هەوڵدەدەین لەکۆبونەوەکانی ئەمڕۆدا هەموو کێشەکان چارەسەربکەین بۆ ئەوەی بەشێوەیەکی ئاسانتر دەست بەهەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان بکرێت". سەبارەت بە هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێم ئەو وەزیرەی عێراق باسی دوو قۆناغی کرد و وتی، "قۆناخی یەکەم بریتی دەبێت لە دەستپێکردنەوەی بەرهەمهێنانی نەوت. هەنگاوی یەکەم ئەوەیە لەگەڵ کۆمپانیاکان و برایان لە هەرێمی کوردستان لەبارەی دەستپێکردنەوەی بەرهەمهێنان و گونجاندنی ئەو گرێبەستانەی ئێستا هەن، رێکبکەوین بۆ ئەوەی لەگەڵ یاسای بودجە و دەستووری عێراق بگونجێندرێت و ئومێد دەکەین لەماوەی ئەم دوو، سێ رۆژەدا بگەینە رێککەوتن. قۆناخی دووەمیش لەگەڵ دەسەڵاتدارانی تورکیا لێتێگەیشتنمان هەیە بۆ هەناردەکردنەوەی نەوت لە رێگەی هێڵی عێراقی تورکییەوە"."هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێم بۆ عێراق گرنگە، چونکە سامانی سروشتیی سەرەکی عێراق نەوتەو حکومەت پشت بەداهاتی نەوت دەبەستێت بۆ دابینکردنی بودجە، بۆ ئەم مەبەستە لێکتێگەیشتنێکی باشمان لەگەڵ برایانمان لە هەولێر هەیەو گفتوگۆکان بەردەوامدەبن" لە رۆژی 25ـی مانگی ئاداری 2023ـەوە، هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان و کەرکووک بەهۆی بڕیارێکی دادگەی نێوبژیوانیی نێودەوڵەتی لە پاریس راگیراوە.
هاوڵاتی ئێوارەی ئەمرۆ وانەبێژێک لەناحیەی بەحرکەی سەر بە هەولێر لەکاتی کارکردنی لەسەر خانوویەک بە تەزووی کارەبا گیانی لەدەستدا. فەرمان ئیبراهیم ئامۆزای ئەو مامۆستایە بە هاوڵاتی راگەیاند، "ئەو وانەبێژە ناوی رەشید حاجی شێخە، وانەبێژ بووە لە خوێندنگای دەشتی بنەڕەتی کوڕان لەناحیەی بەحرکە، ئەم ئێوارەیە لەسەر خانووەیەک ئیشی کارەبا دەکات لەناکاو کارەبا گرتوویەتی و گیانی لەدەستدا. فەرمان ئیبراهیم وتیشی، "ئەو مامۆستایە خێزاندارە و دوو منداڵی هەیە، هاوکات هاوسەرەکەشی مامۆستایە" ئامۆزای ئەو مامۆستایه ئاماژەی بەوەشدا، ئەو وانەبێژە جگە لەکاری وانەبێژی وەستای بۆری بوو، هاوسەرەکەشی وانەبێژە، پارەی وانەبێژی بەشی پێداویستیەکانی نەکردووە بۆیە ناچاربووە ئیشێکی تر بکات. وێنەی رەشید حاجی شێخە:
