ناوەڕۆکى کۆبونەوەکەى ئەنجومەنى وەزیران بڵاوکرایەوە

  بڕیاربوو پاشنیوەڕۆی ئەمڕۆ شاندی ئیمراڵی و وەزیری دادی تورکیا لەبارەی ژمارەیەک داواکاریی شاندەکە کۆببنەوە، بەڵام پارتی دەم رایگەیاند، کۆبوونەوەکە دواخراوە. پاش ئەوەی شەشی ئەم مانگە بۆ ماوەی دوو کاتژمێر و نیو لە دوورگەی ئیمراڵی لەگەڵ عەبدوڵا ئۆجەلان، رێبەری زیندانییکراوی پەکەکە و دوێنێ بۆ ماوەی نزیکەی کاتژمێرێک لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆککۆماری تورکیا کۆبوونەوە، بڕیاربوو ئەمڕۆ سێشەممە 8ـی تەمموز، شاندی ئیمراڵی لەگەڵ یڵماز تونچ، وەزیری دادى ئەو وڵاتە کۆببنەوە. لە راگەیەندراوێکدا لەبارەی کۆبوونەوەکە، پارتی یەکسانی و دیموکراسیی گەلان (پارتی دەم) دەڵێت، کۆبوونەوەکە بەهۆی چڕیی کاروبارەکانەوە هەڵوەشێنراوەتەوە و دواخراوە، بەڵام ئاماژەی بە وادەی نوێی ئەنجامدانی کۆبوونەوەکە نەکردووە. لە کۆبوونەوەی بریکارانی سەرۆکی فراکسیۆنی پارتی دەم لەگەڵ تونچ کە لە 24ـی نیساندا بەڕێوەچوو، شاندی پارتەکە ژمارەیەک داواکاریی ئاڕاستەی وەزیری دادی تورکیا کردبوو، لەنێویاندا باشکردنی دۆخی کاری ئۆجەلان، هەموارکردنەوەی یاسای جێبەجێکردنی سزادان لە بەرژەوەندیی بەندکراوە سیاسی و نەخۆشەکان و هەموارکردنەوەی یاسای بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر، پێدانی مافی هیوا بە ئۆجەلان و رێگەدان بە رۆژنامەوانان و ئەکادیمیستان، تاوەکو بتوانن سەردانی ئیمراڵی بکەن و لەگەڵ ئۆجەلان کۆببنەوە.

  رۆژنامەى سەباح بڵاویکردەوە، لە گفتوگۆکانى نێوان هەولێر و بەغداد پێشکەوتن بە ئاراستەی گەیشتن بە رێککەوتن بۆ کۆتاییهێنان بە قەیرانی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان هەیە، لە کاتێکدا چاوەڕوان دەکرێت ئەو پرسە بخرێتە بەرنامەی کارى کۆبوونەوەى ئەنجومەنى وەزیران، کە بڕیارە ئەمڕۆ سێشەممە ئەنجامبدرێت. رۆژنامەکە لە ژمارەى ئەمڕۆ سێشەممە بڵاویکردووەتەوە، لە (48) کاتژمێری رابردوودا، چەند کۆبوونەوەیەک و گفتوگۆ ئەنجامدراوە، بۆ گەیشتن بە چارەسەرى کێشەکان، ئەوەش بە گوێرەى دەستوور و یاسا کارپێکراوەکان. رۆژنامەکە بڵاویشیکردەوە، لەو چوارچێوەیە، رۆژى دووشەممە، محەمەد شیاع سودانى سەرۆکوەزیرانی عێراق و عەبدولـلەتیف رەشید کۆبوونەوە، کە گفتوگۆکانیان لە کۆبوونەوەکە بۆ چارەسەرى کێشەى مووچە بووە. نووسینگەی سودانی لەبارەى کۆبوونەوەکە بڵاویکردەوە، تاوتوێی دۆسیەی دارایی و مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان کراوە و سەرۆککۆماریش باسى لە دۆزینەوەی رێگەچارەی دەستووریی بۆ کێشەکان کردووە. بەگوێرەى رۆژنامەکە، سەردانى رۆژى یەکشەممەى رابردووى مەحمود مەشهەدانى سەرۆکى پەرلەمانى عێراق بۆ هەولێر و کۆبوونەوەى لەگەڵ بەرپرسانى پارتیی دیموکراتى کوردستان و حکومەتى هەرێمى کوردستان، پەیوەندى بە گفتوگۆکانى تایبەت بە چارەسەرى کێشەى مووچەوە بووە. هاوکات سەباح سوبجى پەرلەمانتارى عێراق لە پشکى پارتی قسەى بۆ رۆژنامەى سەباح کردووە و دەڵێت، لەو رەشنووسەى ئامادەکراوە بۆ ئەوەى هەولێر و بەغداد لەسەرى رێکبکەون، حکومەتی هەرێم رۆژانە (300) هەزار بەرمیل نەوت رادەستی حکومەتی فیدراڵی دەکات لە ڕێگەی کۆمپانیای نیشتمانی بەبازاڕکردنی نەوت (سۆمۆ). ئەو پەرلەمانتارە دەشڵێت، لە بەرامبەردا هەرێم رۆژانە (46) هەزار بەرمیل وەردەگرێت بۆ بەکارهێنان و پاڵاوتنی ناوخۆیی و پڕکردنەوەى پێداویستییەکان. سوبحی ئاماژەی بەوەشکرد، هیوایەک هەیە، لە چەند کاتژمێری داهاتوودا رێککەوتنەکە رابگەیەندرێت، بۆ ئەوەی بە فەرمی واژۆبکرێت و لە کۆبوونەوەکەى ئەنجومەنى وەزیرانى عێراق پەسەندبکرێت.

