هەسەدە: پێنج کەسی سڤیل برینداربوون، کە یەکێکیان منداڵە

هاوڵاتی لەسەرەتای ئەم مانگەدا ڤایرۆسێکی وەرزی تایبەت بە منداڵان لەشاری دهۆک بڵاوبوویەوە کە رۆژانه 300 منداڵ لەنەخۆشخانەکان داخڵدەکران، چەند رۆژێکە ئەو ڤایرۆسە گەیشتووەتە زاخۆ و رۆژانە 50 بۆ60 منداڵ تۆش دەبن و داخڵی نەخۆشخانە دەکرێن. ئەمڕۆ یەکشەممە 25ـی شوباتی 2024  ئەمیر عەلی وتەبێژی تەندروستی زاخۆ  بە هاوڵاتی وت" نەخۆشییەکە بەهۆی ڤایرۆسەوەیە و وەرزییە، لە زاخۆش رۆژانە 50 بۆ60 منداڵ توش دەبن و لەنەخۆشخانەی زاخۆ دەخەوێندرێن". وتیشی، ئەو ڤایرۆسە لەجۆری RSVـیە و زیاتر لە مانگی 10 تاوەکو 3 بڵاودەبێتەوە و توشی سینگی منداڵ دەبێت هاوکات بەشێکی تووشبووان پێویستیان بە ئۆکسجین هەیە، چونکە بەهۆی هەوکردنی تووندی سییەکانیان دووچاری هەناسەتەنگی بوون." ئەوەشی ڕونکردەوە کە زیاتر ئەو منداڵانە توش دەبن کەتەمەنیان لەخوار دوو ساڵەوەیە بە تایبەتیش منداڵانی خوار شەش مانگ. پێشتریش ِدکتور نەزار بەکر، بەڕێوەبەری نەخۆشخانەی هێڤی لەشاری دهۆک لەم بارەیەوە بە هاوڵاتی وت " یەکێک لە ڕێگەکان بۆ ئەوەی ئەم جۆرە ڤایرۆسە کاریگەری لە بەرگری منداڵەکە زۆر نەبێت ئەوەیە  دایکان زیاتر شیری خۆیان بەمنداڵەکانیان بدەن وخۆیان بەدووربگرن لەشیری قوتۆ چونکە شیری دایک بەرگری لەش لای منداڵ بەهێز دەکات". ڤایرۆسی (RSV) یەکێکە لە ڤایرۆسە باوەکانی رێڕەوی هەناسە کە منداڵ تووشی هەوکردنی بۆڕیچکەکانی هەوا دەکات کە بە عەرەبی پێی دەگوترێت ''التهاب قصبات''. بەهۆی ڤایرۆسی RSV ساڵانە زیاتر لە 100 هەزار منداڵ لە جیهان گیانلەدەستدەدەن و ژمارەیەکی ئێجگار زۆریش لە نەخۆشخانەکان دەخەوێنرێن تاوەکو ئۆکسجین و چارەسەری پێویستیان بۆ بکرێت.  

هاوڵاتی بەڕێوەبەری گشتی پەروەردەی سلێمانی رایگەیاند، بەهۆی نەبونی کارەبا و بەرزبونەوەی پلەکانی گەرما لە هاویندا ماوەی خوێندن درێژ ناکەنەوە بەڵام  پڕۆگرامی خوێندنیان کەم کردۆتەوە دڵشاد عومەر، بەڕێوەبەری گشتی پەروەردەی سلێمانی لە كۆنفرانسێكی رۆژنامەوانیدا ریگەیاند: پڕۆگرامی خوێندمان کەم کردۆتەوە و تەنیا بابەتە گرنگەکانمان دیاری کردووە، تاوەکو بخوێندرێن. ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەگەر بارودۆخی حکومەت لەرووی داراییەوە باش بێت، پلانیان هەیە لە هاویندا بەکردنەوەی خولی بێبەرامبەر قەرەبووی خوێندنی قۆناغە گرنگەکان بکەنەوە . بەهۆی بایکۆتی مامۆستایانەوە نزیکەی پێنج مانگە پڕۆسەی خوێندن لە سنووری پارێزگای سلێمانی دواکەوتووە، پاش چەند بەڵێنێكی حكومەتی هەرێمی كوردستان و بڕیارەكانی دادگای باڵای فیدراڵی عێراق تایبەت بە مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستان، لەم مانگەدا بەشێکی زۆری مامۆستایان بایکۆتیان شکاند و گەڕانەوە هۆڵەکانی خوێندن. دڵشاد عومەر دەشڵێت، تاوەکو 30 مانگی پێنج دەوام لە سنووری پارێزگای سلێمانی بەشێوەیەکی ئاسایی بەڕێوەدەچێت. 