هاوڵاتی پێشەوا هەورامانی، وتەبێژی حکومەتی هەرێم لە گرتە ڤیدیۆیەکدا باس لە دەستکەوتەکانی کابینەی نۆیەمی حکومەتی هەرێم لە کەرتی کشتوکاڵ دەکات و رایگەیاند، حکومەتی هەرێم لە رێگەی دروستکردنی چوار سایلۆوە هەناردەکردنی بەربوومی کشتوکاڵی لە %1.5 ەوە بەرزکردووەتەوە بۆ %8. وتەبێژی حکومەتی هەرێم دەڵێت، لە رێگەی راهێنانکردن بە جوتیارە نمونەییەکانی هەرێمی کوردستان توانراوە هەنار، پەتاتە و سێو و هەنگوین و چەندین بەربوومی دیکە هەناردەی دەرەوەی کوردستان بکرێت. لەبارەی مۆڵەتدان بە کۆمپانیاکانی بواری کشتوکاڵ، پێشەوا هەورامانی دەڵێت، لە چوار ساڵی رابردوودا حکومەت مۆڵەتی داوەتە شەش کۆمپانیایی بواری بەرهەمهێنانی "چپسی پەتاتە" و "فینگر"، کە توانای بەرهەمی ساڵانەیان نزیکەی 70 هەزار تۆنە. بە وتەی پێشەوا هەورامانی پەتاتەی کوردستان لە ئاستی براندە جیهانییەکاندا مامەڵەی لەگەڵ دەکرێت و دەڵێت، چەندین رێستۆرانتی جیهانی بەناوبانگ داوای هەناردەکردنی پەتاتەی کوردستان دەکەن. ساڵی رابردوو وەزارەتی کشتوکاڵی حکومەتی هەرێم رایگەیاند، توانیویانە ژمارەیەک بارهەڵگری هەنار ڕەوانەی وڵاتانی کەنداو و لەوێشەوە بۆ وڵاتانی ئەوروپا بکەن، لەو بارەیەوە وتەبێژی حکومەتی هەرێمی کورستان رایگەیاند، حکومەتی توانیویەتی بەسەرکەوتووی هەناری کوردستان رەوانەی مارکێتەکانی ئەوروپا بکات و لە ئێستاشدا هەناری کوردستان دڵخوازترین میوەیە کە هاوڵاتیانی دەرەوەی هەرێمی کوردستان دەیانەوێت بەدەستییان بگات.
هاوڵاتی دژەتیرۆری کوردستان-پارتی رایگەیاند هیچ هێرشیکی درۆنی نەکراوەتە سەر فرۆکەخانەی هەریر و دەڵێت، ئەو هەواڵەی بڵاوکراوەتەوە لەسەر ئەو بابەتە "بێبنەما و ناراستە." بەیانی ئەمڕۆ شەممە 11ی تشرینی دووەمی 2023، چەند میدیایەکی پارتی بڵاویانکردەوە کە بە درۆن هێرشکراوەتەسەر سەر فرۆکەخانەکە و تەقینەوە رویداوە، لەئەنجامدا زیان بە هۆڵێکی فرۆکەخانەکە گەیشتووە. لەسەر بڵاوبوونەوەی هەواڵەکە دژەتیرۆری کوردستان-پارتی دەڵێت، "بە دەزگە میدیاییەکانی ڕادەگەیەنین دەنگی هەر تەقینەوەیەک مەرج نییە هێرش و بۆردومان بێت، دەشێ مەشق و ڕاهێنان یاخود ڕێکاری تایبەت بێت." دەقی راگەیاندراوەکەی دژەتیرۆری کوردستان-پارتی: ڕاگەیەندراوێک لە دژەتیرۆری کوردستانەوە ئەمڕۆ شەممە 11ی تشرینی دووەمی 2023 لە چەند دەزگەیەکی میدیایی هەواڵێک بڵاو کرایەوە، کە گوایە نیوەڕۆی ئەمڕۆ بە درۆنی بۆمبڕێژکراو هێرش کراوەتە سەر فڕۆکەخانەی هەریر. لای خۆمانەوە ڕایدەگەیەنین کە ئەم هەواڵە بێبنەما و ناڕاستە و هیچ هێرشێک نەکراوەتە سەر شوێنی ئاماژە پێ کراو. بە دەزگە میدیاییەکانیش ڕادەگەیەنین دەنگی هەر تەقینەوەیەک مەرج نییە هێرش و بۆردومان بێت، دەشێ مەشق و ڕاهێنان یاخود ڕێکاری تایبەت بێت. لە کۆتاییدا داواکارین لە دەزگە میدیاییەکان و میدیاکاران، بەرپرسانە مامەڵە لەگەڵ هەر جۆرە ڕووداوێکدا بکەن و نەبنە هۆکاری دڵەڕاوکێ لە لای هاووڵاتییان. دژەتیرۆری کوردستان