  کۆما جڤاکێن کوردستان (کەجەکە) لە راگەیێندراوێکی بەپەلەدا گۆڕانکاری لە شێوازی بەڕێوەچوونی رێوڕەسمی چەکدانانی گرووپێک لە گەریلاکانی پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە) راگەیاند.   بەگوێرەی راگەیێندراوەکە، بەهۆی "بارودۆخی ئەمنی"، رێوڕەسمەکە راستەوخۆ پەخش ناکرێت و رۆژنامەڤانانیش ناتوانن ئامادە بن.   رۆژی دووشەممە 7ـی تەممووزی 2025، نووسینگەی راگەیاندنی کەجەکە رایگەیاند، رێوڕەسمەکە لەکاتی دیاریکراوی خۆیدا بەڕێوەدەچێت، بەڵام "تاکە رێگە بۆ ئاگادارکردنەوە"ی رای گشتی و میدیاکاران، دانانی شاشەیەک دەبێت لە نزیک شوێنی مەراسیمەکە، کە دوای کۆتاییهاتنی رێوڕەسمەکە، تۆمارە ڤیدیۆییەکان پەخش دەکات.   کەجەکە داوای لێبووردنی لە میدیاکاران و ئامادەبووان کردووە و رایگەیاندووە: "بە تەواوی لە بڕیاری ئەو کەسانە تێدەگەین کە بەهۆی ئەم گۆڕانکارییەوە بڕیاری ئامادەنەبوون دەدەن و رێزی لێدەگرین، هەروەها داوای لێبووردن بۆ هەر ناڕەحەتییەک دەکەین."   ئەم گۆڕانکارییە لە کاتێکدایە کە بڕیارە لە چەند رۆژی داهاتوودا لە رێوڕەسمێکدا لە سنووری ئیدارەی راپەڕین،  30 گەریلای پەکەکە وەک "نیازپاکی" چەک دابنێن.   بەگوێرەی زانیارییەکان زیاتر لە 80 کەسایەتیی سیاسی، رۆشنبیر و ئەکادیمی لە تورکیا، ئەورووپا و ئەمریکاوە بۆ بەشداریکردن لە رێوڕەسمەکە بانگهێشت کراون و هەموو لایەنە سیاسییەکانی هەرێمی کوردستانیش بانگهێشت کراون.   لە یەکی تشرینی یەکەمی پار، هەنگاوێک بۆ پرۆسەی چارەسەری لەلایەن حکومەتی تورکیاوە نرا. ئەم پرۆسەیە لەلایەن تورکیا بە "تورکیایەکی بێ تیرۆر" لەلایەن دەم پارتیشەوە بە "چارەسەرکردنی پرسی کورد" ناودەبرێت.   12ـی ئایاری 2025، پەکەکە ئەنجامی کۆنگرەی 12ـی خۆی راگەیاند کە لە 5-7ـی ئایار بەڕێوەچووبوو. پەکەکە بڕیاری خۆهەڵوەشاندنەوە و چەکدانانی دا.