هاوڵاتی ڕێکخراوێکی نێودەوڵەتی بە هەماهەنگی لەگەڵ ڕێکخراوێکی تورکی، لە گوندێکی ناحیەی شه‌ران لە گونده‌واری عەفرینی رۆژئاوای كوردستان، شوێنی ئۆردوگایەکی نوێییان بۆ عه‌ره‌به‌ هاورده‌كان کردەوە، ئەمەش لە ماوەی چەند ڕۆژێکدا دووەم ئۆردوگای تورکیایە و لە هەمان گوندیشدا سێیەم ئۆردوگایه‌. ئاژانسی هەواڵی نۆرس پرێس لە ڕاپۆرتێکدا بڵاویکردەوە کە چەند ڕۆژێک لەمەوبەر ڕێکخراوی ئەوقافی ئاینی تورکی ئۆردوگایەکی نوێی لە نزیک گوندی كفرۆم لە ناحییه‌ی شه‌ران دروستکردوە جگە لە دانانی بەردی بناغەیه‌كیش بۆ ئۆردوگایەکی دیكه. ئەو ئاژانسە دەڵێت،  ئه‌مه‌ ئه‌وه‌ ده‌رده‌خات كه‌ توركیا له‌و ناوچانه‌ی داگیری كردووه‌ له‌ رۆژئاوای كوردستان، په‌له‌ ده‌كات له‌ دروستكردنی ئۆردوگای نیشتەجێبوون له‌سه‌ر خاكی هاوڵاتییانی كورد بۆ عه‌ره‌به‌ هاورده‌كان. بە گوێرەی زانیارییەکانی ئەو ئاژانسە ئه‌و ئۆردوگایه‌ لە زیاتر لە 500 شوقە پێکدێت و ناوی" گوندی ده‌ستی هاوکاری نیشتەجێبوون”ه. شەش ساڵ بەسەر داگیرکردنی شاری عەفریندا تێدەپەڕێت، لە ١٨_٣_٢٠١٨ دەوڵەتی تورکیا دوای ٥٨ رۆژ شەڕکردن و ئاوارەبوونی بەهەزاران عەفرینی و بریندارکردن و کوشتنیان. دەستی بەسەر شارەکەدا گرت. عەفرین یەکێکە لەشارەکانی رۆژئاوای کوردستان دەکەوێتە بەشی رۆژئاوای کانتۆنی فورات. زۆرترین دانیشتوانی ئەم ناوچەیە کوردن و هەریەکە لەعەرەب و چەرکەس و پێکهاتەکانی دیکەی تێدا دەژین. ئاینەکانی موسڵمان و مەسیحی و عەلەوی تێدا جێی خۆیان دەگرن. بەپێی ئاماری دامەزراوەی مافی مرۆڤی کانتۆنی عەفرین  لەسەرەتای داگیرکاریەکانەوە بەنزیکەی ٣٠٠هەزار خەڵکی ئەم شارە ئاوارەی ناوچەکانی دەوروبەر بوون، بەپێی دوایین ئامارەکان رێژەی کورد لەئێستادا کەمبووەتەوە بۆ ٢٥٪ لەماوەی ساڵانی ٢٠١٨_٢٠٢٤. لەجێگەی ئەوان عەرەب و تورکمانەکانی «حمس و حەماو غوتێ» بەجێکراون. رێژەی هەریەکە لەعەرەب و تورکمان لەئێستادا بەنزیکەی ٧٠٪ بەرزبۆتەوە.