هاوڵاتی وتەبێژی حکومەتی هەرێم رایگەیاند، سبەینێ یەکشەممە وەزیری نەوتی عێراق سەردانی هەرێمی کوردستان دەکات بەمەبەستی چارەسەرکردنی دۆسیەی نەوتی هەرێم. پیشەوا هەورامانی، وتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە راگەیاندراوێکدا دەڵێت، هاتنی حه‌ییان عه‌بدولغه‌نی، وه‌زیری نه‌وتی عێراق و تیمێکی وەزارەتەکە بۆ هەرێمی کوردستان "لە سەر رێککەوتنی هەردوو سەرۆکوەزیران" مەسرور بارزانی و محەممەد شیاع سودانی بووە. ئەمڕۆ شەممە وەزیری نەوتی عێراق رایگەیاند، ئامادەکارییان دەستپێکردووە بۆ هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان لەرێی بەندەری جەیهانی تورکیاوە. وتەبێژی حکومەتی هەرێم دەڵێت، حەییان عەبدولغەنی و تیمەکەی وەزارەتی نەوتی عێراق لەگەڵ وەزارەتی سامانە سروشتیەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان کۆدەبێتەوە "تا دۆسیەی نەوتی هەرێم و کێشەکانی تر پێکەوە چارەسەر بکەن." هاوکات پێشەوا هەورامانی باس لەوە دەکات، "بابەتی سەرەکی کۆبوونەوەکان کێشەی تێچووی بەرهەمهێنانی نەوت و رێکارەکانی هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمەو بۆ ئەم پرسە دوو بۆ سێ ڕۆژ دەمێننەوە."
هاوڵاتی لەکاتی داخستنی بازاری دراو لە سلێمانی بەهای دینار بەرامبەر دۆلار بەرزبوویەوە بەراورد بە کاتی مامەڵەکردن لەکاتی کردنەوەی بازاڕی دراو. ئەمڕۆ شەممە 11ی تشرینی یەکەمی 2023، لەکاتی داخستنی بازاڕی دراو لە سلێمانی بەهای دینار بەرامبەر دۆلار بەرزبوویەوە و 100 دۆلار بەرامبەر 162,750 دینار جێگیر بوو. لەناوەراستی ئەمڕۆ و لەدەوروبەری کاتژمێر یەک بۆ دووی دوانیوەڕۆ 100 دۆلار بەرامبەر 163,500 دینار مامەڵەی پێوە دەکرا. هاوکات هەر ئەمڕۆ لەکاتی کردنەوەی بازاڕی دراوی سلێمانی و لە پێشنیوەڕۆدا، 100 دۆلار 164,750 دینار کڕین و فرۆشتنی پێوە کرا. ماوەی دوو هەفتەیە بەهای دینار ناجێگیرییەکی زۆر بەخۆیەوە بینییوە و چەندین جار لە رۆژێکدا بەرز و نزم دەکات و بانکی ناوەندی لە هەوڵی ئەوەدایە بەهای دینار جێگیر بکات، بەڵام تا ئێستا نەیتوانیووە. بانکی ناوەندی رۆژانی دەوام نزیکەی 200 ملیۆن دۆلار دەخاتە بازاڕەوە بە نرخی فەرمی کە 132,000 بۆ هەر 100 دۆلارێک، بەڵام بەپێی وتەی بەشێک لە ئاڵوگۆڕکارانی دراو کە بۆ هاوڵاتی قسەیان کردووە، ئەو بڕە پارەیە ناخرێتە ناو بازاڕەکانی دراوەوە و ئەو ژمارەیە "راست نییە."
.png)