  سەرۆکی کۆمەڵەی پەنابەرە گەڕاوەکان لە ئەوروپا رایگەیاند، لە ئەمساڵدا تەنیا لە سنوورى ئیدارەى راپەڕین هەزار و 100 کەس کۆچیان بەرەو ئەوروپا کردووە. بەکر عەلی، سەرۆکی کۆمەڵەی پەنابەرە گەڕاوەکان لە ئەوروپا ئەوەی خستەڕوو؛ بەگوێرەی ئامارەکانیان، تەنیا لە ئەمساڵدا تاوەکو ئەمڕۆ 7ـی تەمموز، زیاتر لە پێنج هەزار هاونیشتمانی، کە هەزار و 100 کەسیان خەڵکی سنووری ئیدارەی راپەڕینن، هەرێمی کوردستانیان بەجێهێشتووە. گوتیشی "ئەم ئامارە بەراورد بە ساڵی رابردوو کەمترە، بەوپێیەى لە سنووری ئیدارەی راپەڕین ژمارەکە زیاتر لە هەزار و 500 هاونیشتمانی بوو، لە تەواوی هەرێمی کوردستانیش نزیکەی شەش هەزار کەسبوو". لەبارەی گەڕانەوەی کۆچبەرانیشەوە سەرۆکی کۆمەڵەی پەنابەرە گەڕاوەکان دەڵێت؛ لە مانگەکانی سەرەتای ئەمساڵدا نزیکەی 200 کەس گەڕێندراوەتەوە بۆ هەرێمی کوردستان.  باسی لەوەشکرد، بەهۆی بێکارییەوە، کۆچی گەنجان دەستیپێکردووەتەوە. ئەوەش لەکاتێکدایە، رۆژی 6ـی تەمموز رێکخراوی لاوانی راپەڕین رایگەیاند، چوونی گەنجان لە سنووری ئیدارەی راپەڕین بۆ ئەوروپا بەشێوەیەکی بەرچاو زیادیکردووە و تەنیا لەشەوی شەممە 5ـی تەمموز 70 گەنج، لە قەڵادزێوە کۆچیان کردووە. پێشتر ئەحمەد حەسەن، سەرۆکی رێکخراوی لاوانی راپەڕین لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، ئێستا گەنجان رێگەیەکی نوێ بەکاردەهێنن بۆ پەڕینەوە بەرەو ئەورووپا، ئەویش لیبیایە، کە رێگایەکی مەترسیدارە.   باسی لەوەشکرد: "ژمارەی ئەو گەنجانەی ئیدارەی راپەڕین کە دەیانەوێت بچنە ئەورووپا بەشێوەیەکی بەرچاو زیادی کردووە، تەنیا دوێنێ شەو 70 گەنج لە قەڵادزێوە کۆچیان کردووە."   ئەحمەد حەسەن گوتی، بەر لە رەمەزانی ئەم ساڵ تەرمی مێرمنداڵێک کە لەو رێگەیەوە هەوڵی گەیشتن بە ئەورووپای دابوو، گەڕێندراوەتەوە هەرێمی کوردستان، "بینیمان گورچیلە، دڵ و جەرگی دەرهێنراوە و بازرگانی پێوە کراوە، ئێمە ترسمان لە دووبارەبوونەوەی ئەو رووداوانە هەیە."   گوتیشی، "راستە مووچە و کار نییە، بەڵام ناکرێت گەنجانمان بە 25 هەزار دۆلارەوە لەو رێگەیە بدەن، بەبێ ئەوەی بزانن بە سەلامەتی دەگەنە ئەورووپا یان نا."

  پاش کۆبوونەوەیان لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆککۆماری تورکیا، شاندی ئیمراڵیی دەم پارتی راگەیێندراوێکی بڵاوکردەوە کە تێیدا هاتووە، تێبینی و پێشنیازەکانی خۆمان سەبارەت بە قۆناخی نوێی پرۆسەی چارەسەری و ئەو کارانەی لەمەودوا دەکرێن گەیاندە ئەردۆغان. پاشنیوەڕۆى ئەمڕۆ ئەندامانی شاندی ئیمراڵی (پارتی یەکسانی و دیموکراسی گەلان) لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغانی سەرۆكی توركیا لە کۆشکی سەرۆک کۆمار لە ئەنكەرە، بۆ ماوەى کاتژمێرێک کۆبوونەوە. شاندەکە سەبارەت بە کۆبوونەوەکە بە نووسراوێک ڕاگەیەندراوێکی بڵاوکردەوە.   "ئەمڕۆ ئەندامانی شاندی ئیمراڵی پارتی دەم، پەروین بوڵدان و میتات سانجار لەگەڵ ڕەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆک کۆماری تورکیا کۆبوونەوە، شاندەکەمان بۆچوون و پێشنیارەکانی خۆی سەبارەت بە قۆناغی نوێی پرۆسەکە و ئەوەی لێرەوە بەدواوە دەکرێت، هاوبەشی کرد. لە کۆبوونەوەکەدا ئاماژە بەوە کرا کە ئیرادەی هەردوولا بۆ درێژەدان بە پرۆسەکە بەردەوامە. وەفدی ئیمراڵی پێكهاتووە لە (پەروین بوڵدان)و (مەدحەت سانجار)، لەلایەن ئەردۆغانیشەوە هەریەكە لە (ئیبراهیم کاڵن) سەرۆکی دەزگای هەواڵگیریی میت و (ئەفکان ئالا) سەرۆکی فراکسیۆنی ئاکەپە لە پەرلەمانی تورکیا ئامادەبوون. کۆبوونەوەکە دوور لە چاوی ڕۆژنامەنووسان بەڕێوەچوو  دوای رۆژێك دێت لە دیداری وەفدی (دەم پارتی) لەگەڵ عەبدوڵا ئۆجالان لە دورگەی ئیمرالی. بڕیارە لەدوای ئەم كۆبوونەوەیەوە ئیتر پرسی چارەسەری ئاشتیانەی دۆزی كورد لە توركیا بچێتە قۆناغێكی نوێوە.