هاوڵاتی ژماره‌یه‌ك له‌ ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق داوا له‌ محه‌مه‌د شیاع سودانی سه‌رۆك وه‌زیران ده‌كه‌ن، بڕیار له‌سه‌ر دابه‌شكردن و گه‌ڕاندنه‌وه‌ی سێ موچه‌ نه‌دراوه‌كه‌ی مانگه‌كانی (تشرینی یه‌كه‌م/10، تشرینی دوه‌م/11، كانونی یه‌كه‌م/12)ی 2023ی موچه‌خۆرانی هه‌رێم بدات. سۆران عومه‌ر له‌ هه‌ژماری تایبه‌تی خۆی له‌تۆڕی كۆمه‌ڵایه‌تی فه‌یسبوك نوسیویه‌تی، "له‌گه‌ڵ 25 په‌رله‌مانتاری دیكه‌ داوای سێ موچه‌ نه‌دراوه‌كه‌ی ساڵی 2023ی فه‌رمانبه‌رانمان ئاراسته‌ی سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق كرد". ده‌شڵێت، "خه‌ڵكی كوردستان چاوه‌ڕوانی له‌ حكومه‌تی فیدڕاڵییه‌ له‌گه‌ڵ داهاتی ناوخۆی هه‌رێم بڕیاری پێدانی ئه‌و سێ موچه‌یان بۆ بدرێت". لە نوسراوەكەدا هاتووە، (لەبڕیاری دادگای فیدراڵی رۆژی (21/2/2024) لەسەر مووچەی فەرمانبەرانی هەرێم، سەرۆكی دادگای باڵای فیدراڵی لەناوەڕۆكی بڕیارەكەدا كە خوێندییەوە دەڵێت ( ئەگەر هەرێم پابەند نەبوو بە بڕگەكانی (أ، ب، ج، ‌و) لە بڕگەی دووەمی مادەی (12) لەیاسای بودجەی گشتی فیدراڵی، پێویستە خەڵكی كوردستان بێ بەش نەكرێت لە قوتی ڕۆژانەو سەرچاوەی بژێویی). لە بەشێكی دیكەی نوسراوەكەدا ئاماژە بەوەكراوە كە پاڵپشت بەم بڕیارەی دادگای فیدراڵی كە مووچەی سێ مانگی مووچەخۆران و خانەنشینانی هەرێم ل ەساڵی 2023 نەدراوە، "داواكارین ئەو مووچە نەدراوانە بدرێتەوە بەخەڵكی كوردستان، بۆ هەرمانگێك (618 ملیار دینار لەگەڵ 320 ملیار دیناری داهاتی ناوخۆی هەرێم ) مووچە نەدراوەكانی بەهەردوو حكومەتی فیدراڵی و هەرێم پێ دەگەڕێنرێتەوە."  

هاوڵاتی حکومەتی عێراق بڕیاری دروستکردنی زانکۆی لە قەزای شنگال دەرکردووە و بەمنزیکانه دەست بە دروستکردنی دەکرێت.  حەسەن ساڵح، بەڕێوەبەری پەروەردەی شنگال بەشی عەرەبی به هاوڵاتی راگەیاند "بڕیاری دروستکردنی زانکۆی شنگال لەلایەن حکومەتی عێراق دەرچووە، ئەو شوێنەی هەڵبژێردراوە بۆدروستکردنی ناوی (ئادیکا)یە و دەکەوێتە سنووری ناحیەی سنون، 210 دۆنم زەوی دابینکراوە، بەمنزیکانە بەردی بناغەی بۆ دادەنرێت". ئاماژەی بەوەشکرد "بودجەیەک بۆ پرۆژەکە دابینکراوە، بەڵام بە تەواوی نازانم بڕەکەی چەندە، ئەمه یەکەمجارە زانکۆیەک بۆ شنگال دروست بکرێت، بەدڵنیایەوە خوێندنکارانمان لەجیاتی بچنە موسڵ و شارەکانی دیکە هەر لە شنگال درێژە بە خوێندنی خۆیان دەدەن".  لەئێستادا ١٠٧ خوێندنگەی عەرەبی لە ناوەندی شنگال و دەوروبەری هەن، ژمارەی خوێندکارانیش نزیکەی ٣٠ هەزار خوێندکارە.

هاوڵاتی بڕیارە رۆژى سێشەممە ئەنجومەنى وەزارەتی پەرەوەردەی حکومەتی هەرێمی کوردستان کۆبێتەوە لەبارەی هەموارکردنەوەى ساڵنامەى خوێندن و کورتکردنەوەی پرۆگرامی  خوێندنى 12ى ئامادەیی. ئالان حەمە سەعید، وەزیرى پەروەردەی هەرێم لە کۆنگرەیەکى رۆژنامەوانییدا رایگەیاند "رۆژى سێشەممە ٢٧ی شوباتی ٢٠٢٤ لە ئەنجومەنى وەزارەت گفتوگۆى چەند پرسێک دەکەن کە گرنگترینیان هەموارکردنەوەى ساڵنامەى خوێندنە لە ئەگەرى ئەنجامدانى هەڵبژاردنى پەرلەمانى کوردستان لە مانگى حوزەیران کە هاوکاتە لەگەڵ دەستپێکردنى تاقیکردنەوەکانى 12ى ئامادەیی". وەزیری پەروەردە ئاماژەی بەوەکرد "هەر لەو کۆبوونەوەیەدا کە بڕیارە رۆژى سێشەممە ئەنجام بدرێت، گفتوگۆ لەبارەی بابەتى کورتکردنەوەى پرۆگرامى خوێندنى 12ى ئامادەیی دەکرێت". ئەوەشی خستەڕوو "بەهۆى ئەوەى لە بەشێک لە ناوەندەکانى خوێندن، درەنگ دەست بە پرۆسەى خوێندن کراوە، پێدەچێت هەموارى پشووەکانى بەهار بکەن و کورتى بکەینەوە".

هاوڵاتی لەدوای بۆردوومانی ناوچەیەکی گەشتیاری قەزای زاخۆ لە ساڵی ٢٠٢٢ کە ژمارەیەک گەشتیاری عەرەب بوونە قوربانی حکومەتی عێراق بڕیاریداوە خاڵە سنوورییەکانی عێراق و هەرێمی کوردستان کۆنترۆڵ بکات. دوابەدوای بڵاوبوونەوەی هەواڵێک سەبارەت بە کۆنترۆڵکردنی خاڵە سنوورییەکانی عێراق و لەگەڵیشیدا خاڵە سنووریەکانی هەرێم هاوڵاتی بەدواداچوونی بۆ ئەم پرسە کرد و بەرپرسێکی باڵا لە پاسەوانی سنوور کە ناوەکەی لای هاوڵاتی پارێزراوە رایگەیاند "لەدوای بۆردوومانی ناوچەیەکی گەشتیاری قەزای زاخۆ لە ساڵی ٢٠٢٢ کە ژمارەیەک گەشتیاری عەرەب بوونە قوربانی، حکومەتی عێراق بڕیاریدا کە دەبێت هێزەکانی پاسەوانی سنوور بچنە خاڵە سنوورییەکان رێگە لە بۆردوومانەکانی تورکیا و ئێران بگرن". ئاماژەی بەوەشکرد "ماوەی دوو ساڵە هەنگاوەکان بەردەوامن بۆ جێبەجێکردنی ئەو بڕیارە و بودجەی بۆ تەرخاندەکرێت بە تایبەت لە لیوای ٢١ی پاسەوانی سنوور لە پارێزگای هەڵەبجە کە لیوایەکی نوێیە کە دەستیانکردووە بە تەلبەنکردنی دەروازەکە بۆ قەدەغەکردنی هاتووچۆ و رێگریکردن لە بەزاندنی سنووری عێراق". ئەو بەرپرسە ئاشکراشیکرد "هەنگاوەکانی جێبەجێکردنی ئەم بڕیارە سستن، هەروەها دوورخستنەوەی هێزەکانی ئێران و پەکەکە لەو سنوورانە کارێکی ئاسان نییە".    

هاوڵاتی شاندێکی دیوانی چاودێری دارایی عێراق بە مەبەستی وردبینیکردن لە خەرجی و داهاتی شەش مانگی دووەمی ساڵی ڕابردوو گەیشتە هەرێمی کوردستان. ئەمڕۆ شەممە (24ـی شوباتی 2024) هونەر جەمال، وتەبێژی وەزارەتی دارایی و ئابووری هەرێمی کوردستان بە بە میدیاى پارتى ،راگەیاند، شاندێکی دیوانی چاودێری دارایی عێراق هاتوونەتە هەرێمی کوردستان و سبەی لەگەڵ دیوانی چاودێری دارایی هەرێمی کوردستان وردبینی لە خەرجی و داهاتی شەش مانگی دووەمی ساڵی رابردوو دەکەن. وابڕیارە شاندەکە لەگەڵ دیوانی چاودێری دارایی هەرێمی کوردستان دەست بە وردبینی لە خەرجی و داهاتی شەش مانگی دووەمی ساڵی رابردوو بکەن، کە ئەوەش لە چوارچێوەی  رێکارێکی هونەری یاسای بودجەی عێراقە کە سێ مانگ یان شەش مانگ جارێک وردبینی لە داهات و خەرجیەکان دەکەن. هونەر جەمال، باسی لەوەشکرد، بریارە شاندەکە سەردانی هەردوو  وەزارەتی دارایی و  سامانە سروشتیەکانی هەرێمی کوردستان بکەن.

هاوڵاتی سەرۆکی لیژنەی دارایی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لەبارەی هەمواری یاسای بودجە و پشکی هەرێمی کوردستان لە یاساکەدا قسەدەکات و ئاماژە بەوەدەکات، پشکی هەرێمی کوردستان لە بودجەدا بە رێژەی لە ٪١٢.٦جێگیرکراوە. ئەمڕۆ شەممە ٢٤ی شوباتی ٢٠٢٤ عەتوان عەتوانی، سەرۆکی لیژنەی دارایی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لەبارەی بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی بە میدیا عێراقییەکانی راگەیاند "بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی بۆ پابەندکردنی حکومەت بە یەکلاکردنەوەی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان لە بانکە عێراقییەکان هۆکارێکی بۆ نەهێشتنی ناکۆکییە سیاسی و داراییەکان لەگەڵ هەرێم". ئاماژەی بەوەشکرد "پشکی هەرێمی کوردستان لە پرۆژە یاسای بودجەی عێراق بە رێژەی لە ٪١٢.٦ جێگیرکراوە، هەروەها چاوەڕوانی هاتنی هەمواری یاسای بودجە دەکەین لە ئەنجومەنی وەزیران هەوڵدەدەین بە زووترین کات لە پەرلەمان یاساکە تێپەڕێنین". ناوبراو لەبارەی ناردنی ٦١٨ ملیار دینارەکەی هەرێمی کوردستانەوە وتی "ناردنی پارە بۆ هەرێمی کوردستان بەردەوام دەبێت تاوەکو هەمواری یاسای بودجە دەکرێتەوە".