كۆبوونەوەی وەفدی ئیمرالی و رەجەب تەیب ئەردۆغانی سەرۆكی توركیا لە کۆشکی سەرۆک کۆمار لە ئەنكەرە، دەستیپێكرد.  وەفدی ئیمراڵی پێكهاتووە لە (پەروین بوڵدان)و (مەدحەت سانجار)، لەلایەن ئەردۆغانیشەوە هەریەكە لە (ئیبراهیم کاڵن) سەرۆکی دەزگای هەواڵگیریی میت و (ئەفکان ئالا) سەرۆکی فراکسیۆنی ئاکەپە لە پەرلەمانی تورکیا ئامادەن. کۆبوونەوەکە دوور لە چاوی ڕۆژنامەنووسان بەڕێوەدەچێت و دوای رۆژێك دێت لە دیداری وەفدی (دەم پارتی) لەگەڵ عەبدوڵا ئ.ۆج.الان لە دورگەی ئیمرالی. بڕیارە لەدوای ئەم كۆبوونەوەیەوە ئیتر پرسی چارەسەری ئاشتیانەی دۆزی كورد لە توركیا بچێتە قۆناغێكی نوێوە. ئەم کۆبوونەوەیە لە کاتێکدایە، دوێنێ یەکشەممە 6ی تەممووزی 2025، شاندێکی پارتی یەکسانی و دیموکراسی گەلان (دەم پارتی)، بە سەرۆکایەتیی پەروین بوڵدان و ئەندامێتی میدحەت سانجار و ئۆزگور فایەق ئەرۆڵ لە زیندانی ئیمراڵی سەردانی عەبدوڵڵا ئۆجەلان، سەرۆکیی زیندانیکراوی پەکەکەیان کرد. هەروەها بڕیارە لەم هەفتەیەدا هەم ئۆجەلان پەیامێکی دیکەی هەبێت، هەم ژمارەیەک لە چەکدارانی پەکەکە لە چوارچێوەی پرۆسەی ئاشتی لە تورکیا لە ڕێوڕەسمێکدا بە ئامادەبوونی لایەنە پەیوەندیدارەکان و بە بەرچاوی میدیاکانەوە چەکەکانیان دابنێن.

  مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێم لە كۆبوونەوەیەكدا لەگەڵ ژمارەیەك كادیری پارتی؛ هاوكات لەگەڵ دانوستانی حكومەتی هەرێم و حكومەتی فیدراڵ لە بەغداد لەبارەی نەوت و موچەوە قسەیکرد. لە کۆبوونەوەکەدا ، جێگری سەرۆکی پارتی، تیشکی خستە سەر دوایین گۆڕانکاری و پێشهاتەکانی هەرێمی کوردستان و عێراق و ناوچەکە. مەسرور بارزانى وتی: هەرێمی کوردستان، نابێت بە هەڕەشە و مەترسی بۆ هیچ لایەک و هەمیشە فاکتەرێکی سەرەکی سەقامگیریی و ئارامی دەبێت لە ناوچەکەدا، هەروەها ئاماژەی بە ڕۆڵی گرنگی سەرۆک بارزانی دا، لە نزیکردنەوەی لایەنە کوردستانییەکان لەیەکتر، بە تایبەتی لە ڕۆژئاوای کوردستان و هەروەها لە کارکردن بۆ سەرخستنی پرۆسەی ئاشتی لە تورکیا. لە بارەی پەیوەندییەکانی هەرێمی کوردستان و حکوومەتی فیدراڵیش ، جێگری سەرۆکی پارتی، دەڵێت: کێشەی ئێمە لە گەڵ حکوومەتی فیدراڵی، کێشەیەکی سیاسییە نەوەک تەکنیکی ، چونکە بەداخەوە لە بەغدا، بە شێوەیەکی ناڕەوا و نادادپەروەرانە و بە جیاکاری  و بە شێوەیەکی نادەستووری ، مامەڵە لەگەڵ هەرێمی کوردستان دەکرێت . جەختیشی کردەوە، عێراق وڵاتێکی فیدراڵییە و هەرێمی کوردستانیش ، قەوارەیەکی دەستووریی هەیە و دەبێ ڕێز لە دەسەڵات و مافە دەستوورییەکانی هەرێم بگیرێت. دووپاتیشی کردەوە، هەرێمی کوردستان، هەرگیز دەستبەرداری هیچ مافێکی دەستووری خۆی نابێت.  ئاماژەشی بەوە دا، شاندی حکوومەتی هەرێمی کوردستان، ئێستا لە بەغدان بۆ ئەوەی لە نزیکترین کاتدا، کێشەی مووچەبڕینی خەڵکی کوردستان چارەسەر بکرێت. جێگری سەرۆکی پارتی گوتیشی: پارتی بە ڕێبەرایەتی جەنابی سەرۆک بارزانی، داکۆکیکار و پارێزەری یەکەم و سەرەکی ماف و داخوازییەکانی خەڵکی کوردستان و قەوارەی هەرێمی کوردستان و گەرەنتی پاراستنی هەرێمە، بۆیە بەهێزبوونی پارتی، بەهێزبوونی کوردستانە و پارتی بە پشتیوانیی خوای گەورە، خەڵکی نیشتمانپەروەری کوردستان، هەمیشە بەرەو سەرکەوتنی زیاتر هەنگاو دەنێت