هاوڵاتی هاوڵاتییەکی ناڕازیی برینداری خەڵکی شاری مەهاباد بە ناوی حسێن حسێنپوور کە بەهۆی تەقەی ڕاستەوخۆی هێزە ئەمنییەکانی ئێران لە رەوتی بزووتنەوەی "ژن، ژیان، ئازادی"دا چاوی راستی لەدەستداوە، لەلایەن دەزگای دادوەریی ئێرانەوە سزای ساڵێک بەندکردنی بەسەردا سەپاوە. ناوبراو شەش مانگی ماوەی دەستبەسەربوونی لە بەندیخانەی ٢ی شیراز تێپەڕ کردووە. بەپێی راپۆرتی گەیشتوو بە رێکخراوی مافی مرۆڤی هەنگاو، حسێن حسێنپوور هاوڵاتیی ناڕازیی برینداری خەڵکی شاری مەهاباد، لە ماوەی رۆژانی رابردوودا لەلایەن دادگای شۆڕشی شیرازەوە بە تۆمەتی "پڕوپاگەندە دژی کۆماری ئیسلامیی ئێران" سزای ساڵێک بەندکردنی بەسەردا سەپاوە. بەپێی زانیارییەکانی هەنگاو، پاش سەپاندنی ئەو بڕیارەی دادگا بەسەر حسێن حسێپوور و ملکەچ بوونی ناوبراو بۆ بڕیاری دادوەر، سزاکەی بۆ ١١ مانگ بەندکردن کەم کراوەتەوە. ئەو هاوڵاتییە ناڕازییە بریندارە لە کۆتاییی مانگی بەفرانباری ئەمساڵدا بۆ بەندیخانەی ژمارە ٢ی شیراز یان بەندیخانەی نیزام لە شیراز گواستراوەتەوە. رۆژی سێشەممە ١٧ی ئۆکتۆبەری ٢٠٢٣ ناوبراو لە بەندینخانەی ناوەندە ئەمنییەکانەوە بە پابەند و دەستبەندەوە بۆ نەخۆشخانەی "خەلیلی"ی شیراز گواسترایەوە و دیسان بۆ بەندینخانە گەڕێندرایەوە. حسێنپوور لە دبەندینخانەی ئیتلاعاتی سوپای پاسداران، لە مافی دەستڕاگەیشتن بە دەرمانەکانی و بەتایبەتی دەرمانی چاوی، بێبەری و بێبەش کراوە.. حسێن حوسێپوور ئێوارەیرڕۆژی چوارشەممە، ٢١ی شوباتی ئەمساڵ لەسەر رێگەی نووراوا مەمسەنی بەرەو گەچساران لەلایەن ئیتلاعاتی سوپای پاسدارانەوە دەستبەسەر کراوە و دوای ماوەیەک بۆ بەندیخانەی ناوەندیی شیراز گواستراوەتەوە. ئەم هاوڵاتییە یەکێک لە قوربانییانی تەقەی بەئەنقەستی هێزە ئەمنییەکانی ئێرانە لە ڕەوتی بزووتنەوەی "ژن، ژیان، ئازادی"دا کە چاوی ڕاستی لەدەست داوە.  

هاوڵاتی ئەندازیارى سه‌رپه‌رشتیاری شه‌قامی ١٠٠ مه‌تری سلێمانی هۆکاری تەواو نەبونی پڕۆژەکە دوای چوار ساڵ  ئاشکرا دەکات و دەڵێت،  به‌هۆی نه‌بوونی نه‌ختینه‌یە له‌ بانكه‌كان. ئه‌بوبه‌كر ته‌یب، ئه‌ندازیاری سه‌رپه‌رشتیاری پرۆژه‌ی شه‌قامی ١٠٠ مەترى شاری سلێمانی ناسراو بە ئۆتۆبانی بابان، لەبارەى خاو بەڕیوەچوونى کارەکانى شەقامەکە بە ڕاگەیاندنى هاتوچۆى سلێمانى ڕاگەیەند، پرۆژه‌ی شه‌قامی ١٠٠ مه‌تری به‌داهاتی سلێمانی درووست ده‌كرێت و كۆی گشتی پرۆژه‌كه‌ ٥٢% ـى ته‌واوبووه‌ و كێشه‌ی گه‌وره‌ی به‌رده‌م پرۆژه‌كه‌ نه‌بوونی نه‌ختینه‌یه‌ له ‌بانكه‌كان، چونكه‌ پرۆژه‌كه‌ به ‌داهاتی سلێمانی درووست ده‌كرێت. ئەوەشى خستوەتەڕوو، ساڵی رابردوو كۆمپانیاى جێبەجێکار به‌به‌های ٢٢ ملیار دینار كاریكردووه‌ و ئه‌گه‌ر ئه‌مه‌ به‌راورد بكه‌یت به ‌تێچووی پرۆژه‌كه‌، كه‌ ٤٠٠ ملیار دیناره‌ لە ئێستاشدا كۆمپانیاکە له ‌كاركردن به‌رده‌وامه‌، به‌ڵام كاره‌كان به ‌ئه‌ندازه‌ی گه‌وره‌یی پرۆژه‌كه‌ نییه‌.  به‌شی یه‌كه‌می پرۆژه‌ی شه‌قامی ١٠٠ مه‌تری سلێمانی ٣٤ كیلۆمه‌ترە ‌و حه‌وت یه‌كتربڕ و شه‌ش ئه‌نده‌رپاس و یه‌ك ئۆڤه‌رپاس له‌خۆده‌گرێت ئەو ئەندازیارە دەڵێت له ٧٠%ـى كاره‌كانی پرد و ئه‌نده‌رپاس و ئۆڤه‌رپاسه‌كان ته‌واوبووه ‌و حه‌وت كیلۆمه‌تر قیرتاو كراوه‌ به ‌پانی ٦٣ مه‌تر و به‌ بەرزى ٢١ سانتیمەتر و كۆتا چین قیرماوه‌، كه‌ شه‌ش سانتیمەترە و به‌ر له‌كردنه‌وه‌ی شه‌قامه‌كه‌ ده‌كرێت. پڕۆژەى شەقامى ١٠٠ مەترى سلێمانى، کە بە ئۆتۆبانى بابان ناسراوە ساڵى ٢٠٢٠ بەردى بناغەى دانرا، بڕیاربوو مانگى تەممووزى ساڵى ڕابردوو کارەکانى قۆناغى یەکەمى تەواو ببێت.