  وەزارەتی بەرگریی تورکیا گیانلەدەستدانی سێ سەربازی دیکەی بەهۆی بەرکەوتەی گازی میسانەوە راگەیاند و دەڵێت، ژمارەی ئەو سەربازانەی گیانیان لەدەستداوە گەیشتووەتە هەشت سەرباز. دوێنێ یەکشەممە 06-07-2025 وەزارەتەکە رایگەیاند تیمێکیان ئۆپراسیۆنێکی گەڕانیان بۆ تەرمی سەربازێک لە ئەشکەوتێکی ناوچەی ئۆپراسیۆنی چنگ-قوفڵ لە هەرێمی کوردستان ئەنجامداوە، بەڵام نەیانتوانیووە تەرمەکەی بدۆزنەوە. وەزارەتی بەرگریی تورکیا باسی لەوەش کردووە، لەکاتی گەڕان 19 سەربازیان گازی میسیانیان هەڵمژیوە و بەهۆیەوە دەستبەجێ پێنج کەسیان گیانیان لەدەستدا و ئەوانی دیکەش چارەسەریان بۆ کرا، بەڵام ئەمڕۆ مردنی ئەو سێ سەربازەی دیکەی راگەیاند. بەگوێرەی وەزارەتی بەرگریی تورکیا، تیمەکە بۆ تەرمی نوری مەلیح بۆزکورت گەڕاون کە لە 28-05-2022 لە هەمان ناوچە کوژراوە.

  شاندێکی حکومەتی هەرێمی کوردستان گەیشتە بەغداد، ئامانجی سەردانی شاندەکە بۆ رێککەوتنە لەگەڵ بەغداد لەسەر هەناردەکردنەوەی نەوت شاندەکە وەڵامی رەشنووسی حکومەتی عێراقی بۆ رێککەوتن لەسەر دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوت هێناوە بۆ بەغداد، شاندەکە کاتژمێر 11 لەگەڵ نووسینگەی سودانی کۆدەبێتەوە، شاندەکە وەڵامی کۆتایی حکومەتی هەرێمی کوردستان بە حکومەتی عێراق دەدەن. شاندی حكومەتی هەرێمی كوردستان گەیشتنە بەغداد بۆ گفتوگۆكردن لەسەر رەشنوسی كۆتایی رێككەوتنی نێوان هەرێم و بەغداد كە چاوەڕوان دەكرێت ئەمڕۆ كۆتایی بێت و رێكبكەون. سەرچاوەیەكی ئاگادار لە گفتوگۆكان ڕاگەیاند: گفتوگۆكان ئەمڕۆ لەبەغداد بەردەوام دەبێت لەسەر رەشنوسی رێككەوتنی نێوان هەرێم و بەغداد، ژمارەو داتاو پرسەكان بەردەوام بەپێی گفتوگۆكان گۆڕانكارییان بەسەردا دێت بەڵام ئەوەی تا ئێستا گفتوگۆی لەسەر دەكرێت زیاتر لەسەر دۆسیەی نەوت چڕ بووەتەوە بەم شێوەیەیە: - هەرێمی كوردستان رۆژانە (280) هەزار بەرمیل نەوت بەرهەمدەهێنێت. - بڕی (200) هەزار بەرمیلی رادەست دەكات و بڕی نزیكەی (70 – 80) هەزار بەرمیلی لا دەمێنێتەوە بۆ ناوخۆ - بڕی (16) دۆلار بۆ هەر بەرمیلێك نەوت خەرج دەكرێت. - داهاتی ناوخۆ مانگانە رادەست دەكرێت پوختەی نزیكەی (90 – 100) ملیار دینار رادەست دەكرێت - تەوتینی موچەی موچەخۆرانی هەرێمی كوردستان بەڵام لەرێگەی ئەو پرۆسەیەی حكومەتی هەرێمەوە كردوویەتی كە "هەژماری من"ە - گفتوگۆی چڕ دەكرێت لەسەر قەرزی كۆمپانیاكان كە (میارێك) دینارە. لەبەرامبەردا هەرێم داوا دەكات: - خەرجی موچەی موچەخۆرانی هەرێم مانگانە - بودجەی تەشغیلی مانگانە نزیكەی (120) ملیار دینار - بودجەی وەبەرهێنان. ئەم ژمارەو داتایان و پرسانە لە هەر گفتوگۆیەكدا گۆڕانكاری بەسەردا دێت و رەنگە ئەمڕۆ تا ئێوارە گۆڕانكاری لەسەر چەند بابەتێكی تر و ژمارەیەكی تر بكرێت، بەڵام حكومەتی عێراق كە رەشنوسەكەی ئامادەكردووەو ئەمڕۆ وەفدی هەرێم دەیباتەوە بەغداد و لەوێ گفتوگۆی لەسەر دەكرێت، هەندێك گۆڕانكاری تیاكراوەو چاوەڕوان دەكرێت ئەمڕۆ بگەنە رێككەوتنی كۆتایی و سبەینێ دەنگی لەسەر بدرێت، ئەگەر هیچ رووداوێك نەیەتە پێشەوە.   - شاندەکەی حكومەتی هەرێم بۆ گفتوگۆ لەبەغداد پێکهاتووە لە کەمال محەممەد، وەزیری سامانە سروشتییەکان، ئامانج رەحیم، سکرتێری ئەنجومەنی وەزیران و عەبدولحەکیم خەسرۆ، بەرپرسی فەرمانگەی هەماهەنگی و بەدواداچوون.