هاوڵاتی مامۆستایەکی ناڕازیی رایدەگەیەنێت بڕیارەکانی دادگای فیدراڵی زۆرترین کاردانەوە بەدوای خۆیاندا دەهێنن، کاردانەوەکان بەشێکیان سیاسین و بەشەکەیتریان خەڵکێكی دڵشکاو، ئاماژە بەوەشدەکات خراپی دادگاکان و بەرپرسانی ئەم هەرێمەیە وایکردووە سەرقاڵی چەپڵە لێدانبن بۆ بڕیارەکانی دادگای فیدراڵی. عوسمان گوڵپی، مامۆستا و چاڵاکوانی مەدەنی لە نووسینێکدا کە لە هەژماری خۆی لە فەیسبووک بڵاویکردووەتەوە نووسیویەتی "بڕیارەکانی دادگای فیدراڵی زۆرترین کاردانەوە بەدوای خۆیاندا دەهێنن، کاردانەوەکان بەشێکیان سیاسین و بەشەکەیتریان خەڵکێكی دڵشکاو، دڵێك کە بەدرێژایی چەندین ساڵ لە هەرێمەکەی خۆی دەشکێت. لێرەدا پرسیارە جدیەکە ئەوەیە ئایا دادگای فیدراڵی تاڵە پوشی بەردەم مرۆڤێکی نزیك لە خنکانە؟ یان نەخێر ئەم دادگایە دەیەوێت ببێتە بەرگریکاری هەموو لادانە دەستوریەکان و بێلایەنانە بڕیار بدات، دادگای فیدڕاڵی: بەرزترین دەسەڵاتی دادوەرییە لەعێراق، ئەرکی ئەو دادگایە یەکلاکردنەوەی ناکۆکییەکانە لەبارەی دەستوورەوە". ئاماژەی بەوەشکردووە "لێرەدا بە تێڕوانین لە جۆر و کاتی ئەو کەیسانەی ئەم دادگایە لە رابردوودا بڕیاری لەبارەوە داون، تێدەگەین کە دادگای فیدراڵی عێراق لە کوێی ململانێ سیاسیەکانی عێڕاقدایە، عێراقێك کە هیچ دامەزراوەیەکی نییە نەبوبێتە بەشێك لە ململانێ سیاسییەکان، بەتایبەت لە چەند ساڵی ڕابردوودا بڕیارەکانی دادگای فیدراڵی پێماندەڵێت کە ئەم دادگایە بوەتە بەشێك لەو ململانێیەی کە لە نێوان کوردو سوننە و شیعەدا هەیە، تەنانەت لە نێو شیعەشدا هاوسەنگی لەدەستداوە و بەئاراستەی سیاسەتەکانی ئەو ئاراستە شیعیەدایە کە پێ بەپێ سیاسەتەکانی تاران جێبەجێ دەکەن کە دەکرێت بەشێك لەمەش بە قازانجی خەڵك بکەوێتەوە". دەشڵێت "گەر سەرنج بدەینە دادگای فیدراڵی عێراق لە ماوەی کارکردنیدا ئەوا بەڕوونی ئەوە دەردەکەوێت کە ئەم دادگایە بەشێكبووە لە فشارەکان و ململانێکان بە سوودی ئیتاری تەنسیقی ئێستاو و هاوئاراستەکانی رابردوویان، لەو کاتانەشدا رۆڵ دەگێڕێت کە گفتوگۆکان شکست دەهێنن یان لە شکستەوە نزیکن ئەمەش بۆ چۆکپێدادانی لایەنی نەیاری هێزی بڕیاردەری شیعەیە، ئەم دادگایە لە رابردوودا لە هەندێك کاتدا بڕیاریداوە کە هەموو کاتەکان ئەو کاتانەن کە گرفتی گەورە لە نێوان هەرێم و عێراقداهەن، بە پێچەوانەشەوە هەر کات دوورییەکان کەمبوبنەوە یان رێککەوتنیان کردبێت ئەوا ئەم دادگایەش چوەتە سوڕی متبونەوە، یان ئەو سکاڵایانەی راگرتووە کە دەبنە هۆی تێکدانی پەیوەندیە دۆستانەکان، هەروەها پێشم وایە زۆرینەی بەرپرسانی ئەم هەرێمە نەگوێ دەگرن و نەهیچ کەسیش لە خۆیان بە عاقڵتر دەزانن، لە کاتێکدا زۆرینەی تاکەکانی ئەم کۆمەڵگەیە لە زۆربەیان عاقڵتر و سیاسیترن". لە کۆتایدا نووسیویەتی "پێموایە ئەوە باشی عێراق و دادگاکەی نیە خەڵك پەنای بۆ دەبات، بەڵکو خراپی دادگاکان و بەرپرسانی ئەم هەرێمەیە وایکردوە سەرقاڵی چەپڵە لێدانین بۆ ئەوانەی حەزناکەن دانی بڕینی تیکەیەك نانمان هەبێت".

هاوڵاتی شارەزایەکی کەشناسی رایدەگەیەنێت لە هەفتەی داهاتوودا بایەکی وشک و سارد ناوچە جیاوازەکانی هەرێمی کوردستان دەگرێتەوە و خێرایەکەی زیاددەکات. شاڵاو هیدایەت، شارەزای کەشناسی بە هاوڵاتی راگەیاند "پێشبینی دەکەین لەناو هەفتەی داهاتوودا بەدیاریکراویش لە رۆژی یەکشەممە و دووشەممە و سێشەممە بەهۆی دابەزینی بەرزە پەڵەپەستۆیەکی بەهێزی سیبری رووسی بۆ سەر وڵاتانی کازاخستان و بەشێکی خوارەوەی باشووری وڵاتی رووسیا و دواتر بۆ سەر باکووری دەریای خەزەریش تا حاڵەتی بەهێزی بۆ ناو ئێران و تورکیا بەهۆی دابەزینی پەستان بۆ ناوچە جیاوازەکانیان ئەگەری بەفرو باران و سەرمای بەهێز هەیە". ئاماژەی بەوەشکرد "بەهۆی لاواز بوونی پەستانی هەوا بۆ ناوچەکانی ئێمەش و بوونی ئەو بەرزە پەستانەی سیبری رووسی کە دەبێتە دروستبوونی جیاوازی پەستان و چالاکی بای باکووری رۆژرهەڵات رەشەبا بۆ ناوچەکانمان کە بایەکی وشک و ساردەو شێ لە هەوا و خاکدا کەم دەکاتەوە، لەم چەند رۆژەدا خێرایی با 20 تا 70کم یان زیاتر دەبێت لە کاتژمێرێکدا، بۆ رۆژانی دواتر ئەگەر هەیە بەخێرایی کەمتر لە هەندێک ناوچە بمێنێ دوا بەدوای ئەم بایە ئەگەری هاتنی شەپۆلی تری باران و بەفر بارین لە ئارادان".