  وەزارەتی بەرگریی توركیا ڕایدەگەیەنێت، لە میانی چالاکییەکانی گەڕان و پشکنین بۆ گەیشتن بە تەرمی ئەفسەرێك کە لە ساڵی 2022 لە عێراق گیانی لەدەستدا، 19 سەرباز بەر گازی میسان کەوتوون و بەو هۆیەوە پێنجیان گیانیان لەدەستداوە.   ئێوارەى ئەمڕۆ لەبەیاننامەیەکدا وەزارەتى بەرگرى دەڵێت: لە ساڵی 2022 لە ناوچەی ئۆپەراسیۆنی چنگ قوفڵ لە باکوری عێراق (هەرێمى کوردستان) ئەفسەرێكی هێزی پیادە (نوری مێلیح بۆزکورت) گیانى لەدەستداوە، لە میانی چالاکییەکانی گەڕان و پشکنین بۆ گەیشتن بە تەرمەکەى 19 سەرباز بەر گازی میسان کەوتوون.  لە کاتی ئۆپەراسیۆنەکانی گەڕانەکەدا، هەموو ئەو ناوچانەی کە ڕەنگە تەرمەکەی تێدا بدۆزرێتەوە، لەلایەن تیمە تایبەتەکانەوە بە وردی گەڕان بەردەوام بوو، لە ٦ی تەمموزی ٢٠٢٥ لە ئەشکەوتێک لەسەر گردێک بە بەرزی ٨٥٢ مەتر کە پێشتر وەک نەخۆشخانەیەک بەکارهێنرا ئەو ١٩ سەربازە بەر گازەکە کەوتون و دەستبەجێ گواسترانەوە بۆ نەخۆشخانەکە، بەڵام بەهۆى زۆرى برین و کاریگەریەکەیەوە  پێنجیان لەو سەربازانە گیانیان لەدەستدا. بەپێى ڕاگەیەندراوەکە ئەو ئەفسەرەى کە دەگەڕان بەدواى تەرمەکەیدا، لەلایەن شەڕڤانانى پەکەکەوە کوژراوە، لە ٢٨ی ئایاری ٢٠٢٢وە لەچەند جارێک ئۆپەراسیۆنی  گەڕان و پشکنینیان بۆ تەرمەکەى کردوە، هێشتا تەرمەکەمان نەدۆزراوەتەوە.

سەرۆکی هەرێمی کوردستان و سەرۆکی پەرلەمانی عێراق، هاوڕا بوون له‌سه‌ر گرنگيى گه‌يشتن به‌ ڕێگه‌چاره‌يه‌كى گونجاو بۆ كێشه‌ى مووچه‌ى مووچه‌خۆرانى هه‌رێمى كوردستان، به‌تايبه‌تى له‌م قۆناغه‌ هه‌ستياره‌دا. هاوکات دووپاتیان کردەوە، چاره‌كردنى پرسه‌كان له‌گه‌ڵ هه‌رێم له‌ به‌رژه‌وه‌نديى ته‌واویی عێراقدايه‌. ئەمڕۆ یەکشەممە 6ـی تەممووزی 2025، نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان، پێشوازيى له‌ مه‌حموود مه‌شهه‌دانى، سه‌رۆكى پەرلەمانی عێراق و شاندێكى ياوه‌رى كرد.   بەگوێرەی نووسینگەی سەرۆکی پەرلەمانی عێراق، لە کۆبوونەوەکەدا، تاوتوێی پەیوەندیی نێوان حکومەتی عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان کرا. هەروەها "جەخت لەسەر پێویستیی دوورخستنەوەی پرسی مووچەی فەرمانبەران و هەوڵدان بۆ چارەسەرکردنی بەدوور لە ناکۆکییە سیاسییەکان کرایەوە".   لە راگەیێندراوەکەدا هاتووە، "هەردوولا ئامادەیی تەواوی خۆیان بۆ دەستپێکردنی گفتوگۆیەکی جدی دەربارەی ئەم قەیرانە دەربڕی، و ئەوەی کە ئەنجومەنی نوێنەران رۆڵێکی سەرەکی هەبێت لە کۆکردنەوەی لایەنەکان لەسەر ئەو چارەسەرانەی کە حکومەتی هەولێر و حکومەتی ناوەند پێشکەشی دەکەن؛ بۆ گەیشتن بە پەیوەندییەکی کارگێڕیی هاوئاهەنگ کە نەکەوێتە ژێر کاریگەریی کێشە سیاسییەکان. هەروەها گەیشتوونەتە چەند چارەسەرێک کە لە ڕۆژانی داهاتوودا گفتوگۆیان لەسەر دەکرێت".   لە بەشێکی دیکەی راگەیێندراوەکەدا، مەشهەدانی جەختی کردەوە "لە ئێستادا و لەم بارودۆخە هەستیارەدا پێویستیمان بە یەکڕیزی هەیە بۆ یەکلاییکردنەوەی دۆسیە هەڵپەسێردراوەکان، حکومەتی ناوەند بە جیدی مامەڵە لەگەڵ هەر پێشنیازێکی کرداری بۆ چارەسەرکردنی قەیرانەکە دەکات". ئەمە بەگوێرەی نووسینگەکەی.   هەروەها سەرۆکی پەرلەمانی عێراق باسی لەوەش کردووە، "ئێمە لەگەڵ هاووڵاتییانی کوردستانین؛ چونکە بەشێکە لە گەلی عێراق، هەروەک چۆن لەگەڵ هاووڵاتییانی هەموو پارێزگاکانی عێراقداین."

  هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی 90 بارهەڵگر چەک و پێداویستیی سەربازیی رەوانەی رۆژئاوای کوردستان کرد، ئەمەش بەپێى ڕاپۆرتێکى روانگەی سووری. روانگەی سووری بۆ مافەکانی مرۆڤ بڵاویکردووەتەوە، هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی 70 بارهەڵگر لە چەک و پێداویستیی سەربازیی لەڕێگەی دەروازەی وەلید کە هاوسنووری هەرێمی کوردستانە، رەوانەی بنکەی خەراب جیر لە رمێلانى رۆژئاوای کوردستان کردووە. ئەوەشهاتووە هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی 20 بارهەڵگری دیکەی چەک و تەقەمەنی بەهەمان شێوە لە هەرێمی کوردستانەوە بردووەتەوە بارەگای قەسرک لە حەسەکە. ئەوە لەکاتێکدایە، ئێستا ژمارەی سەربازانی ئەمریکا لە سووریا هەزار و 500 سەربازە و پێشتریش 500 سەربازی دیکەی لە سووریا کشاندبووەوە، لەکاتێکدا لە سەردەمی دەسەڵاتی پێشووی سووریا ژمارەی سەربازانی ئەمریکا زیاتر لە دوو هەزار سەرباز بووە.

  دوای هاتنەوەی وەفدی (دەم پارتی) لە دیداری عەبدوڵا ئۆجالان لە دورگەی ئیمرالی، سبەینێ وەكو وادەی دیداری وەفدەكە لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغانی سەرۆكی توركیا دیاریكرا. كاتی كۆبوونەوەكە كاتژمێر 3:00ی پاشنیوەڕۆی سبەینێیە، (پەروین بوڵدان)و (مەدحەت سانجار) ئەندامانی سەرەکی وەفدی (دەم پارتی) بۆ ئیمرالی دەچنە دیداری ئەردۆغان.  بەر لە سەردانكردنی ئەردۆغان، وەفدی ئیمرالی لەگەڵ هەریەک لە تونجەر باقرخان و تولای حاتیمۆغولاری هاوسەرۆکانی گشتیی (دەم پارتی) کۆدەبێتەوە. دوای دیدارێكی (دوو كاتژمێرو نیو)ی لەگەڵ عەبدوڵا ئۆجالان، وەفدی پارتی یەکسانیی و دیموکراسیی گەلان (دەم پارتی) لە دورگەی ئیمرالی گەڕایەوە.   بڕیارە وەفدەكە راگەیەندراوێكی نوسراوی لەبارەی دواین دیداری خۆی لەگەڵ ئۆجالان بۆ رایگشتی كوردستان و توركیا بڵاوبكاتەوە.  وەفدی (دەم پارتی) بۆ دیداری ئەمڕۆی ئۆجالان پێكهاتبوو لە هەریەكە لە (پەروین بوڵدان)، (مەدحەت سانجار)و (فایەق ئۆزگور ئەرۆل)، مەدحەت سانجار كە لە شوینی كۆچكردوو (سری سورەیا ئۆندەر) دانرابوو، ئەمڕۆ یەكەمجار بوو بچێتە دیداری ئۆجالان.  میدیای نزیك لە پارتی كرێكارانی كورستان دەڵێ: رێبەر ئاپۆ راگەیاندراوێکی مێژوویی بڵاودەکاتەوەو دواتر شاندی ئیمرالی (دەم پارتی) لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیا کۆدەبێتەوە. بڕیاری ئەم هەفتەیە، گروپێك لە گەریلاكانی پە*كە*كە لە مەراسیمێکی "سیمبولیک"دا ژمارەیەک چەک لەناودەببەن، ئەمەش وەكو وەڵامدانەوەیەك بۆ بانگەوازەكەی ئۆجالان و بریاری پارتەكەیان بۆ خۆهەڵوەشاندنەوە. لە سەرەتای دەستپێکردنی گفتوگۆی نوێی ئاشتی لە توركیا تاوەكو ئێستا وەفدی (دەم پارتی) شەش جار سەردانی دوورگەی ئیمرالی کردووە بۆ دیدار لەگەڵ ئۆجالاندا.

  مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکوومەتی هەرێمی کوردستان، پێشوازی لە مەحموود مەشهەدانی، سەرۆکی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق کرد. ئەمڕۆ یەکشەممە، 6ـی تەممووزی 2025، ئەو کۆبوونەوەیە بەڕێوەچوو  کە شاخەوان عەبدوڵلا، جێگری سەرۆکی ئەنجوومەنی نوێنەران و پەرلەمانتار زیاد جەنابی، سەرۆکی لیژنەی دەستپاکيی ئەنجومەنی نوێنەران ئامادەی بوون، گفتوگۆ لەبارەی گرنگیی چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و حکوومەتی فیدراڵ، بە تایبەتی بابەتی مووچە و شایستە داراییەکانی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان کرا. هەردوولا هاوڕابوون لەسەر ئەوەی نابێت بە هیچ شێوەیەک بابەتی مووچە، تێکەڵ بە هيچ کێشە و ناکۆکییەکی سیاسی بکرێت و مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان باجی ئەو ناکۆکییانە بدەن، کە بەشێوەیەکی نادادپەروەرانە مامەڵە لەگەڵ خەڵکی کوردستان کراوە. هەردوولا جەختیان لەوە کردەوە کە پێویستە لە زووترین کاتدا ، کێشەی مووچە چارەسەر بکرێت و شایستە داراییەکانی هەرێمی کوردستان بنێردرێت. لەمبارەیەوە گفتوگۆکانی نێوان هەردوو حکوومەتی هەرێم و فیدراڵ بەردەوامن، بۆ ئەوەی لەم چەند ڕۆژەدا، کێشەکە چارەسەر بکرێت. لە تەوەرێکی دیکەی گفتوگۆکاندا، جەخت لە پێویستیی ڕێزگرتن لە سیستەمی فیدراڵیی عێراق و مافە دەستوورییەکانی قەوارەی هەرێمی کوردستان کرایەوە.

  لەماوەی ڕابردوودا کۆمسیۆنی هەڵبژاردنەکان تۆمارکردنی زیاتر لە حەوت هەزار و 900 کاندیدی ڕاگەیاند کە کێبڕکێ دەکەن بۆ بەدەستهێنانی 329 کورسی لە هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمانی عێراقدا. ئەم ژمارەیە لەدواى ساڵی ٢٠٠٣ەوە بەرزترین ژمارەیە لەهەڵبژادنەکاندى هێندە کاندید هەبێت، ئەمەش ڕەنگدانەوەی فراوانبوونی بەشداری سیاسییە. چاودێرانی هەڵبژاردن دەڵێن: ڕەنگە ئەم ژمارەیە زۆرەی کاندیدان نەتوانن خواستەکانی گەلی عێراق بەدی بهێنن، هەروەها دەبێتە هۆی پارچە پارچەبوونی دەنگی دەنگدەران و دەرفەت بۆ هێزە سیاسییە گەورەکان زیاتر دەڕەخسێنێت. جاودێران جەختیش دەکەنەوە، کێبڕکێ و هەڵبژاردنی کاندید لەسەر بنەمای هۆز یان کەسایەتیی، بەبێ دیدگای نیشتمانی یان بەرنامەی کار، دامەزراوە یاساییەکان لاواز دەکات، وەک ئەوەی لە پێشوودا ڕوویداوە.   ڕوونیشیان کردەوە، زۆرینەی لیستە بەشداربووەکان پێشنیازی باشی ئابووری یان خزمەتگوزارییان نییە، لەکاتێکدا زۆرینەی کاندیدەکان پشت بە بەڵێنی جەماوەر دەبەستن، نەک پێشکەشکردنی بەرنامەی کار بۆ چارەکردنی قەیرانی وڵات.   چاودێران جەخت دەکەنەوە "سەرکەوتنی هەڵبژاردنەکە تەنیا بەند نییە بە ژمارەی بەشداربووان یان ڕێژەی دەنگدان، بەڵکو بەندە بە ژینگەی یاسایی و ئەمنی کە دەنگی هاووڵاتیان لە زەوتکردن بپارێزێت. ئەوان جەخت لەوە دەکەنەوە کە "کێبڕکێ لەسەر بنەمای ئارەزووی کەسی یان ڕەچاوکردنی ناوچەیی و خێڵەکی، بەبێ دیدگای نیشتمانی یان بەرنامەی واقیعی، دۆخی لاوازی لەناو دامەزراوەی یاسادانان بەرهەم دەهێنێتەوە، وەک ئەوەی لە خولەکانى پێشوودا ڕوویداوە". ئەم هۆشدارییانە هاوکاتە لەگەڵ پەرەسەندنی نیگەرانییەکان سەبارەت بە کاریگەریی پارەی سیاسی و چەکی نافەرمی لە هەندێک بواردا. ترس لە دووبارەبوونەوەی ساختەکاری یان فشاری دەنگدەران، جا لە ڕێگەی کڕینی دەنگەوە بێت یان هەڕەشەی نایاسایی، بەربڵاوە. چاودێران جەخت لەوە دەکەنەوە کە "سەرکەوتنی هەڵبژاردنەکە تەنها بەندە بە ژمارەی بەشداربووان یان ڕێژەی دەنگدان، بەڵکو بەندە بە ژینگەی یاسایی و ئەمنی کە دەنگی هاووڵاتیان لە کاریگەری و زەوتکردن دەپارێزێت، هەروەها بە ئەدای کۆمسیۆن لە دەستەبەرکردنی پێوەرەکانی دەستپاکی و دادپەروەری". 9ـی نیسانی 2025، نووسینگەی ڕۆژنامەوانیی محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆک وەزیرانی فیدراڵ بڵاوی کردبووەوە‌، ئەنجوومەنی وەزیران بە زۆرینەی دەنگ، 11-11-2025ـی وەکوو ڕۆژی هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمانی عێراق دیاریی کرد.