هاوڵاتی هێزێکی پاسەوانی سنوور لە ناحیەی شیلادزێی سەر بە قەزای ئامێدی جێگیرکراوە بەشێک لە هاوڵاتییان نیگەرانن لە لەوەی ئەو هێزە لەوێن، شارەزایانیش پێیان وایە ئەو ناوچانە دەپارێزن.  دلشاد نەسروڵلا قەنجۆ، مامۆستایی زانکۆیە لە کۆمەڵگای سیریێ سەر بە ناحیەی شیلادزێ نیشتەجێ یە بە هاوڵاتی وت "بەرای من جێگیربوونی ئەو هێزەیە شتێکی باشە و لە بەرژەوەندی خەڵکی ناوچەکەدایە، هاوکات دەبێتە هۆکارێک بۆ ئەو گوندانەی له دەوروبەری گەلی باڵندا جارێکی تر دەست بە ژیانی تایبەتی خۆیان بکەنەوە و باخ و زەوییەکانی خۆیان ئاوەدان بکەنەوە". ئەو مامۆستایەی زانکۆ وتیشی "پێویستە هێزەکانی پاسەوانی سنوور تا سەر سنوور بچن و بەرپرسیارەتی ئەمنی ناوچەکە بگرنە ئەستۆی خۆیان، ٣٠ ساڵە ئەم ناوچەیە لەژێر شەڕ و ئاڵۆزی دایە پێویستە ئەم شەڕە کۆتایی بێت تا خەڵکیش بە ئیسراحەت بژی". نیگەرانی بەشێک لە خەڵکی ناوچەکە لەوەدایە کە ئەم هێزەیە ئاڵای عێراقی بەرزکردووەتەوە وەک ئاماژەیەک کە ئەم ناوچانە عیراقین، لەلایەکی ترەوە هەر لەدوای جێگیربوونی ئەو هێزەیە تورکیا بەردەوام قەزای ئامێدی کردووەتە ئامانج، نوێترین بۆردوومانیش دوێنێ بوو لە دەوروبەری گوندی بڵاڤە و گۆهەرزێ. پێشتر بابەکر زێباری، راوێژکاری سەربازی لە سەرۆکایەتی هەرێم بۆ هاوڵاتی قسەی کردبوو و ئاماژەی بەوەکرد "کە ئەو هێزە هاتوون بۆ پاراستنی ناوچەکە و ئاوەدانکردنەوەی گوندەکانی دەوروبەری گەلی باڵندا".

هاوڵاتی چوار کۆڵبەر لە سنووری نەوسوود و شاری سەقز لە رۆژهەڵاتی کوردستان بە تەقەی راستەوخۆ و لێدانی بەرد لەلایەن هێزە چەکدارەکانی ئێرانەوە بریندارکران. بەپێی راپۆرتی گەیشتوو بە رێکخراوی مافی مرۆڤی هەنگاو، شەوی چوارشەممە ٢١ی شوباتی ٢٠٢٤ سێ کۆڵبەر کە تاوەکو ئێستا نازناوی دوو لە کۆڵبەرەکان بە ناوی فواد کارگەر خەڵکی گوندی بانەوەڕەی پاوە و دانیشتووی شاری جوانڕۆ و سوهەیب (نازناوی نادیار) لەگەڵ کۆڵبەرێکی دیکە بە تەقەی راستەوخۆ و لێدانی بەرد لەلایەن هێزەکانی ئێرانەوە لە سنووری نەوسوودی پاوە بە سەختی بریندار کران. بە وتەی سەرچاوەیەکی ئاگادار، فواد کارگەر بەهۆی سەختی برینەکەیەوە بۆ نەخۆشخانەی شاری پاوە گواستراوەتەوە و دواتریش بۆ نەخۆشخانەی تاڵقانی شاری کرماشان گواستراوەتەوە و ئێستا لە بەشی چاودێری وردی ئەو نەخۆشخانەیە خەوێندراوە و باری تەندروستی ناوبراو ناجێگیرە. هاوکات، کازم عوسمانی تەمەن ٢٨ ساڵە و خەڵکی شاری سەقز لە کاتی کۆڵبەریدا لە سنووری بەستامی شاری سەقز بە تەقەی راستەوخۆی هێزەکانی کۆماری ئیسلامیی ئێران پێی بریندار بووە و بۆ نەخۆشخانەی شەفا لەو شارە گواستراوەتەوە و لە ژێر چاودێری پزیشکیدایە.